samarTlebrivi kultura
samarTlebrivi kultura
samarTlebrivi kultura
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
<strong>samarTlebrivi</strong><br />
<strong>kultura</strong><br />
saxelmZRvanelo me-9 klaseli mozardebis ganmanaTlebeli<br />
maswavleblebisa da samarTaldamcvelebisaTvis<br />
es saxelmZRvanelo Seiqmna saqarTvelos <strong>samarTlebrivi</strong> kulturis<br />
proeqtis farglebSi, romelic xorcieldeba<br />
aSS-s saxelmwifo departamentis<br />
antinarkotikuli da samarTaldamcav organoebTan urTierTobis<br />
saerTaSoriso biuros dafinansebiT<br />
პროექტი ხორციელდeba PH International-is მიერ.<br />
საავტორო უფლებები © 2009 PH International.<br />
Tbilisi<br />
saqarTvelos<br />
ganaTlebisa<br />
da mecnierebis<br />
saministro<br />
1
ავტორები:<br />
giorgi gaxelaZe<br />
giorgim 1992 wels daamTavra ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwi fo<br />
universitetis fizikis fakulteti. mas Semdeg igi zogadsaganmanaTleblo sfero<br />
Si muSaobs rogorc sajaro, ise arasamTavrobo seqtorSi. misi saganmnaTleblo<br />
gamocdileba mravalferovania:maswavlebeli skolaSi, policiis akademia<br />
sa Tu axalgazrdul saxlSi, damrigebeli, saerTaSoriso proeqtebis<br />
ero v nuli eqsperti, moswavleTa da maswavlebelTa saxelmZRvaneloebis Tanaavtori,<br />
ganmanaTlebelTa mwvrTneli da a.S. giorgis Tavad aqvs gavlili<br />
profesiuli ganviTarebis mravali programa saqarTveloSi da mis farglebs<br />
gareT.<br />
nino eremaSvil<br />
eremaSvili<br />
ninom daamTavra Tbilisis ivane javaxiSvilis saxelmwifo universitetis<br />
dasavleT evropuli enebisa da literaturis fakulteti da aspirantura.<br />
wlebis ganmavlobaSi aswavlida amave fakultetze da saSualo skolaSi.<br />
amJamad nino saqarTvelos saxalxo damcvelis aparatSi sazogadoebasTan da<br />
mediasTan urTierTobisa da samoqalaqo ganaTlebis sakiTxebze muSaobs da<br />
am mimarTulebiT TanamSromlobs sxvadasxva arasamTavrobo organizaciasTan,<br />
rogorc eqsperti da konsultanti. nino aris VIII da IX klasebis<br />
samoqalaqo ganaTlebis saskolo saxelmZRvanelos Tanaavtori. ninos gavlili<br />
aqvs specializirebuli pedagogiri staJireba stendalis saxelobis<br />
universitetSi (grenobli, safrangeTi) da aseve mravali treningi adamianis<br />
uflebaTa dacvisa da pedagogikis dargSi.<br />
maka feraZe<br />
makam Tbilisis saxelmwifo universitetis iuridiuli fakulteti daamTavra.<br />
2006 wlidan muSaobs saqarTvelos Sinagan saqmeTa saministroSi. 2006-2008<br />
wlebSi igi iyo Sinagan saqmeTa ministris moadgilis TanaSemwe. 2008-2009 wlebSi<br />
Sinagan saqmeTa saministros evro-atlantikuri intergaciis sammarTvelos<br />
mTavar specialistad muSaobda. amJamad maka saerTaSoriso urTierTobebis<br />
mTavari sammarTvelos saerTaSoriso organizaciebTan urTierTobisa da proeqtebis<br />
koordinaciis ganyofilebis ufrosia.<br />
elguja makalaTia<br />
elguja makalaTia<br />
elgujam Tbilisis saxelmwifo universitetis iuridiuli fakultetis bakalavriati<br />
da magistratura daamTavra. 2006 wels man staJireba gaiara<br />
saapelacio sasamarTlos sisxlis samarTlis saqmeTa palataSi. amJamad<br />
elguja saqarTvelos Sinagan saqmeTa saministros akademiaSi sapatrulo<br />
fakultetis ufros inspeqtorad muSaobs da kiTxulobs leqciebs sisxlis<br />
samarTalSi, sisxlis samarTlis procesSi da adamianis uflebebSi.<br />
2
madlobas movaxsenebT:<br />
saqarTvelos <strong>samarTlebrivi</strong> kulturis proeqtis TanamSromlebi da wevrebi<br />
madlobas uxdian aSS-is saxelmwifo departamentis narkomaniasTan brZolisa<br />
da kanonis dacvis uzrunvelyofis saerTaSoriso biuros, romelmac aRniSnuli<br />
proeqti daafinansa da daexmara mis ganxorcielebas.<br />
saqarTvelos <strong>samarTlebrivi</strong> kulturis proeqtis TanamSromlebi da wev re bi<br />
madlobas uxdian, baTumis, quTaisis, rusTavisa da Tbilisis skolis direqtorebsa<br />
da maswavleblebs, policielebs, romlebmac aqtiuri monawileoba miiRes<br />
mo cemuli saswavlo masalis gamocdaSi da sakuTari komentarebiTa da winadadebebiT<br />
gaamdidres igi. saswavlo masala ufro srulyofili gaxda<br />
masSi policielebis, skolis direqtorebis, maswavleblebisa da moswavleebis<br />
winadadebebis Setanis Semdeg.<br />
2008 wlidan saqarTvelos <strong>samarTlebrivi</strong> kulturis proeqtis saganmanaTleblo<br />
programa proeqt ,,harmoniis,, , saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebisa<br />
da Sinagan saqmeTa saministroebis erToblivi ZalisxmeviT xorcieldeba.<br />
proeqtisa da saswavlo masalebis gamocda (pilotireba) 2008-2009<br />
saswavlo wels ganxorcielda saqarTvelos 20 skolaSi, IX klasebis 1000-mde<br />
moswavlesTan.<br />
3
winasityvaoba<br />
ras niSnavs <strong>samarTlebrivi</strong> <strong>kultura</strong><br />
ZiriTadi pedagogiuri midgomebi<br />
sarCevi<br />
mozardis asakobrivi Taviseburebebi<br />
(am TavisTvis masala mogvawoda arasamTavrobo organizaciam “safari”)<br />
zogadi ganaTlebis erovnuli miznebi<br />
samoqalaqo ganaTlebis me-9 klasis sagnobrivi programa<br />
saqarTvelos <strong>samarTlebrivi</strong> kulturis saganmanaTleblo<br />
programis miznebi da amocanebi<br />
zogadi meToduri rekomendaciebi<br />
kerZo meTodebis mimoxilva<br />
maswavleblebisa da samarTaldamcvelebis sayuradRebod<br />
gakveTilebis scenarebi…<br />
scenarebi……………………………………………………<br />
…………………………………………………<br />
Tema 1 – vin aris samarTaldamcveli<br />
danarTi 1 – saqarTvelos kanoni policiis Sesaxeb<br />
danarTi 2 – saqarTvelos policiis eTikis kodeqsi<br />
Tema 2 - arasrulwlovani da kanoni<br />
I gakveTili – samoqalaqo da administraciuli samarTali………………………………………<br />
II gakveTili – sisxlis samarTlis pasuxismgebloba………<br />
danarTi 3 – sisxlis samarTlisa da Sesabamisi saproceso<br />
kodeqsebi arasrulwlovnebTan mimarTebiT<br />
Tema 3 – marTlmsajuleba<br />
I gakveTili - sasamarTlo ………………………………………<br />
II gakveTili - rogor moqmedebs kanoni (praqtikumi: sasamarTlo)<br />
Tema 4 - rogor movagvaroT konfliqti<br />
Tema 5 - gulgriloba Tu TanamSromloba<br />
……<br />
Tema 6 - mavne Cvevebisa da maTi saxifaTo Sedegebis<br />
Tavidan acileba<br />
I gakveTili …- alkoholizmi da narkomania……………………………………<br />
II gakveTili …- Tambaqos moweva, azartuli TamaSobebi da<br />
civi iaraRi<br />
………<br />
Tema ……… 7 - organizebuli danaSauli<br />
I gakveTili …- ras niSnavs organizebuli organizebuli danaSauli ……………<br />
II gakveTili …- organizebuli danaSaulis saxeebi da Sedegebi<br />
danarTi 4 – organizebuli danaSaulis magaliTebi msoflioSi<br />
danarTi 5 – qurduli samyaro<br />
Tema 8 - Cemi samarTliani arCevani<br />
ganmartebiTi leqsikoni<br />
4<br />
5<br />
6<br />
9<br />
16<br />
29<br />
31<br />
35<br />
38<br />
41<br />
56<br />
55<br />
59<br />
61<br />
84<br />
89<br />
89<br />
91<br />
93<br />
100<br />
100<br />
105<br />
107<br />
111<br />
113<br />
113<br />
116<br />
128<br />
128<br />
129<br />
131<br />
134<br />
149<br />
151
winasityvaoba<br />
Cvens sazogadoebaSi momxdarma cvlilebebma, saxelmwifoSi demokratiis<br />
mSeneblobis Seuqcevadma procesma da Tavisufal samyaroSi sruluflebiani<br />
adgilis damkvidrebisken saqarTvelos swrafvam qveynis ganaTlebis<br />
sistemas axali gamowvevebi SesTavaza. swored 21-e saukunis<br />
saqarTvelos moTxovnebs upasuxebs ,,zogadi ganaTlebis erovnuli<br />
miz nebi” (saqarTvelos mTavrobis gankarguleba N84, 18 oqtomberi, 2004<br />
weli).<br />
Cvens Tanamedrove sazogadoebas ganaTlebuli da mravalmxriv ganvi Tarebuli<br />
moqalaqeebi sWirdeba, romlebic aqtiur, nayofier monawi leobas<br />
miiReben samoqalaqo sazogadoebisa da <strong>samarTlebrivi</strong> saxelmwifos<br />
ganviTarebaSi. swored aseTi pirovnebebi qmnian da aviTareben demokratiul<br />
sazogadoebriv wes-wyobilebas, sadac kanonis uzenaesoba<br />
xor cieldeba da viTardeba. aseT sazogadoebas, sxva niSnebTan erTad,<br />
axasiaTebs <strong>samarTlebrivi</strong> <strong>kultura</strong>.<br />
5
as niSnavs <strong>samarTlebrivi</strong> <strong>kultura</strong>?<br />
sazogadoeba SeiZleba ganimartos, rogorc saerTo Rirebulebebis mqone<br />
adamianTa erToblioba, romelsac erTiani miznebi da funqciuri<br />
mTlianoba axasiaTebs. adamianTa iseT gaerTianebas, romelic saerTo<br />
Rirebulebebs ar flobs, an erTi mizani ar amoZravebs da funqciuri<br />
mTlianoba ara aqvs, SeiZleba ewodos mxolod mosaxleoba, magram ara _<br />
sazogadoeba.<br />
RirebulebaTa sistema sazogadoebaSi Camoyalibebuli is normebia, romlebic<br />
gamoxatavs gabatonebul azrs imis Sesaxeb, Tu ra aris kargi,<br />
swori an sasurveli. Rirebulebebsa da normebs Soris is gansxvavebaa,<br />
rom Rirebulebebi abstraqtuli, zogadi cnebebia, xolo normebi _<br />
gar kveul viTarebaSi adamianis moqmedebis wesebi an saxelmZRvanelo<br />
principebia.<br />
adamianis uflebebis cnebis safuZvelia ori Rirebuleba: adamianuri<br />
Rirseba da Tanasworoba. adamianis uflebebi gansazRvravs im normebs,<br />
romlebic aucilebelia, raTa Rirsebis grZnobiT vicxovroT. maTi universaloba<br />
ki iqidan gamomdinareobs, rom adamianebi Rirsebis grZno biT<br />
Tanasworni arian da vinmes gamoyofa am kuTxiT SeuZlebelia.<br />
am ori ZiriTadi Rirebulebidan gamomdinareobs sxva Rirebulebebic,<br />
romlebic adamianebisa da sazogadoebebis harmoniuli Tanaarsebobis<br />
gaazrebas gviadvileben:<br />
• Tavisufleba;<br />
• Tanasworuflebianoba;<br />
• adamianis pativiscema;<br />
• gulisxmiereba;<br />
• samarTlianoba;<br />
• pasuxismgebloba.<br />
sazogadoebis Tanamedrove gagebis safuZvelSi devs mosazreba, rom<br />
yvela adamiani Tanasworad Rirebulia.<br />
samoqalaqo sazogadoeba, misi farTo gagebiT, ganisazRvreba, rogorc<br />
,,gansakuTrebuli sivrce ojaxs, saxelmwifosa da bazars Soris, romel<br />
Sic xalxi sakuTari interesebis dakmayofilebas cdilobs”. demokratiuli<br />
saxelmwifos idea Tavis TavSi gulisxmobs samoqalaqo<br />
sa zogadoebas, rogorc demokratiulobis ufro maRal safexurs, rad -<br />
gan samoqalaqo sazogadoebaSi xdeba socialuri regulireba sazogado<br />
keTildReobisaTvis, samoqalaqo monawileoba _ piradi da sa -<br />
zogado interesebisaTvis, sazogadoebis msaxureba _ nebayoflobi Ti<br />
(moxaliseobrivi) wvlili sazogadoebrivi sikeTisaTvis. amgvar qme deba<br />
Ta ZiriTadi safuZvelia ori Rirebuleba _ Tavisufleba da pa suxismgebloba.<br />
6
Tavisufleba, misi pirveladi da zogadi mniSvnelobiT, niSnavs თემა Cau- 1<br />
revlobas adamianis arCevansa da qmedebaSi. sxvanairad, adamiani Tavisufalia,<br />
rodesac mas aqvs moqmedebis alternatiuli variantebi da<br />
SeuZlia arCevanis damoukideblad gakeTeba. magram mxolod es ar aris<br />
sakmarisi _ aseT ganmartebaSi iolad eqceva TviTnebobac. Tavisuflebas<br />
TviTnebobisgan ganasxvavebs pasuxismgebloba, romelic Tan erTvis adamianis<br />
yovel moqmedebas. pasuxismgebloba aris pirovnebis movaleoba<br />
an valdebuleba, akeTos (/ar akeTos) raRac an moiqces (/ar moiqces)<br />
gansakuTrebulad.<br />
,,saqarTvelos moqalaqeni, romelTa uryevi nebaa daamkvidron demokra tiuli<br />
sazogadoebrivi weswyobileba, ekonomikuri Tavisufleba, socialuri<br />
da <strong>samarTlebrivi</strong> saxelmwifo, uzrunvelyon adamianis sayovelTaod<br />
aRi arebuli uflebani da Tavisuflebani, ganamtkicon saxelmwifoebri vi<br />
damoukidebloba da sxva xalxebTan mSvidobiani urTierToba, eyrd nobi<br />
an ra qarTveli eris mravalsaukunovani saxelmwifoebriobis tradi<br />
cieb sa da saqarTvelos 1921 wlis konstituciis ZiriTad principebs,<br />
saq vey nod acxadeben am konstitucias”.<br />
saqarTvelos moqalaqeebis, rogorc sazogadoebis, saerTo Rirebulebebi<br />
da miznebi asaxulia saqarTvelos konstituciaSi. masSi naTqvamia, rom<br />
saqarTvelos moqalaqeTa ,,uryevi nebaa daamkvidron demokratiuli sazogadoebrivi<br />
weswyobileba, ekonomikuri Tavisufleba, socialuri da<br />
<strong>samarTlebrivi</strong> saxelmwifo, uzrunvelyon adamianis sayovelTaod aRia<br />
rebuli uflebani da Tavisuflebani, ganamtkicon saxelmwifoebri vi<br />
damoukidebloba da sxva xalxebTan mSvidobiani urTierToba” (sa qar-<br />
Tve los konstitucia, preambula).<br />
adamianisa da sazogadoebis harmoniuli Tanaarsebobis gaazrebisTvis<br />
yvelaze mniSvnelovani dazusteba ki aseTia: ,,yvela adamiani dabadebiT<br />
Tavisufalia da kanonis winaSe Tanasworia ganurCevlad rasisa, kanis<br />
ferisa, enisa, sqesisa, religiisa, politikuri da sxva Sexedulebebisa,<br />
erovnuli, eTnikuri da socialuri kuTvnilebisa, warmoSobisa, qonebrivi<br />
da wodebrivi mdgomareobisa, sacxovrebeli adgilisa” (saqarTvelos<br />
konstitucia, muxli 14).<br />
sxva sityvebiT, Cven vaSenebT sazogadoebas, romelSic moqalaqeebi Tanasworni<br />
arian, sadac yvela adamians eZleva Tanabari SesaZlebloba da<br />
pasuxismgeblobac yvelas Tanabrad ekisreba.<br />
sazogadoebas ver aaSeneb mxolod SesaZleblobebsa da uflebebze<br />
dayrdnobiT; unda moxdes maTi Sejereba pasuxismgeblobisa da movaleobebis<br />
grZnobebTan. es aris is piroba, romelsac Tanamedrove<br />
samoqalaqo sazogadoeba efuZneba.<br />
TiToeuli adamiani sakuTari Tavisuflebisa da pasuxismgeblobis Se-<br />
7
jerebiT xdeba sazogadoebis nawili. am process uwodeben samarTleb riv<br />
socializacias, romlis drosac xdeba damokidebulebis, azrebisa da<br />
qcevis Camoyalibeba. amgvari procesis dros pirovnebis azrebi da qceva<br />
yalibdeba sazogadoebaSi damkvidrebuli <strong>samarTlebrivi</strong> kanonebisa da<br />
politikis Sesabamisad. ramdenadac warmatebulia pirovnebis sa ma r Tleb<br />
rivi socializacia da misi gavlena sazogadoebis Rirebulebebis<br />
sistemis gaumjobesebaze, miT maRalia am sazogadoebis <strong>samarTlebrivi</strong><br />
<strong>kultura</strong>. kulturis am aspeqtiT SesaZlebelia davaxasiaToT da erT maneTs<br />
SevadaroT rogorc pirovnebebi, ise sazogadoebebi.<br />
<strong>samarTlebrivi</strong> socializaciis erT-erTi umniSvnelovanesi Sedegia sa -<br />
marTlebrivi dasabuTeba, rac kanonebis codnis meSveobiT aris Se saZ -<br />
lebeli. is mizezebi, Tu ratom aris aucilebeli wesebis dacva, Sem degnairad<br />
SeiZleba davajgufoT:<br />
1. moqalaqeebi kanonebs, ZiriTadad, sasjelis Tavidan<br />
asacileblad icaven.<br />
2. samarTaldamcvelebi kanonebs umeteswilad imitom icaven,<br />
rom es kanonebi samarTlianad da moralurad iTvleba.<br />
3. kanonmdeblebma SesaZloa eWvqveS daayenon ama Tu im<br />
kanonis samarTlianoba da moraluroba, ramac SesaZloa<br />
socialuri cvlilebebi gamoiwvios.<br />
Sesabamisad, kanonebis swavleba gavlenas axdens sxvadasxva doneze:<br />
1. kanonebis codna amcirebs ucodinrobis gamo maTi darRvevis<br />
SesaZleblobas.<br />
2. kanonebis Sesruleba xels uwyobs am kanonebis mniSvnelobis<br />
gacnobierebas.<br />
3. kanonebis gaazreba zrdis am kanonebis moralur<br />
mxardaWeras.<br />
es ukanaskneli aspeqti <strong>samarTlebrivi</strong> socializaciis arss Seadgens.<br />
imisaTvis, rom kanonis moraluri mxardaWera gaizardos, TiToeuli<br />
adamianisa da mTeli sazogadoebis <strong>samarTlebrivi</strong> <strong>kultura</strong> amaRldes,<br />
<strong>samarTlebrivi</strong> socializacia adreuli asakidanve unda daiwyos. am procesSi<br />
uaRresad mniSvnelovania gaZlierebuli Zalisxmeva gardate xis<br />
asakis (14-16 wlis) mozardebisTvis, radgan am dros xdeba adamianis mi er<br />
sakuTari Rirebulebebis sistemis pirveli gadafaseba da Sevseba. swo -<br />
red am asakSi Camoyalibebuli Rirebulebebi xdeba pirovnebis Rirebule<br />
be bis mzardi sistemis fundamenti da gansazRvravs mis moqmedebebsa<br />
Tu da mokidebulebebs Semdgom cxovrebaSi.<br />
8
ZiriTadi pedagogiuri midgomebi<br />
gaazrebulad kanonmorCili adamianis aRzrdis mTavari saSualeba aris<br />
interaqtiuri swavlebiT kritikuli azrovnebis ganviTareba.<br />
ra aris kritikuli azrovneba?<br />
kritikuli azrovneba aris sakuTari Tu sxvisi subieqturi mosazrebe bis<br />
gadasinjvisa da kiTxvis niSnis qveS dayenebis unari. es unari yalib deba<br />
problemis gaanalizebis procesSi da arsebuli problemis mi marT<br />
sa boloo mosazrebis Camoyalibebis Sedegad.<br />
kritikuli azrovneba gulisxmobs informaciis yuradRebiT gacnobas,<br />
sadavo problemis an konfliqtis sxvadasxva kuTxiT (TvalsazrisiT)<br />
ganxilvas. kritikuli azrovneba pirovnebas exmareba faqtebze dafuZnebuli<br />
daskvnis gamotanasa da racionaluri gadawyvetilebis miReba-<br />
Si.<br />
kritikuli azrovnebis procesi mTeli cxovrebis ganmavlobaSi grZeldeba.<br />
urTierTTanagrZnobasa da urTierTpativiscemasTan erTad, kritikul<br />
i azrovneba uzrunvelyofs pirovnebis <strong>samarTlebrivi</strong> kulturis<br />
Ca mo yalibebas.<br />
rogorc zemoT aRvniSneT, <strong>samarTlebrivi</strong> kulturis proeqtis sa gan manaTleblo<br />
programa xels uwyobs mozardebSi iseTi unar-Cveve bis ganviTarebas,<br />
romlebic maT konfliqtebis warmatebulad da erTobli vad<br />
gadaWraSi daexmareba.<br />
amrigad, kritikuli azrovneba aris mravalmxrivi miznebiT ganpiro bebu<br />
li azrovneba, romlis Sedegadac SesaZlebelia dasabuTebuli da<br />
yo vel m xriv awon-dawonili daskvnis gamotana.<br />
xSirad adamianebi eyrdnobian subieqtur Sexedulebebsa da warmodgenebs,<br />
urTierTobisas upiratesobas aniWeben mxolod sakuTar mosazrebas,<br />
ar iTvaliswineben alternatiul Sexedulebebs. yovelive es ki aramarTlzomieri<br />
qcevis sawindaria. aseTi qcevidan gamosavali mxo lod<br />
arsebuli situaciis kritikul gadafasebaSi unda veZeboT.<br />
aRsaniSnavia, rom pedagogebi swavleba-swavlis procesSi, ZiriTadad, lo<br />
gikuri azrovnebis ganviTarebas mimarTaven. umjobesia, saswav lo procesSi<br />
amasTan erTad moswavleebis kritikuli azrovnebac gan vi Ta rdes.<br />
SevecadoT gaviazroT, ra gansxvavebaa maT Soris:<br />
logikuri azrovnebis SemTxvevaSi problema winaswar aris cnobili,<br />
xo lo kritikuli azrovnebis dros problema gamosamJRavnebeli da<br />
dasadgenia;<br />
9
logikuri azrovnebis SemTxvevaSi ori wanamZRvrisagan keTdeba daskvna.<br />
swori daskvna SeiZleba erTaderTi iyos; xolo kritikuli azrovnebis<br />
SemTxvevaSi SesaZlebelia problemis gadaWris ramdenime swori gzis<br />
povna;<br />
maswavlebelma, aseve, unda gaiTvaliswinos, rom kanonmorCili da toleranti<br />
pirovnebis aRzrdas xels uSlis iracionaluri azrovne ba.<br />
igi kritikuli azrovnebis sruliad sapirispiro azrovnebis formaa.<br />
iracionaluri azrovnebis SemTxvevaSi adamianebi ugulebelyo fen saR<br />
azrs da mxolod sakuTar grZnobebs, emociebs endobian. ase Ti azrov<br />
nebis Sedegad warmoiqmneba crurwmenebi, cru warmodgenebi da stereotipebi.<br />
azrovnebis es forma mowyvetilia realobas da amito mac mas<br />
iracionalurs uwodeben.<br />
ganvazogadoT yovelive zemoTqmuli da davaxasiaToT kritikuli azrovneba.<br />
cnobili amerikeli mecnieri devid qlusteri CamoTvlis kritikuli<br />
azrovnebis xuT ZiriTad niSans:<br />
1. kritikuli azrovneba individualuria, rac niSnavs, rom pirovneba<br />
Tavad, sxvebisagan damoukideblad, ayalibebs sakuTar Sexedulebebsa<br />
da Sefasebebs.<br />
2. faqtebis codnas udidesi mniSvneloba aqvs, magram kritikuli azrovnebisaTvis<br />
informaciis mopoveba sawyisi wertilia da ara saboloo<br />
mizani. aRsaniSnavia, rom codnisa da gamocdilebis da grovebis<br />
