Ikasteredu elebidunak eta euskararen azterketan ... - Euskaltzaindia
Ikasteredu elebidunak eta euskararen azterketan ... - Euskaltzaindia Ikasteredu elebidunak eta euskararen azterketan ... - Euskaltzaindia
EZEiZABArrEnA, M. - MAnTErOLA, i. - BELOKi, L.: Euskara H2 goiztiarraren ezaugarrien... 649 Beraz, 2H1/H2 bereizteko, hizkuntzarekin harremanetan hasitako adina eragile oso garrantzizkotzan jo izan den arren (Meisel, 2007), ez dirudi bera bakarrik nahikoa denik hizkuntza bereganatzeko modu nagusiak bereizteko; besteak beste, adin txikitan (2-4 urte bitartean) ikasitako hizkuntzarekiko harremanaren indarraren arabera, gaitasun-maila edo hiztun-mota desberdinak ere nabarmen baitaitezke. Barreña, Ezeizabarrena & Garciak (2008), esate batera, ez dute alderik aurkitu euskara lehen hizkuntza bakartzat edota beste hizkuntza batekin batera bereganatzen duten haur txikien artean, baldin eta haur elebidunek euskara asko entzuten badute inguruan; baina aldeak aurkitu dituzte, hiztegi zein gramatika-mailan, oso txikitatik inguru elebidunean hazita, euskara asko edo gutxi entzuten duten hiru urtez beherako haurren artean. Barreña eta besteren lagineko haur guztiek dute euskararekiko harremana (handiagoa edo txikiagoa) oso txikitatik eta inguru hurbilean, eta, ondorioz, euskara ikasteko garaian testuinguru formala izan / ez izan horrek duen eraginaren galdera erantzuteke geratzen da. Aipatutako azken emaitzok kontrajarriak ematen dute: alde batetik, Zawizewskiren (2006) lanak euskara H1 eta H2 goiztiarra bezala bereganatutako helduen arteko aldea nabarmentzen du; Beloki et al. (2005) eta Almgren et al. (2008) lanetan, aldiz, H1 eta H2dun haurren emaitzak berdintsuak direla erakutsi da; eta azkenik, Barreña et al.-ek (2008) 2H1 prozesuen artean alde nabarmenak egon daitezkeela erakutsi dute. Kontuan izatekoa da, besteak beste, aipatutako lanotan hizkuntza-gaitasuna neurtzeko erabilitako metodologia desberdinek beste aldagai asko sartu dituztela alderaketan: esate batera, ikerketa-subjektuen adina (helduak / haurrak), adinarekin lotuta doazen hizkuntza bereganatzeko beste hainbat eragileren aniztasuna (hizkuntza ikasteko testuinguru ez formala / formala, erabiltzeko ohitura, motibazioa, beste hizkuntza batzuk jakitearen eragina) eta abar. Goraxeago aipatutako kontrajartze hori itxurazkoa bakarrik bihurtzen da emaitzon irakurketa aldagai anitzei erreparatuz eginez gero, izan ere, bigarren hizkuntzarekiko hasierako adinaz aparte (Zawiszewski 2006, Meisel 2007), hizkuntza horrekiko harremanaren indarra Euskera. 2009, 54, 2-1. zatia, 639-681. Bilbo issn 0210-1564
650 EZEiZABArrEnA, M. - MAnTErOLA, i. - BELOKi, L.: Euskara H2 goiztiarraren ezaugarrien... ere oso kontuan izan beharreko eragile erabakigarria da elebitasunean, eta oso bereziki elebitasun goiztiarrean (Barreña et al. 2008). 