Ikasteredu elebidunak eta euskararen azterketan ... - Euskaltzaindia

852
matikako tradizioetan, eta horien berri ematen ahaleginduko gara, labur bada
ere, ‘omen’en esanahiaren definizioa zehazte aldera.
Bigarren puntuak, berriz, searleren (1969) hizketa-ekintzen teoriako bereizketa
bat dakarkigu gogora. Hain zuzen, hizketa-ekintza orotan, bi osagai bereizten
dira haren ilokuzio-alderdiari dagokionez: ilokuzio-indarra (F) edo
hizketa-ekintzarekin zer egiten den (baietsi, hitz eman, eskatu, zigortu, iradoki,
ziurtatu, eta abar), batetik; eta, proposizio-edukia (p) edo hizketa-ekintzaren
asetze-baldintzak (egia-baldintzak, baierakoen 9 kasuan), bestetik, egiten denaren
edukia. Hala, proposizio-eduki bera izan dezakete ilokuzio-indar desberdina
duten esaldiek. esaterako, eñautek esandako (13) esaldiak:
(13) “Joango naiz.” (promesa)
eta leirek esandakoek
(14) “eñaut etorriko da.” (baiespena)
(15) “eñaut, etor zaitez!” (erregua)
(16) “eñaut etorriko al da?” (galdera)
proposizio bera dute; alegia,
eñauT eTOrri,
baina ilokuzio-indar desberdina.
Galdera bat sortzen da azterketa hori ‘omen’i ezartzean: zeri egiten dio
ekarpena ‘omen’ek, ilokuzio-indarrari ala proposizio-edukiari edo egia-baldintzei?
Goiko adibidean, ‘eñaut’ek, ‘etor’ek eta ‘pro’ izenordain isilak proposizio-edukiari
egiten diote ekarpena; aditz jokatuari dagozkion morfemak,
‘al’ partikula, doinua edo entonazioa eta bere zeinu grafikoak, berriz, ilokuzio-indarra
markatzeko bitartekoak dira. eta ‘omen’?
9 Bost taldetan sailkatzen dira ilokuzio-indarrak, hizketa-ekintzaren ilokuzio-xedearen arabera; hiztunak
ilokuzio-ekintza egitean duen gutxieneko asmoaren arabera, alegia (searle, 1969; Vanderveken,
1990, 1991): baierakoak, konpromisozkoak, zuzentzekoak, agerbidezkoak eta adieraztekoak.
Euskera. 2009, 54, 2-1. zatia, 843-883. Bilbo
issn 0210-1564
ZuBeldia, l.: ‘Omen’en zalantzak argitu nahian