Euskal gramatika lehen urratsak. III - Euskaltzaindia

Euskal Gramatika. Lehen Urraisak-III
(66) Los Angeles hiri zaratatsua da. Gainera, zikina.
(67) Los Angeles hiri zaratatsua da. Gainera, garbia.
Zeini zer kualitate erants dakiokeen, perpausean adierazten dugunaren
inguruko presuposizioek esanen digute: jo dezagun, esate baterako, pelikula bat
egin behar dela eta hiri baten bila gabiltzala horretako. Hiri hori nolakoa nahi
dugun, zaratatsua eta txikia, zaratatsua eta zikina, zaratatsua eta garbia, denak
zuzen leudeke goiko esaldi bakoitzean. Hala ere, nekez aurkituko dugu inor
leku zaratatsuak maite dituena. Hortaz, ondoko perpausa ez litzateke zuzena
izanen, hor aipatzen diren bi kualitateak, hain zuzen, elkarren kontrakoak
baititugu:
(68) ?*Los Angeles hiri zaratatsua da. Gaióera, oso atsegina
Balio murriztalea duen gainerontzean lokailu hautakariarekin, ordea, ez da
halakorik gertatzen:
(69) Los Angeles hiri zaratatsua da. Gainerontzean, oso atsegina.
Hor ez dago inolako arazorik: lehenik kualitatea aipatzen dugu eta gero
lokailu batez baliatzen gara "kontu hori alde batera utzita" edo halako zerbait
adierazteko. Beraz, ez ditugu bi baieztapen horiek bata bestearen gainean
jartzen hor: lehena ahazten baldin badugu bakarrik eta ahazten dugun neurrian
bakarrik, hau da, haren kontra jartzen garen neurrian, da egia bigarrena. Hori
de1a-eta, bietako bat aukeratu behar dugu nahitaez. Ikus dezagun, azkenik, nola
hurrengo adibideak ez duen inolako zentzurik:
(70) ?*1.os Angeles hiri zaratatsua da. Gainerontzean, lurrikarak izaten dira.
Hiri bat "zaratatsua" izatea ala ez "atsegintasunarekin" erlazionaturik egon
liteke, eta horrexegatik diogu gure gustokoa izan daitekeela nahiz zaratatsua
den. Aldiz, zaratatsua izatea eta gainera lurrikarak aurkitzea ez dago, gure
munduan, bata bestearen kontra jartzerik. Horra hor zergatik ezin den
gainerontzean jarri: lokailu honek halako aukera zerbait eskatzen du,
hautaketa baten egin beharra alegia.
88
Laburtuz, hortaz, hona hemen paradigma osoa:
(71) Los Angeles hiri zaratatsua da. Gainera, lurrikarak izaten