gareSe SeuZlebelia kritikulad azrovneba. nebismieri asakis<br />
adamians aqvs dagrovili sakmao cxovrebiseuli gamocdileba da<br />
codna. mravali magaliTis moyvana SeiZleba imis dasturad, rom<br />
patara bavSvebsac SeuZliaT kritikulad iazrovnon. magaliTad,<br />
oT xi wlis bavSvs verafriT davarwmunebT, rom is TvalebiT ismens<br />
da yurebiT xedavs. patara maSinve kritikulad Seafasebs saeWvo<br />
mtkicebulebebs, ar dagveTanxmeba da Secdomas gagvisworebs.<br />
swavlebis procesSi unda gaviTvaliswinoT, rom bavSvebis saazrovno<br />
Se saZleblobebi TandaTan viTardeba da ixveweba. maswavleblis<br />
va lia, maqsimalurad Seuwyos xeli am bunebriv process da da u fiqrebeli<br />
akrZalvebiTa Tu dasjiT mas xeli ar SeuSalos.<br />
3. gasaTvaliswinebelia, rom kritikuli azrovneba iwyeba problemis<br />
dasmidan da misi gacnobierebidan; namdvili saazrovno procesi<br />
iwyeba problemis gadaWris survilidan. magram, ratom wamoWris<br />
ada miani problemebs? amis mTavari mizezi gaxlavT is, rom adamiani<br />
bunebiT cnobismoyvarea. swored cnobismoyvareoba udevs safuZv lad<br />
Cvens kiTxvebs: risTvis? ratom? rogor? saidan? da a.S. es kiTxve bi<br />
konkretul pasuxebs moiTxovs. cnobismoyvareobiT gansakuTrebiT<br />
mozardebi gamoirCevian, amitom Zalisxmeva ar unda daviSuroT da<br />
pataraobidanve unda vecadoT kritikuli azrovnebis ganviTarebas.<br />
10
xSirad am process xels uSlis swavleba-swavlis procesi, ro desac<br />
moswavles mza codnas vawvdiT da maTgan mxolod mis daswav<br />
las moviTxovT. xSirad am dros xdeba cnobismoyvareobisa da<br />
pro blemebis xedvis bunebrivi unaris Sesusteba. bavSvebis bunebriv<br />
cnobismoyvareobas ganviTareba sWirdeba. bavSvi mxo lod<br />
ma Sin iwyebs fiqrs, Tu Cven mas saSualebas vaZlevT, gaumklav des<br />
konkretul problemebs.<br />
4. kritikuli azrovneba, aseve, iswrafvis damajerebeli dasabuTebisaken;<br />
gaixseneT, ras akeTebT, rodesac gindaT, rom Tqveni Sexeduleba<br />
an mosazreba sxvebma gaiziaron?<br />
Tqven sakuTar mosazrebebs asabuTebT. argumentebis Camoyalibebas<br />
garkveuli wesebis dacva sWirdeba. esenia: mtkiceba anu Tezisi, sab<br />
u Ti da mtkicebuleba. magaliTad: Tqven gamoTqvamT azrs, rom adami<br />
ans aqvs ufleba, Tavisuflad gamoTqvas sakuTari azri. es nawili<br />
aris Tqveni argumentaciis mtkiceba anu Tezisi. magram Tqven ar<br />
Cerde biT Tezisze da mogyavT sabuTi _ adamiani Tavisufalia Tavis<br />
arCevanSi. am sabuTs Tqven ganamtkicebT saTanado mtkicebulebiT,<br />
romelsac Tqven, magaliTad, konstituciis an kanonis saTanado muxlidan<br />
moiyvanT. yovelTvis unda gvaxsovdes, rom yvela arguments<br />
aqvs Tavisi kontrargumenti. amitom argumentaciis process seriozu<br />
li mofiqreba sWirdeba.<br />
5. dabolos, kritikuli azrovneba socialuri azrovnebaa. Cven verasdros<br />
SevZlebdiT problemebis sworad gadaWras, rom ar gvqonoda<br />
sxva adamianebTan kamaTis, azris gacvlis saSualeba. amitom, rode<br />
sac maswavleblebi skolaSi kritikul azrovnebas iyeneben, isini<br />
cdi loben, gamoumuSavon mozardebs sxvaTa mosmenisa da pativiscemis<br />
unari, sakuTar mosazrebaze pasuxismgeblobis grZnoba.<br />
Tu davsvamT kiTxvas, SesaZlebelia Tu ara kritikuli azrovnebis unaris<br />
ganviTareba, pedagogebisa da fsiqologebisagan dadebiT pasuxs miviRebT.<br />
isini gvTavazoben ramdenime rCevas kritikuli azrovnebis gansaviTareblad:<br />
1. gavarCioT logikaze dafuZnebuli msjeloba emociebze dafuZnebuli<br />
msjelobisagan;<br />
2. yovelgvar informaciaSi davinaxoT rogorc dadebiTi, aseve uaryofiTi<br />
mxareebi; gaviTvaliswinoT yvela momxre da mowinaaRmdege<br />
xma;<br />
3. viswavloT Seusabamobebis SemCneva mosmenilsa da danaxuls Soris;<br />
nu viCqarebT daskvnebis gamotanas, Tu ar vflobT saamisod sakmaris<br />
informacias.<br />
11
a aris interaqtiuri swavleba?<br />
interaqtiuri swavleba aris Tanamedrove saganmanaTleblo midgoma, romelic<br />
eyrdnoba maswavleblisa da moswavlis axali rolebis Zie ba sa da<br />
humanizmis principebs. is miznad isaxavs maswavlebelze orientire bu li<br />
avtoritaruli saswavlo procesis Secvlas moswavleze orientirebu li<br />
saswavlo procesiT. aseT swavlebaSi aucileblad gasaTvaliswinebe lia<br />
moswavlis interesebi da saWiroebebi. interaqtiur swavlebas Semo aqvs<br />
pedagogikaSi swavlebis da codnis Sefasebis axali strategiebi.<br />
moswavle interaqtiuri swavlebis subieqtia, misi aqtiuri monawilea.<br />
swavlebas safuZvlad edeba moswavlis piradi gamocdileba, misi Tvisebebi<br />
da codna.<br />
swavlebis procesisadmi es axali midgoma eyrdnoba mniSvnelovan saganmanaTleblo<br />
mimdinareobas _ konstruqtivizms. konstruqtivizmis<br />
Zi riTadi idea imaSi mdgomareobs, rom vaswavloT moswavleebs Zveli<br />
da axali codnis Sedarebis meSveobiT axali informaciis Segroveba,<br />
daskvnebis damoukideblad gamotana, damoukideblad azrovneba, codnis<br />
konstruireba \ Seneba.<br />
asxvaveben codnis or saxes: erTi mxriv, aqtiuri swavleba-swavlis<br />
pro cesSi konstruirebul, kvleva-Ziebis Sedegad miRebul codnas da,<br />
meore mxriv, faqtobriv, pasiurad SeZenil codnas. rodesac swavlebaswavlis<br />
procesi moswavlis kvleviTi interesebisaken aris mimarTuli,<br />
moswavles uviTardeba kritikuli da SemoqmedebiTi azrovneba, informaciis<br />
mopovebis, problemaTa gadaWris da komunikaciuri unarebi.<br />
Tanamedrove pedagogikaSi, ZiriTadad, Semdegi swavlis meTodebi gamoiyofa:<br />
• konkretuli davalebis daswavla (,,teqnologiurad” agebuli<br />
gakveTili).<br />
• saswavlo-kvleviTi saqmianoba (axali codnis Zieba; axali<br />
gamocdilebis, unar-Cvevebis aTviseba).<br />
• TamaSis organizeba ( situaciuri modelireba, roluri TamaSebi).<br />
• diskusia (dialogi, komunikacia).<br />
teqnologiuri swavleba<br />
XX saukuneSi msoflio pedagogika cdilobda saswavlo procesis teqnologizacias,<br />
rac gulisxmobda saswavlo procesis teqnikuri sa-<br />
SualebebiT organizebas.<br />
amJamad teqnologiuri swavlebis meTodebi ar gulisxmobs mxolod saswavlo<br />
procesSi teqnikuri saSualebebis gamoyenebas, aramed igi moicavs<br />
saswavlo procesis konstruirebas, rac niSnavs:<br />
12
• Sedegze orientirebuli konkretuli saswavlo miznebis dasaxvas;<br />
• dasaxuli miznebis Sesabamisad saswavlo masalebis momzadebas;<br />
• saswavlo procesSi mimdinare Sedegebis Sefasebas;<br />
• saswavlo procesis saWiroebisamebr koreqcias;<br />
• saboloo Sedegebis Sefasebas.<br />
kvleviTi swavleba<br />
swavlebis procesis kvleviTi mimarTuleba gulisxmobs axali codnis<br />
konstruirebas, rac aucileblad moswavleTa uSualo gamocdilebaze<br />
dayrdnobiT xorcieldeba.<br />
es midgoma ukavSirdeba evropaSi gavrcelebul ,,Tanamedrove aRzrdis”<br />
mimarTulebasa da amerikul ,,progresul aRzrdas”. orive mimarTuleba<br />
swavlebis process bavSvebis gamocdilebaze agebs.<br />
aseTi swavlebis modelis mizani ara mxolod axali codnis SeZenaa,<br />
ara med ukve arsebuli codnis gadamuSavebac. maswavlebelma dialogis,<br />
warmosaxvis, analogiebis, metaforis da sxva xerxebis gamoyenebiT unda<br />
waaxalisos moswavleebi da xeli Seuwyos SemoqmedebiTi azrovnebis<br />
ganviTarebas.<br />
aseTi pedagogiuri garemo xels uwyobs moswavles, damoukideblad Caswvdes<br />
Sesaswavli movlenisa Tu cnebis arss da gadaWras mis winaSe<br />
ar sebuli problema. moswavle, upirveles yovlisa, gamoyofs proble mas,<br />
Semdeg dasaxavs misi gadaWris alternatiul gzebs, arsebuli informaciis<br />
safuZvelze ikvlevs maT, akeTebs arCevans da gamoaqvs daskvnebi.<br />
dabolos, avlebs paralels miRebul daskvnebsa da axal monacemebs Soris.<br />
kvleviTi, ZiebiTi mimarTuleba saswavlo procesSi dakavSirebulia kritikuli<br />
da SemoqmedebiTi azrovnebis ganviTarebasTan. amisaTvis maswavlebelma<br />
saklaso oTaxSi unda Seqmnas SemoqmedebiTi saswavlo garemo.<br />
swavleba TamaSis meSveobiT<br />
TamaSi rTuli socialur-kulturuli fenomenia. mas mravali mecniereba<br />
Seiswavlis, maT Soris pedagogikac.<br />
pedagogiur gamokvlevaTa didi nawili gansakuTrebul mniSvnelo bas ani-<br />
Webs TamaSis gamoyenebas saswavlo miznebisaTvis. gamoyofen saswavlo<br />
procesSi gamoyenebuli TamaSis ramdenime saxes: modelirebas, imitacias<br />
13
da Sejibrs.<br />
didaqtikuri TamaSebiT warmarTul swavlebis procesSi oTxi etapi gamoiyofa:<br />
1. orientacia _ maswavlebeli waradgens Sesaswavl Temas, aux s nis<br />
TamaSis wesebs, mimoixilavs TamaSis mimdinareobas zogadad;<br />
2. momzadeba _ maswavlebeli moswavleebs acnobs scenars,<br />
TamaSis amocanebs, wesebs, rolebs, sxva procedurebs;<br />
3. TamaSis Catarebis procesi;<br />
4. TamaSis ganxilva _ moswavleebi msjeloben TamaSze, mis siZne leeb sa<br />
da warmatebebze. xdeba imitaciis Sedareba realur cxovrebasTan.<br />
diskusiis saSualebiT swavleba<br />
Tanamedrove didaqtikur meTodebs Soris erT-erTi wamyvani adgili uWiravs<br />
saswavlo diskusias. igi Tavisi arsiT dialogis xasiaTs atarebs.<br />
dis kusiis meTodi moswavleebs uviTarebs komunikaciis, msjelobis kul -<br />
turas. diskusiis meSveobiT SesaZlebelia ideebis, Sexedulebe bis, mtkicebulebebis<br />
urTierTgacvla WeSmaritebis dasadgenad.<br />
diskusiis swori warmarTvisaTvis aucilebelia misi organizeba da regulireba,<br />
diskusiis monawileni unda icavdnen wesebs, romlebsac maswavlebelTan<br />
erTad Tavad Camoayalibeben.<br />
diskusiis warmarTvis ramdenime forma arsebobs. rogorc zemoT aRvniS<br />
neT, diskusia Tavisi arsiT dialogis xasiaTs atarebs. dialo gi<br />
urTierTo bis saukeTeso formaa, romlis saSualebiTac pirovnebebs So -<br />
r i s, problemis arsebobis SemTxvevaSi, SesaZlebelia swori gadawyvetile<br />
bis povna ise, rom arc erTi mxare ar dazaraldes.<br />
• dialogi aris TanamSromloba, romlis mizania SeTanxmeba.<br />
• dialogis dros erTi mxare usmens meores, raTa mxareebi gaerkvnen<br />
da aRmoaCinon gansxvavebebi poziciebs Soris.<br />
• dialogi moiTxovs adamianebisa da maTi ideebis pativiscemas.<br />
• dialogi iZleva SesaZleblobas Ria komunikaciisaTvis maSin, rodesac<br />
moswavleebi ganixilaven problemur sakiTxebs.<br />
imisaTvis, rom dialogi warmatebiT da Sedegianad warimarTos, auci lebelia<br />
vicodeT Semdegi:<br />
1. pativi eci im adamians, romelic giziarebs sakuTar azrs. Sen Se giZlia<br />
ar daeTanxmo mas, magram ara gaqvs ufleba, Seawyvetino sau bari;<br />
14
2. gamoxate Seni mosazreba ise, rom sxva ar Seuracxyo;<br />
3. maqsimalurad ecade, simarTle daasabuTo. amoicani da Seaswore<br />
de zinformacia;<br />
4. gamoxate Seni mosazreba gasgebi eniT.<br />
maswavleblis valia diskusiis warmarTva ise, rom dialogSi gansaxilvel<br />
sakiTxTan dakavSirebiT konkretuli azri gamoikveTos.<br />
diskusiis CatarebaSi dagvexmareba sworad dasmuli SekiTxvebi, romlebic<br />
swor mimarTulebas miscems moswavleTa azrovnebas.<br />
gakveTilze gamarTul dialogs sakmaod didi datvirTva aqvs. mis Casatareblad<br />
aucilebelia moswavleebma icodnen dialogis warmarTvis<br />
wesebi. maT unda icodnen, rom sakamaTo sakiTxebi SesaZloa ver gadaiWras<br />
dialogiT, magram es procesi daexmareba maT, ifiqron problemaze,<br />
erT maneTs gauziaron Sexedulebebi, azrebi, Caeban debatebSi da xeli<br />
Se uw yon urTierTTanamSromlobis atmosferos Sqmnas.<br />
15
mozardebis asakobrivi Taviseburebebi<br />
bavSvebis normaluri ganviTarebisa da ganaTlebisaTvis aucilebelia<br />
so cialuri filosofiis gaziareba, romelic aRiarebs bavSvs sazoga -<br />
do ebis sruluflebian da srulfasovan wevrad.<br />
sabednierod, XIX _ XX saukuneebidan daiwyo mkveTri progresi bavSvTa<br />
uflebebisa da maTi humanuri aRzrdis aucileblobis gacnobierebis mimarTulebiT.<br />
1924 wels erTa ligam SeimuSava deklaracia, romelic bavSvTa dacvisa<br />
da keTildReobis principebs iTvaliswinebda. am deklaracias Jenevis<br />
deklaraciis saxeliT moixsenieben.<br />
1959 wels 20 noembers gaeros generalurma asambleam erTxmad mii Ro<br />
zogadi deklaracia bavSvis uflebaTa Sesaxeb. masSi naTqvamia, rom bavSvebs,<br />
fizikuri da gonebrivi umwifrobis gamo, esWiroebaT mzrunveloba<br />
da dacva rogorc dabadebamde, ise dabadebis Semdeg.<br />
1989wels 20 noembers gaeros generalurma asambleam erTxmad miiRo bav-<br />
Svis uflebaTa konvencia, romlis mixedviT, yvela bavSvi da axalgazrda<br />
gansakuTrebuli uflebebiT dajildoebuli srulfasovani adamiania.<br />
sa dReisod bavSvTa Sesaxeb konvenciis ratificireba ukve 191-ma qveyanam<br />
mo axdina, maT Soris saqarTvelomac.<br />
stresi da Tanadgoma<br />
nebismieri adamianis bavSvoba ise gadis, rom ama Tu im stresuli vi-<br />
Tarebisa da sitauciis gamo igi sxvadasxva fsiqologiur travmas iRebs.<br />
garkveuli intensivobis stress bavSvi TviTon bunebrivad gadaamuSavebs<br />
da es misi gaZlierebis wyarodac SegviZlia ganvixiloT. Tumca, xSirad<br />
bavSvebze stresuli movlena waruSlel gavlenas axdens. aman, SesaZloa,<br />
pirovnebis mravalferovani organuli da fsiqikuri darRvevebi ganapirobos.<br />
bavSvebi zrda-ganviTarebis periodSi imyofebian da jer kidev<br />
ar hyofniT resursebi, Sesabamisad gaumklavdnen cxovrebis mZime<br />
pirobebs.<br />
xSirad maTi qceviTi aSlilobebi Tu emociuri problemebi warmoadgens<br />
maT adekvatur reaqcias cxovrebis aranormalur pirobebze. adekvaturs<br />
vuwodebT reaqcias, rodesac moswavle, romelic saRamos morig<br />
ojaxur scenas Seeswro, meore dRes skolaSi Tavisi destruqciuli<br />
qceviT cdilobs xeli SeuSalos maswavlebels gakveTilis<br />
Ca ta rebaSi, iyos agresiuli da uyuradRebo, an piriqiT, Caketili<br />
da u i n i ciativ o. Zalian m n iSv ne lovan ia, sk o lam es v iTare ba gaacnobieros<br />
da gaiTvaliswinos moswavleebTan urTierTobisas.<br />
16
skola unda daexmaros bavSvebs maTi resursebis realizebaSi, cxovrebis<br />
krizisuli periodis warmatebiT gadalaxvaSi. amisaTvis ki skolaSi<br />
un da iyos mxardamWeri, TanamgrZnobi da SemoqmedebiTi garemo, vinaidan<br />
aseTi garemo xels uwyobs dadebiTi emociebis warmoqmnas. Tavis mxriv,<br />
amgvari garemo zrdis bavSvis yuradRebis moculobas, mexsierebis efeqturobas,<br />
am dros produqtiuli xdeba fantazia da azrovneba.<br />
sawinaaRmdego suraTs iZleva uaryofiTi emociebi. stresuli garemo<br />
auaresebs pirovnebis TiTqmis yvela fsiqikur funqcias: mcirdeba xanmokle<br />
da uaresdeba xangrZlivi mexsiereba, yuradRebis moculoba mcirdeba,<br />
azrovnebas uWirs alternativebis danaxva, fantazia xdeba Sez-<br />
Ru duli da a.S. uaryofiTi emociebi fizikuri janmrTelobisTvi sac<br />
sa zi anoa. mxardamWeri, TanamgrZnobi garemos fonze sxeulSi Zlierdeba<br />
sasicocxlo procesebi, Wrilobebic ki, rogorc fizikuri, aseve sulieri,<br />
ufro male SuSdeba. skolaSi pozitiuri atmosferos Seqmna TavisTa vad<br />
gulisxmobs travmirebuli bavSvis fsiqo-socialur reabilitaci as.<br />
travma<br />
arsebobs bevri faqtori, romlebic bavSvis normaluri ganviTarebis<br />
Se maferxebeli SeiZleba gaxdes. zogierTma bavSvobaSi axlobeli adamiani<br />
dakarga, zogmac cxovelis sikvdilTan dakavSirebuli tkivili<br />
gadaitana, bevri bavSvi ojaxebSi gamefebuli Zaladobrivi urTierTobis<br />
msxverplia, zogic saomari konfliqtebis Sedegadaa travmirebuli. travma<br />
is sulieri Wrilobaa, romlis Sexorcebas SeiZleba mravali welic<br />
ki dasWirdes. xandaxan, rac dro gadis, miRebuli travmis Sedegebi ufro<br />
meti simwvaviT iCens Tavs.<br />
travma aris gansakuTrebuli siZlieris movlena, romelic xasiaTdeba<br />
safrTxiT da muqariT, SiSiT da Zlieri stresiT. is pirovnebis gamkla<br />
vebis meqanizmebis darRvevas iwvevs da specifikuri SedegebiT xasiaTdeba.<br />
rodesac bavSvi izrdeba iseT situaciaSi, sadac misi sicocxle,<br />
axloblebis sicocxle an Zireuli faseulobebi mware dartymas<br />
ganic dis, igi Rebulobs travmas.<br />
travmatuli movlena SesaZlebelia iyos moulodneli, masobrivi saSi-<br />
Sroebis Semcveli (mag; miwisZvra, xanZari, sikvdili da omi) an, rogorc<br />
ojaxSi mimdinare Zaladobis dros, gaxangrZlivebuli, Semparavi da orazrovani<br />
urTierTobebiT savse, fsiqologiuri damcirebis, Rirsebis Selaxvisa<br />
da braleulobis gancdebis warmomSobi.<br />
im movlenebSi, romlebSic didia emociuri datvirTva, maTi gadamuSave -<br />
bac SeiZleba droSi gaiwelos da mogvianebiT iqnes aTvisebuli. movlena<br />
Ta umravlesobas adamiani umklavdeba da misi gadamuSavebis Sedegad<br />
17
iRebs cxovrebiseul gamocdilebas, magram aris SemTxvevebi, es umetesad<br />
bavS vebs exeba, rodesac saxezea informaciuli da emociuri gadatvirTva,<br />
aseTi incidentebis gadamuSaveba SeiZleba saerTod ver moxerxdes, magram<br />
is inaxeba Cvens mexsierebaSi, raTa mogvianebiT iCinos Tavi.<br />
emociuri travma aris pasuxi/reaqcia eqstremalur movlenaze da mtkivneuli,<br />
Sokis momgvreli da amaRelvebelia. aseTi movlena warmoSobs<br />
emo ciur maxsovrobas tvinis Rrma SreebSi. zogadad, ramdenadac ufro<br />
pirdapiri da uSualoa ZaladobasTan dapirispireba, imdenad ufro ma-<br />
Ralia emociuri zianis riski, magram arapirdapirma dapirispireba mac<br />
Za ladobasTan SeiZleba gamoiwvios iseTi travma, romelmac SeiZleba ar<br />
iCinos Tavi dReebis an kvirebis ganmavlobaSi. is bavSvebi, romelTac<br />
winaTac ganucdiaT Zaladoba an romlebsac akliaT ojaxis Tanadgoma,<br />
ufro Znelad ineleben travmas.<br />
Zalian mniSvnelovania adamianma bavSvobis xanaSi miiRos Sesabamisi<br />
mxar daWera da profesiuli daxmareba, raTa mogvianebiT ufro rTuli<br />
da mwvave problemebi ar Seuqmnas Tavis Tavsa da garSemomyofebs. im<br />
SemTxvevebSic, rodesac uSualod BbavSvze ar xorcieldeba Zaladoba<br />
da is mxolod Semswrea, aseTi faqtebiT mis fizikur da sulier samyaros<br />
ziani adgeba.<br />
gvaxsovdes, rom:<br />
Zaladobis faqtis Semswre bavSvebi meoradi travmis msxverplni arian.<br />
zogierTi fsiqologis mtkicebiT, rodesac bavSvi ver xedavs Zaladobas<br />
da mxolod esmis, igi SeiZleba metad travmirebuli aRmoCndes, vinaidan<br />
misi fantazia warmoidgens kidev ufro mZime suraTs, vidre realobaa.<br />
bavSvebi xedaven da esmiT imaze meti, vidre Cven gvgonia:<br />
• “minda movkvde, rodesac vxedav mamiko dedikos rogor scems...”<br />
• “meSinia saxlidan gasvla mas mere, rac vnaxe mezoblad momxdari...”<br />
travmas axasiaTebs depresiuli guneba-ganwyoba, SfoTva, ganrisxeba, sir-<br />
c xvilis grZnoba da braleulobis gancda. es destruqciuli emociebi<br />
adamianis Rirsebis grZnobas xelyofs da amitom gansakuTrebul yuradRebas<br />
imsaxurebs. ganrisxeba SeiZleba ganvixiloT, rogorc Canacvleba<br />
iseTi emociebisa, rogorebicaa SiSi da sakuTari ususurobis<br />
ga n c da. sircxvilis grZnobaa, rodesac adamians uCndeba survili, sadme<br />
Sors gaiqces da daimalos. sircxvilis grZnoba upiratesad Zaladobis<br />
msxverplT uCndebaT. travma, aseve, iwvevs bavSvis kognituri (Semecnebi-<br />
Ti) procesebis blokirebas, izRudeba maTi fantaziis unaric. yovelive<br />
zemoT Tqmulidan gamomdinare, SegviZlia warmovidginoT travmirebuli<br />
bavSvis portreti: es aris SeSinebuli, Sercxvenili, ganrisxebuli, usu -<br />
18
suri da uimedo patara adamiani, romelsac Tavisi asakis gamo ar gaaCnia<br />
iseTi fsiqologiuri dacvis meqanizmebi, romlebic daexmareba gaumklavdes<br />
da gadaamuSaos travmatuli movlena da Sedegad misgan<br />
