2007, 2 52. liburukia (2. aldia) BILBO - Euskaltzaindia
2007, 2 52. liburukia (2. aldia) BILBO - Euskaltzaindia 2007, 2 52. liburukia (2. aldia) BILBO - Euskaltzaindia
546 EUSKERA - LII, 2007, 2 kia. Ertameriketatik heldu zaigu aldizkari berri bat Euzko Gogoa deritzana. Zaitegiren ardurapean, hats berri batekin Orixek eta Ibinagabeitiak lehenik eta gero Iratzeder, Mirande, Peillen eta Salbatore Mitxelenak erakusten dute euskal literaturaren iraupena. Hegoaldean, mundu aparte horretan, urteak iragaiten dira gau ilunean, han behar baitzen jasan, denbora berean iraun. Euskara ez baldinbazen haizu leku publikoetan, halere gelditzen zen toki berezia, etxea, etxearen baitan gurasoek, anai-arrebek, aitona-amonek euskarari atxikiak, ez baitzuten haustera uzten belaunaldien arteko lokarria, ama hizkuntza. Hala nola supazterretan hautsez estaltzen zen azken itxindia iraun zezan biharamun goiza arte, su hazia bilakaturik, eta sua berriz piztuz, halaber euskal etxea, xori ohantze idurikoa, beroa, maitasunez betea, euskal ametsez hornitua, beti zutik zegoen berpizteari itzulia. Lehenbiziko argi-zirrinta 1948an aurkitzen da Egan kaleratzen delarik, Real Sociedad de los Amigos del País aldizkariaren gehigarri gisa, osoki euskaraz, Mitxelena, Irigarai eta Arrueren ardurapean. Horrekin, egiazki, euskara agertzen da publikoki, beste arnasa hartzen du idazle berri batzuekin, Aresti edo Txillardegirekin. Laster ere Itxaropena argitaletxeak sortzen du Zarautzen Kulixka sorta deritzan bilduma euskal literaturari osoki idekia. Bizkaiak ez du atzetik egon nahi. Hortarako, zenbait urte berantago, 1953an hain zuzen, Aita Imanol Berriatua frantziskotarraren inguruan biltzen dira bizkaitar idazle gazteak, Anaitasuna deritzan hilabetekaria sortuz Euskaltzaindiaren gerizapean. Ez da dudarik iratzartzen ari dela Hegoaldea, bereziki Gipuzkoa eta Bizkaia. Nola ez aipa frantziskotarrek euskal kultura eta literaturari eman dieten bultzada berrogeita hamarreko hamarkadan! Arantzazuko komentua izan da beharrezko aterbea, toki egokia euskal pentsaerarentzat, teologian, filosofian, soziologian. Jakin aldizkariak bildu ditu, 1956an hasiz, euskal intelektualen gogoetak, aurrerapen bat erakutsiz giza-zientzietan bereziki. Denbora berean Aita Onaindiari esker karmeldarrek argitaratu zuten Mila euskal olerki eder bilduma zoragarria, ni bezalako ikasle edo ikerleek xurgatu dutena, bereganatuz arbasoek utzi ziguten altxorra. 1956an ere Euskaltzaindiak biltzen ditu bere lehenbiziko kongresuan hizkuntzaren inguruan lanean diharduten ikerleak. Haize berri batek jotzen du Euskal Herri osoa. Haize berriaren lekuko hor dago, 1957an agertua, Txillardegiren eleberria, Leturiaren egunkari ezkutua. Orduan euskal narratibak bertze aurpegi bat erakusten du Europatik datozen pentsaerez hornitua. Dirudienez, aro berri bat sortzen ari da eleberriarentzat. Hala pentsatu du Euskaltzaindiko Literatura Ikerketa Batzordeak (L.I.B.) Jardunaldi batzu eskainiz Donostian Txillardegiren eleberriaren kaleratzearen berrogeita hamar urteren buruan.