3. Aditz-morfologiaren eta gramatika-kasuen garapena Aditz-komunztaduraren bereganatze goiztiarraren gainean garatu diren ikerketa longitudinalek erakutsi dute haur elebakar zein elebidunek lehen urteetan menderatzen dutela aditz-komunztadura, lau urte bitartean gai baitira ia beti egokiak diren adizki jokatuak ekoizteko, esaldian agertzen diren nOr, nOr-nOrK eta nOr-nOri-nOrK argumentuekin bat datozenak (Ezeizabarrena 1994; Barreña 1995, Barreña et al. 2008). Beste lan batzuek erakutsi dute, ordea, hiru-lau urterekin gehienetan helduek bezalako adizkiak erabili arren, komunztadura anitzeko adizkiak ez direla oso ugariak oraindik, izan ere, tarteka helduek erabiliko lituzketenak baino adizki sinpleagoak ekoizteko joera ikusten baita (Ezeizabarrena 2003, Fernandez & Ezeizabarrena, 2003). ikerketa longitudinal edo luzarokoon arabera, haurrak mailaka edo pausoz pauso ekoizten du euskararen aditz-morfologiaren konplexutasuna. ikusi da, besteak beste, garapenaren hasieran pertsona eta numero-markarik gabeko adizkiak (edo zero markadunak) ekoizten dituztela haurrek, batzuk zuzen itxu - ra koak, beste batzuk ez horrenbeste. nolanahi ere, hasierako ekoizpen desegokiak urritzen doaz ondorengo aroetan, eta gero eta maizago ageri dira adizki gero eta konplexuagoak. Ondorioz, aditzen gauzatze produktiboaren bilakaera lau aro-urratsetan bereizia azaldu izan da, soinudun pertsona-marken agerrera nola garatzen den kontuan izanda (Ezeizabarrena 1996, 2003): Lehen aroa. Aditz-flexioaren ekoizpen (emankor)ik gabekoa: formulak, da kopulak, infinitiboak. Bigarren aroa. Komunztadura bakuneko aroa. Ageriko pertsona-marka bakarra ekoizten den aroa, eta hura beti subjektuarekin komunztaduran (nOr eta nOr(3s)-nOrK adizkiak): naiz, dut. Euskera. 2009, 54, 2-1. zatia, 639-681. Bilbo issn 0210-1564
- Page 151 and 152: 598 Amorrortu, E. - ortEgA, A.: Zer
- Page 153 and 154: 600 Amorrortu, E. - ortEgA, A.: Zer
- Page 155 and 156: 602 Amorrortu, E. - ortEgA, A.: Zer
- Page 157 and 158: 604 BArrEñA, A. - GArCIA, I.: Lehe
- Page 159 and 160: 606 IDIAZABAL, I. - BArrEñA, A.: I
- Page 161 and 162: 608 BArrEñA, A. - GArCIA, I.: Lehe
- Page 163 and 164: 610 BArrEñA, A. - GArCIA, I.: Lehe
- Page 165 and 166: 612 BArrEñA, A. - GArCIA, I.: Lehe
- Page 167 and 168: 614 BArrEñA, A. - GArCIA, I.: Lehe
- Page 169 and 170: 616 BArrEñA, A. - GArCIA, I.: Lehe
- Page 171 and 172: 618 BArrEñA, A. - GArCIA, I.: Lehe
- Page 173 and 174: 620 BArrEñA, A. - GArCIA, I.: Lehe
- Page 175 and 176: 622 BArrEñA, A. - GArCIA, I.: Lehe
- Page 177 and 178: 624 BArrEñA, A. - GArCIA, I.: Lehe
- Page 179 and 180: 626 BArrEñA, A. - GArCIA, I.: Lehe
- Page 181 and 182: 628 Izen-sintagmaren markak -an (49
- Page 183 and 184: 630 BArrEñA, A. - GArCIA, I.: Lehe
- Page 185 and 186: 632 BArrEñA, A. - GArCIA, I.: Lehe
- Page 187 and 188: 634 BArrEñA, A. - GArCIA, I.: Lehe
- Page 189 and 190: 636 BArrEñA, A. - GArCIA, I.: Lehe
- Page 191 and 192: 638 BArrEñA, A. - GArCIA, I.: Lehe
- Page 193 and 194: 640 EZEiZABArrEnA, M. - MAnTErOLA,
- Page 195 and 196: 642 EZEiBArrEnA, M., MAnTErOLA, i.,
- Page 197 and 198: 644 EZEiZABArrEnA, M. - MAnTErOLA,
- Page 199 and 200: 646 EZEiZABArrEnA, M. - MAnTErOLA,
- Page 201: 648 EZEiZABArrEnA, M. - MAnTErOLA,
- Page 205 and 206: 652 EZEiZABArrEnA, M. - MAnTErOLA,
- Page 207 and 208: 654 EZEiZABArrEnA, M. - MAnTErOLA,
- Page 209 and 210: 656 EZEiZABArrEnA, M. - MAnTErOLA,
- Page 211 and 212: 658 EZEiZABArrEnA, M. - MAnTErOLA,
- Page 213 and 214: 660 EZEiZABArrEnA, M. - MAnTErOLA,
- Page 215 and 216: 662 EZEiZABArrEnA, M. - MAnTErOLA,
- Page 217 and 218: 664 EZEiZABArrEnA, M. - MAnTErOLA,
- Page 219 and 220: 666 EZEiZABArrEnA, M. - MAnTErOLA,
- Page 221 and 222: 668 EZEiZABArrEnA, M. - MAnTErOLA,
