Euskal gramatika lehen urratsak. III - Euskaltzaindia

4. Aurkaritzakoak
benetako lokailu gisa agertzen diren kasuak interesatzen zaizkigu hemen eta
horiek aztertzen saiatuko gara.
4.1. Ordea
4.1.1. Forma
Ordea eta ordean, biak erabiltzen dira. Hedatuena, hala ere, lehenbizikoa
dugu, ordean lapurteraz erabiltzen delarik. Orde-k, hain zuzen, beste
zerbaiten 000 norbaiten ordain esan nahi du; beraz, perpausen arteko nahiz
perpausen osagaien arteko nola halako aurkaritza 000 kontrastea aditzera eman
nahi denean guztiz aproposa gertatzen da lokailu hau:
(9) Ni zurekin joango naiz, aita ordea etxean geldituko da
Perpaus bi ditugu hor elkarren ondoan jarriak. Ordea lokailuak bi perpaus
horien arteko aurkaritza aditzera ematen du, horretarako bi perpausotako
osagai bana hartuta eta biak elkarren kontrakotzat aurkeztuz : 'nik zerbait
egingo dut' eta 'aitak beste zerbait egingo du'. Eta horixe da, funtsean, beti
aurkituko duguna kutsu adbertsatiboa duten lokailu eta juntagailuetan. Alde
horretatik, baina juntagailuaren baliokide hurbila da ordea:
(10) Ni zurekin joango naiz, baina aita etxean geldituko da
4.1.2. Tokia
Baina juntagailua normalki bigarren perpausaren hasieran kokatzen den
bitartean, ordea-k normalean bigarren perpausaren barnean hartzen du toki,
perpaus horren osagairen baten ondoren -ikus, esaterako, (9) eta (10)
perpausen arteko aldea--. Horrela, bigarren perpauseko osagai hori hanpatua
000 gelditzen dela esango genuke, aurreko beste osagai baten kontra jarriz,
bien arteko oposizioa markatuz (ni..., aita, ordea,...). Ezkerrean duen
osagai horrekin bereziki lotua joan ohi dela dirudi gainera, komak gorabehera,
eta ez ondoren datorrenarekin:
(11) Atzenekoak lenengo, eta lenengoak atzeneko izango