Predikuak saindu batzuen biziaz (PDF, 3,69 MB) - Euskaltzaindia

GRATIEN ADÉMA ZALDUBY-REN
BIZIA ETA LANAK
(1828-1907)
Piarres Charritton
1907ko abenduaren 10ean hil zen Baionan Gratien Adéma katedraleko
kalonjea, Utsalegi, Hergarai, Artzain Beltxa eta beste izengoiti batzuen
artetik, « Zalduby » bere Senpereko landa baten izena Euskaldunen artean
ezagutarazi zuena 1 .
1828ko apirilaren 14ean sortua zen Senperen Gratien Adéma. Haute-
Garonne-tik etorri Bertrand Adéma delako bat zuen aita. Catherine
Goyeneche, Zuharretako alaba berriz ama. Aitaren aldetik gaskoina bazen
beraz gure haurra, amaren aldetik osoki euskalduna genuen eta ere Euskal
Herri guzian ordu haietan ezaguna zen familiakoa : Jean Blaise Goyeneche
(1778-1842), Catherine horren anaia sartzen digu alabainan P. Haristoy
historialariak XIX. mendeko Euskaldun ospetsuenen lerroan. Aintzindari
kementsu agertu ondoan Napoléon-en gerletan, bere etxen aterbe eskaini zion
Josepe Bonaparte errege ondoari Espainiatik ihesi Senperera etorri zelarik
1814eko ekainean.
Eta berriz berdin aterbe eman zion 1839ko karlistada bururatzean Don
Carlos errege beharrari. Josepek, eskerronez, bere zaldia utzi omen zuen
Zuharretan eta Carlos-ek berriz bi pistolet eder 2 . Dena dela, amaren euskaraz
eta Senpereko eskolako frantsesaz jabetu ondoan, Larresoroko seminariorat
joan zen Gratien Adéma handitzearekin. Geroago apezteko gogoa zukeen
haurrak, nahiz apezgai ez ziren ikasleak ere hartzen zituen egundainotik
Larresoroko ikastegi famatuak. Dakiguna da adiskide onak egin zituela
Adémak Larresoron bere gazte denboran. Hauetarik zen Jean Baptiste
Elissamburu Saratarra (1828-1891), Lapurdiko idazle hoberenetarik izan
beharra. Elgarrekin hasi ziren euskarazko pertsu ederren ontzen. Batean La
Fontaine-ren frantses alegiak zituzten zeinek hobeki euskarara itzultzen, hala
nola « Kuia eta ezkurra » Adémak, « Otsoa eta bildotxa » Elissamburuk. Bestean
bakoitzak bere hoberenetik emaiten zuen, Adémak « Primadera » kantatzen
31