'Omen'en zalantzak argitu nahian - Euskaltzaindia
'Omen'en zalantzak argitu nahian - Euskaltzaindia 'Omen'en zalantzak argitu nahian - Euskaltzaindia
876 ‘Bide’ren adibideei erreparatuta, esango genuke erabil litekeela halako kasuetan: (57) “Gauez, ostera bai, agertzen bide dira itsaspekoak azalera, Gregoryk kontatuko duen legez.” (Jimenez, 2003, 187) (58) “egun haietantxe, hain zuzen, donostiarron festa nagusiaren ospaketa betean (urtarrilaren 20an, alegia), ni nengoen inguru hartatixe botatako granada batek zauritu bide zuen larriki (berehala gure arteraino zabaldu zenez) bere etxean bertan (…).” (Txillardegi, 1999, 278) Baina baita norberak inferentzia bidez edo arrazoitzez ondorioztatutakoetan ere; hala zantzuren batean oinarrituta, nola bestela. esaterako: (59) “Hori baino izen arruntagorik zaila izanen zen asmatzen, baina agian horrexegatik jarri bide zen modan.” (iturralde, 2000, 83) (60) “aita ez zen inondik ageri: bere ohealdi haietako batean bide zegoen.” (Zaldua, 2001, 164) Halakoetan, inplizituki ageri ohi da, askotan, zantzua edo inferentzia egiteko arrazoia. adibidez: (61) “Hilketa baldintza izugarrietan burutu bide zen: hilotzari eskuin eskuko hatz nagia falta zitzaion.” (epaltza, 2000, 65) (62) “Bai, uda bide zen, garai epelen bat behintzat, galtza haiek udakoak baitziren.” (Oñederra, 1999, 128) Beraz, izatez gero, ‘esan du(te)’ren gisako edukia partekatzen dutelakoan gaude ‘omen’ek eta ‘bide’k; eta ez ‘dirudienez’ena. Haatik, ez kasu guztietan, baizik eta arrazoitzea beste baten hitzetan oinarritua denean. izan ere, badirudi beste batek esan izana dela ‘bide’ erabiltzeko arrazoia, kasu ba - tzuetan. Euskera. 2009, 54, 2-1. zatia, 843-883. Bilbo issn 0210-1564 ZuBeldia, l.: ‘Omen’en zalantzak argitu nahian
ZuBeldia, l.: ‘Omen’en zalantzak argitu nahian 877 Baina, ‘omen’era mugatuta baikaude lan honetan, aurreragoko lanetarako utziko dugu ‘bide’ren ezaugarrietan sakontzea, 30 bai baitauka zer aztertua partikula horrek ere. Orobat bien arteko bereizketan sakontzea. nolanahi ere, ideia hori ekarri nahi izan dugu behintzat: ‘omen’ek ez du ‘dirudienez’ esan nahi; eta, zentzu horretan bederik, ez dira sinonimo bi partikulak. 7. Ondorioa eta aurrera begirakoak ‘Omen’ partikularen esanahiaren eta erabileraren berri ematea izan da lan honen helburua, semantikako eta pragmatikako kontzeptuak oinarri hartuta. Bide horretan, orain arteko gramatika, hiztegi eta lanetan hari buruz esandako gauza batzuk baztertu eta beste batzuk zehaztu ditugu. Hiru gauza argudiatzea izan dugu helburu: (i) Mitxelenaren eta sarasolaren definizioen bidetik jotzea da egokiena ‘omen’en esanahiaren definizioa emateko, baina zehaztu egin beharra daude. egungo semantika eta pragmatikako kontzeptu nagusiak baliatu ditugu horretarako. (ii) Hiztunak ez du adierazten ‘omen’en bidez dakarren proposizioaren egiaren gaineko ziurtasunik eza. adieraz dezake zalantza ‘omen’dun esaldiaren bidez; edonola ere, ez da ‘omen’en esanahiaren parte, ezpada ‘omen’ erabiliz eragin dezakeen inplikatura. esanahiaren parte balitz, adibide guztietan agertu beharko luke zalantzak, eta ikusi dugu ezin dela halako ondoriorik atera adibideei erreparatuta. (iii) ‘Parece (que)’ eta ‘il paraît (que)’ gisakoak ez dira ‘omen’en baliokideak, baizik eta beste partikula batenak, ‘bide’renak. Hiztegi 30 esan beharra daukagu ‘bide’ri buruzko gure intuizioak ez direla oso sendoak. izan ere, gure azpieuskalkian ez da erabiltzen ‘bide’ partikula, geroztik ikasia dugu. Euskera. 2009, 54, 2-1. zatia, 843-883. Bilbo issn 0210-1564
