Ikasteredu elebidunak eta euskararen azterketan ... - Euskaltzaindia

710
Almgren, m. - IdIAzAbAl, I. - mAnterolA, I. : Euskararen ikaskuntza H1 eta H2 ...
Jarraian, 20 eta 21 adibideek haur berberaren ipuin zati bat erakusten dute,
5 eta 8 urterekin kontatu bezala, eta bertan ongi ikus daiteke iruzkindutako
eta iruzkindu gabeko ipuinen izaera:
(20) ta gero oilo handien zeara eraman tzuten ta / esan tzion / esan tzion / azeria!
azeria! irten! irten! / ta / e / oiluak jan tzitun // ta gero esan tzun e / eramateko
zeara / e / zaldietara // ta gero esan tzion / otsoa! otsoa! atea! / ta zaldiyak
jan tzitun / ta gero esan tzun erregiak / e / sutan jartzeko ta / H1-4, 5 urte.
(21) Mattin Zakuk esan tzuen / azeria atera! ta azeriak kris-kras kris-kras oiyo
danak jantzituen eta / en Mattin Zaku lasai lasai gelditu zen eta hurrengo egunean
esan / jun tzien esklabuak eta esan tzuten / ze ari da hemen lasai lasai
Mattin Zaku? ta orduan / en orduan esan tzion erregeak / eraman zalditegira! //
eta zalditegira eraman zuten / eta erregeak esan tzion / eta ez itzuli! / H1-4, 8
urte.
nabari denez, adibide honetan agertzen diren iruzkinak modu askotakoak
dira eta balio testual diskurtsibo eta enuntziatibo desberdinak izan ditzakete.
Iruzkin mota ezberdinak bereizteko saio bat egin dugu.
4.1.1. Ekintzari buruzko iruzkinak
ekintza adieraztea oinarri-oinarrizko hizkuntza jarduna da; ipuin batean,
ezinbestekoa. Haien kateatzeak, testuak eskatzen dituen antolamendu kanonikoak
nola egiten diren, lehen eta bigarren mailako azterketan ikusi ditugu.
Hemen, ekintza edo egoeraren ezaugarriak eta zergatiak, kausa-efektu harremanak,
zirkunstantziak, zailtasunaren esplizitazioak izango ditugu aztergai.
nolabait, ekintzaren adierazpena osatzen duten elementuak. Jarraian datozen
adibideetan, binaka hartuta, haur berberak bost eta zortzi urterekin egindako
ekoizpenak pareka litezke:
(22) ta gero / han tzeon erregiaren gaztelua ta / e / ba / ezin tzun pasa ta /
hau ere / ba / zako barrura sartuko zula pentsa-tze zun // ta / e / ya / e H1-
4, 5 urte.
Euskera. 2009, 54, 2-1. zatia, 683-721. bilbo
ISSn 0210-1564