LETURIAK BERROGEI ETA HAMAR URTE BETE DITUELA ETA Euskaltzaindia. Deustuko Unibertsitatea Ana Toledo Lezeta Euskaltzaindiak urtean zehar antolatzen dituen jardueretan bere tartea izan ohi du urteurrenak; izan ere, urteurrenaren ospakizunak idazlea eta bere obra gogoratzeko aukera aproposa eskaintzen du. Aitzakia honetaz baliatuz, idazlea eta bere obra arreta gune bihurtzen da, zeinahi idazlek gustukoen lukeen moduan, bihurtu ere: bere obra berraztertuz. Berraztertuz, bai, denbora ez baita igarotzen alferrik. Eta denboraren joan horretan obra ikusteko modua, obrara hurbiltzeko modua, obra irakurtzeko modua alda daiteke, zeren eta literaturaren sisteman termino bat, obra, idazlana, aldaketarik gabea da, iraunkorra da; ez horrela, bestea, idazlanetik kanpo dagoen mundua. Osagai aldakorra irakurlearen erantzuna da, irakurle honek bere historia propioa, bere hizkuntza, bere askatasuna baitakar idazlanera. Irakurle bakoitzak bere formaziotik, bere garaitik irakurtzen du. Urteurrenen ospakizunak, betiere, abagune egokia eskaintzen du sorlana beste garai batetik irakurtzeko. Hala egingo da orain eta hemen, aurten berrogei eta hamar urte betetzen dituen Txillardegiren Leturiaren egunkari ezkutuarekin (1957). Topiko hutsa da, baina, zinez, berrogei eta hamar urte hauetan gizartea asko aldatu da. Jakina, baita euskal gizartea ere. Leturiaren egunkari ezkutuak, berriz, duela berrogei eta hamar urte bezalaxe dirau. Idazlanaren hartzailea, ordea, aldatuz joan da. Horregatik, urteurrenak Leturiaren egunkari ezkutua berrirakurtzeko parada aproposa eskaintzen zuela uste izan du Euskaltzaindiaren Literatura Ikerketa Batzordeak eta horretarako Euskal Herriko Unibertsitatearen 2007ko Uda Ikastaroen barnean honako biltzar hau antolatu du. Gauza ezaguna da estrukturalismo txekiarrean Jan Mukarovskyk literatur kritika eta literatur historia elkarrengandik berezirik atzematen zituela. Kritikak, gauzatuta dagoen egitura iraunkor legez ikusten du literatur obra; historiak, bere aldetik, egitura hori bera mugimenduan atzematen du, elementuen trukatze etengabean. Mukarovskyrentzat literatur historiak honako irizpide honetan oinarritu behar du: berrikuntza-maila.
- Page 1 and 2: E u s k a l t z a i n d i a r e n l
- Page 3 and 4: AURKIBIDEA / INDEX I LETURIAREN EGU
- Page 5 and 6: I LETURIAREN EGUNKARI EZKUTUA ELEBE
- Page 7 and 8: 542 EUSKERA - LII, 2007, 2 - 12,30-
- Page 9: AITZIN SOLAS Jean Haritschelhar, Li
- Page 13 and 14: LETURIAK BERROGEI ETA HAMAR URTE BE
- Page 15 and 16: LETURIAK BERROGEI ETA HAMAR URTE BE
- Page 17 and 18: LETURIAK BERROGEI ETA HAMAR URTE BE
- Page 19 and 20: LETURIAK BERROGEI ETA HAMAR URTE BE
- Page 21 and 22: LETURIAK BERROGEI ETA HAMAR URTE BE
- Page 23 and 24: 560 EUSKERA - LII, 2007, 2 Etxebazt
- Page 25 and 26: 562 EUSKERA - LII, 2007, 2 rik gabe
- Page 27 and 28: 564 EUSKERA - LII, 2007, 2 Antton A
- Page 29 and 30: 566 EUSKERA - LII, 2007, 2 idazlea
- Page 31 and 32: 568 EUSKERA - LII, 2007, 2 ren Madr
- Page 33 and 34: 570 EUSKERA - LII, 2007, 2 3. irudi
- Page 35 and 36: 572 EUSKERA - LII, 2007, 2 «XABIER
- Page 37 and 38: 574 EUSKERA - LII, 2007, 2 Karlista
- Page 39 and 40: 576 EUSKERA - LII, 2007, 2 Pertsona
- Page 41 and 42: YON ETXAIDEREN ELEBERRI HISTORIKOAK
- Page 43 and 44: YON ETXAIDEREN ELEBERRI HISTORIKOAK
- Page 45 and 46: YON ETXAIDEREN ELEBERRI HISTORIKOAK
- Page 47 and 48: YON ETXAIDEREN ELEBERRI HISTORIKOAK
- Page 49 and 50: YON ETXAIDEREN ELEBERRI HISTORIKOAK