- Page 1 and 2: ‘Omen’en zalantzak argitu nahia
- Page 3 and 4: ZuBeldia, l.: ‘Omen’en zalantza
- Page 5 and 6: ZuBeldia, l.: ‘Omen’en zalantza
- Page 7 and 8: ZuBeldia, l.: ‘Omen’en zalantza
- Page 9 and 10: ZuBeldia, l.: ‘Omen’en zalantza
- Page 11 and 12: ZuBeldia, l.: ‘Omen’en zalantza
- Page 13 and 14: ZuBeldia, l.: ‘Omen’en zalantza
- Page 15 and 16: ZuBeldia, l.: ‘Omen’en zalantza
- Page 17 and 18: ZuBeldia, l.: ‘Omen’en zalantza
- Page 19 and 20: ZuBeldia, l.: ‘Omen’en zalantza
- Page 21 and 22: ZuBeldia, l.: ‘Omen’en zalantza
- Page 23 and 24: ZuBeldia, l.: ‘Omen’en zalantza
- Page 25 and 26: ZuBeldia, l.: ‘Omen’en zalantza
- Page 27 and 28: ZuBeldia, l.: ‘Omen’en zalantza
- Page 29 and 30: ZuBeldia, l.: ‘Omen’en zalantza
- Page 31 and 32: ZuBeldia, l.: ‘Omen’en zalantza
- Page 33: ZuBeldia, l.: ‘Omen’en zalantza
- Page 37 and 38: ZuBeldia, l.: ‘Omen’en zalantza
- Page 39 and 40: ZuBeldia, l.: ‘Omen’en zalantza
- Page 41: ZuBeldia, l.: ‘Omen’en zalantza
876<br />
‘Bide’ren adibideei erreparatuta, esango genuke erabil litekeela halako kasuetan:<br />
(57) “Gauez, ostera bai, agertzen bide dira itsaspekoak azalera,<br />
Gregoryk kontatuko duen legez.” (Jimenez, 2003, 187)<br />
(58) “egun haietantxe, hain zuzen, donostiarron festa nagusiaren<br />
ospaketa betean (urtarrilaren 20an, alegia), ni nengoen inguru<br />
hartatixe botatako granada batek zauritu bide zuen larriki<br />
(berehala gure arteraino zabaldu zenez) bere etxean<br />
bertan (…).” (Txillardegi, 1999, 278)<br />
Baina baita norberak inferentzia bidez edo arrazoitzez ondorioztatutakoetan<br />
ere; hala zantzuren batean oinarrituta, nola bestela. esaterako:<br />
(59) “Hori baino izen arruntagorik zaila izanen zen asmatzen,<br />
baina agian horrexegatik jarri bide zen modan.” (iturralde,<br />
2000, 83)<br />
(60) “aita ez zen inondik ageri: bere ohealdi haietako batean bide<br />
zegoen.” (Zaldua, 2001, 164)<br />
Halakoetan, inplizituki ageri ohi da, askotan, zantzua edo inferentzia egiteko<br />
arrazoia. adibidez:<br />
(61) “Hilketa baldintza izugarrietan burutu bide zen: hilotzari eskuin<br />
eskuko hatz nagia falta zitzaion.” (epaltza, 2000, 65)<br />
(62) “Bai, uda bide zen, garai epelen bat behintzat, galtza haiek<br />
udakoak baitziren.” (Oñederra, 1999, 128)<br />
Beraz, izatez gero, ‘esan du(te)’ren gisako edukia partekatzen dutelakoan<br />
gaude ‘omen’ek eta ‘bide’k; eta ez ‘dirudienez’ena. Haatik, ez kasu guztietan,<br />
baizik eta arrazoitzea beste baten hitzetan oinarritua denean. izan ere,<br />
badirudi beste batek esan izana dela ‘bide’ erabiltzeko arrazoia, kasu ba -<br />
tzuetan.<br />
Euskera. 2009, 54, 2-1. zatia, 843-883. Bilbo<br />
issn 0210-1564<br />
ZuBeldia, l.: ‘Omen’en <strong>zalantzak</strong> <strong>argitu</strong> <strong>nahian</strong>
Change language