2007, 2 52. liburukia (2. aldia) BILBO - Euskaltzaindia

7 0 EUSKERA – LII, 2007, 2
– Egunkaria idatzi zuten Txillardegik: Leturia-ren egunkari ezkutua,
Unamunok: Barneko Egunkaria, Sartrek: Goragalea, Kierkegaardek:
Seduzitzaile baten egunkaria, Barneko Egunkaria... Leturiaren egunkaria
hurbilagoa dago Sartreren edo Kierkegaarden egunkarietatik Unamunoren
egunkaritik baino. Sartrek (Antoine Roquentin), Kierkegaardek
(Johannes) eta Txillardegik (Joseba Leturia) izenordez baliatzen dira
(beren?) bizi-esperientziaz eleberri bat idazteko. Unamunoren Barneko
Egunkarian, ostera, protagonista idazlea bera da (izenez eta izatez) eta
ez da eleberri bat idazten, egunkari hutsa baino.
– Unamuno? Sartre? Zeinengandik hurbilago Leturia? Bada:
• Unamuno eta Leturia agnostikoak dira (sinestunak ote? noizbait behinik
behin) eta Sartre ateoa 7 .
• Unamuno eta Leturia, dudaz eta galderaz josita daude. Sartre, ostera,
nahiko seguru dago bere ezetzean. Bestetara esanda, Unamuno eta
Leturia burrukan daude Jainkoarekiko, Sartre, ostera, ez dio Jainkoari
chancerik ematen: «El existencialismo (sartreano) no es de este
modo un ateísmo en el sentido de que se extrenuaría en demostrar
que Dios no existe. Más bien declara: aunque Dios existiera, esto no
cambiaría» 72 .
• Arrazoiren sinesmenarekiko mugak urratzeko, Unamuno eta Leturia
sentimenduen laguntzaz baliatzen dira. Sartreren iritziz, haatik, arrazoiaren
alboko errekurtsoek (oro har, «sentimenduak» deituek) ez
dute baliorik: «Gide ha dicho muy bien que un sentimiento que se
representa y un sentimiento que se vide son dos cosas casi indiscernibles:
decidir que amo a mi madre quedándome junto a ella o representar
una comedia que hará que yo permanezca con mi madre, es
casi la misma cosa» 73 (SG, benetan?).
• Txillardegik behin baino gehiagotan azpimarratzen du Sartreren eragina,
baina, kasurik gehienetan, eragin hori «politika» arloan gauzatzen
omen zen gehiago erlijio arloan baino, eta Leturiarengan ez da,
nondik inora, politika dimentsio edota ardurarik agertzen.
Ez da erraza, beraz, bereiztea zeinek (Unamunok) baino zeinek (Sartrek)
markatu zion nabarmenkiago Leturiari (Txillardegiri). Biak daude Leturiarengan.
Dena dela, azpimarratu nahi dut, nik neuk bederen, Unamunoren eragina
guztiz diluiturik nabarizten dudala Txillardegiren idazkietan, urrutik, oso
urrutik datorkidan noizbehinkako oihartzun bailitzan bezala... eta izatekoan
ere, ez du Txillardegiren ardurak Unamunorenak dituen alde poliedrikorik,
ezta sakontasunik adierazten.
7 Ibidem: «El existencialismo ateo que yo represento».
72 Ibidem.
73 Ibidem.