vi RebT destruqciul qcevas, hiperaqtiurobas, dabal akademiur moswrebasa<br />
da somatur Civilebs an Caketilobasa da pasiurobas.<br />
mozardebTan urTierToba, maTTan muSaoba mimarTuli unda iyos bavSvis<br />
pirovnuli funqcionirebis yvela doneze. SesaZloa gamoiyos TiToeuli<br />
donisaTvis Sesatyvisi specifikuri sareabilitacio amocanebi:<br />
1. qceva da Cvevebi – aq muSaoba mimarTuli unda iyos, upirveles yovlisa,<br />
qcevis arakonstruqciuli stereotipebis daZlevaze.<br />
2. emociebi – aq yvelaze mniSvnelovania xeli SevuwyoT bavSvebsa da<br />
mozardebs, gadaamuSaon sakuTari travmatuli gamocdileba.<br />
3. SemecnebiTi funqciebi – aq muSaoba unda warimarTos travmatuli<br />
gamocdilebis gamo blokirebuli SemecnebiTi funqciebis ganviTarebis<br />
mimarTulebiT.<br />
4. rwmenaTa sistema _ aq mniSvnelovania moxdes samyarosa da sakuTari<br />
Ta vis Sesaxeb araadekvatur, destruqciul rwmenaTa daZleva da<br />
kons truqciul rwmenaTa SemuSaveba.<br />
5. RirebulebaTa sistema da ganwyobebi _ mniSvnelovania, rom bavSvebsa<br />
da mozardebs xeli SevuwyoT, gaiazron, gaacnobieron, gai-<br />
Sinagnon iseTi zogadsakacobrio Rirebulebebi, rogorebicaa: siyvaruli,<br />
megobroba, miteveba, tolerantoba da a.S<br />
6. me da pirovnuli identoba _ sareabilitacio procesSi unda sufev<br />
des usafrTxo, daculi atmosfero, romelic xels Seuwyobs<br />
bavSvTa da mozardTa TviTgamoxatvas – amis safuZvelze sakuTari<br />
Tavis ukeT gacnobas, TviTcnobierebis, adekvaturi TviTSefasebisa<br />
da sakuTari Tavis pativiscemis ganviTarebas.<br />
bavSvebis emociuri mdgomareobisa Tu qcevis sirTuleebis ukan xSirad<br />
ojaxsa da skolaSi arsebuli gadauWreli problemebi dgas. mowafeebisa<br />
da maswavleblebis ojaxebSi arsebuli viTareba, bunebrivia, aisaxeba<br />
sko lis fsiqologiur klimatze. arajansaRi ojaxuri atmosfero, Zaladobis<br />
afiSireba masmediis saSualebebiT, Zaladoba quCaSi, skolaSi,<br />
Zalovan struqturebSi da a.S. bavSvis jer kidev Camouyalibebel fsiqikaze,<br />
udavoa, mZime kvals tovebs.<br />
pirovnebis Camoyalibeba or ZiriTad garemoSi mimdinareobs: ojaxsa<br />
da skolaSi. ojaxis Taviseburebidan gamomdinare, mis wiaRSi SeRweva<br />
19
da muSaoba specialistebisTvis Znelia, skola ki, sadac es ojaxebi<br />
war modgenilni arian bavSvebis saxiT, karg saSualebas iZleva intervenciisaTvis.<br />
skolaSi Cven gvaqvs saSualeba, garkveuli probleme bis<br />
mqo ne bavSvebs daxmareba gavuwioT.<br />
gvaxsovdes, rom:<br />
1. mzrunveli ufrosi adamiani saukeTeso faqtoria, romelsac SeuZlia<br />
bavSvisTvis usafrTxo garemos Seqmna, misTvis yuradRebisa da<br />
siTbos deficitis Sevseba.<br />
2. bavSvebi, romlebic Zaladobrivi qcevis msxverplni arian, saWiro<br />
eben yoveldRiur Sexsenebas, rom isini uyvarT, aRiareben maT<br />
mniSvnelobasa da gonebriv unarebs.<br />
aqedan gamomdinare:<br />
1. unda xeli SevuwyoT, rom mozardebma ilaparakon TavianT gancdeb<br />
sa da emociebze. daexmareT iswavlon sakuTar grZnobebze laparaki<br />
ufro metad, vidre amas moqmedebiT gamoxataven, iswavlon problemis<br />
gadaWra sityvierad.<br />
2. unda vecadoT, gadamxdari incidenti, movlena maTTvis gasage bi, bi<br />
mar tivi eniT avuxsnaT.<br />
3. unda vizrunoT bavSvebis TviTSefasebis gazrdaze.<br />
4. mozardebs pativiscemiT unda movepyroT.<br />
5. unda nda avuxsnaT, rom momxdari Zaladoba sulac ar aris maTi brali<br />
da maT ar ekisrebaT pasuxismgebloba mSoblebis problemebis mogvarebaSi.<br />
6. unda vaswavloT agresiis gamoxatvis alternatiuli gzebi. Tqven<br />
Tavad unda gaxdeT moswavleebisTvis imis magaliTi, Tu rogor unda<br />
Camoyalibdes urTierToba urTierTpativiscemisa da ara Za lado<br />
brivi qcevis safuZvelze.<br />
bavSvebsa da mozardebs uamravi problema aqvT, romelTa mogvarebas<br />
damoukideblad ver axerxeben. xSirad mSobelsac uWirs gaugos Svils.<br />
zogjer mas ar aqvs saTanado gamocdileba da codna.<br />
problemebi, romelTa mogvarebaSi bavSvebsa da mozardebs Cveni daxma-<br />
re ba sWirdebaT:<br />
20
_ agresiuloba<br />
_ uxalisoba<br />
_ siZneleebi swavlaSi<br />
_ mousvenroba da qcevasTan dakavSirebuli sxva problemebi<br />
_ sirTuleebi ufrosebTan da TanatolebTan urTierTobaSi<br />
_ Zilis darRveva<br />
_ SiSi da SfoTva<br />
_ fsiqikuri ganviTarebis Seferxeba<br />
_ gardamaval asakTan dakavSirebuli problemebi<br />
rogor reagireben bavSvebi travmaze?<br />
5 wlamde da ufro adreuli asakis bavSvebi: reagireba SeiZleba gamoixatos<br />
mSoblebisagan daSorebis SiSiT, tiriliT, kankaliT, umoZraobiTa<br />
da wamokivlebiT. maT SeiZleba Seibrunon adreuli Cvevebi, rogorebicaa:<br />
TiTis wova, SardSeukavebloba da sibnelis SiSi. mcirewlovan bavSvebze<br />
Zlier gavlenas axdens mSoblebis reaqcia.<br />
saskolo asakis bavSvebi: bavSvebi SeiZleba Caiketon Tavis TavSi, ver<br />
SeZlon yuradRebis mokrefa an gaxevdnen (ureaqcioba), maT SeiZleba<br />
hqondeT Ramis koSmarebi an gaumarTlebeli SiSi, uari Tqvan skolaS i<br />
siarulze, iCxubon, uCiodnen muclis tkivilis an sxva fizikur diskomforts.<br />
maT SeiZleba Tavi aaridon im adgilebs, romlebic maT agonebT<br />
momxdar ambebs.<br />
bavSvebi 13-dan 19 wlamde: (mozardebi) mozardebma, SeiZleba xelaxla<br />
ganicadon momxdaris gaxseneba, Ramis koSmarebi, emociuri indiferentuloba<br />
da depresia. SeiZleba antisocialurebi gaxdnen, mieZalon narkotiks<br />
an alkohols, hqondeT akademiuri problemebi, dakargon momavlis<br />
imedi da ifiqron Tavis mokvlaze. mozardebs SeiZleba gauCndeT<br />
dana Saulis grZnoba imis gamo, rom ar ZaluZT aicdinon Zaladoba an<br />
maT SeiZleba gauCndeT SurisZiebis survili. isini SeiZleba aujanydnen<br />
mTel qveyanas, rac moklebulia gonierebas.<br />
bavSvebi kargad grZnoben Tavs, rodesac maT saSualebas aZleven gamoxaton<br />
TavianTi grZnobebi da xedaven TanagrZnobas ufrosebisagan da<br />
ubrundebian normalur, Cveul cxovrebas, rac SeiZleba swrafad moxdes.<br />
magram zogierTebs sWirdebaT profesionaluri daxmareba.<br />
saSiSroebis niSnebia, rodesac bavSvebi ganagrZnoben Tavis aridebas<br />
im adgilebs/situaciebs, romlebic axsenebT maT travmul movlenas;<br />
Tu isini emociurad ,,gaxevebulebi” arian, an mSfoTvare Zili aqvT an<br />
21
sxva fizikuri problemebi. stiqiuri ubedurebis Sedegad posttravmul<br />
stress ganicdis daaxloebiT 2% zrdasrulebisa da bavSvebisa, maSin,<br />
rodesac 30% zaraldeba teroristuli aqtisa da aviakatastrofebis<br />
Sedegad.<br />
Zaladoba angrevs bavSvebis rwmenas da angrevs maT warmodgenas am qveyanaze,<br />
rogorc usafrTxo adgilze da, agreTve, maT aRar sjeraT, rom<br />
ufrosebs maTi dacva SeuZliaT.<br />
mozardobis periodi<br />
mozardoba es aris bavSvobasa da zrdasrulobas Soris gardamavali<br />
periodi, romelic konkretul kulturul garemoSi mimdinareobs.<br />
21-e saukuneSi mozardebs iseT garemoSi uwevT ganviTareba, romlis<br />
ganmsazRvrel faqtorebs warmoadgens xangrZlivi ekonomikuri damo kide<br />
buleba ufrosebze, gare samyaros arastabiluroba da masobrivi informaciis<br />
saSualebebi. saqarTveloSi ki amas emateba Cveni qveynisT vis<br />
damaxasiaTebeli sirTuleebi, rogorebicaa: socialur-ekonomiksu ri piro<br />
be bi, siRaribis maRali maCvenebeli, umuSevroba da a.S.<br />
mozardobaSi xdeba mniSvnelovani morfo-funqcionaluri cvlilebebi,<br />
romelTa kulminacias fizikuri da sqesobrivi simwife warmoadgens, rac<br />
gulisxmobs swraf zrdas, reproduqtiuli organoebis Camoyalibebas<br />
da meoradi sqesobrivi niSnebis aRmocenebas. sxeulis mniSvnelovani<br />
cvlilebebi iwvevs `me~-xatisa Tu sakuTar Tavze warmodgenis cvli le -<br />
bebs, mozardi sakuTari sxeulis cvlilebasTan dakavSirebiT erTdroulad<br />
ganicdis interess, aRfrTovanebas, SfoTvasa da SiSs. am asakSi, ase ve,<br />
mimdinareobs kognituri unarebis ganviTareba formaluri operacie bis<br />
doneze, mozards ukve SeuZlia rTuli abstraqtuli azrovneba, is iZens<br />
TviTanalizisa da TviTkritikis unars, mas ukve SeuZlia gaanalizos<br />
sakuTari qceva, moaxdinos misi integrireba awmyosTan da ifiqros sakuTar<br />
momavalze.<br />
mozards uxdeba gamklaveba stresTan, romelic dakavSirebulia sakuTari<br />
sxeulis metamorfozebTan, axal socialur rolebTan, amisaTvis is<br />
iyenebs manamde dagrovil mTel Tavis gamocdilebas, energiasa da unarebs.<br />
mozardebi, aseve, ganicdian mSoblebis zewolas, romlebsac sakuTari<br />
swrafva warmatebisken da ufro maRali socialuri statusisken<br />
gaucnobiereblad sakuTar Svilebze gadaaqvT (Elkind, 1988). bavSvebi am<br />
asakSi unda gaumklavdnen am mZime Sinagan da garegan wnexs, unda gadaWran<br />
swraf ganviTarebasTan dakavSirebuli amocanebi da gaaerTianon am<br />
gzaze miRebuli gamocdileba erT mTlian, naTel da arawinaaRmdegobriv<br />
identurobaSi.<br />
mozardobis periodSi axalgazrdebs pirovnul ganviTarebasTan dakavdakav- 22
Sirebuli ori mniSvnelovani mniSvnelovani amocanis gadaWra uxdebaT:<br />
1. mSoblebisagan garkveuli damoukideblobisa da avtonomiurobis<br />
miR weva.<br />
2. identurobis (TviTmyofadobis) formireba, erTiani `me~-s Camoyali- Camoyali-<br />
beba.<br />
mozardobas yovelTvis uyurebdnen, rogorc “qariSxlisa da zewolis”<br />
periods. termini “qariSxali da zewola” XVIII-XIX s.s. germanuli literaturuli<br />
mimdinareobidan aris aRebuli da mozardebis emociuri<br />
mdgomareobis dasaxasiaTeblad is pirvelad zigmund froidis qali Svil<br />
ma _ ana froidma gamoiyena. 1958 wels is werda: `iyo normaluri<br />
mo zardobis periodSi – es TavisTavad aranormaluria”(Freud, 1958, p.278).<br />
zo gierTi monacemiT, mozardebis 10-20%-s aqvT ama Tu im xarisxis fsiqologiuri<br />
darRvevebi, es procenti SeiZleba maRal maCveneblad mogveCvenos,<br />
Tumca is ar aris zrdasruli populaciis monacemeb ze ma Rali<br />
(Powers, Hauser, & Kilner, 1989).<br />
yovelive zemoTqmulidan gamomdinare, mozardebSi xSiriaGguneba-ganwyobis<br />
mkveTri cvalebadoba, apaTia, feTqebadi xasiaTi, konfliqtebi da<br />
a.S.<br />
erik eriksoni (1904-1994), froidistebis mesame Taobis warmomadgeneli,<br />
Tvlida, rom identurobis formireba mozardobis periodis mTavari amocanaa.<br />
identurobis Camoyalibeba mimdinareobs rogorc TviTSemecne bis<br />
gziT, aseve referentul jgufebTan da `mniSvnelovan sxvasTan~ ur -<br />
TierTobis saSualebiT. am periodSive xdeba moraluri normebis Camoyalibeba,<br />
rac gulisxmobs `individis mier gare samyaros gaazrebisa<br />
da gadawyvetilebebis miRebis gziT sakuTar ganviTarebaSi aqtiur monawileobas,<br />
rac SemdgomSi mis garesamyaroSi qcevas gansazRvravs ~ ( Hart<br />
& Killen, 1995, c 7). Tu bavSvi xedavs, rom misi qceva usamarTlod ikicxeba<br />
ufrosebis mxridan, man SeiZleba uari Tqvas mcdelobaze, miiRos sxvaTa<br />
Sexedulebebi, daiwyos qcevis normebis ignorireba da mxolod sakuTari<br />
interesebidan gamomdinare imoqmedos.<br />
amave periodSi xdeba mozardebis mier moraluri Rirebulebebis aTvise-<br />
ba. es moraluri Rirebulebebi, Rirebulebebi, sxva faqtorebTan erTad, mniSvnelovnad<br />
gansazRvravs mozardebis Semdgom cxovrebas. araerTma gamokvlevam aC-<br />
vena, rom, ZiriTadad, am normebis aTviseba xdeba ojaxSi, Tanatole bis<br />
wreSi, skolaSi da sxva adamianebTan urTierTobis procesSi.<br />
es Zalian zogadi mimoxilvac naTlad aCvenebs, rom mozardobis periodSi<br />
seriozuli cvlilebebi mimdinareobs pirovnuli ganviTarebis<br />
yve la doneze. ase rom, travmuli gamocdilebis gareSec pirovnuli gan-<br />
23
viTarebis es etapi specifikur sirTuleebs warmoqmnis. es, erTi mxriv,<br />
bunebrivi movlenaa. meore mxriv, ufrosebis mxridan gansakuTrebul yuradRebasa<br />
da sifaqizes moiTxovs. im ojaxebSi, romlebSic Zaladob rivi<br />
urTierTobebia gamefebuli, mozardebi ufro meti safrTxis winaSe<br />
imyofebian da metia albaToba imisa, rom maT ver moaxerxon pirovnebis<br />
ganviTarebis am mniSvnelovani etapis warmatebiT gavla, ramac SesaZloa<br />
mTel maT cxovrebas daasvas daRi, amitom mozardebTan urTierTobas<br />
me ti moTminebiTa da gagebiT unda movekidoT. unda gavacnobieroT, rom<br />
es droebiTi, gardamaval asakTan dakavSirebuli siZneleebia. mniS v nelovania<br />
skolam da ojaxma gaiTvaliswinon moswavleTa cxov rebaSi mimdinare<br />
fsiqo-socialuri da fizikuri procesebi da, ganaT le bis gar-<br />
da, uzrunvelyos usafrTxo, pirovnebis ganviTarebaze orientire bu li<br />
mxar damWeri garemo.<br />
rogoria Tanamedrove mozardi da ra Civilebi aqvT<br />
ufrosebs?<br />
pedagogebi da fsiqologebi aRniSnaven, rom daiwia hiperaqtiuri da agresiuli<br />
moswavleebis asakma, ukve pirvelive klasidan skolebSi vawydebiT<br />
msgavs problemas. maTi qceva xSir SemTxvevaSi hiperaqtiuria an,<br />
pi riqiT, hipoaqtiuri, erTni ver axerxeben TavianTi qcevis gakontro lebas<br />
da umarTavebi xdebian. meoreni, piriqiT, Znelad erTvebian sociumSi,<br />
zedmetad iketebian sakuTar TavSi da ganze dganan. fsiqologis kabinetSi<br />
xSirad xvdebian bavSvebi – yuradRebis deficitis sindromiT,<br />
emociuri moumwifeblobiT, sxvadasxva fobiuri nevroziT, enureziT, logonevroziT,<br />
mutizmiT.<br />
seriozul kvlevas da koreqcias saWiroebs mozardebis RirebulebiTi<br />
sistema. aseve, me -koncefciis pirovnuli modeli, romelic mTlianad<br />
agebulia im Sefasebebze, romlebsac mozardebi garSemomyofebisagan<br />
iRe ben. ufrosebisgan xSirad ismis: ra zarmaci xar! mSiSara yofilxar!<br />
rogori mouxerxebeli xar – araferi gamogdis! uWkuo, utvino! ra sastiki<br />
da daundobeli xar! boroto! da a.S.<br />
rogorc socialuri molodinis Teoria aCvenebs, bavSvebi “warmatebiT”<br />
amarTleben aseT molodinebs da swored im rolebs, iarliyebs irgeben,<br />
romlebsac ufrosebi “CavCiCinebT”.<br />
bolo dros pedagogebi, mSoblebi, fsiqologebi da policiis war momad<br />
genlebi sul ufro met SeSfoTebas gamoxataven mozardebs Soris<br />
agresiisa da delinkventuri (danaSaulebrivi) qcevis gazrdis gamo.<br />
mo zardi mozards sasikvdilod imetebs, Cagravs, aSantaJebs, “Zlierebi”<br />
“sustebs”, maTive terminiT rom vTqvaT, “aCmoreben”. SemaSfoTebelia<br />
bo lo periodis mozardTa Soris samarTaldarRvevebis statistika. yo-<br />
24
velive es miuTiTebs imaze, rom saqarTveloSi mwvaved dgas mozardTa<br />
Soris Zaladobrivi urTierTobis sakiTxi, romelsac evropasa da amerikaSi<br />
did yuradRebas aqceven da “bulingis” terminiTaa cnobili.<br />
faqtobrivad, gamoikveTa mozardobis periodSi pirovnebaTSorisi urTierTobebis<br />
problemebTan dakavSirebuli 4 garemo:<br />
1. mozardi da ojaxi;<br />
2. mozardi da skola;<br />
3. mozardi da mozardi;<br />
4. mozardi da “sxva ufrosi”.<br />
yvela es sfero mWidro urTierTkavSirSia da mozardebisTvis erTdro<br />
ulad wamoadgens problemebisa da resursebis wyaros. yvelaze met<br />
sirTules vawydebiT im SemTxvevaSi, roca mozards oTxive am garemoSi<br />
ZaladobasTan uwevs Sexeba. Zalian mniSvnelovania, rom travmagadata nil<br />
bavSvs erT-erT garemoSi mainc egulebodes TavSesafari _ keTilganwyoba<br />
da mxardaWera.<br />
gvaxsovdes<br />
gvaxsovdes, rom:<br />
• axalgazrdebis mier Cadenili danaSaulebis 74% xdeba maT mier,<br />
vinc Zaladobriv ojaxSi gaizarda.<br />
• am kategoriis bavSvebma savaraudoa, 7-jer ufro xSirad scadon<br />
TviTmkvleloba.<br />
• am kategoriis bavSvebSi 50%-iT metia albaToba, rom gamoiyenon<br />
alkoholi an narkotikebi.<br />
bolo periodSi ucxoeli specialistebi sul ufro met yuradRebas<br />
aq ceven bavSvis cxovrebaSi ufros adamianTan dadebiTi urTierTobis<br />
erTi magaliTis arsebobas mainc. es adamiani SeiZleba iyos mezobeli,<br />
naTesavi, megobris mSobeli da a.S. ufro didia albaToba, rom amgvari<br />
gamocdilebis mqone bavSvi dasZlevs Zaladobrivi garemos zemoqmedebas,<br />
vidre amgvari gamocdilebis armqone mozardi. xazgasmiT aRsaniSnavia,<br />
rom bavSvs aseTi adamianis povna skolis kedlebSi unda SeeZlos.<br />
fizikuri Zaladobis<br />
dros<br />
ufrosebis SiSi;<br />
gamudmebuli SfoTva<br />
fizikuri kontaqtis<br />
SiSi<br />
emociuri<br />
(fsiqologiuri)<br />
Zaladobis dros dros<br />
metyvelebisdar- dar-<br />
Rveva (enabluoba,<br />
mutizmi)<br />
fsiqikurijanmrTe- lobis problemebi<br />
(adreuli nevrozebi)<br />
25<br />
ugulebelyofis<br />
dros<br />
fizikuri CamorCena<br />
mitovebulobis<br />
gancda<br />
seqsualuri<br />
Zaladobis dros<br />
akviatebuli<br />
seqsualuri TamaSebi<br />
masturbacia<br />
saxalxod
ucxo xmebis SiSi<br />
sxva bavSvebis<br />
tirilze SiSis SiSis<br />
reaqcia<br />
qcevis ukiduresoba-<br />
hiperaqtiuli an<br />
hipoaqtiuri qceva<br />
mosalodnelisa- frTxis gamo<br />
kri tikisadmi avadmyo-<br />
furi damokidebuleba<br />
sisastikecxovele- bis mimarT<br />
travmis dafarva<br />
saxlidan gaqceva<br />
avtoagresia<br />
Ramis koSmarebi<br />
braleulobis gancda<br />
dabali TviTSefaseba<br />
saswavloproce- sisadmi interesis<br />
dakargva<br />
mozardobis wina periodi (11-14w.)<br />
TanatolTa reaqcia am asakSi Zalian mniSvnelovania<br />
tipuri reaqciebia:<br />
enkoprezi, enurezi<br />
depresia;<br />
destruqciuli,TviT- destruqciuli qceva<br />
TviTizolacia<br />
gamudmebuli SfoTva<br />
mosalodneli<br />
safrTxis gamo<br />
mavne Cvevebi (TiTis<br />
wova, frCxilebis<br />
kvneta)<br />
tyuili<br />
axlobeli adamianebis<br />
safrTxesTan dakav- dakav-<br />
Sirebuli SfoTva<br />
CamorCena emociur<br />
ganviTarebaSi<br />
Ramis koSmarebi<br />
braleulobis gancda braleulobis gancda<br />
dabali TviTSefaseba dabali TviTSefaseba<br />
saswavloproce- sisadmi interesis<br />
dakargva<br />
• Zilis darRvevebi, madis darRveva<br />
• amboxeba saxlSi<br />
• agresia da sisastike sxvebis mimarT<br />
26<br />
higienuri Cvevebis<br />
uqonloba<br />
gamudmebuli<br />
SimSilis grZnoba<br />
daRliloba<br />
viwro socialuri<br />
kontaqtebi<br />
qurdoba, tyuili<br />
Ramis koSmarebi<br />
saswavloproce- sisadmi interesis<br />
dakargva<br />
enkoprezi, enurezi<br />
asakisaTvisSeusa- bamo codna seqsis<br />
Sesaxeb<br />
socialuriizola- cia<br />
moswrebis gauareseba<br />
Ramis koSmarebi<br />
braleulobis gancda<br />
dabali TviTSefaseba<br />
saswavloproce- sisadmi interesis<br />
dakargva
• TviTdadanaSauleba<br />
• undobloba ufrosebis mimarT<br />
• saSinao davalebis momzadebaze uaris Tqma<br />
• problemebi skolaSi (Cxubi, gariyuloba, interesis dakargva, qceva,<br />
romelic yuradRebas iqcevs)<br />
• somaturi problemebi (Tavis tkivili, bundovani tkivilebi, kanis<br />
ga Rizianeba, kuW-nawlavis problemebi)<br />
• TanatolebTan urTierTobebis gauareseba<br />
• Tavisi da sxvisi nivTebis ganadgureba<br />
• destruqciuli qceva saxlsa da skolaSi<br />
riT vexmarebiT:<br />
• damatebiTi yuradRebiT da mzrunvelobiT<br />
• sakuTar grZnobebze da problemebze saubrisken waqezebiT<br />
• maTi azrebisa da grZnobebisadmi pativiscemiT da interesiT<br />
• kritikisgan (kritikuli damokidebulebisgan) Tavis SekavebiT<br />
• maswavleblebis, skolis fsiqologisa da mSoblebis mier erToblivi<br />
strategiis SemuSavebiT<br />
• jgufur aqtivobebsa da yoveldRiur rutinul saqmianobSi CarTviT<br />
• iseTi aqtivobebis ganxorcielebiT, romlebSic mozardebTan<br />
erTad CarTulebi iqnebian skolis sxva asakobrivi jgufebi (mozards<br />
unda hqondes urTierToba masze ufros adamianTan (maswav lebe<br />
