2007, 2 52. liburukia (2. aldia) BILBO - Euskaltzaindia

LETURIAREN EGUNKARI EZKUTUA... - Patri Urkizu 645
irakurri ziguten, eta bertan esaten ziren zenbait gauza zentzudun eta arrazoizkoak
izan arren, haren ondoren Arrue jaunak zioenaren arabera, ezin onart zitekeen
hileta doinu hura, oraindik entierro garaia ez baitzen iritsi. Azken egunean,
igandean, areto batean bazkaldu genuen den-denok, Enbeita zenaren semeak
bertso ederrak abestu zituen, bertako fraileek kantu ederrik asko, eta benebenetazko
euskal-jaia ospatu zen.
Ez nintzen, ez, egiaz, damutu ez dolutu han egoteaz. Abagadunea ere ukan
nuen politikaz mintza nendin, abertzale eta karlistekin, errepublikano eta deus ere
ez zirenekin. Herriketaz mintzo ginen, bada, eta orduko Espainiako gobernuak
euskaldunekin zerabilen politikaz, eta ohartu nintzen euskal kultura hein batetan
bederen pizten ari zela, eta etorkizunezko politikan esperantza txinparta zenbait
agian pizten ari zirela. eta auskalo ez ote zen ere itsaropentsu geroa, neuk euskal
bihar hortaz esperantza ia galdurik baneukan ere (9).
Arantzazuko Biltzar honetara bidali zuen Txillardegik «Karta Idigia» (10),
bertan egon ezinaren pena deitoratuz, euskaren egoera larria salatuz, eta beste
zenbait ideinen artean egin zitezkeen bi ekintza azpimarratuz. Bata, gutxiengo
prestu bat gertu, eta bi, euskera gaitu, batu eta osatu.
LETURIAREN ERREFERENTZIA NAGUSIAK
Alde-aldiak Orixek esango zukeen bezala, espazioa eta denborak garbi
daude adieraziak eleberrian. Donostia eta Parise baitira hiriak, Galiziako
urruntasunetik begiztatu, oroitu, ausnartu eta paperean errekreatuak.
Donostiako eta inguruetako toponimoak aldatuxeak dauden arren, eta
hemen batipat zenbait hitz asmaturen aukeran eufemismoak baduela eraginik
ene ustez. Zerubide, Altzurain, Izeta, Bolueta, Ibaeta, Ondarreta… Donostia
ingurukoak, eta Buttes Chaumont, Saint-Germain des Près, Chaillot-jauregia,
Sacré Coeur…Parisekoak.
Bada data bat bukaera aldera ageri zaiguna, 1956ko abuztuaren 30-a eta
lau urtearoak banatzen dute obra: Udalen (23 atal), Uda (atal bat), Udazkena
(15 atal) eta Neguak (17 atal).
Pertsonaia nagusiak bi gazte, Joxeba eta Miren. Maitemindu, ezkondu eta
gazterik hiltzen direnak. Baina leit-motiv nagusia batipat narratzailearen barne
gogoetak dira, maitasunari, bizitzari, erlijioari, eta heriotzari buruzko gogoetak.
Pintura erreferentziak: bere anaia Juan Marik (11) irudikatuez gain,
Gauguin.
(9) Patri Urkizu, Etsipenez. Jon Chahoren memoriozunak. Elkar, Donostia, 1984, 110-111.
(10) Jose Luis Alvarez, «Karta Idigia», Euskera 1956, 245-250.
(11) Juan Maria Alvarez Emparanza, donostiar pintore eta pintura komentariogilea da.
Honen marrazkitxuri-beltzek ongi irudikatzen dute Leturiaren kanpo eta barne-paisaiak.