2007, 2 52. liburukia (2. aldia) BILBO - Euskaltzaindia

LETURIAREN UDA EZKUTUA... - Karlos Otegi 745
b) Aurkitzaile eta gainera biltzaile aktiboa, paperen biltzailea, alegia.
Hemen, bitartekariaren parte-hartzea paperak batzean, jostean, datza.
Baina testua ukitu gabe. Horrelakoa da gure «biltzailea».
c) Transkribatzaile soila, hots, aurkitutako edo jasotako paperen kopiatzaile
leiala. Inoiz, hondatutako testua garbira pasatzen edo beste
norbaiten diktaketaz kopiatzen duena. Honela Potocki-ren Zaragozan
aurkitutako eskuizkribuako paperen transkribatzailea.
d) Editore leiala. Horrelakoak dira, esaterako, Sartre-ren Goragaleako
editoreak. Halaber, Urkizuren Etsipenezean, editore bihurtu den laguna,
eta Zabalaren Zigarrokin ziztrin baten azken keaken Marc Outryve,
berak aitortzen baitu «Aurkezpen hitzaurrea»n: «Argitarapen honetan,
beraz, nik jasotako gutunen testuak biltzen dira, hitzez hitz eta inolako
aldaketarik gabe emanak.»
Beste maila batean, testuan esku hartuz, jadanik:
a) Testuan ukituak edo zenbait aldaketa egiten, testua apur bat orrazten
duen transkribatzailea. Hala Paskual Duarteren sendiako transkribatzailea,
edo Atxagaren «Camilo Lizardi erretore jaunaren etxean aurkitutako
gutunaren azalpena» eta Pio Barojaren Itsas zabaleko pilotuak
(1929) lanetakoak.
b) Itzultzailea, hots, paperetako jatorrizko testua hartu eta beste hizkuntza
batean jartzen duena, derrigorrez moldaketak eginez. Honela, adibidez,
Zaragozan aurkitutako eskuizkribuan, dokumentua frantsesetik
itzultzen duena.
c) Moldatzaile orokorra, esku-hartze handikoa, jadanik testuak ordenatu,
egokitu, berregokitu, zenbait pasarte berridatzi edo interpretaziorako
oharrak ere ematen dituena. Egunkari errealen arloan, Kafkaren
egunkarian, Max Brod-en moldaketak, bere edizioan zatiak kenduz,
izen bereziak ezkutatuz, eta abar.
d) Erredaktorea. B. Atxagaren Soinujolearen semeakoak (2003) badu
honen zantzurik. Josebak Davidek idatzitako memoriala eskuratu eta
honela dio nobelaren hasiera aldean: «liburu bat egin nahi nuen
«Soinujolearen semea» aintzat harturik. Beste modu batera esanda:
Davidek idatzitako memoriak berridatzi eta zabaldu nahi nituen».
Leturiaren egunkari ezkutua eleberrian, bitartekariaren, biltzailearen,
esku-hartzea neurtua, ez gehiegizkoa edo erasokorra, dela deritzogu. Testua
bere horretan argitaratu duela dirudi, aldaketa edo zuzenketarik egin gabe. Ez
du historiari buruzko azalpen ugari eta erabakiorrik ematen. Bi unetan besterik
ez du parte hartzen eleberrian. Bi agerraldi egiten ditu.
Lehenengoa «Uda»n, funtsean esateko, soilki egiaztatzeko, ez duela uda
aldiko eskuizkriburik aurkitu, eta, jarraian, gertakari edo egiaztatze horren