li an moswavle), rogorc misabaZ da mzrunvel pirovnebasTan da<br />
umcrosTan, romlisTvisac TviTon iqneba misabaZi da mzrunveli.<br />
• misive asakis jgufur aqtivobaSi CarTva<br />
• struqturuli, magram ara momTxovni pasuxismgeblobebis dakis rebiT<br />
mozardoba (14-18w.)<br />
tipuri reaqciebi:<br />
• fsiqosomaturi problemebi (asTma, gamonayari, kuW-nawlavis proble<br />
mebi)<br />
• brazi da risxva<br />
• feTqebadi xasiaTi<br />
• sircxvili<br />
• mexsierebisa da koncentraciis deficiti<br />
• Tavis tkivilebi da daZabuloba<br />
• madisa da Zilis darRvevebi<br />
• hipoqondria<br />
27
• amenorea an desmenorea<br />
• energiis Semcireba an momateba<br />
• apaTia<br />
• upasuxismgeblo da /an delinkventuri qceva<br />
• mSoblebis kontrolisagan ganmaTavisuflebeli brZolis<br />
gamwvaveba<br />
• cudi koncentracia<br />
• Seuracxyofa da Zaladoba mozardTa urTierTobebSi<br />
• narkotikebisa da alkoholis moxmareba<br />
• fiqrebi TviTmkvlelobaze<br />
riT vexmarebiT:<br />
• damatebiTi yuradReba da mzrunveloba<br />
• waqezeba, ilaparakon TavianT grZnobebsa da problemebze<br />
• pativiscema da interesi maTi azrebisa da grZnobebisadmi<br />
• Tavis Sekaveba kritikisgan (kritikuli damokidebulebisgan)<br />
• pativiscemiT da interesiT moekideT maT azrebsa da grZnobebs<br />
• maswavleblebis, skolis fsiqologisa da mSoblebis mier<br />
erToblivi strategiis SemuSaveb.<br />
• iseTi aqtivobebis ganxorcieleba, romlebSic mozardebTan<br />
erTad CarTulebi iqnebian skolis sxva asakobrivi<br />
jgufebi. mozards unda hqondes urTierToba masze ufros<br />
adamianTan (maswavlebeli an moswavle), rogorc misabaZ<br />
da mzrunvel pirovnebasTan, aseve umcrosTan, romlisTvisac<br />
TviTon iqneba misabaZi da mzrunveli<br />
• daexmaron patara bavSvebs an moxucebs<br />
• xeli SeuwyoT socialuri aqtivobebis aRdgenisaTvis<br />
• xeli SeuwyoT, TavianTi gamocdilebis Sesaxeb diskusia<br />
gamarTon TanatolebTan<br />
• garkveuli periodis ganmavlobaSi nu moeliT, rom<br />
saskolo davalebebs kargad Seasrulebs<br />
• Tu gamovlindeba suiciduri azrebi, uimedoba,<br />
ususuroba, mivmarToT specialists<br />
28
zogadi ganaTlebis erovnuli miznebi<br />
saqarTveloSi zogadi ganaTlebis sistema miznad isaxavs, Seqmnas xelsayreli<br />
pirobebi erovnuli da zogadsakacobrio Rirebulebebis matarebeli<br />
Tavisufali pirovnebis CamoyalibebisaTvis.<br />
amasTan erTad, ganaTlebis sistema uviTarebs mozards gonebriv da fizikur<br />
unar-Cvevebs, aZlevs saWiro codnas, amkvidrebs jansaRi cxovre<br />
bis wess, moswavleebs uyalibebs liberalur da demokratiul Rirebulebebze<br />
damyarebul samoqalaqo cnobierebas da exmareba maT<br />
oja xis, sazogadoebisa da saxelmwifos winaSe sakuTari uflebamo valeobebis<br />
gacnobierebaSi.<br />
saqarTvelos zogadi ganaTlebis sistemaSi miRebuli gamocdilebis safuZvelze<br />
mozardma unda SeZlos:<br />
a) qveynis interesebis, tradiciebisa da Rirebulebebis mimarT sakuTari<br />
pasuxismgeblobis gaazreba:<br />
saskolo ganaTlebam unda ganuviTaros mozards unari, rom sworad<br />
gansazRvros sakuTari qveynis saxelmwifoebrivi, kulturuli, ekono<br />
mikuri da politikuri interesebi da misces mas sasikeTo gadawyvetilebaTa<br />
miRebisa da aqtiuri moqmedebis SesaZlebloba;<br />
b) bunebrivi garemo pirobebis SenarCuneba da dacva:<br />
mozardma unda icodes, rogor bunebriv garemoSi cxovrobs, ra ziani<br />
SeiZleba miayenos garemos adamianis ama Tu im moqmedebam, rogor SeinarCunos<br />
da daicvas bunebrivi garemo;<br />
g) teqnologiuri Tu sxva inteleqtualuri miRwevebis efeqtianad<br />
gamoyeneba; informaciis mopoveba, damuSaveba da analizi:<br />
dRes, rodesac adamianisaTvis misawvdomia didi moculobisa da<br />
sxva dasxva Sinaarsis informacia, misi efeqtianad gamoyenebis unari<br />
sasicocxlo mniSvnelobas iZens. mozards unda SeeZlos ara mxolod<br />
informaciis mopoveba, aramed misi Sefasebac Sinaarsis, daniSnulebisa<br />
da xarisxis mixedviT, dasaxuli miznebisaTvis misi gamoyenebis formebis<br />
gansazRvra; teqnologiuri miRwevebis efeqtiani gamoyeneba yoveldRiuri<br />
cxovrebis, muSaobis, inteleqtualuri Tu suli eri moRvaweobis<br />
pirobebis gasaumjobeseblad;<br />
d) damoukideblad cxovreba, gadawyvetilebebis miReba:<br />
saskolo ganaTlebam unda ganuviTaros mozards pirad, ojaxur da<br />
sazogadoebriv cxovrebaSi damoukidebel gadawyvetilebaTa miRebis<br />
unar-Cvevebi;<br />
e) iyos Semoqmedi, Tavad Seqmnas Rirebulebebi da ar icxovros mxolod<br />
29
arsebulis xarjze:<br />
saskolo ganaTlebam unda uzrunvelyos mozardis im unar-Cvevebis<br />
ganviTareba, romlebic miscems mas saSualebas, ukve arsebuli<br />
ga mocdileba da miRwevebi gamoiyenos axali materialuri, inteleqtualuri<br />
Tu sulieri Rirebulebebis Sesaqmnelad;<br />
v) sakuTari SesaZleblobebisa da interesebis uwyveti ganviTareba mTe-<br />
li cxovrebis ganmavlobaSi da maTi maqsimaluri realizeba rogorc<br />
qveynis SigniT, ise mis sazRvrebs gareTac:<br />
saskolo ganaTlebam unda Camouyalibos mozards uwyveti ganviTarebis,<br />
mTeli cxovrebis ganmavlobaSi axali codnisa da Cvevebis damoukideblad<br />
SeZenis unari, raTa SeZlos sakuTari SesaZleblobebisa<br />
da sulieri midrekilebebis adekvaturad gansazRvra da amis mixed viT<br />
sazogadoebriv cxovrebaSi sakuTari adgilis damkvidreba; mozar di<br />
mzad unda iyos, arCevani gaakeTos momavali ganaTlebisa da Sromi Ti<br />
saqmianobisaTvis.<br />
z) komunikacia individebsa da jgufebTan:<br />
saskolo ganaTlebam unda uzrunvelyos, rom sazogadoebis momaval<br />
wevrebs ganuviTaros zogadi sakomunikacio unar-Cvevebi (wera, kiTxva,<br />
metyveleba, mosmena), saorganizacio da jgufuri muSaobis Cvevebi, maT<br />
Soris imaT, visTvisac saqarTvelos saxelmwifo ena mSobliuri ar<br />
aris;<br />
T) iyos kanonmorCili, toleranti moqalaqe:<br />
dRevandel dinamikur, eTnikurad da kulturulad mravalferovan<br />
sam yaroSi sazogadoebis funqcionirebisaTvis gansakuTrebul mniSv ne -<br />
lo bas iZens urTierTpativiscemis, urTierTgagebisa da urTierTSe mecne<br />
bis Cvevebi. skolam unda gamoumuSaos mozards adamianis uflebe bis<br />
dacvisa da pirovnebis pativiscemis unari, romelsac igi gamoiye nebs<br />
sakuTari da sxvisi TviTmyofadobis SesanarCuneblad. mozards un da<br />
SeeZlos adamianis arsebiTi uflebebis Sesaxeb miRebuli Teoriu li<br />
codnis ganxorcieleba da am principebiT cxovreba.<br />
saxelmwifo miznad isaxavs iseTi saskolo sistemis Seqmnas, romelic<br />
TiToeul moswavles miscems aRniSnuli unar-Cvevebis SeTvisebis Tanabar<br />
SesaZleblobas. saxelmwifo ar dauSvebs moswavlis diskriminacias<br />
so cialuri, rasobrivi, eTnikuri, religiuri an politikuri kuTvnilebis,<br />
fizikuri SesaZleblobebisa Tu sxva niSnebis mixedviT.<br />
30<br />
damtkicebulia<br />
saqarTvelos mTavrobis<br />
2004 wlis 18 oqtombris<br />
N 84 dadgenilebiT
samoqalaqo ganaTlebis me-9 klasis<br />
sagnobrivi programa<br />
damtkicebulia saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis ministris<br />
brZanebiT N#256, 2009 wlis 7 maisi q. Tbilisi<br />
(muqi muqi SriftiT gamokveTilia Sedegebi, romlis miRwevaSic moswavles<br />
exmareba <strong>samarTlebrivi</strong> kulturis damatebiTi saganmanaTleblo<br />
programa. Semdeg dajgufebulia aRniSnuli Sedegebi da maTi<br />
indikatorebi)<br />
Sedegebi mimarTulebebis mixedviT<br />
moq. IX mimarTulebebi<br />
moqalaqeoba mmarTveloba ekonomika<br />
1. moswavle msjelobs<br />
saqarTvelos moqalaqis<br />
uflebebze,Tavisufle- bebsa da konstituciur<br />
movaleobebze.<br />
2. moswavle Seiswavlis moqalaqissazogadoebrivpolitikur<br />
cxovrebaSi<br />
monawileobis formebsa<br />
da saSualebebs.<br />
3. moswavle ikvlevs<br />
sazogadoebaSisamar- samar-<br />
Tliani urTierTobe-<br />
urTierTobe-<br />
bis xelisSemSlel da<br />
xelSemwyob faqtorebs.<br />
4. moswavle afasebs adamiadami- anisa da sazogadoebis<br />
rols socialuri prob-<br />
lemebis gadawyvetaSi.<br />
5. moswavle ikvlevs<br />
demokratiuli saxelmwifos<br />
safuZvlebs.<br />
5. moswavle ikvlevs<br />
demokratiuli saxelmwifos<br />
safuZvlebs.<br />
6. moswavle ganasxvavebs<br />
saqarTvelosxelisu- flebis Stoebsa da maT<br />
funqciebs; msjelobs<br />
maT urTierTkavSirze.<br />
7. moswavle msjelobs<br />
mmarTvelobis demokratiulobaze<br />
saqarTvelo-<br />
Si.<br />
31<br />
8. moswavle erTmaneTisgan<br />
ganasxvavebs adamianis<br />
survilebs, SesaZleblobebsa<br />
da obieqtur<br />
resursebs.<br />
8. moswavle erTmaneTisgan<br />
ganasxvavebs adamianis<br />
survilebs, SesaZleblobebsa<br />
da obieqtur<br />
resursebs.<br />
9. moswavle ikvlevs<br />
adamianis ekonomikuri<br />
saqmianobis ZiriTad<br />
sferoebsa da maT urTierTkavSirs.<br />
10. moswavle gegmavs Tavis<br />
momaval saqmianobas da<br />
karieras.
Sedegebi da indikatorebi<br />
moqalaqeoba<br />
moq. IX -1. msjelobs saqarTvelos moqalaqis uflebebze, Tavisuf le-<br />
bebsa da konstituciur movaleobebze.<br />
Sedegi miRweulia, Tu moswavle:<br />
• monawileobs saklaso diskusiaSi: ,,ra moxdeba, rom yvelas hqondes<br />
mxolod ufleba da ar ekisrebodes movaleoba? saWiroa Tu ara<br />
pasuxismgebloba da risTvis?"<br />
• adarebs saqarTvelos moqalaqis konstituciur uflebebsa da Tavisuflebebs<br />
adamianis uflebebis saerTaSoriso deklaraciis debu<br />
lebebTan;<br />
• msjelobs saqarTveloSi moqalaqeTa Tanasworuflebianobis garan-<br />
tiebze;<br />
• sakuTari skolis, dasaxlebis an qveynis magaliTze CamoTvlis sakiT<br />
xebs, romelTa gadasawyvetad, misi azriT, mniSvnelovania um ravlesobis<br />
azris gamovlena (mag.: plebisciti, referendu mi, ga mo kiTxva,<br />
arCevnebi da a.S.);<br />
moq. IX -3. ikvlevs sazogadoebaSi samarTliani urTierTobebis xelis- xelis-<br />
SemSlel da xelSemwyob faqtorebs.<br />
Sedegi miRweulia, Tu moswavle:<br />
• ajgufebs kanonebs, romlebic Seesabameba mis zneobriv Rirebule bebs<br />
da romlebic misTvis miuRebelia, asabuTebs sakuTar pozicias;<br />
• xsnis, Tu ratom evaleba pirovnebas kanonis dacva; asaxelebs im<br />
saSiSroebas, romelic mosdevs arakanonier moqmedebas;<br />
• TanaklaselebTan erTad, sakuTari dakvirvebebis safuZvelze, Sear-<br />
Cevs da gaiTamaSebs romelime konfliqtur situacias; ganixilavs<br />
misi mogvarebis SesaZlo gzebs (mag.: interesebis poziciidan – mo-<br />
laparakebiT, wesebis poziciidan – sasamarTloTi Tu sxva); arCevs<br />
mocemuli SemTxvevisaTvis yvelaze efeqtians; asabuTebs Tavis mo-<br />
sazrebas;<br />
• TanaklaselebTan erTad qmnis mSvidobiani garemosTvis saWiro<br />
yo veldRiuri qcevis saxelmZRvanelo dokuments (mag.: bukleti,<br />
plakati, samaxsovro).<br />
moq. IX- 4. afasebs adamianisa da sazogadoebis rols socialuri pro-<br />
b lemebis gadawyvetaSi.<br />
32
Sedegi miRweulia, Tu moswavle:<br />
• adamianis romelime moTxovnilebas Seusabamebs adamianis garkveul<br />
uflebas (mag.: kveba _ sicocxlis, Sromis da sxva uflebebi; ur-<br />
TierToba _ sicocxlis, sityvis, Sromis, usafrTxo garemos da sxva<br />
uflebebi da a.S.) da asabuTebs sakuTari pasuxis marTebulobas;<br />
• moiZiebs masmediis saSualebiT gamoqveynebul informacias miusafari<br />
bavSvebis Sesaxeb, aanalizebs mas da Tanaklaselebs warudgens<br />
am problemis mogvarebis miseul gegmas;<br />
• aRwers im saSiSroebebs, romlebic mosdevs mozardebis mier Tamba-<br />
qos, alkoholisa da narkotikebis gamoyenebas; ganixilavs Sesabamis<br />
statistikur monacemebs saqarTvelos, mezobeli qveynebisa da msof<br />
liosTvis; asaxelebs efeqtiani prevenciuli RonisZiebebis ma ga-<br />
liTebs;<br />
• wers Txzulebas socialuri daavadebebis (mag.: alkoholizmi, na r -<br />
komania, Sidsi, tuberkulozi da a.S.) mqone adamianebisadmi sa zo-<br />
ga doebis danarCen wevrTa damokidebulebis Sesaxeb, sadac asa -<br />
bu Tebs sakuTar pozicias Tavis mier aRwerili urTierTobis<br />
sa marTlianobis Sesaxeb;<br />
• ganasxvavebs terminebs – ltolvili da devnili; asaxelebs Sesabamis<br />
magaliTebs rogorc saqarTveloSi, ise msoflios sxva qveynebSi;<br />
msjelobs mizezebze, romlebmac SeiZleba aiZulos adamiani<br />
datovos sacxovrebeli adgili (mag.: omi da SeiaraRebuli kon fliqtebi,<br />
adamianis uflebebis darRveva/diskriminacia, siRaribe da<br />
umuSevroba, stiqiuri movlenebi da sxva.);<br />
mmarTveloba<br />
moq. IX- 6. ganasxvavebs saqarTvelos xelisuflebis Stoebsa da maT<br />
funq ciebs; msjelobs maT urTierTkavSirze.<br />
Sedegi miRweulia, Tu moswavle:<br />
• msjelobs gansxvavebebze centralur da adgilobriv xelisuflebas<br />
Soris;<br />
• TanaklaselebTan erTad ajgufebs xelisuflebis sxvadasxva Stos<br />
(aRmasrulebeli, sakanonmdeblo da sasamarTlo) da ganasxvavebs<br />
maT funqciebs;<br />
• irCevs erT-erT saxelmwifo organos da ukavSirebs mas xelisuflebis<br />
Sesabamis Stos; ganixilavs am organos funqciebs da mis kav-<br />
Sirs xelisuflebis sxva organoebTan;<br />
• CamoTvlis im saxelmwifo organoebsa Tu dawesebulebebs, romrom- le bic uzrunvelyofen misi konstituciuri uflebebis dacvasa<br />
da movaleobebis Sesrulebas; gamoTqvams azrs maTi moqmedebis<br />
efeqtianobis Sesaxeb;<br />
33
• adgens sakuTar dasaxlebaSi gadasaWrel sakiTxTa nusxas da, Sesabamisad,<br />
asaxelebs xelisuflebis im warmomadgenels, romelTanac<br />
unda moxdes pirveli mimarTva; asabuTebs sakuTar daskvnas<br />
(Stosa da donis/instanciis mixedviT);<br />
• Tanaklaselebis jgufTan erTad irCevs romelime saxelmwifo organos<br />
(mag.: gamgeoba/meria, parlamenti, sasamarTlo, saministro da<br />
a.S.) da monawileobs Sesabamis simulaciur TamaSSi: ,,samsaxuris<br />
er Ti dRe”.<br />
ekonomika<br />
moq. IX -10. gegmavs Tavis momaval saqmianobas da karieras.<br />
Sedegi miRweulia, Tu moswavle:<br />
• CamoTvlis sakuTar miznebs (mag.: viyo ganaTlebuli, mdidari, jan- jan-<br />
mrTeli, lamazi, usaqmuri, vicxovro usafrTxod da a.S.), romlebic<br />
karierasTan aris dakavSirebuli; msjelobs maT realurobasa<br />
da miRwevis gzebze; miznebis ganxorcielebis gzebs akavSirebs<br />
Sesabamis movaleobebTan;<br />
• sakuTari SesaZleblobebisa da miznebis analizis safuZvelze asaxelebs<br />
saqmianobis im sferos, romelsac savaraudod ukavSirebs<br />
sa kuTar momaval moRvaweobas; klasSi gamoavlens Tanamoazreebs,<br />
romlebTan erTadac agrovebs informacias am sferos Sesaxeb da<br />
misi mimoxilvis Semdeg mzad aris, imuSaos mini-proeqtze ,,Cemi momavali<br />
profesia da kariera";<br />
• maswavleblis daxmarebiT, TanaklaselTa jgufTan erTad saxavs im<br />
gzebs, romlebic daexmareba mas profesiis arCevaSi, rac gulisx mobs<br />
informaciis moZiebisa da analizis etapebs, vadebs, gamosayenebli<br />
meTodebis (mag.: gamokiTxva, interviu, adgilze gacnoba da a.S.) gansazRvras;<br />
• sakuTari SesaZleblobebisa da miswrafebebis analizis safuZvelze<br />
wers Txzulebas ,,rogor mesaxeba Cemi momavali kariera" (dasaxuli<br />
miznebi da maTi miRwevis gzebi, sasurveli da gardauvali movlenebi,<br />
misi Canafiqris Sesabamisoba sazogadoebriv interesebTan); Txzu-<br />
lebas warudgens Tanaklaselebs.<br />
34
saqarTvelos <strong>samarTlebrivi</strong> kulturis<br />
saganmanaTleblo programis miznebi<br />
zogadsaganmanaTleblo skolaSi <strong>samarTlebrivi</strong> socializaciis organizebul<br />
process mozardebisTvis gansakuTrebuli mniSvneloba eniWeba.<br />
saqarTveloSi ,,yvelas aqvs ganaTlebis miRebisa da misi formis arCevis<br />
ufleba” (saqarTvelos konstitucia, muxli 35.1) da, imavdroulad, ,,dawye<br />
biTi da sabazo ganaTleba savaldebuloa” (saqarTvelos konsti tucia,<br />
muxli 35.3). es niSnavs, rom 6-dan 15 wlamde asakis moqalaqeebi, erTeuli<br />
gamonaklisebis garda, zogadsaganmnaTleblo skolebis ganu yreli wevrebi<br />
arian.<br />
programa gankuTvnilia 14-16 wlis mozardebis (IX klaselebi), ma Ti<br />
pe da go gebis, mSoblebis, aRmzrdelebisa da maT skolebTan momuSa ve<br />
samarTaldamcvelebisTvis. programa gansakuTrebulia, radgan sagakve-<br />
Tilo procesSi maswavlebelTan erTad aucileblad monawileobs samarTaldamcavi<br />
_ policieli. swavla-swavlebis es forma xels uwyobs<br />
mozardebis, maswavleblebisa da samarTaldamcavebis TanamSromlobis<br />
gaRrmavebas. aRsaniSnavia, rom saqarTvelos <strong>samarTlebrivi</strong> kulturis<br />
saganmanaTleblo programa exmaureba zogadi ganaTlebis erovnul miznebs,<br />
romelTa mixedviTac moswavle unda Camoyalibdes kanonmorCil da<br />
tolerant moqalaqed.<br />
programa moswavleebs daexmareba gaiazron, rogor Seafason kritiku lad<br />
piradi Sexedulebebi, rogor aicilon da moagvaron konfliqti kanonTan,<br />
ramdenad mniSvnelovania sazogadoebriv cxovrebaSi monawileoba da<br />
ras niSnavs aqtiuri moqalaqeoba; gaiazreben, ramdenad mniSvnelovania<br />
jansaRi cxovrebis wesiT cxovreba, gaacnobiereben TavianT uflebamovaleobebs<br />
da gaecnobian arasrulwlovanTa Sesaxeb kanonmdeblobas.<br />
es yvelaferi daexmareba moswavleebs swori gadawyvetilebebis miRebaSi,<br />
gaaumjobesebs maT Soris urTierTobebs. daanaxebs maT, Tu ramdenad<br />
mniSvnelovania adamianebTan samarTliani mopyroba da mTlianad sazogadoebis<br />
mimarT tolerantuli da kanonieri damokidebuleba.<br />
winamdebare programa rekomendebulia rogorc saskolo saswavlo geg-<br />
mis nawili romelime CamoTvlili formiT:<br />
• samoqalaqo ganaTlebis damatebiTi saganmnaTleblo programis saxiT;<br />
• fakultaturi saswavlo kursis saxiT, 12-14 akademiuri saaTis xangrZlivobiT<br />
(1sT/kv.-Si);<br />
• sadamrigeblo programis saxiT.<br />
igi moicavs rogorc sagakveTilo process, ise klasgareSe aqtivobebis<br />
rekomendaciebs. programis kompleqsurad ganxorcieleba xels uwyobs<br />
dasaxuli saswavlo-aRmzrdelobiTi miznebis warmatebiT miRwevas.<br />
35
programis dasrulebis Semdeg misaRwevi Sedegebi<br />
moswavle:<br />
• asabuTebs, Tu ratom aris saWiro sazogadoebaSi kanonierebis kulturisa<br />
da kanonis uzenaesobis damkvidreba;<br />
• msjelobs, Tu rogor emuqreba danaSauli sazogadoebriv Rirebulebebs,<br />
mis institutebs, kanonierebis <strong>kultura</strong>s;<br />
• gansazRvravs kanonierebis damkvidrebis xelSemwyob pirobebs, romlebic<br />
daexmareba rogorc mas, aseve _ sazogadoebas danaSaulis<br />
Tavidan acilebaSi.<br />
• iziarebs qcevis normebs, romlebic Seesabameba demokratiuli sazo<br />
gadoebis kanonsa da samarTals;<br />
• avlens uaryofiT damokidebulebas damnaSaveTa Rirebulebebis<br />
mi marT;<br />
• avlens pirad dainteresebas kanonierebis damkvidrebiT da miaCnia<br />
es Tavis movaleobad.<br />
programis amocanebi:<br />
• axalgazrdebisaTvis <strong>samarTlebrivi</strong> informaciis miwodeba da maTi<br />
daxmareba samoqalaqo unarebis gamomuSavebaSi;<br />
• maTi aRWurva samoqalaqo sazogadoebaSi cxovrebisa da orientirebisaTvis<br />
saWiro codniTa da SesaZleblobebiT;<br />
• qveyanaSi samarTaldamcavi organoebis rolisa da mniSvnelobis<br />
warmoCena;<br />
• policiasa da skolas Soris TanamSromlobis xelSewyoba.<br />
programis zogadi Sinaarsi:<br />
• arasrulwlovani da kanoni;<br />
• arasrulwlovnebi da srulwlovanebi kanonTan mimarTebiT;<br />
• mavne Cvevebisa da maTi saxifaTo Sedegebisgan Tavdacva;<br />
• policiis istoria da mniSvneloba;<br />
• organizebuli danaSauli;<br />
• gulgriloba Tu TanamSromloba;<br />