- Page 51 and 52: YON ETXAIDEREN ELEBERRI HISTORIKOAK
- Page 53 and 54: YON ETXAIDEREN ELEBERRI HISTORIKOAK
- Page 55 and 56: YON ETXAIDEREN ELEBERRI HISTORIKOAK
- Page 57 and 58: YON ETXAIDEREN ELEBERRI HISTORIKOAK
- Page 59 and 60: YON ETXAIDEREN ELEBERRI HISTORIKOAK
546 EUSKERA - LII, <strong>2007</strong>, 2<br />
kia. Ertameriketatik heldu zaigu aldizkari berri bat Euzko Gogoa deritzana.<br />
Zaitegiren ardurapean, hats berri batekin Orixek eta Ibinagabeitiak lehenik eta<br />
gero Iratzeder, Mirande, Peillen eta Salbatore Mitxelenak erakusten dute<br />
euskal literaturaren iraupena.<br />
Hegoaldean, mundu aparte horretan, urteak iragaiten dira gau ilunean, han<br />
behar baitzen jasan, denbora berean iraun. Euskara ez baldinbazen haizu leku<br />
publikoetan, halere gelditzen zen toki berezia, etxea, etxearen baitan gurasoek,<br />
anai-arrebek, aitona-amonek euskarari atxikiak, ez baitzuten haustera uzten belaunaldien<br />
arteko lokarria, ama hizkuntza. Hala nola supazterretan hautsez estaltzen<br />
zen azken itxindia iraun zezan biharamun goiza arte, su hazia bilakaturik,<br />
eta sua berriz piztuz, halaber euskal etxea, xori ohantze idurikoa, beroa, maitasunez<br />
betea, euskal ametsez hornitua, beti zutik zegoen berpizteari itzulia.<br />
Lehenbiziko argi-zirrinta 1948an aurkitzen da Egan kaleratzen delarik,<br />
Real Sociedad de los Amigos del País aldizkariaren gehigarri gisa, osoki<br />
euskaraz, Mitxelena, Irigarai eta Arrueren ardurapean. Horrekin, egiazki,<br />
euskara agertzen da publikoki, beste arnasa hartzen du idazle berri batzuekin,<br />
Aresti edo Txillardegirekin. Laster ere Itxaropena argitaletxeak sortzen du<br />
Zarautzen Kulixka sorta deritzan bilduma euskal literaturari osoki idekia.<br />
Bizkaiak ez du atzetik egon nahi. Hortarako, zenbait urte berantago,<br />
1953an hain zuzen, Aita Imanol Berriatua frantziskotarraren inguruan biltzen<br />
dira bizkaitar idazle gazteak, Anaitasuna deritzan hilabetekaria sortuz <strong>Euskaltzaindia</strong>ren<br />
gerizapean. Ez da dudarik iratzartzen ari dela Hegoaldea, bereziki<br />
Gipuzkoa eta Bizkaia.<br />
Nola ez aipa frantziskotarrek euskal kultura eta literaturari eman dieten<br />
bultzada berrogeita hamarreko hamarkadan! Arantzazuko komentua izan da<br />
beharrezko aterbea, toki egokia euskal pentsaerarentzat, teologian, filosofian,<br />
soziologian. Jakin aldizkariak bildu ditu, 1956an hasiz, euskal intelektualen<br />
gogoetak, aurrerapen bat erakutsiz giza-zientzietan bereziki. Denbora berean<br />
Aita Onaindiari esker karmeldarrek argitaratu zuten Mila euskal olerki eder<br />
bilduma zoragarria, ni bezalako ikasle edo ikerleek xurgatu dutena, bereganatuz<br />
arbasoek utzi ziguten altxorra. 1956an ere <strong>Euskaltzaindia</strong>k biltzen ditu bere<br />
lehenbiziko kongresuan hizkuntzaren inguruan lanean diharduten ikerleak.<br />
Haize berri batek jotzen du Euskal Herri osoa.<br />
Haize berriaren lekuko hor dago, 1957an agertua, Txillardegiren eleberria,<br />
Leturiaren egunkari ezkutua. Orduan euskal narratibak bertze aurpegi bat<br />
erakusten du Europatik datozen pentsaerez hornitua. Dirudienez, aro berri bat<br />
sortzen ari da eleberriarentzat. Hala pentsatu du Euskaltzaindiko Literatura<br />
Ikerketa Batzordeak (L.I.B.) Jardunaldi batzu eskainiz Donostian Txillardegiren<br />
eleberriaren kaleratzearen berrogeita hamar urteren buruan.
Change language