- Page 223 and 224: 670 EZEiZABArrEnA, M. - MAnTErOLA,
- Page 225 and 226: 672 EZEiZABArrEnA, M. - MAnTErOLA,
- Page 227 and 228: 674 EZEiZABArrEnA, M. - MAnTErOLA,
- Page 229 and 230: 676 EZEiZABArrEnA, M. - MAnTErOLA,
- Page 231 and 232: 678 EZEiZABArrEnA, M. - MAnTErOLA,
- Page 233 and 234: 680 EZEiZABArrEnA, M. - MAnTErOLA,
- Page 236 and 237: Euskararen ikaskuntza H1 eta H2 gis
- Page 238 and 239: Almgren, m. - IdIAzAbAl, I. - mAnte
- Page 240 and 241: Almgren, m. - IdIAzAbAl, I. - mAnte
- Page 242 and 243: Almgren, m. - IdIAzAbAl, I. - mAnte
- Page 244 and 245: Almgren, m. - IdIAzAbAl, I. - mAnte
- Page 246 and 247: Almgren, m. - IdIAzAbAl, I. - mAnte
- Page 248 and 249: Almgren, m. - IdIAzAbAl, I. - mAnte
- Page 250 and 251: Almgren, m. - IdIAzAbAl, I. - mAnte
650 EZEiZABArrEnA, M. - MAnTErOLA, i. - BELOKi, L.: Euskara H2 goiztiarraren ezaugarrien...<br />
ere oso kontuan izan beharreko eragile erabakigarria da elebitasunean, <strong>eta</strong><br />
oso bereziki elebitasun goiztiarrean (Barreña et al. 2008).<br />
3. Aditz-morfologiaren <strong>eta</strong> gramatika-kasuen garapena<br />
Aditz-komunztaduraren bereganatze goiztiarraren gainean garatu diren ikerk<strong>eta</strong><br />
longitudinalek erakutsi dute haur elebakar zein elebidunek lehen urte<strong>eta</strong>n<br />
menderatzen dutela aditz-komunztadura, lau urte bitartean gai baitira ia<br />
beti egokiak diren adizki jokatuak ekoizteko, esaldian agertzen diren nOr,<br />
nOr-nOrK <strong>eta</strong> nOr-nOri-nOrK argumentuekin bat datozenak (Ezeizabarrena<br />
1994; Barreña 1995, Barreña et al. 2008). Beste lan batzuek erakutsi<br />
dute, ordea, hiru-lau urterekin gehien<strong>eta</strong>n helduek bezalako adizkiak erabili<br />
arren, komunztadura anitzeko adizkiak ez direla oso ugariak oraindik, izan<br />
ere, tarteka helduek erabiliko lituzketenak baino adizki sinpleagoak ekoizteko<br />
joera ikusten baita (Ezeizabarrena 2003, Fernandez & Ezeizabarrena, 2003).<br />
ikerk<strong>eta</strong> longitudinal edo luzarokoon arabera, haurrak mailaka edo pausoz<br />
pauso ekoizten du <strong>euskararen</strong> aditz-morfologiaren konplexutasuna. ikusi da,<br />
besteak beste, garapenaren hasieran pertsona <strong>eta</strong> numero-markarik gabeko<br />
adizkiak (edo zero markadunak) ekoizten dituztela haurrek, batzuk zuzen itxu -<br />
ra koak, beste batzuk ez horrenbeste. nolanahi ere, hasierako ekoizpen desegokiak<br />
urritzen doaz ondorengo aro<strong>eta</strong>n, <strong>eta</strong> gero <strong>eta</strong> maizago ageri dira<br />
adizki gero <strong>eta</strong> konplexuagoak. Ondorioz, aditzen gauzatze produktiboaren<br />
bilakaera lau aro-urrats<strong>eta</strong>n bereizia azaldu izan da, soinudun pertsona-marken<br />
agerrera nola garatzen den kontuan izanda (Ezeizabarrena 1996, 2003):<br />
Lehen aroa. Aditz-flexioaren ekoizpen (emankor)ik gabekoa: formulak, da<br />
kopulak, infinitiboak.<br />
Bigarren aroa. Komunztadura bakuneko aroa. Ageriko pertsona-marka bakarra<br />
ekoizten den aroa, <strong>eta</strong> hura beti subjektuarekin komunztaduran (nOr<br />
<strong>eta</strong> nOr(3s)-nOrK adizkiak): naiz, dut.<br />
Euskera. 2009, 54, 2-1. zatia, 639-681. Bilbo<br />
issn 0210-1564
Change language