• moraluri da kanonieri arCevani.<br />
TiToeuli Tema moicavs:<br />
• meTodikis aRweras mocemuli gakveTilisTvis;<br />
• davalebebs;<br />
• damatebiT masalas davalebebisaTvis;<br />
• damatebiT informacias maswavleblebisa da policiis TanamSromlebisTvis.<br />
moswavleebis <strong>samarTlebrivi</strong> socializaciisa da Sesabamisi ganaTlebis<br />
sxvadasxva gza arsebobs, magaliTad: diskusiebi, eqskursiebi, kompetentur<br />
36
pirebTan skolaSi Sexvedrebi, sailustracio magaliTebis Seswavla da<br />
a.S. ZiriTadad gamoiyofa sami midgoma:<br />
1. informaciis miwodeba wyaroebis/dokumentebis, filmebis, samuSao<br />
Sex vedrebis saxiT;<br />
2. normebis swavleba situaciuri amocanebis amoxsnis, maTi gaTama Sebis,<br />
imi tirebuli sasamarTlo procesebisa da konfliqtebis mogvarebis<br />
modelirebis meSveobiT;<br />
3. moswavleebis CarTva namdvili dilemebisa da problemebis gadaWra<br />
Si.<br />
winamdebare saxelmZRvanelos, romelic saqarTvelos samarTleb rivi<br />
ku l turis proeqtis farglebSi Seiqmna, avtorebi Seecadnen zemoCamoTvlili<br />
meTodebi SeejerebinaT da swavlebis iseTi gzebi Seemu-<br />
Sa vebinaT, romlebic yvelaze misaRebi da realisturi iqnebo d a<br />
zo ga d saganmanaTleblo skolis moswavleebisaTvis.<br />
maswavleblebisaTvis mocemuli saxelmZRvanelos gamoyenebiT mecadineobis<br />
Catareba rekomendebulia samoqalaqo ganaTlebis gakveTilebis<br />
an ,,damrigeblis saaTis” dros, policiis TanamSromlis monawileobiT.<br />
am saxelmZRvaneloTi sargebloba SeuZliaT, agreTve, sazogadoebriv mecnierebaTa<br />
maswavleblebs.<br />
mocemuli saswavlo masala erToblivad Seadgines samarTaldamcavi<br />
or ganoebis warmomadgenlebma da pedagogebma.<br />
gakveTilebi imgvaradaa Sedgenili, rom pedagogs saSualeba eZleva,<br />
Tavisuflad gamoxatos sakuTari azri da igi sxvadasxvagvari interesebis<br />
mqone moswavleebs miusadagos. yoveli gakveTilis Tema, romelic<br />
winaswar aris gansazRvruli, warmoadgens pedagogis ZiriTad amocanas<br />
da im informaciis minimums, romelic moswavlem unda miiRos. gakveTilis<br />
ZiriTadi Temis irgvliv muSaoba sasurvelia arsebuli sxvadasxva<br />
sas wavlo meTodis gamoyenebiT warimarTos.<br />
moswavleTaTvis gansazRvruli Temebi da sakiTxebi martividan rTulisken<br />
viTardeba. kiTxva, romelic moswavlisgan moiTxovs mxolod faqtebis<br />
codnas, bevrad martivia, vidre kiTxva, romelic gulisxmobs interpre<br />
taciis, analizisa Tu Sefasebis unars. Temis damuSavebisas pedago gis<br />
movaleobaa gaiTvaliswinos klasis done (moTxovnebi) da moswavleTa<br />
individualuri Taviseburebebi. gakveTilis Temis maqsimalurad amowurvis<br />
SemTxvevaSi mas saSualeba eZleva moswavleebs SesTavazos imave sakiTxis<br />
azrovnebis ufro maRal registrSi ganxilva.<br />
pedagogis prerogativaa moswavleTa Sefaseba imis mixedviT, Tu ras aZlevs<br />
upiratesobas _ saklaso/saSinao Tu zepir/weriT davalebebs.<br />
imedia, rom ojaxisa da skolis erToblivi qmedeba moswavles aRuZravs<br />
pasuxismgeblobis grZnobas da <strong>samarTlebrivi</strong> samoqalaqo sazogadoebis<br />
wevrad aqcevs.<br />
37
zogadi meToduri rekomendaciebi<br />
gakveTilis samfaziani modeli<br />
samfaziani gakveTili Sedgeba Semdegi etapebisagan:<br />
I _ gamowveva;<br />
II _ siRrmiseuli wvdoma;<br />
III _ gaazreba, refleqsia.<br />
gakveTilis samfaziani modelis pirveli etapi _ gamowveva gulisxmobs<br />
mocemul sakiTxze, sagansa an movlenaze arsebuli codnis, gancdebis,<br />
STabeWdilebebis gaaqtiurebas. moswavleebi ixseneben imas, rac ician<br />
Sesaswavli sakiTxis irgvliv. iwyeben axal Temaze fiqrs. xdeba mos -<br />
wavleTa gaaqtiureba, interesis gazrda, rac sakiTxis kvlevis provocirebas<br />
uwyobs xels.<br />
siRrmiseuli wvdoma _ swavlis procesis gaazrebis meore fazaa. igi<br />
Sesaswavli sakiTxis Sinaarsis gagebasa da aRqmas uwyobs xels. moswavle<br />
ecnoba axal informacias teqstis wakiTxvis, audio da video masalis<br />
gacnobis, cdebis Catarebis saSualebiT. am etapze xdeba arsebuli<br />
cod nisa da axali informaciis Sejereba.<br />
siRrmiseuli wvdomis upirvelesi amocanaa ,,gamowvevis fazaze“ gaRvi-<br />
Zebuli interesis SenarCuneba da ganmtkiceba.<br />
gaazrebis etapze moswavleebi amTlianeben arsebul da axlad miRebul<br />
codnas, xdeba azrTa gacvla-gamocvla, msjeloba.<br />
moswavleTa muSaobis formebi<br />
arsebobs muSaobis Semdegi formebi: individualuri, wyvilSi da jgu<br />
furi.<br />
maswavlebelma Tavidanve unda ganumartos moswavleebs muSaobis formebis<br />
arsi. aseT SemTxvevaSi Tavidan avicilebT wyvilSi da jgufuri<br />
muSaobisas xmaursa da qaoss.<br />
moswavlem unda icodes, rom:<br />
individualurad muSaobis procesSi moswavle sakuTar Tavzea pasuxismgebeli,<br />
wyvilSi da jgufuri muSaobisas isini pasuxismgeblobas<br />
grZno ben TavianTi mewyvilis, aseve, gundis wevris mimarT. wyvilebsa da<br />
jgufebSi muSaoba xels uwyobs TanamSromlobis Cvevis gamomuSavebas.<br />
am savarjiSoebis Sesrulebisas moswavleebi swavloben erTmaneTis mos<br />
menas, sxvisi azris gaziarebas, kritikul azrovnebasa da Sefasebas,<br />
38
sakuTari azris gamoTqmas, dasabuTebas da a.S. isini eCvevian funqciebis<br />
danawilebas, drois racionalur gamoyenebas.<br />
wyvilebSi muSaobis dros bavSvebs moeTxovebaT yuradRebis koncentracia.<br />
isini pasuxismgeblobas grZnoben TavianTi mewyvilis mimarT.<br />
wyvilebSi gamomuSavebuli TanamSromlobis Cveva kidev ufro mtkicdeba<br />
jgufuri samuSaoebis Sesrulebisas.<br />
TiToeul jgufSi erTi magidis garSemo Tavs iyrian sxvadasxva xasia-<br />
Tisa da temperamentis moswavleebi: aqtiurebi, pasiurebi, liderebi. xSirad<br />
jgufebSi swored amitom warmoiSveba konfliqti. maswavlebeli<br />
sTa vazobs gunds konfliqtis mSvidobiani mogvarebis gzas. Tu amas<br />
gun di ver miaRwevs, anu ver ipovis gamosavals, is samuSao procesidan<br />
vardeba.<br />
jgufis SerCeva sxvadasxvagvarad xdeba: jgufi SeiZleba SeirCes ise, rom<br />
TiToeul maTganSi Tanabari SesaZleblobebis bavSvebi gaerTiandnen,<br />
SeiZleba cal-calke Sedges biWebisa da gogonebis gundebi da sxv.<br />
SesaZlebelia SemTxveviTi principiT SerCevac, raTa moswavleebi mieCvion<br />
ucxo garemoSi nebismier partniorTan urTierTobas. jgufebad danawileba<br />
unda moxdes operatiulad (2-3 wT.).<br />
SesaZloa maswavlebelma Tavad daadginos jgufis muSaobis wesebi (mag.:<br />
lideris arCeva), magram umjobesia muSaobis sistemis Seqmna mivandoT<br />
bavSvebs (ra Tqma unda, maswavleblis rekomendaciebis gaTvaliswinebiT).<br />
kargia, Tu jgufi TviTon airCevs, vin waradgens klasis winaSe Tavis<br />
namuSevars. maswavlebeli Tvals adevnebs moswavleebis muSaobas, Tumca<br />
es imgvarad xdeba, rom bavSvebs ar SeeqmnaT STabeWdilelba, TiTqos<br />
maswavlebeli maT Tavze adgaT. maswavlebeli ar unda Caerios jgufis<br />
muSaobaSi, garda im SemTxvevisa, Tu jgufi misgan moiTxovs raime ganmartebas<br />
an Seatyobs, rom jgufma arasworad gaigo piroba.<br />
jgufuri muSaobisas maswavlebeli ukana planze gadadis. igi gezis<br />
mim cemisa da meTvalyuris rols asrulebs da bolomde neitralur<br />
wam yvanad rCeba. samuSaos damTavrebis Semdeg jgufebi warmoadgenen sakuTar<br />
namuSevrebs. prezentaciis dros maswavlebeli kiTxvebs ar us vams<br />
da ar awyvetinebs azrs momxsenebels.<br />
Semowmebis teqnika da instrumentebi<br />
saswavlo procesis warmatebiT warmarTvis mizniT kargi iqneba, Tu<br />
gamoviyenebT Sefasebis Tanamedrove xerxebs. maTi meSveobiT izomeba ara<br />
mxolod codna, aramed SeZenili unar-Cvevebi da azrovnebac.<br />
gTavazobT Semowmebis zogierT xerxs, romelic interaqtiuri swavlebaswavlis<br />
procesSi gamoiyeneba:<br />
39
1. saqaRalde/portfolio _ Semowmebis am xerxis saSualebiT xdeba<br />
moswavleTa namuSevrebis Segroveba. saqaRaldeSi xvdeba yvelanairi<br />
namuSevari _ sawyisi versia, cvlilebebi da srulyofili<br />
va rianti. sawyisi da saboloo variantebis Sedarebis safuZvelze<br />
vadgenT moswavlis winsvlis xarisxs.<br />
2. warmodgena, prezentacia _ warmodgena aris gansaxilvel sakiTxTan<br />
dakavSirebuli situaciis Seqmna (simulacia), xolo prezentacia _<br />
Seswavlili masalis wardgena auditoriis winaSe.<br />
3. rubrikebi _ TemasTan dakavSirebuli indikatorebis sistema, romelsac<br />
maswavlebeli winaswar adgens da acnobs moswavleebs.<br />
rub rikebSi mocemulia miRwevis doneebi (mag.: dabali, saSualo, ma-<br />
Rali).<br />
4. TviTSefaseba da Sefaseba wyvilebSi _ moswavleebi TviTon amowmeben<br />
da adgenen, Tu ra sWirdebaT maT Semdgomi ganviTarebisaTvis.<br />
mos wavleebi amowmeben da afaseben erTmaneTis namuSevars. Semdeg<br />
isini maswavlebelTan erTad cdiloben daadginon, kidev ra sakiTxi<br />
unda daematos Seswavlil Temas srulyofisaTvis.<br />
5. SemowmebisaTvis SesaZlebelia gamoviyenoT specialurad Sedgenili<br />
kiTxvarebi.<br />
40
kerZo meTodebis mimoxilva<br />
gonebrivi ieriSi<br />
gonebrivi ieriSi drois mcire monakveTSi mravalgvari ideis generaciis<br />
saSualebas iZleva. igi tardeba damoukideblad an warmoadgens sxva<br />
sa varjiSos nawils. am meTodis gamoyeneba TiToeuli moswavlisgan individualur<br />
aqtivobas moiTxovs da saerTo problemis erToblivad<br />
ga dawyvetas ganapirobebs.<br />
maswavlebeli winaswar SearCevs Temas da SekiTxvis saxiT Camoayali bebs<br />
mas. SekiTxva unda iyos mkafiod Camoyalibebuli da moswavleTaTvis<br />
gasagebi formiT miwodebuli.<br />
amis Semdeg moswavleebi gamoTqvamen TavianT mosazrebebs da gvTavazoben<br />
problemis gadawyvetis gzebs. ideebis generaciis dros sasurvelia<br />
davicvaT Semdegi principebi:<br />
1. moswavleTa mier mosazrebis gamoTqmis dros dauSvebelia kamaTi,<br />
kritika an Sefaseba. unda vimuSaoT principiT: yvela mosazreba Rirebulia.<br />
2. azris gamoTqma nebayoflobiTi da Tavisufalia. moswavleebma<br />
unda gamoTqvan mosazrebebi, roca Tavad moisurveben da ara maSin,<br />
roca amas maswavlebeli moiTxovs, idea SeiZleba iyos rogorc<br />
originaluri, ise sxvisi ideis ganviTarebis Sedegi.<br />
3. am etapze mniSvnelovania ideebis raodenoba da ara xarisxi. xarisxze<br />
msjeloba unda moxdes generaciis etapis dasrulebis Semdeg<br />
(Sefasebis etapi).<br />
4. yvela idea unda daiweros dafaze an did qaRaldze (maT Soris,<br />
yvelaze miuRebelic ki).<br />
5. Sefasebis win moswavleebs unda hqondeT dafiqrebis saSualeba.<br />
6. ideebis generaciis periodis xangrZlivoba damokidebulia gakve-<br />
Tilis msvlelobaze, Tumca, maswavlebelma SeiZleba winaswar gansazRvros<br />
igi (rekomendebulia 2-idan 5 wuTamde, Tumca rTuli sakiTxis<br />
SemTxvevaSi SesaZloa 20 wuTamdec).<br />
maswavlebelma aqtiuri samuSaos msvlelobisas unda gansazRvros, ramdeni<br />
xnis Semdeg daiwyeba Sefasebis etapi: maSinve Tu momdevno dRes.<br />
am xnis ganmavlobaSi moswavleTa mier gamoTqmuli mosazrebebi unda<br />
eweros dafaze an kedelze gakrul did qaRaldze.<br />
41
ideebis Sefasebis etapis dawyebisas unda moxdes mosazrebaTa mok le<br />
mimoxilva. moswavleebma maswavlebelTan erTad unda gansazRvron, daajgufon<br />
msgavsi ideebi da ganazogadon isini.<br />
msgavsi ideebis gaerTianebis Semdeg SesaZlebelia mcire diskusia maT<br />
avkargianobaze, ris Semdegac unda moxdes maTi daxarisxeba mniSvnelobis<br />
mixedviT _ TiToeul moswavles SeuZlia amoarCios ramdenime, misi<br />
az riT, yvelaze faseuli Tema da daalagos isini mniSvnelobis mixedviT<br />
(Tavisi damokidebuleba gamoxatos qulebiT).<br />
qulebis Sejamebis Semdeg unda gamoikveTos 1, 3 an 5 idea, romelTac klasi<br />
upiratesobas mianiWebs.<br />
maswavlebels, gakveTilis specifikurobis gaTvaliswinebiT, SeuZlia Sec<br />
valos Sefasebis etapis mimdinareoba. mag.: ZiriTadi aqcenti gadaita<br />
nos Tavad diskusiaze, romelic sruldeba ara SefasebiT (qulebiT),<br />
aramed moswavleTa SeTanxmebiT, magram es SeTanxmeba ar unda iyos xelovnuri<br />
da Tavs moxveuli.<br />
situaciuri amocana<br />
situaciuri amocana jgufuri muSaobis rTuli formaa. am dros jgufuri<br />
muSaobis wesi da struqtura igive rCeba, rTuldeba mxolod Te ma,<br />
romelic jgufs situaciuri amocanis saxiT miecema (situaciur amocanas<br />
maswavlebeli, saWiroebisamebr, sakuTari Sexedulebidan, klasis<br />
in teresebidan gamomdinare irCevs an igonebs).<br />
TiToeulma jgufma unda gaaanalizos SemoTavazebuli situacia, miiRos<br />
saerTo gadawyvetileba, ipovos gamosavali da gamoitanos Sesabamisi<br />
daskvna, risTvisac jgufma unda imuSaos SeTanxmebulad da miaRwios<br />
konsensuss.<br />
Tu jgufis wevrebs uWirT SeTanxmeba, maswavlebelma SeiZleba maT Ses-<br />
Tavazos kenWisyris wesis xerxi:<br />
4-5 kaciani jgufis yvela wevri TiTo xmis uflebiT sargeblobs. wina<br />
dadeba, romelic yvelaze met xmas miiRebs, jgufur gadawyvetilebad<br />
CaiTvleba. SesaZlebelia gadawyvetilebis miReba moxdes gamsvleli xmebis<br />
winaswar dadgenili raodenobiT (ori mesamedi).<br />
konsensusi SeTanxmebis is formaa, roca gadawyvetilebis miRebisas yvela<br />
erTsulovania. igi demokratiuli procesia.<br />
42
dausrulebeli istoria<br />
dausrulebeli istoria jgufuri samuSaos erT-erTi saintereso for m aa,<br />
romelic saukeTesoa moswavlis fantaziisa da SemoqmedebiTi azrov nebis<br />
gasaviTareblad. igi jgufuri samuSaosTvis damaxasiaTebeli yvela<br />
unar-Cvevis gamoyenebas moiTxovs.<br />
jgufebi yuradRebiT ismenen maswavleblis mier SemoTavazebul ambavs,<br />
romlis dasasruleblad eZlevaT 15 wT.<br />
es sakmaod rTuli procesia, romlis drosac jgufis wevrebi msjelo<br />
ben, azrovneben, gamoTqvamen da asabuTeben sakuTar azrs da iziareben<br />
erTmaneTis mosazrebebs, Tanxmdebian da erTad igoneben ambis<br />
da s as ruls. Semdeg werilobiT ayalibeben ambis ukve SeTanxmebul ganviTarebas.<br />
SesaZlebeblia, namuSevari ilustraciiT gaaformon, raTa igi<br />
prezentaciisTvis ufro saintereso gaxdes.<br />
rolebiT TamaSi<br />
rolebiT TamaSi moswavlis (an maswavleblis) mier Seqnili patara improvizebuli<br />
warmodgenaa, romlis mizania konkretuli situaciisa da ambis<br />
gacocxleba. igi saSualebas iZleva, ukeT warmovidginoT, gaviazroT<br />
da gavaanalizoT mocemuli amocana.<br />
savarjiSosTvis maswavlebeli SearCevs realuri cxovrebidan aRebul<br />
ambavs an teqsts (scenas) masalidan. SesaZlebelia maswavleblma an moswavleebma<br />
Tavad moifiqron istoria saWiro Temaze da gaiTamaSon igi.<br />
maswavlebeli Tvals adevnebs rolebis ganawilebas da moqmedebis ganviTarebas.<br />
moswavleebi SemoqmedebiTad unda miudgnen TavianT rolebs,<br />
rac imis garantiaa, rom isini kritikulad ganewyobian rogorc sakuTari<br />
personaJis, ise sxva moqmedi gmirebis mimarT. bunebrivia, maT gauCndebaT<br />
SekiTxvebi, romlebzedac Znelia erTmniSvnelovani pasuxis gacema.<br />
imarTeba diskusia, romlis drosac moswavleebi aqtiurad ganixilaven<br />
da msjeloben aRebuli Temis irgvliv. ar unda davuSvaT, Seiqmnas iseTi<br />
STabeWdileba, TiTqos yvela SekiTxvaze amomwuravi pasuxis gacema SeiZlebodes.<br />
sulac ar aris aucilebeli, gamoTqmuli azri gaiziaros yvela<br />
moqmedma gmirma. SeTanxmeba ar unda iqces TviTmiznad da ar unda<br />
vecadoT mis xelovnurad miRwevas.<br />
sakiTxi, romelzedac SeTanxmeba Znelia, SeiZleba Riad darCes.<br />
43
situaciis modelireba<br />
situaciis modelireba SeiZleba ganvixiloT, rogorc rolebiT TamaSi,<br />
romelSic uklebliv mTeli klasi monawileobs. is saSualebas iZleva,<br />
moswavleebma gamoscadon sakuTari Tavi da SesaZleblobebi ,,eqstremalur”<br />
situaciebSi.<br />
situaciis modelireba monawileTagan did Zalisxmevasa da mondomebas<br />
moiTxovs, amitom igi metad STambeWdavia da did zemoqmedebas axdens mis<br />
monawileebze.<br />
gansakuTrebiT mniSvnelovania modelirebis Semdgomi analizi. ,,msaxiobebma”<br />
unda imsjelon sakuTar grZnobebze (ratom gadawyvites emoqmedaT<br />
amgvarad, grZnobdnen Tu ara uxerxulobas da ramdenad misaRebia<br />
maTTvis problemis amgvari gadawyveta).<br />
maswavlebeli am SemTxvevaSi unda daexmaros maT, raTa monawileebma<br />
SeZlon, gancdili daakavSiron realobasTan.<br />
saklaso diskusia<br />
interaqtiuri meTodikis erT-erT efeqtian xerxs warmoadgens saklaso<br />
diskusia. igi xels uwyobs iseTi mniSvnelovani unar-Cvevebis Camoyalibebas,<br />
rogorebicaa: aqtiuri mosmena, sakuTari azris gamoTqma<br />
da argumentacia, msjeloba, sxvisi mosmena-gaTvaliswineba, gansxvavebuli<br />
azris gaziarebis unari.<br />
diskusiis warmatebiT CatarebisTvis saWiroa klasSi iyos ndobisa da<br />
urTierTpativiscemis atmosfero, sadac, pirvel yovlisa, maswavlebeli<br />
unda iyos misabaZi magaliTi.<br />
diskusiis sworad warmarTvisaTvis aucilebelia misi organizeba da<br />
re gulireba, diskusiis monawileni unda icavdnen wesebs, romlebsac maswavlebelTan<br />
erTad Tavad Camoayalibeben. wesebis CamonaTvali SeiZ leba<br />
amgvari iyos:<br />
1. roca erTi laparakobs, sxvebi usmenen;<br />
2. aiwie xeli, roca raimes Tqma gsurs;<br />
3. ar gaawyvetino sxvas sityva;<br />
4. ar unda gaicino, roca sxva laparakobs, garda im SemTxvevisa, roca<br />
igi xumrobs;<br />
5. kamaTSi yvela monawileobs;<br />
6. da sxva wesebi (romlebsac klasi damatebiT SemogvTavazebs).<br />
44
diskusia iwyeba motivaciiT, romelic gulisxmobs:<br />
problemis dasmas an konkretuli SemTxvevis aRweras, leqsis an situa ciuri<br />
amocanis wakiTxvas, ilustraciebis Cvenebas, melodiebis mosmenas.<br />
maswavlebeli moswavleebs usvams kixvebs: ra? rogor? ratom? ra moxdeboda,<br />
rom...? ram iqonia gavlena? aris Tu ara alternativa?<br />
diskusiis msvleloba:<br />
• imisaTvis, rom Tavidan aviciloT xmauri da qaosi gakveTilze, Ti-<br />
Toeul monawiles SeuZlia gamosvla wamyvanis, maswavleblis an<br />
kla sis mier arCeuli lideris nebarTviT;<br />
• gamomsvlelma unda daicvas reglamenti;<br />
• dauSvebelia monawileebs Soris dapirispireba;<br />
• diskusiis monawileebi unda Seecadon, rom TiToeuli azri iyos<br />
dasabuTebuli da faqtebiT ganmtkicebuli;<br />
• TiToeul monawiles unda mieces azris gamoTqmis saSualeba;<br />
• TiToeuli gamonaTqvami yuradRebiT unda iyos ganxiluli;<br />
• ganxilva moiTxovs koreqtulobas, urTierTpativiscemas;<br />
• dauSvebelia damamcirebeli gamonaTqvamebi.<br />
Tu dialogi daiZaba, maSin diskusia unda warimarTos samoqalaqo Rirebulebebze<br />
dayrdnobiT. magaliTad, Tu moswavleebi msjeloben Cacmis<br />
<strong>kultura</strong>ze, kerZod, skolaSi gamomwvevi Cacmulobis akrZalvaze,<br />
kar gi iqneba, jer gavarkvioT, Tvlian Tu ara isini, rom skolam unda<br />
gaiTvaliswinos ama Tu im sakiTxze moswavlis Sexeduleba.<br />
yvela moswavles aqvs ufleba, gamoTqvas sakuTari azri. diskusiis dros<br />
yuradReba gaamaxvileT samoqalaqo Rirebulebebze, aRniSneT, vis aqvs<br />
ufleba, gamoitanos gadawyvetileba.<br />
gavrcelebulia diskusiis Semdegi formebi:<br />
,,mrgvali magida” _ saubari, romelSic Tanabar sawyisebze monawileobs<br />
moswavleTa mcire jgufi (4-5 kaci), xdeba azrTa urTierTgacvla, rogorc<br />
erTmaneTTan, aseve _ klasTan.<br />
,,paneluri diskusia” _ jgufs hyavs winaswar arCeuli lideri. jgufi<br />
sakiTxs ganixilavs damoukideblad da Semdeg warudgens klass. jgufis<br />
TiToeul wevrs aqvs Tavisi mosazrebebis sajarod gamoTqmis ufleba.<br />
,,forumi” _ hgavs panelur diskusias, romlis drosac jgufi axdens<br />
azrTa da ideaTa urTierTgacvlas klasTan.<br />
,,simpoziumi” _ monawileebi gamodian informaciebiTa da daskvnebiT,<br />
45
isini gamoTqvamen sakuTar Tvalsazriss ama Tu im sakiTxis irgv liv,<br />
agreTve, upasuxeben klasis SekiTxvebs.<br />
debatebi<br />
debatebi _ diskusiis erT-erTi formaa da agebulia monawileTa winas war<br />
dagegmil gamosvlebze. wamomadgenlebs irCeven jgufidan. kamaTi iwye ba<br />
ori dapirispirebuli mxaris TiTo warmomadgenlis gamosvliT. maT Semdeg<br />
tribuna eTmobaT TiToeuli mxaris sxva monawileebsac Se kiTxvebisa<br />
da komentarebisTvis. maswavlebelma TiToeuli gamomsvlelisTvis un da<br />
daadginos gansazRvruli dro.<br />
rogorc wesi, debatebis dawyebamde da misi dasrulebis Semdgom klasis<br />
saerTo Sexeduleba fasdeba, magaliTad:<br />
pozicia: debatebis dawyebamde debatebis dasasruls<br />
gamarTlebulia<br />
gaumarTlebelia<br />
zogjer gamarTlebulia,<br />
zogjer gaumarTlebelia<br />
debatebis gamoyeneba<br />
magaliTad, sikvdiliT dasjis Tema sakmaod aqtualuria kulturuli, politikuri<br />
da, zogadad, RirebulebiTi TvalsazrisiT, amitom, buneb ri via,<br />
moswavleebi Temis garSemo mravalferovan informacias ikvleven. erT ni<br />
sikvdiliT dasjis gamamarTlebel argumentebs ipovian, meoreni, piriqiT,<br />
_ sikvdiliT dasjis sawinaaRmdego argumentebs. SesaZloa ise moxdes,<br />
rom orive gundis argumentebi mesamem sakuTari poziciebis dasacavad<br />
gamoiyenos. am asakis bavSvebisaTvis damaxasiaTebeli mkveTrad gamoxa<br />
tuli individualizmis miuxedavad, aqtiuri meTodebiT Catarebuli<br />
ocamde Temis gavlis Semdeg klasi sakmaod gaxsnili da gulaxdili<br />
iqneba. bavSvebi pirovnuli ambiciebisa da axirebebis mixedviT ki ar<br />
air Ceven, aramed _ argumentebisa da kriteriumebis kritikuli analizis<br />
safuZvelze.<br />
maswavleblis misiaa, moswavleebs debatebiT swavlebis stragegia daanaxos,<br />
,,amogzauros” Semecnebis am uaRresad saintereso gzaze, sadac<br />
co d nis, gancdis, emociisa da damokidebulebis sinTezi miiRweva.<br />
46
mainc, ra upiratesoba aqvs debatebs?<br />
• debatebi saswavlo procesis Sesaxeb fiqri da masze dakvirvebaa.<br />
moswavleebma bavSvobis asakidan uamravi ram iswavles. Tavidan<br />
yve laferi erTi sityvis warmoTqmiT daiwyo, Semdeg yvelaferi gamravlda<br />
da gaiSala. debatebi aris is saSualeba, romelic da sa-<br />
Svebisa da dauSvebelis, nawilisa da mTelis, sityvisa da saqmis<br />
prin cipebs Seiswavlis, ukiduresobebs gamokveTs da msgavseba-gansxvavebebs<br />
warmoaCens.<br />
• debatebi informaciis mopovebis efeqtiani meTodia. moswavlem de -<br />
batebSi warmatebisaTvis uamravi axali masala unda moiZios, aqti<br />
urad usminos oponentis informacias da is dialogis war mar-<br />
TvisaTvis gamoiyenos.<br />
• debatebi saSualebas gvaZlevs SeviswavloT ideebi zedmeti riskis<br />
gareSe. Cveulebrivi kamaTi SeiZleba kontrols aRar daemorCilos.<br />
debatebisas procesebi srulad kontroldeba. Tavdapirvelad moswavleebs<br />
wesebi sakmaod mkacri da Znelad dasacveli eCvene baT,<br />
mag ram maT gareSe samarTlianobis SenarCuneba da piradi Seuracxyofis<br />
gamoricxva SeuZlebelia.<br />
• debatebi iZleva kamaTis xelovnebis praqtikul gamocdilebas, rac<br />
mTeli cxovrebis ganmavlobaSi ase mniSvnelovania adamianisaTvis.<br />
debatebisaTvis saWiro unarebi aucilebelia rogorc profesiuli<br />
ganviTarebisaTvis, aseve, zogadad, samoqalaqo cxovrebisaTvis. logi<br />
kur msjelobaze, damamtkicebel masalaze, magaliTebsa da statistikur<br />
monacemebze dafuZnebuli daskvna, anu argumentebisa da<br />
mtkicebulebebis erToblioba, qmnis pozicias, mtkices an meryevs.<br />
meTodi ,,kuTxeebi,,<br />
meTodi ,,kuTxeebi” gamoiyeneba saklaso diskusiis warmarTvisas, kamaTis<br />
provocirebisa da jgufebs Soris paeqrobis gasaCaReblad ori an meti<br />
poziciis arsebobisas. es savarjiSo aqtiurad da xalisianad sruldeba.<br />
es meTodi, agreTve, kargia klasSi teqstis kiTxvis, leqciis mosme nis,<br />
filmis Cvenebis Semdeg STabeWdilebebis Sesafaseblad, gansxvavebu li<br />
Tvalsazrisis dasafiqsireblad.<br />
meTodi ,,kuTxeebi” moswavleebs saSualebas aZlevs gamoTqvan sakuTari<br />
azri da daicvan TavianTi pozicia, agreTve, yuradRebiT mousminon sxve<br />
bis argumentebs da amis mixedviT garkveuli msjelobis Semdeg gaizia<br />
ron an ar gaiziaron gansxvavebuli mosazrebebi (Secvalon an ar Secvalon<br />
sakuTari pozicia).<br />
pedagogi moswavleebs sTavazobs sadiskusio Temas. moswavleebi individualurad<br />
irCeven garkveul pozicias da ikaveben saklaso oTaxSi<br />
,,am poziciisaTvis” gankuTvnil adgils (SesaZlebelia arCeul iqnes<br />
47
saklaso oTaxis kuTxeebi, merxebi, sadac keTdeba poziciis aRmniSvneli<br />
warwera).<br />
dajgufebuli moswavleebi erTmaneTs uziareben TavianT mosazrebebs<br />
da iwyeben jgufSi msjelobas, raTa Semdeg daasabuTon TavianTi versia<br />
argumentebiT (SesaZlebelia, dasabuTeba werilobiT moxdes). moswav leebi<br />
unda Seecadon, prezentacia rac SeiZleba damajerebeli da saintere<br />
so iyos.<br />
saWiroebis SemTxvevaSi maswavlebeli exmareba jgufebs.<br />
moswavleebs SeuZliaT diskusiis msvlelobisas Seicvalon Sexeduleba<br />
_ gadaadgildnen erTi kuTxidan meoreSi da im jgufSi gadainacvlon,<br />
romlis mosazrebasac axla eTanxmebian.<br />
mosmenis da kamaTis dros moswavleebma sasurvelia gaakeTon Canawerebi,<br />
rac daexmareba maT poziciis werilobiT gamoxatvasa da dacvaSi.<br />
,,mozaika,,<br />
aqtivoba Sedgeba 4 etapisgan:<br />
I etapi: ZiriTadi jgufebis Sedgena da masalis ganawileba.<br />
klasi iyofa 4-kacian jgufebad. jgufis TiToeul wevrs urigdeba masala,<br />
romelic erTi mTliani informaciis (teqstis) raRac nawils Seadgens<br />
da aqvs garkveuli rigiTi nomeri (I, 2, 3, 4). man individualurad<br />
10 wT-is ganmavlobaSi unda daamuSaos igi, Seiswavlos, raTa SeZ los<br />
miRebuli informacia sxvasac gadasces.<br />
II etapi: eqspertTa jgufebis mier masalis Seswavla.<br />
am etapze xdeba e.w. ,,eqspertTa jgufebis” Camoyalibeba. vinc amuSavebs<br />
#1 informacias, erTiandeba magidis irgvliv, romlis rigiTi nomeria 1,<br />
visac aqvs informacia #2, ikribeba meore magidis garSemo da a.S. aqedan<br />
gamomdinare, TiToeuli magidis irgvliv aRmoCndebian erTi da imave informaciis<br />
mqone moswavleebi oTxive jgufidan, romlebic Semdgom Si gadaiqcevian<br />
e.w. informaciis ,,eqspertebad”. isini erTad kiTxuloben da<br />
kidev erTxel swavloben saerTo masalas, eZeben am masalis sxvebisTvis<br />
gadacemis saukeTeso da efeqtian gzebs, meTodebs. weren gegmas, xazaven<br />
sqemebs da a.S.<br />
III etapi:<br />
III etapi: ZiriTad jgufebSi dabruneba miRebuli codnis gadacemis mizniT.<br />
48
moswavleebi brundebian Tav-TavianT ZiriTad jgufebSi da rigiTi n om ris<br />
dacviT (jer gadascems I nomeri, Semdeg_ II da a.S.) warudgenen Ta vianT<br />
masalas erTmaneTs. jgufis mizania, misma yvela wevrma srulyofilad<br />
aiTvisos ToToeuli wevris, ,,eqspertis” mier damuSavebuli masala.<br />
IV etapi: individualuri da jgufuri pasuxismgebloba, miRebuli codnis<br />
Sefaseba.<br />
jgufis TiToeuli wevri valdebulia saTanadod aiTvisos Tanagunde lebis<br />
mier mowodebuli mTeli informacia (mozaikac swored amitom hqvia,<br />
nawilebidan _ mTlianisaken). miRebuli codna SeiZleba Semowmdes sxvadasxva<br />
gziT (mag.: werilobiTi formiT, zepiri TxrobiT, kiTxva-pasuxiT<br />
da sxva saxis wardginebiT).<br />
ven-diagrama<br />
gamoiyeneba ori iseTi cnebis Sesadareblad, romelTac rogorc saerTo,<br />
ise gansxvavebuli niSnebi aqvT. mag.: 2 personaJis, movlenis, cnebis da<br />
a.S. diagrama saSualebas iZleva dadgindes saerTo da ganmasxvavebeli<br />
(Tvisebebi, niSnebi) maT Soris. mag.: marcxena rgolSi iwereba yvela<br />
is niSani, romelic danaSauls axasiaTebs, marjvniv _ Secdomis maxa siaTeblebi.<br />
SuaSi (rgolebis gadakveTis adgilas) _ yvelaferi, rac sa er-<br />
Toa danaSaulisa da SecdomisaTvis.<br />
vici, viswavle, minda vicode<br />
danaSauli Secdoma<br />
naswavli masalis Sejerebis, gameorebisa da codnis ganmtkicebis mizniT<br />
maswavlebels SeuZlia efeqtianad gamoiyenos sqema: ,,vici, viswavle, minda<br />
vicode”.<br />
samuSao sruldeba individualurad, wyvilebsa an jgufebSi. furceli<br />
an dafa iyofa 3 vertikalur grafad, romelTac vawerT: ,,vici, viswavle,<br />
minda vicode”.<br />
49
vici vici viswavle viswavle minda minda vicode<br />
vicode<br />
maswavlebeli moswavleebs mokled uxsnis maT winaSe dasmul amocanas<br />
da, Tu saWirod CaTvlis, svams kiTxvebs provocirebisTvis.<br />
amis Semdeg moswavleebi TanmimdevrobiT avseben samive grafas: ,,vici”<br />
grafaSi weren yvelafers, rac maT icodnen gansaxilveli skiTxis Sesaxeb.<br />
,,viswavle” grafaSi weren imas, rac Seityves axali, xolo ,,minda vicode”<br />
grafaSi weren imas, rac maT ainteresebT (rasac SeiZleba SekiTxvis<br />
saxec hqondes).<br />
Tu savarjiSo sruldeba jgufebSi, samuSaos damTavrebis Semdeg xdeba<br />
prezentacia, romlis drosac jgufebi ar imeoreben ukve Tqmuls, aramed<br />
avseben maT TavianTi informaciiT.<br />
savarjiSo gansakuTrebiT kargi da mosaxerxebelia erTi romelime<br />
kon kretuli Temis Sesajameblad, wina klasebSi ganvlili masalis gasaxseneblad<br />
da axal naswavlTan dasakavSireblad, analitikuri da<br />
kvle viTi unaris gasaviTareblad.<br />
T diagrama<br />
es sqema maswavlebelma SeiZleba mravalmxriv gamoiyenos. igi Zalze<br />
mosaxerxebelia sapirispiro mosazrebaTa gamosaTqmelad, movlenebisa<br />
Tu faqtebis Sesapirispireblad da Sesadareblad, moqmed gmirTa da saxasiaTeblad.<br />
T sqema saSualebas gvaZlevs warmovaCinoT dapirispireba gansaxilvel<br />
sakiTxebs (faqtebs, movlenebs, adamianebs, sagnebs da a.S.) Soris.<br />
savarjiSo kargia informaciis dasaxarisxeblad (vTqvaT, dadebiTad da<br />
uaryofiTad) da dasajgufeblad. samuSao sruldeba individualurad,<br />
wyvi lebSi an jgufurad, maswavleblis Sexedulebisamebr: dafaze, rveulSi<br />
an Tabaxis furcelze. ivseba jer sqemis marcxena mxare (5 wT.),<br />
Semdeg _ marjvena (5 wT.).<br />
50
azrobrivi ruka<br />
azrobrivi rukis mizania konkretul sakiTxebze moswavleTa (klasis)<br />
codnis dadgena-Semowmeba. igi xels uwyobs arsebuli informaciis Sekreba-mobilizebas,<br />
axali ideebis dabadebasa da gamoxatvas.<br />
wris SuagulSi iwereba erTi an ori sityva (nawarmoebis saTauri, sakvanZo<br />
sityva, gamonaTqvami, personaJis saxeli, adgilis saxelwodeba da<br />
a.S...), irgvliv ki - yvela azri, romelic am sityvas ukavSirdeba.<br />
azrobrivi ruka warmoadgens efeqtian saSualebas personaJis, movlenis,<br />
ideis dasaxasiaTeblad. igi SeiZleba gamoviyenoT moswavleTa moti vaciisTvis.<br />
,,reitingi ,,<br />
meTodi gamoiyeneba klasisaTvis konkretuli informaciis misawodeb lad<br />
an jgufebSi mizanmimarTuli diskusiis waxaliseba-stimulirebisaTvis.<br />
maswavlebeli winaswar amzadebs baraTebis kompleqts _ TiToeuli jgufisTvis<br />
9 baraTs da gansaxilvel TemasTan dakavSirebul 9 mosazrebas<br />
(TiTo winadadebas wers TiTo baraTze).<br />
51
jgufebSi ganixilaven SemoTavazebul mosazrebebs da alageben maT<br />
mniS vnelobis xarisxis mixedviT. reitingis sqemas SeiZleba kibis an<br />
mravalkuTxedis forma mieces. safexurebrivi reitingis Sedgeni sas yvelaze<br />
mniSvnelovani mosazreba sul zemoT Tavsdeba, mis qvemoT masze<br />
nakleb mniSvnelovani, momdevno safexurze _ kidev ufro nak leb<br />
mniSvnelovani da a.S. yvelaze umniSvnelo gamonaTqvami yvelaze qve moT<br />
aRmoCndeba.<br />
safexurebrivi reitingi<br />
yvelaze mniSvnelovani<br />
yvelaze umniSvnelo<br />
yvelaze umniSvnelo<br />
,,mravalwaxnaga” reitingis Sedgenisas, Tavdapirvelad, unda ganisaz-<br />
Rvros, romelia yvelaze mniSvnelovani mosazreba, Semdeg mniSvnelobiT<br />
misi mom devno ori gamonaTqvami, Semdeg _ sami saSualod Zlieri mosazreba,<br />
Semdeg ori momdevno da bolos _ yvelaze umniSvnelo.<br />
mravalwaxnagiani reitingi<br />
yvelaze mniSvnelovani<br />
yvelaze umniSvnelo<br />
sakiTxebis erTmaneTisgan mkveTrad gamijvna, rogorc wesi, Zalian rTulia.<br />
aqedan gamomdinare, reitingis amgvari forma ufro pirobiTi da<br />
misaRebia moswavlisaTvis. garda amisa, igi konsensusis miRwevis met<br />
52
Se saZ leblobasac iZleva. reitingis Sedgenisas SeiZleba baraTebze 8<br />
mo saz reba daiweros, erTi baraTi ki carieli darCes da is Tavad monawileeb<br />
ma Seav son.<br />
proeqtebi<br />
proeqti _ konkretuli problemis gadaWris an iniciativis ganxor cielebisken<br />
mimarTuli mravalferovani samuSao, romelSic warmmarTve lia<br />
kvleviTi, SemoqmedebiTi, TanamSromlobisa da sakomunikacio unarebis<br />
gan viTareba. es meTodi saSualebas iZleoda da iZleva aqtiuri da mizanmimarTuli<br />
swavlisa.<br />
moswavleebi mudmivad svamen SekiTxvebs: ratom gvaswavliT ama Tu im<br />
sakiTxs? raSi gamomadgeba es codna? maswavleblebs uWirT am kiTxvebze<br />
damajerebeli da argumentirebuli pasuxis gacema. am problemis mogvarebaSi<br />
maswavlebels daexmareba imis codna, Tu rogor amuSaos moswav<br />
leebi saswavlo proeqtze. proeqtze muSaobisas moswavleebi realu<br />
ri problemis gadasaWrelad SeZenil codnasa da unar-Cve vebs<br />
iye neben. proeqtiT swavleba iwvevs moswavleTa motivacias da zrdis<br />
maT pasuximgeblobas. isini xalisiT asruleben samuSaoebs da SeuZliaT<br />
xangrZlivad imuSaon dasmul sakiTxebze.<br />
sakiTxebs moswavleebi xangrZlivi drois (erTi an ramdenime kviris)<br />
ganmavlobaSi amuSaveben da Semdgom warudgenen mTel klass an ufro<br />
farTo auditorias. proeqtebi exmareba mozards realur cxovrebaSi<br />
gamoiyenos miRebuli codna da gamocdileba dasaxuli miznis misaRwevad.<br />
proeqtze muSaoba moicavs dagegmvis, kvlevis, praqtikuli aqtivobisa da<br />
Sedegebis warmodgenis etapebs arCeuli sakiTxis Sesabamisad. proeqti<br />
ganxorcielebulad CaiTvleba, Tuki misi Sedegebi TvalsaCinod da damajereblad,<br />
koreqtuli formiT aris warmodgenili (mag.: werilobiTi<br />
dokumenti, maketi, inscenireba, debatebi, aqcia, Tanmimdevruli RonisZiebebi<br />
da a.S.).<br />
maswavlebeli saswavlo proeqtebis mimdinareobisas konsultantis<br />
rols asrulebs, xelmZRvanelobs samuSaoebs, Ziebisa da kvlevis dros<br />
aZlevs mimarTulebas. aseve, igi uTiTebs sainformacio wyaroebs.<br />
proeqtze muSaobis dros moswavles sWirdeba SemoqmedebiToba, sainformacio<br />
sivrceSi orientaciisa da damoukidebeli swavlis unar-<br />
Cvevebi.<br />
saswavlo proeqtis dagegmvis dros maswavlebeli iTvaliswinebs:<br />
53
• ramdenad mniSvenelovania problema, romelic kvlevas iTxovs;<br />
• mosalodneli Sedegebis novaciurobas (obieqturs an subieqturs);<br />
• proeqtze muSaobis dros gamoyenebuli meTodebis kavSirs kvlevas-<br />
Tan;<br />
• arCevanis saSualebis arsebobas, rac moswavleTa pasuxismgeblo bis<br />
zrdas iwvevs.<br />
proeqti SeiZleba Sesruldes individualurad, wyvilebSi an jgufurad;<br />
erTi sagnis farglebSi; ramdenime sagnis farglebSi (saganTa integ racia);<br />
maswavlebeli-moswavleebi damokidebulebis mxriv SeiZleba gamoi yos<br />
sa mi tipis saswavlo proeqti:<br />
1. maswavlebeli sTavazobs moswavleebs gamzadebul proeqts. igi Tavad<br />
gansazRvravs problemas, saxavs misi gadaWris strategiasa da<br />
taqtikas. moswavle ki damoukideblad gadaWris problemas;<br />
2. maswavlebeli svams problemas, moswavle damoukideblad irCevs<br />
kvle vis meTodebs da problemis gadaWris gzebs;<br />
3. moswavle gansazRvravs problemas, damoukideblad irCevs kvlevis<br />
meTodebsa da problemis gadaWris gzebs.<br />
proeqtis struqtura<br />
proeqtis aRwera<br />
proeqtis aRwera aris misi ZiriTadi Semadgeneli nawili. aRniSnuli<br />
punqti sasurvelia daiyos qvepunqtebad, romlebSic gaerTiandeba Semde<br />
gi saxis informacia:<br />
a) problemis gansazRvra (identifikacia) _ gulisxmobs im konkretuli<br />
problemis xazgasmas, romlis sapasuxodac aris mimarTuli<br />
Tqve ni proeqti.<br />
b) mizani _ gulisxmobs farTo, zogad debulebas imis Sesaxeb, Tu<br />
ris miRweva gsurT. proeqtis mizans unda warmoadgendes ise Ti<br />
sasurveli garemos an pirobebis Seqmna, romlebic logikur kavSir-<br />
Si iqneba (mimarTuli iqneba) zemoaRweril problemasTan.<br />
g) amocanebi _ gulisxmobs konkretul nabijebs miznis misaRwevad. aq<br />
unda miuTiToT, ra amocanebis gadaWras isaxavT Tqvens proeqtSi<br />
miTiTebuli miznis misaRwevad. miznis misaRwevad SeiZleba daisaxoT<br />
erTi, ori an ramdenime amocana imis gaTvaliswinebiT, Tu rogoria<br />
Tqveni proeqtis specifika.<br />
d) ganxorcielebis gzebi _ gulisxmobs kidev ufro konkretul nabijebs<br />
Tqven mier dasmuli amocanebis Sesasruleblad. ganxorciele<br />
bis gzebi aris procesi, romelmac unda upasuxos kiTxvebs:<br />
1) ,,rogor?” - rogor ganaxorcielebT Tqveni proeqtis amocanebs?<br />
54
2) ,,vin” - vin monawileobs Tqveni proeqtis ganxorcielebaSi da<br />
ra aris maTi funqciebi proeqtSi?<br />
proeqtis Sesrulebis vadebi<br />
unda Seicavdes proeqtis droSi ganawilebul msvlelobas. masSi unda<br />
aisaxos etapebad dayofili proeqtis Sesasruleblad gasawevi saqmia noba,<br />
ganawilebuli dReebis, kvirebis, Tveebis mixedviT, proeqtis specifiki<br />
dan gamomdinare.<br />
mosalodneli Sedegebi<br />
am nawilSi aRwereT is savaraudo efeqti an mosalodneli Sedegi, romelic<br />
mohyveba proeqtis warmatebiT ganxorcielebas.<br />
monitoringi<br />
am nawilSi unda miuTiToT, Tu rogori iqneba konkretulad Tqveni proeqtis<br />
ganviTarebaze Tvalyuris devnebis (monitoringis) meqanizmi da<br />
pe rioduloba.<br />
Sefaseba<br />
miuTiTeT is savaraudo kriteriumebi (maCveneblebi), romlebic gansaz-<br />
Rvraven Tqveni proeqtis warmatebas.<br />
proeqtis Sefasebis kriteriumebi:<br />
problemis identificireba;<br />
Teoriuli codnis praqtikul saqmianobaSi gamoyeneba;<br />
informaciis moZiebis unari;<br />
kvlevebis dagegmvisa da Catarebis unari;<br />
sazogadoebasa da Sesabamis samTavrobo da arasamTavrobo organi zaciebTan<br />
urTierTobis unari;<br />
jgufis SemoqmedebiTi unari;<br />
moZiebuli informaciis klasifikaciis da interpretaciis unari;<br />
kvlevis Sedegebis analizis unari;<br />
problemis gadaWris gzebis SeTavazeba;<br />
gadawyvetilebebis miReba;<br />
warmodgenili namuSevris organizeba;<br />
moswavleebis mier Seqmnili TvalsaCinoebebi.<br />
55
maswavleblebisa da samarTaldamcavebis<br />
sayuradRebod:<br />
• upirvelesad, programis dawyebamde sul mcire 1 kviriT adre, sko-<br />
lis administraciam da damrigeblebma unda uzrunvel yon TiTo eu li<br />
klasis mSoblebis/meurveebis sainformacio Sexvedrebi progra mis<br />
ganmaxorcielebel maswavlebelsa da samarTaldamcvelTan. aRniS-<br />
nul Sexvedras unda eswrebodnen skolis disciplinuri komitetis<br />
wevrebi. Sexvedris dros mSoblebs unda mieceT SesaZlebloba, mi-<br />
i Ron amomwuravi informacia <strong>samarTlebrivi</strong> kulturis programis<br />
miznebis, Sinaarsisa da procesis Sesaxeb. arsebiTia, rom mSoblebi<br />
darwmundnen skolisa da samarTaldamcvelis saganmanaTleblo Ta -<br />
namSromlobis sargeblianobaSi. sainformacio Sexvedris miznis<br />
ukeT misaRwevad SesaZlebelia, maswavlebelma da samar Tal dam-<br />
cve l ma auditorias warudginon ramdenime aqtivoba samar T leb ri vi<br />
kulturis saganmanaTleblo programidan.<br />
• moepyariT bavSvebs ise, rogorc Tqven isurvebdiT, rom Tqvens sa-<br />
kuTar Svilebs mopyrobodnen.<br />
• kargi iqneba, Tu SeZlebT samarTlebriv <strong>kultura</strong>sTan dakavSi rebu<br />
li Rirebulebebis integrirebul swavlebas. amisTvis programis<br />
farglebSi Sesaswavli Temebi unda gaacnoT sabazo sa fe xuris<br />
sxvadasxva sagnis pedagogs da erTad dagegmoT, Tu ro gor<br />
gamoiyenebT mocemul masalas calkeul disciplinaSi. mag.: bune<br />
bismetyvelebasTan SesaZlebelia jansaRi cxovrebis wesis integ<br />
rireba. enisa da literaturis gakveTilebze SesaZlebelia<br />
ka nonmorCili adamianis damaxasiaTebeli Tvisebebis gamokve Ta<br />
Sesaswavl personaJTan mimarTebiT. mag.: moswavleebma unda gaiazron,<br />
vin aris nawarmoebis gmiri (gmirebi)? rogor aris nawarmoeb Si<br />
war moCenili konfliqtebis arsi? rogoria es konfliqte bi _ materialuri,<br />
inteleqtualuri, moraluri Tu emociuri? istoriul<br />
WrilSi SevaswavloT moswavleebs cnobili adamianebis biogra fiebi,<br />
maTi moqmedebis kanoniereba, ra gavlenas axdenen isini sazo gado<br />
eb riv cxovrebaze da a.S..<br />
• sagakveTilo process miudeqiT SemoqmedebiTad; Tu gakveTilSi gawerili<br />
yvela aqtivoba erTi 45-wuTiani gakveTilis ganmavlobaSi<br />
ver eswreba, SegiZliaT airCioT esa Tu is aqtivoba/savarjoSo, romelsac<br />
ganaxorcielebT.<br />
• sasurvelia, moswavleebs gaacnoT yoveli Temis miznebi da dauko<br />
n kretoT, ra unar-Cvevebi unda ganuviTardeT maT Sesaswavl ma -<br />
sa lasTan mimarTebiT. gakveTilis miznebi moswavleebs unda mi vawodoT<br />
maTTvis gasgebi eniT.<br />
• iyaviT gulwrfeli, keTilganwyobili da Semwynarebeli, nu iqnebiT<br />
metismetad seriozuli, gaexumreT xolme bavSvebs, rom maT Tqvengan<br />
siTbo igrZnon.<br />
56
• winaswar moemzadeT yoveli davalebisaTvis. dawyebamde darwmun -<br />
diT, rom yvela monawiles kargad esmis, Tu ra moeTxoveba. davalebis<br />
pirobis axsnisas nu aCqardebiT, dawvrilebiT ganumarteT monawi<br />
leebs, ra evalebaT.<br />
• saSualeba mieciT moswavleebs, warmoadginon maT mier Sesrulebuli<br />
samuSao da upasuxon kiTxvebs. es dagexmarebaT imis gansazRvra-<br />
Si, Tu ra qmnis savarjiSos sirTules.<br />
• maqsimalurad gamoiyeneT vizualuri masala. kedlebze gaakariT<br />
moswavleebis namuSevrebi, mniSvnelovani terminebi, ganmartebebi da<br />
sxv.<br />
• kargad daakvirdiT jgufis muSaobas, darwmundiT, rom yvelas kargad<br />
esmis Sesasrulebeli davaleba. Tu saWiroa, kidev erTxel auxseniT,<br />
ra moeTxovebaT.<br />
• daacadeT monawileebs, gaixsenon, rac ukve ician gansaxilve li Temis<br />
Sesaxeb. nu miawvdiT moswavleebs iseT azrebs, romlebic ukve<br />
ician an SeuZliaT mixvdnen. saSualeba mieciT, sakuTari daskvnebi<br />
gamoitanon.<br />
• mosTxoveT maT imuSaon, radgan imis Segneba, rom SeZles dakisrebuli<br />
samuSaos Sesruleba, siamayesa da sakuTari Tavis pativiscemas<br />
gaaRviZebs maTSi. daimaxsovreT, rom rac ufro mkafio miTiTebebs<br />
miscemT bavSvebs, miT ukeT Seasruleben isini davalebebs.<br />
• jgufuri muSaobis dros xmauri, Cveulebriv, enTuziazmis niSania.<br />
enTuziazmi ki davalebuli savarjiSos Sesrulebas unda emsaxurebodes.<br />
• mokled mimoixileT wina Tema yovel axal Temaze gadasvlamde.<br />
• yoveli Temis irgvliv mocemuli definiciebi axseniT bavSvebisaTvis<br />
gasageb enaze.<br />
• waaxaliseT bavSvebi, sakuTari sityvebiT gadmoscen ama Tu im cne bis<br />
gansazRvreba, amiT Tavidan avicilebT ,,gazepirebis” problemas.<br />
• Tu dagrCaT STabeWdileba, rom bavSvebma bolomde ver gamoTqves<br />
saTqmeli drois simciris gamo, mieciT davaleba, rom maT Sin daasrulon<br />
savarjiSo.<br />
• ecadeT, sagakveTilo procesSi CarToT ara marto aqtiuri bavSvebi,<br />
romlebic upasuxeben yovel SekiTxvas, aramed _ pasiurebic.<br />
• kargi iqneba, Tu gamoviyenebT klasgareSe muSaobasac, romelic daexmareba<br />
moswavleebs Teoriuli codnis praqtikulad gamoyenebaSi.<br />
amgvari swavlebis procesi nabij-nabij unda ganxorcieldes. upirvelesad,<br />
moswavleebs unda ganuviTaroT informaciis mopovebis<br />
unar-Cveva. mag.: SesaZlebelia moswavleebma Tavad Seiswavlon saku-<br />
Tari Temis, raionis, soflis, qalaqis cxovreba. Seagrovon axali<br />
ambebi, gamohkiTxon moqalaqeebi, Sekribon informacia adamianTa ur-<br />
TierTobebze, samarTaldamcav saqmianobaze da sxv. maT SeuZliaT<br />
daweron im adamianTa biografiebi, romlebmac gavlena iqonies kanonierebis<br />
damkvidrebaze. aseTi kvlevis Sedegebi SesaZlebelia<br />
dai beWdos gazeTebSi, gaSuqdes radio-gadacemebSi, specialur publi<br />
kaciebSi.<br />
57
• ecadeT, zogierTi xmauriani aqtivobis dasrulebis Semdeg jgufi<br />
daawynaroT da mxolod Semdeg gaagrZeloT gakveTili; SegiZliaT es<br />
araverbalurad aniSnoT bavSvebs, SegiZliaT, xmadabla ganumartoT<br />
saTqmeli.<br />
• gaxsovdeT, rom yoveli aqtivobis an ganxiluli Temis damTavrebis<br />
Semdeg kargi iqneba ukukavSiris miReba. ZiriTadad es procesi<br />
xor cieldeba gakveTilis bolo, mesame, gaazrebis etapze. amrigad,<br />
ukukavSiri aris gakveTilis erT-erTi mTavari Semadgeneli nawili.<br />
ukukavSiris dros moswavleebi xelaxla gaiazreben mTel gakve-<br />
Tils an mis garkveul nawils. afaseben Catarebul samuSaos.<br />
es meTodebi da rCevebi moswavleebs exmareba imaSi, rom gakveTilebze<br />
swavlis procesis aqtiuri monawileebi iyvnen da ara ubralo msmenelebi.<br />
58
mizani izani<br />
Tema 1 – vin aris samarTaldamcveli<br />
moswavleebisaTvis <strong>samarTlebrivi</strong> kulturis programis miznebis, masSi<br />
CarTuli policiis TanamSromlisa da misi saqmianobis, samarTaldamcveli<br />
organoebis arsebobis istoriul-geografiul aspeqtebis da saqar-<br />
T velos policiis saqmianobis safuZvlebis gacnoba.<br />
moswavleebis mier TiToeuli moqalaqisa da mTeli sazogadoebisTvis<br />
policiis mniSvnelobis gaazreba.<br />
saWiro resursebi - furclebi, kalmebi, markerebi, didi formatis qa-<br />
Raldebi<br />
xangrZlivoba - erTi gakveTili (akademiuri saaTi)<br />
gakveTilis procesi<br />
maswavlebeli moswavleebs warudgens samarTaldamcvels, romelTan er-<br />
Ta dac warmarTavs <strong>samarTlebrivi</strong> kulturis saganmanaTleblo progra<br />
mas. erTmaneTis ukeT gacnobis mizniT igi yvelas sTavazobs, mokled<br />
imsjelon, risi codnaa saintereso da mniSvnelovani im pirovne bis<br />
Sesaxeb, romelsac pirvelad xvdebian.<br />
amisaTvis maswavlebeli sTavazobs moswavleebsa da samarTaldamcvels,<br />
gonebrivi ieriSiT gansazRvron adamianis ukeT gacnobisTvis saWiro<br />
informaciis kategoriebi. magaliTad, saxeli, asaki, sqesi, erovneba, ojaxis<br />
roli, religia, genderuli statusi, eTnikuri warmomavloba, samsaxuri/<br />
swavla, musikaluri gemovneba, hobi, sporti, zogadi simpaTiebi da antipaTiebi<br />
da sxv. maswavlebeli yvela mosazrebas Camowers dafaze (dro<br />
_ 5 wuTi).<br />
Semdeg maswavlebeli mimarTavs klass kiTxviT: ,,gonebrivi ieriSis dros<br />
dasaxelebuli kategoriebidan romeli samia yvelaze mniSvnelovani?”<br />
miRebul pasuxebs igi raime gansakuTrebuli aRniSvniT gamokveTs Tavdapirvel<br />
CamonaTvalSi. maswavlebeli SeniSnavs, rom miRebuli Sedegi<br />
miuTiTebs mozardebisa da zrdasrulebis (am SemTxvevaSi samar Tal damcvelis)<br />
interesebis rogorc mravalferovnebaze, ise msgav se bebzec. iqve<br />
igi sTxovs samarTaldamcvels, gaacnos sakuTari Tavi moswavleebs wina<br />
savarjiSoSi gamokveTili yvelaze mniSvnelovani sami maxasiaTeb lis<br />
mi xed viT.<br />
gakveTilis me-2 etapze maswavlebeli ganmartavs, Tu ras niSnavs/gulis<br />
xmobs termini samarTaldamcveli. igi mokled acnobs moswavleebs<br />
policiis warmoSobisa da ganviTarebis mokle istoriul mimoxilvas<br />
sxvadasxva qveynis magaliTze (dro _ 7-10 wuTi).<br />
59
Semdeg maswavlebeli warmarTavs mokle diskusias kiTxvebiT:<br />
,,risTvis aris saWiro policia da vin SeiZleba gaxdes policieli?”.<br />
samarTaldamcveli wers moswavleTa Sesabamis mosazrebebs dafaze (dro<br />
_ 5-7 wuTi).<br />
maswavlebels sxvadasxva qveynis magaliTze moyavs moTxovnebi, romle<br />
bic waeyeneba policiels da adarebs moswavleTa mier gamoTqmul<br />
mosazre bebs, romlebic dafazea aRniSnuli.<br />
axla ukve samarTaldamcveli mokled acnobs moswavleebs saqrTvelos<br />
policiis amocanebs, saqmianobis safuZvlebsa da pirncipebs ,,policiis<br />
Sesaxeb kanonis” Sesabamisad (dro - 5 wuTi).<br />
Semdeg igi CamoTvlis saqarTveloSi policielebis ZiriTad movaleo bebs,<br />
romlebic moyvanilia moswavlis wignSi da mimarTavs kiTxviT moswavle<br />
ebs: “Tqveni azriT, kidev ra movaleobebi aqvs policiels?” maswavlebe<br />
li pir vel 5 pasuxs iniSnavs dafaze, xolo samarTaldamcveli ganmartavs<br />
ramdenad Seesabameba es mosazrebebi saqarTvelos kanonmdeblobiT<br />
dad genil moTxovnebs (dro - 5 wuTi).<br />
axla samarTaldamcveli wina aqtivobis msgavsad ganixilavs poli cielebis<br />
uflebebs (dro - 5 wuTi).<br />
Semdeg igi yofs moswavleebs 3 jgufad da sTxovs, gaecnon da Seadaron<br />
erTmaneTs moswavlis wignSi mocemuli informacia sxva qveynebsa da<br />
saqarTveloSi policielebis samsaxurSi miRebis, daTxovnisa da profesiuli<br />
momzadebis wesebTan dakavSirebiT da am anlizis safuZ vel ze<br />
warmoadginon jgufSi SeTanxmebuli mosazreba/Sefaseba am sakiTxeb Tan<br />
dakavSirebiT. samuSaod jgufebs eZlevaT 10 wuTi, xolo prezenta ciisaT<br />
vis _ 3-3 wuTi. muSaobis dros samarTaldamcveli exmareba jgufebs<br />
saWiro informaciis moZiebasa da gaugebari cnebebis ganmartebaSi.<br />
maswavlebeli dafaze aRniSnavs TiToeuli jgufis ZiriTad mosaz rebebsa<br />
da argumentebs, gamoyofs msgavs debulebebsa da argumentebs.<br />
prezentaciebis dasrulebis Semdeg (dro - 10 wuTi), maswavlebeli ajamebs<br />
miRebul Sedegebs.<br />
Semdeg samarTaldamcveli 5 wuTis ganmavlobaSi damatebiT acnobs moswav<br />
leebs policielebis ZiriTad ufleba-movaleobebs, romle bic ga kve-<br />
Tilis wina etapze ar ganxilula.<br />
bolos maswavlebeli, gonebrivi ieriSis gamoyenebiT, avlens moswavleTa<br />
damokidebulebas policielis profesiisadmi (ramdenad daukavSirebdnen<br />
isini sakuTar karieras am profesias).<br />
Camoweril ideebs ajamebs policieli, romelic akavSirebs am Sexe dulebebs<br />
Tavis pirad SexedulebebTan cxovrebis im etapidan, rode sac<br />
mo s wavleebis toli iyo.<br />
60
saqarTvelos kanoni<br />
policiis Sesaxeb<br />
Tavi I.<br />
zogadi debulebebi<br />
muxli 1. saqarTvelos policia (11.11.2005 N 2103)<br />
61<br />
danarTi 1<br />
1. saqarTvelos policia (SemdgomSi – policia) aris aRmasrulebeli<br />
xelisuflebis ganmaxorcielebeli samarTaldamcavi, specialu ri,<br />
po liciuri da gasamxedroebuli dawesebulebebis sistema, rome lic<br />
saqarTvelos kanonmdeblobiT miniWebuli kompetenciis farglebSi<br />
uzrunvelyofs sazogadoebrivi usafrTxoebisa da wesrigis, adamianis<br />
uflebebisa da Tavisuflebebis dacvas marTlsawinaaRmde go<br />
xel yofisagan.<br />
2. policia Tavisi funqciebis ganxorcielebisas warmoadgens sa xelmwifos.<br />
3. policiis sistemaSi dasaqmebuli pirebi SeiZleba atarebdnen policiis<br />
specialur wodebebs an samxedro wodebebs.<br />
4. akrZalulia sapolicio funqciebis mqone formirebis Seqmna, garda<br />
saqarTvelos kanonmdeblobiT gaTvaliswinebuli SemTxvevebisa.<br />
5. am kanonis moqmedeba ar vrceldeba saqarTvelos finansTa saminist<br />
ros Sesabamisi samsaxuris, saqarTvelos Tavdacvis saministros<br />
samxedro policiisa da saqarTvelos iusticiis saministros saaRsrulebo<br />
policiis saqmianobaze. (29.12.2006 N 4269)<br />
muxli 2. policiis amocanebi (11.11.2005 N 2103)<br />
policiis amocanebia:<br />
a) fizikur da iuridiul pirTa uflebebis dacva marTlsawinaaRmdego<br />
xelyofisagan;<br />
b) prevenciuli RonisZiebebis ganxorcieleba danaSaulisa da sxva<br />
sa marTaldarRvevebis SesaZlo safrTxis Tavidan acilebisa da aRkveTis<br />
mizniT, aseTi qmedebebis gamovlena, gamoZieba, danaSaulSi<br />
eWvmitanili piris an/da braldebuli piris Zebna da dakaveba, ag re-<br />
T ve damnaSaveobasTan brZolis taqtikisa da strategiis SemuSaveba;<br />
g) sazogadoebrivi wesrigisa da usafrTxoebis dacva;<br />
d) saqarTvelos kanonmdeblobiT gaTvaliswinebuli sxva amocanebis<br />
Sesruleba.
muxli 3. policiis saqmianobis <strong>samarTlebrivi</strong> safuZvlebi (11.11.2005 N<br />
2103)<br />
1. policiis saqmianobis <strong>samarTlebrivi</strong> safuZvlebia: saqarTvelos<br />
kon stitucia, saerTaSoriso <strong>samarTlebrivi</strong> aqtebi, saqarTve los<br />
ka nonebi, saqarTvelos prezidentis, saqarTvelos mTavrobis, sa qar-<br />
Tvelos premier-ministris da saqarTvelos Sinagan saqmeTa mi nistris<br />
<strong>samarTlebrivi</strong> aqtebi da sxva normatiuli aqtebi.<br />
2. saqarTvelos saerTaSoriso xelSekrulebebidan da SeTanxmebebidan<br />
ga momdinare, saqarTvelos kanonmdeblobis Sesabamisad policia<br />
Ta namSromlobs ucxo qveynebis saTanado samsaxurebTan.<br />
3. sazogadoebrivi wesrigisa da usafrTxoebis dacvis mizniT policia<br />
saqarTvelos kanonmdeblobis Sesabamisad TanamSrom lobs<br />
sxva sa xelmwifo organoebTan, sazogadoebriv organizaciebTan da<br />
mo qa la qeebTan.<br />
muxli 4. policiis saqmianobis principebi<br />
1. policiis saqmianoba emyareba kanonierebis, pirovnebis, pativi sa<br />
da Rirsebis dacvis, humanizmisa da sajaroobis principebs.<br />
(11.11.2005 N 2103)<br />
2. policia movalea pativi sces da daicvas pirovnebis uflebebi<br />
da Tavisuflebebi miuxedavad misi moqalaqeobrivi, socialuri, qo -<br />
nebrivi mdgomareobisa, rasobrivi da erovnuli kuTvnilebisa, sqesisa,<br />
asakisa, ganaTlebisa, enisa da sarwmunoebisa, politikuri da<br />
sxva Sexedulebebisa.<br />
3. akrZalulia policiaSi politikuri organizaciis Seqmna da mas-<br />
Si monawileoba.<br />
muxli 5. sajarooba policiis saqmianobaSi (11.11.2005 N 2103)<br />
1. policia Tavisi saqmianobis Sesaxeb informacias awvdis saxelm wifo<br />
organoebs, sazogadoebriv gaerTianebebs, masobrivi informaci is<br />
saSualebebsa da moqalaqeebs saqarTvelos kanonmdeblobiT dadgenili<br />
wesiT.<br />
2. policias ufleba ara aqvs gaamJRavnos saxelmwifo, samsaxurebrivi,<br />
profesiuli, piradi an komerciuli saidumloebis Semcveli<br />
informacia da gaaxmauros winaswari gamoZiebis masalebi, garda kanoniT<br />
gaTvaliswinebuli SemTxvevebisa.<br />
Tavi II.<br />
policiis movaleobebi da uflebebi<br />
muxli 8. policiis movaleobebi: (11.11.2005 N 2103)<br />
62
policia Tavisi amocanebis ganxorcielebisas movalea:<br />
a) mkacrad daicvas moqalaqis kanonieri uflebebi samsaxurebri vi<br />
mo valeobis Sesrulebisas;<br />
b) Tavisi kompetenciis farglebSi saTanado daxmareba aRmouCinos<br />
sa xelmwifos sxva organoebsa da moqalaqeebs;<br />
g) moqalaqesTan urTierTobisas mkacrad daicvas samsaxureb ri vi<br />
eTi kis normebi;<br />
g 1 ) Tavisi kompetenciis farglebSi gaakontrolos ojaxSi Zala do -<br />
bisagan damcavi orderiT gaTvaliswinebuli SezRudvebis Ses rule<br />
ba; (25.05.2006 N3145)<br />
d) daadginos danaSaulisa da sxva samarTaldarRvevebis gamomwvevi<br />
mizezebi da pirobebi, miiRos zomebi maT aRmosafxvrelad, gamoavlinos,<br />
gamoiZios da aRkveTos danaSauli;<br />
e) saxelmwifo saidumloebis dacvis uzrunvelsayofad saqarTvelos<br />
kanonmdeblobiT dadgenili wesiT ganaxorcielos dakvirvebis<br />
ele q tronuli saSualebebis (telefoni, mikrofoni, radiokavSiris<br />
specialuri teqnika da dakvirvebis sxva saSualebebi, romelTa me-<br />
SveobiTac gamomJRavndeba dafaruli kavSirebi erT-erTi mxaris<br />
Tan xmobis gareSe) saqarTveloSi Semotanis, saqarTvelodan gatanis,<br />
damzadebis da gamoyenebis kontroli;<br />
v) gamoavlinos, gamoiZios da aRkveTos saTanado licenziis an nebarTvis<br />
gareSe iaraRiT, sabrZolo masaliT, birTvuli da radiaqtiuri<br />
nivTierebebiT, Zliermoqmedi qimiuri da Sxamiani nivTierebe biT<br />
vaW roba, agreTve maTi damzadeba, SeZena, Senaxva, tareba, gamoyene ba,<br />
gadatana-gadazidva da gadagzavna;<br />
z) ganaxorcielos kontroli tirebis, sasroleTebis da sxva obieqte<br />
bis gaxsnisa da saqmianobis wesebis dacvaze;<br />
T) Tavisi kompetenciis farglebSi ganaxorcielos Sebamisi Ronis-<br />
Zi ebebi saqarTvelos saxelmwifo sazRvris da gansakuTrebu li<br />
mniS vnelobisa da strategiuli daniSnulebis obieqtebis dacvis,<br />
sa xelmwifo xelisuflebis organoTa umaRlesi Tanamdebobis pire<br />
bis usafrTxoebis dacvis uzrunvelsayofad;<br />
T 1 ) saqarTvelos Sinagan saqmeTa ministris normatiuli aqtiT damtkicebuli<br />
nusxis Sesabamisad ganaxorcielos saxelmwifo obieqtebis<br />
fizikuri dacva; (28.04.2006 N2951)<br />
i) ganaxorcielos sakanonmdeblo, aRmasrulebeli da sasamarTlo<br />
xe lisuflebis organoebTan urTierTobis <strong>samarTlebrivi</strong> uzrunvel<br />
yofa;<br />
k) kanoniT dadgenili wesiT ganaxorcielos operatiul-samZebro<br />
Ro nisZiebebi;<br />
l) miiRos da registraciaSi gaataros Semosuli informacia dana-<br />
Saulis da sxva samarTaldarRvevis Sesaxeb, dauyovnebliv moaxdinos<br />
masze reagireba, awarmoos samarTaldarRvevebisa da maTi<br />
Camdeni pirebis aRricxva;<br />
m) sisxlis samarTlis saproceso kanonmdeblobiT gaTvaliswinebul<br />
63
SemTxvevebSi daiwyos winaswari gamoZieba da amis Sesaxeb acnobos<br />
prokurors;<br />
n) daexmaros Sesabamis uwyebebs dakarguli da gatacebuli iaraRis,<br />
sabrZolo masalisa da teqnikis, samxedro qonebis moZebnaSi, agreTve<br />
im pirTa moZebnaSi, romlebic Tavs arideben savaldebulo samxedro<br />
samsaxurs;<br />
o) Seasrulos prokurorisa da gamomZieblis werilobiTi davalebebi<br />
da miTiTebebi sagamoZiebo da operatiul-samZebro saqmianobis Sesa<br />
xeb, daxmareba aRmouCinos maT sagamoZiebo moqmedebis gan xor cielebisas;<br />
p) saqarTvelos kanonmdeblobiT Tavis kompetencias mikuTvne bul<br />
saq m eebze, kanoniT dadgenili wesiT awarmoos winaswari gamoZie ba,<br />
da naSaulSi eWvmitanil, braldebul, gansasjel da msjavrde bul<br />
pirTa Zebna da dakaveba, aseve ganaxorcielos Sesabamisi RonisZiebebi<br />
ugzo-ukvlod dakargul pirTa mosaZebnad;<br />
J) Caataros teqnikur-kriminalistikuri gamokvlevebi operatiul-sam-<br />
Zeb ro masalebsa da administraciul samarTaldarRvevaTa saqm eebze;<br />
r) aRkveTos administraciuli samarTaldarRvevebi, kanoniT dadgenili<br />
wesiT ganixilos da gadawyvitos Tavis kompetencias mikuTvnebu<br />
li administraciul samarTaldarRvevaTa saqmeebi;<br />
s) sagangebo an saomari mdgomareobis SemoRebis SemTxvevaSi Tavisi<br />
kompetenciis farglebSi monawileoba miiRos dadgenili reJimis<br />
dacvaSi, xolo epidemiebisa da epizootiebis dros – sakarantino<br />
RonisZiebebis ganxorcielebaSi;<br />
t) Tavisi kompetenciis farglebSi sagangebo an saomari mdgomareobis<br />
dros uzrunvelyos saxelmwifos samobilizacio-gamwvevi punq tebisa<br />
da operatiul-mmarTvelobiTi Stabebis usafrTxoeba da mzadyofna,<br />
agreTve uzrunvelyos piradi Semadgenlobis sruli sam obilizacio<br />
mzadyofna;<br />
u) miiRos gadaudebeli zomebi, Tu adamianis sicocxlesa da jan m r-<br />
Telobas safrTxe Seeqmna, agreTve avariis, katastrofis, xanZris,<br />
stiqiuri ubedurebisa da sxva sagangebo SemTxvevebis dros umeTvalyureod<br />
darCenili qonebis dasacavad;<br />
f) gadaudebeli daxmareba aRmouCinos marTlsawinaaRmdego qmedebisa<br />
da ubeduri SemTxvevis Sedegad dazaralebul, umweo mdgomareoba-<br />
Si, agreTve narkotikuli, toqsikuri an alkoholuri simTvralis<br />
mdgomareobaSi myof pirs, Tu mas dakarguli aqvs damoukideblad<br />
gadaadgilebis unari, an SeuZlia safrTxe Seuqmnas sakuTar Tavs<br />
an garSemo myofT;<br />
f 1 ) satransporto saSualebis marTvas CamoaSoros piri, romlis mimarTac<br />
arsebobs sakmao safuZveli, rom igi narkotikuli an fsiqotropuli<br />
simTvralis mdgomareobaSia, da gamokvlevis mizniT<br />
wa radginos saqarTvelos Sinagan saqmeTa ministris mier saamisod<br />
uflebamosil pirTan; (28.04.2006 N2950 gamoqveynebidan 30-e dRes)<br />
64
f 2 ) satransporto saSualebis marTvas CamoaSoros piri, romlis mimar<br />
Tac arsebobs sakmao safuZveli, rom igi alkoholuri simTv<br />
ra lis mdgomareobaSia; Tu damrRvevi sadavod ar xdis al koho<br />
lis miRebis faqts da amas adasturebs oqmze xelmowe riT,<br />
ad gilze Seufardos administraciuli saxdeli, winaaRmdeg Sem-<br />
Txve vaSi adgilzeve Seamowmos igi; Tu Semowmebis Sedegad dastur<br />
deba mZRolis mier alkoholis miRebis faqti, Seadginos<br />
ad mi nistraciuli samarTaldarRvevis oqmi, romelSic aisa xeba alkoholuri<br />
simTvralis Sedege bi; (28.04.2006 N2950 gamoqveynebi dan<br />
30-e dRes)<br />
q) ganaxorcielos dazaralebulis, mowmisa da sisxlis samarTlis<br />
pro cesis sxva monawileebis, maTi ojaxis wevrebis dacvis Ronis-<br />
Ziebebi, Tu maTi sicocxle, janmrTeloba an/da qoneba safrTxeSia;<br />
R) moawesrigos sagzao moZraoba, zedamxedveloba gauwios sagzao<br />
moZ raobis wesebis, normativebisa da standartebis dacvas, aRricxos<br />
da registraciaSi gaataros satransporto saSualebebi, gasces<br />
satransporto saSualebaTa marTvis uflebis mowmobebi;<br />
y) Tavisi kompetenciis farglebSi, saqarTvelos saerTaSoriso xel-<br />
Sekrulebebisa da SeTanxmebis safuZvelze Sesabamis uwyebeb Tan<br />
er Tad miiRos zomebi saqarTvelos teritoriaze ucxo qveynebisa<br />
da saerTaSoriso organizaciaTa warmomadgenlobebis piradi da<br />
qonebrivi usafrTxoebis uzrunvelsayofad;<br />
S) umaRlesi saxelmwifo organoebi da Tanamdebobis pirebi uzrunvelyos<br />
gancalkevebuli, daxuruli saqalaqTaSoriso satelefono<br />
„maRali sixSiris“ kavSiriT, aseve radiokavSiriT da satelegrafo<br />
kavSiriT;<br />
C) aRasrulos sasamarTlo gadawyvetilebebi, mosamarTlis, prokurorisa<br />
da gamomZieblis dadgenilebebi im pirTa warmodgenis Sesaxeb,<br />
rom lebic Tavs arideben sasamarTloSi, prokuraturaSi an sagamo-<br />
Ziebo organoebSi gamocxadebas;<br />
c) aRasrulos sasamarTlos, prokuroris da gamomZieblis gadaw yve<br />
tilebebi dakavebis an dapatimrebis Sesaxeb, aseve mo sam ar Tlis<br />
da dgenilebebi administraciuli dapatimrebis Sesa xeb, uz run vel -<br />
yos dakavebuli an dapatimrebuli piris dacva da sapa timro dawesebulebaSi<br />
gadayvana;<br />
Z) uzrunvelyos mSvidobiani mitingebis, demonstraciebis da moqalaqe<br />
Ta masobrivi RonisZiebebis monawileTa usafrTxoeba;<br />
w) ganaxorcielos danaSaulebrivi an sxva marTlsawinaaRmdego xelyofis<br />
Sedegad dakarguli qonebis Zebna da dadgena;<br />
W) ganaxorcielos gadaudebeli RonisZiebebi upatrono qonebis dasacavad,<br />
vidre qoneba ar gadaecema Sesabamis saxelmwifo organos,<br />
Tanamdebobis pirs an mesakuTres;<br />
x) uzrunvelyos napovni an Cabarebuli dokumentebis, nivTebis, fa seulobebisa<br />
da sxva qonebis dacva an/da Senaxva, miiRos zomebi kanonieri<br />
mflobelisTvis maT gadasacemad an dadgenili wesiT maTi<br />
65
ealizaciisaTvis;<br />
j) sxva saxelmwifo organoebTan da sazogadoebriv organizaciebTan<br />
erTad monawileoba miiRos bavSvTa mawanwalobis, umeTvalyureo -<br />
bis Tavidan acilebasa da arasrulwlovanTa damnaSaveobis aRkve-<br />
Tis prevenciul RonisZiebebSi;<br />
h) saqarTvelos kanonmdeblobiT dadgenili wesiT, Tavisi kompetenciis<br />
farglebSi uzrunvelyos saarCevno procesisa da masSi monawile<br />
pir Ta usafrTxoeba;<br />
h1) Seasrulos saqarTvelos kanonmdeblobiT gaTvaliswinebuli sxva<br />
movaleobebi.<br />
muxli 9. policiis uflebebi (11.11.2005 N 2103)<br />
1. policias dakisrebuli movaleobebis Sesasruleblad ufleba<br />
aqvs:<br />
a) kanoniT dadgenili wesiT ganaxorcielos operatiul-samZebro<br />
da operatiul-teqnikuri RonisZiebebi da sagamoZiebo moqmedebebi<br />
im danaSaulis Tavidan acilebis, gamovlenis da aRkveTis mizniT,<br />
romlis gamoZieba saqarTvelos kanonmdeblobiT policiis kompetencias<br />
ganekuTvneba;<br />
b) Tu dayovneba safrTxes uqmnis adamianis sicocxlesa da jan mr-<br />
Te lobas, daubrkoleblad Sevides sacxovrebel binebSi da mo qalaqeTa<br />
kuTvnil saTavsebSi, sawarmoTa, dawesebulebaTa da organizaciaTa<br />
teritoriaze da Senoba-nagebobebSi (diplomatiuri<br />
war momadgenlobebis, sakonsuloebisa da im saerTaSoriso or ganiza<br />
ci ebis Senoba-nagebobaTa garda, romlebic sargeblo ben diplo<br />
matiuri xelSeuxeblobiT) danaSaulis aRsakveTad an/da im piris<br />
dasakaveblad, romelmac Caidina danaSauli an eWvmitani lia<br />
danaSaulis CadenaSi;<br />
g) Tavisi kompetenciis farglebSi Seadginos oqmi administraciul<br />
samarTaldarRvevaTa Sesaxeb da Seufardos damrRvevs admi nis traciuli<br />
saxdeli;<br />
d) kanonmdeblobiT dadgenili wesiT Sesamowmeblad waradginos piri,<br />
romelic alkoholuri, narkotikuli an fsiqotropuli simTvralis<br />
Sedegad safrTxes uqmnis sakuTar Tavs an garSemo myofT, Seinaxos<br />
misi nivTebi da dokumentebi, ris Sesaxebac adgens saTanado oqms;<br />
(28.04.2006 N2950 gamoqveynebidan 30-e dRes)<br />
d 1 ) ojaxSi Zaladobis faqtis uSualod dafiqsirebisTanave dauyo vnebliv<br />
gamosces Semakavebeli orderi; (25.05.2006 N3145)<br />
e) aRkveTos ukanono mitingi, demonstracia, piketireba da sxvagvari<br />
aq cia, agreTve mimdinare aqcia, Tu igi safrTxes uqmnis sazogadoeb -<br />
riv usafrTxoebas, adamianis sicocxlesa da janmrTelobas, sakuTre<br />
bas da kanoniT dacul sxva uflebebs;<br />
v) sazogadoebrivi usafrTxoebis, moqalaqeTa sicocxlis, jan mr Te -<br />
lo bisa da qonebis dacvis, calkeuli operatiul-samZebro da sa-<br />
66
gamoZiebo moqmedebis Catarebis mizniT akrZalos an SezRudos mo-<br />
Z raoba gzebsa da quCebis monakveTebze;<br />
z) akrZalos satransporto saSualebebis gamoyeneba, Tu maTi konst<br />
ruq cia da teqnikuri mdgomareoba ar akmayofilebs dadgenil<br />
moT xovnebs; samarTaldarRvevis Cadenis SemTxvevaSi gaaCeros da<br />
daaT valieros satransporto saSualebebi, Seamowmos mZRolis mar-<br />
Tvis uflebis mowmoba da sxva saWiro dokumentebi, miiRos zo mebi<br />
samarTaldarRvevaTa aRsakveTad; moawesrigos sagzao moZ ra oba,<br />
ga a kontrolos sagzao moZraobis wesebis, normativebisa da sta ndartebis<br />
dacva; aRricxos da registraciaSi gaataros sat ransporto<br />
saSualeba; (29.12.2006 N4199)<br />
T) satransporto saSualebis marTvas CamoaSoros piri, romelsac ara<br />
aqvs marTvis uflebis damadasturebeli mowmoba; (28.04.2006 N2950<br />
gamoqveynebidan 30-e dRes)<br />
i) dadgenili wesiT, Tavisi kompetenciis farglebSi sawarmoebze, organizaciebze,<br />
dawesebulebebsa da moqalaqeebze gasces nebarTva<br />
iaraRis, sabrZolo masalis SeZenaze, Senaxvaze, tarebaze, gadatanagadazidvasa<br />
da gadagzavnaze; gaauqmos es nebarTva saqarTvelos<br />
kanonmdeblobiT dadgenili wesiT; misces policielebs im sam saxurebriv-saStato<br />
iaraRisa da sabrZolo masalis Senaxvisa da<br />
tarebis nebarTva, romelTa gamoyeneba daSvebulia am kanoniTa da<br />
saqarTvelos kanonmdeblobiT;<br />
k) dadgenili wesiT gasces tiris, sasroleTis da sasrolo-sanadiro<br />
stendis gaxsnis nebarTva, gaauqmos aseTi nebarTva, Tu misi mflobeli<br />
arRvevs dadgenil wess;<br />
l) gadaudebeli aucileblobisas gamoiyenos moqalaqeTa, sawarmoTa,<br />
organizaciaTa, dawesebulebaTa da sazogadoebriv gaerTianeba Ta<br />
kuTvnili satransporto da kavSirgabmulobis saSualebebi (garda<br />
diplomatiur warmomadgenlobaTa, sakonsuloTa da ucxo qveynis<br />
sxva dawesebulebaTa, saerTaSoriso organizaciaTa satransporto<br />
da kavSirgabmulobis saSualebebisa); amasTan, policia valdebulia<br />
satransporto da kavSirgabmulobis saSualebebis mflobelebs<br />
aunazRauros gaweuli xarji an\da miyenebuli zarali;<br />
m) saqarTvelos saxelmwifo sazRvarze gadaadgilebisas danaSaulis<br />
Sesaxeb sakmarisi monacemebis arsebobis safuZvelze sabaJo samsa<br />
xurTan erTad Caataros moqalaqeTa piradi da satransporto<br />
saSualebaTa Semowmeba;<br />
n) sagangebo an saomari mdgomareobis pirobebSi, agreTve damnaSaveTa<br />
da samarTaldamrRvevTa dakavebis mizniT dasaxlebul punqteb Si,<br />
saavtomobilo gzebze da teritoriul wylebSi moawyos reidebi;<br />
reidis dros policias ufleba aqvs, kanoniT dadgenili wesiT gaa-<br />
Ceros piri da satransporto saSualeba (diplomatiuri da sakon<br />
sulo warmomadgenlobebis, saerTaSoriso organizaciebis da<br />
specialuri transportis garda, romlebic sargebloben dip lomatiuri<br />
xelSeuxeblobiT);<br />
67
o) sisxlis samarTlis saproceso da administraciuli samar Tal dar-<br />
Rvevebis Sesaxeb kanonmdeblobiT gaTvaliswinebuli sa fuZvli Ta<br />
da wesiT Caataros satransporto saSualebis, tvirTebis Semowmeba<br />
da Cxreka, moqalaqis piradi Semowmeba da piradi Cxreka;<br />
p) kanoniT dadgenili wesiT isargeblos masobrivi informaciis sa-<br />
Su alebebiT danaSaulis garemoebaTa da mis Camden pirTa dasadgenad,<br />
gamoZiebisagan da sasamarTlosagan mimaluli, ug zo-ukvlod<br />
dakarguli piris mosaZebnad, amoucnobi gvamis vinaobis dasadgenad,<br />
samarTaldarRvevaTa Tavidan asacileblad, marTlwesrigis gansamtkiceblad;<br />
J) sisxlis samarTlis saproceso kanonmdeblobiT dadgenili wesiT<br />
moaxdinos danaSaulis CadenaSi eWvmitanilisa da braldebu lis<br />
(gan sasjelis), amoucnobi gvamis registracia, daqtiloskopia, video-<br />
da audioCawera, kino- da fotogadaReba, SedarebiTi gamokvlev<br />
i saTvis nimuSebis aReba;<br />
r) mgzavrebis piradi usafrTxoebis dacvis, danaSaulis CadenaSi eWvmitanili<br />
piris, braldebulis dakavebis an dapatimrebis mizniT dad<br />
genili wesiT, gonivruli vadiT Seayovnos sarkinigzo, sazRvao an<br />
sahaero transportis gasvla;<br />
s) gamoiyenos saqarTvelos moqalaqeTa, ucxo saxelmwifoTa mo qala<br />
qe ebisa da moqalaqeobis armqone pirTa nebayoflobiTi kon fiden<br />
cialuri daxmareba, risTvisac maTTan amyarebs Ria an fa rul<br />
urTierTobas;<br />
t) danaSaulis gamovlenis, winaswari gamoZiebisa da aRkveTis mizniT<br />
isargeblos moqalaqeTa daxmarebiT;<br />
u) saqarTvelos kanonmdeblobiT dadgenili wesiT ganaxorcielos materialur<br />
faseulobaTa dacva da dacvis kontroli.<br />
f) piris mier kanoniT dadgenili sakuTrebis damadasturebeli dokumentis<br />
wardgenis SemTxvevaSi, sasamarTlo gadawyvetilebis gare<br />
Se, uzrunvelyos aRniSnuli piris sakuTrebaSi arsebuli uZra<br />
vi nivTis xelyofis an sxvagvarad xelSeSlis aRkveTa, gar da<br />
sa varaudo xelmyofis mier uZrav nivTze sakuTrebis, marTlzomieri<br />
mflobelobis an/da sargeblobis damadasturebeli werilobiTi<br />
do kumentis wardgenis SemTxvevisa. policiis uflebamosili piris<br />
mier savaraudo xelmyofisTvis micemuli werilobiTi gafrT<br />
xi lebis administraciuli wesiT gasaCivreba ar aCerebs uZrav<br />
nivTze sakuTrebis uflebis xelyofis aRkveTis RonisZiebebis ganxorcielebasa<br />
da werilobiTi gafrTxilebis (administraciu li aqtis)<br />
moqmedebas. (4.07.2007 N5211)<br />
2 policiis saqmianobis ganxorcielebis formebi, meTodebi da sa-<br />
Su alebebi ganisazRvreba saqarTvelos kanonmdeblobiT. gamo ye nebuli<br />
meTodebi da saSualebebi ar unda ayenebdes zians adamianis<br />
sicocxlesa da janmrTelobas, ar unda laxavdes mis pativsa da<br />
Rirsebas, agreTve zians ar unda ayenebdes garemos.<br />
68
Tavi III.<br />
fizikuri iZulebis, specialuri saSualebebis,<br />
cecxlsasroli iaraRis gamoyenebis ufleba<br />
muxli 10. fizikuri iZulebis, specialuri saSualebebis, cecxlsas-<br />
roli iaraRis gamoyenebis ufleba<br />
1. samsaxurebrivi movaleobis ganxorcielebisas policiels ufleba<br />
aqvs gamoiyenos fizikuri iZuleba, specialuri saSualebebi da<br />
samsaxurebrivi daniSnulebis cecxlsasroli iaraRi am kanoniT<br />
gaT valiswinebul SemTxvevaSi da wesiT. (11.11.2005 N 2103)<br />
2. policieli valdebulia fizikuri iZulebis, specialuri sa Su ale<br />
bebis da cecxlsasroli iaraRis gamoyenebis Sesaxeb winaswar<br />
gaafrTxilos piri, misces sakmarisi dro, raTa man Seasrulos policielis<br />
kanonieri moTxovna im SemTxvevis garda, rodesac dayovnebam<br />
SeiZleba gamoiwvios moqalaqis an/da policielis sicocxlisa<br />
da janmrTelobis xelyofa, sxva mZime Sedegi, an Tu<br />
Seqmnil situaciaSi SeuZlebelia aseTi gafrTxilebis gakeTeba.<br />
(11.11.2005 N 2103)<br />
3. specialuri saSualebis saxe, fizikuri iZulebis intensiuroba ganisazRvreba<br />
konkretuli situaciis, samarTaldarRvevis xasia Ti sa<br />
da samarTaldamrRvevis individualuri Taviseburebis gaTva liswinebiT.<br />
muxli 11. fizikuri iZulebis gamoyeneba (11.11.2005 N 2103)<br />
policiels ufleba aqvs gamoiyenos fizikuri iZuleba, maT Soris, or-<br />
TabrZolis specialuri xerxebi piradi an/da moqalaqeTa usafrTxoebis<br />
dacvis uzrunvelsayofad, danaSaulis an/da administraciuli samar-<br />
Ta l darRvevis aRsakveTad, damnaSavisa da administraciuli sa mar TaldamrRvevis<br />
dasakaveblad, Tu uZalado meTodebis gamoyeneba ver uzrun<br />
velyofs policielis mier kanoniT dakisrebuli movaleobe bis<br />
Se s rulebas.<br />
muxli 12. specialuri saSualebebis gamoyeneba<br />
1. samsaxurebrivi movaleobis ganxorcielebisas, sazogadoebri vi wesrigisa<br />
da uSiSroebis dacvis, danaSaulTan da sazogadoebrivad<br />
saSiS qmedebebTan brZolis mizniT policias ufleba aqvs, gamoiyenos<br />
specialuri saSualebebi: xelborkili an Seborkvis sxva sa-<br />
Sualeba, rezinis xelketi, cremlsadeni gazi, fsiqologiuri zemoq<br />
medebis SuqbgeriTi mowyobiloba, dabrkolebis damangreveli<br />
da transportis iZulebiTi gaCerebis saSualeba, wyalsatyorcni,<br />
jav Sanmanqana da sxva specialuri satransporto saSualeba, spe-<br />
69
cialuri saRebavi, sasamsaxuro ZaRli da cxenebi, eleqtro So kuri<br />
mowyobiloba; (11.11.2005 N 2103)<br />
a) xelborkili da Seborkvis sxva saSualeba – danaSaulis an sazo<br />
gadoebrivad saSiSi qmedebis Camdeni piris mimarT, rome lic<br />
uZaliandeba an SeiZleba gauZaliandes policiels, an cdilobs<br />
gaq cevas; dakavebulis da dapatimrebulis badragirebisas, Tu pirs<br />
Tavisi saSiSi moqmedebiT SeuZlia ziani miayenos Tavis Tavsa da<br />
gareSe pirs;<br />
b) rezinis xelketi – moqalaqeze, policielze an/da dacul obieqtebze<br />
Tavdasxmis mosagerieblad; danaSaulis Camdeni, sazogadoebrivi<br />
wesrigis damrRvevi piris dakavebisas, Tu igi borotad ar emor Cileba<br />
policielis kanonier moTxovnas; sazogadoebrivi wesrigis<br />
ma sobrivi da jgufuri darRvevis aRsakveTad;<br />
g) cremlsadeni gazi – moqalaqeze, policielze, dacul obieqteb ze<br />
Tavdasxmis mosagerieblad; sazogadoebrivi wesrigis masobrivi<br />
da jgufuri darRvevis aRsakveTad; danaSaulis, sazogadoebrivad<br />
saSiSi qmedebis Camdeni piris dakavebisas an misi iZulebis mizniT,<br />
raTa man datovos dakavebuli satransporto saSualeba an Senobanageboba,<br />
sadac Tavs afarebs;<br />
d) fsiqologiuri zemoqmedebis SuqbgeriTi mowyobiloba –saxelmwifo<br />
an/da sazogadoebriv obieqtebze Tavdasxmis mosagerieblad, policielze<br />
an/da moqalaqeze Tavdasxmis mosagerieblad, SeiaraRebuli<br />
winaaRmdegobis gamwevi piris dasakaveblad, Senoba-nagebobi dan, miwis<br />
nakveTidan, satransporto saSualebidan SeWrili damnaSavis<br />
an sazogadoebrivad saSiSi qmedebis Camdeni piris gamosaZeveblad,<br />
mZevlebis gasaTavisufleblad;<br />
e) transportis iZulebiTi gaCerebis saSualeba – satransporto sa-<br />
Sualebis iZulebiT gasaCereblad, romlis mZRolma ar Seasrula<br />
policielis moTxovna gaCerebis Sesaxeb;<br />
v) dabrkolebis damangreveli saSualeba – danaSaulis an sazo gadoebrivad<br />
saSiSi qmedebis Camdeni piris dakavebisas, mZevlebis gasaTavisufleblad;<br />
z) wyalsatyorcni da javSanmanqana – sazogadoebrivi wesrigis masob<br />
rivi darRvevis aRsakveTad, saxelmwifo an sazogadoebriv<br />
obieq tebze jgufuri Tavdasxmis mosagerieblad, satransporto sa-<br />
Sualebis iZulebiT gasaCereblad, romlis mZRolmac ar Seasru la<br />
policielis moTxovna gaCerebuliyo; SeiaraRebul damnaSaveTa dasakaveblad;<br />
T)specialuri saRebavi – danaSaulis Camdeni piris gamosavlenad;<br />
i) sasamsaxuro ZaRli – danaSaulis an sazogadoebrivad saSiSi qme -<br />
debis Camdeni piris devnisas da dakavebisas, dakavebuli an da patimrebuli<br />
piris badragirebisas, moqalaqeze an policielze Tavdasxmis<br />
mosagerieblad;<br />
k) sasamsaxuro cxeni – danaSaulis an sazogadoebrivad saSiSi qmedebis<br />
Camdeni piris devnisas da dakavebisas, sapatrulo samsaxuris<br />
70
Sesrulebisas, sazogadoebrivi wesrigis masobrivi darRvevis aRsakveTad;<br />
l) eleqtroSokuri mowyobiloba – moqalaqeze, policielze an dacul<br />
obieqtze Tavdasxmis mosagerieblad.<br />
2. policieli valdebulia pirveladi samedicino daxmareba aRmouCinos<br />
fizikuri iZulebis an specialuri saSualebebis gamoyenebiT<br />
dazaralebul pirs, dauyovnebliv acnobos fizikuri an specialuri<br />
saSualebis gamoyenebis Sedegad piris daWris an dazianeb is<br />
Sesaxeb uSualo ufross da prokurors. (11.11.2005 N 2103)<br />
3. akrZalulia fizikuri iZulebis da specialuri saSualebebis gamoyeneba<br />
orsulobis, mcirewlovnobis, invalidobis, xandazmulobis<br />
aS kara niSnebis mqone pirTa mimarT, im SemTxvevebis garda, roca<br />
isini SeiaraRebul an jgufur Tavdasxmas axorcieleben, SeiaraRebul<br />
winaaRmdegobas uweven policias, rac safrTxes uqmnis<br />
moqalaqeTa da policielis sicocxlesa da janmrTelobas, Tu<br />
sxva gvari xerxebiTa da saSualebebiT aseTi Tavdasxmis mogerieba<br />
SeuZlebelia. (11.11.2005 N 2103)<br />
4. policiis SeiaraRebaSi arsebul specialur saSualebaTa Senaxvis,<br />
tarebisa da gamoyenebis wesi dgindeba saqarTvelos Sinagan saqme Ta<br />
saministros normatiuli aqtebiT. (16.10.97. N946 parlamentis uwye bani<br />
N44)<br />
5. policiels ekrZaleba iseTi fizikuri iZulebis da specialuri<br />
sa Sualebis gamoyeneba, romelic adamianis mZime dasaxiCrebas iwvevs,<br />
dakavSirebulia gaumarTlebel riskTan an ikrZaleba saerTaSoriso<br />
konvenciebiTa da saerTaSoriso aqtebiT. (11.11.2005 N 2103)<br />
muxli 13. cecxlsasroli iaraRis gamoyenebis ufleba<br />
1. policiels ufleba aqvs Seinaxos, ataros da gamoiyenos samsa xurebriv<br />
- saStato iaraRi. (11.11.2005 N 2103)<br />
2. policielis gankargulebaSi arsebuli cecxlsasroli iaraRis Senaxvisa<br />
da tarebis wess adgens saqarTvelos Sinagan saqmeTa saministro.<br />
(11.11.2005 N 2103)<br />
3. cecxlsasroli iaraRis gamoyenebad iTvleba gamiznuli gasrola.<br />
4. policiels ufleba aqvs, ukiduresi RonisZiebis saxiT<br />
gamoiyenos cecxlsasroli iaraRi: (11.11.2005 N 2103)<br />
a) moqalaqisa da Tavisi Tavis dasacavad iseTi safrTxisagan,<br />
romelic realur saSiSroebas uqmnis maT sicocxles an janm r Telobas;<br />
b) cecxlsasroli iaraRis warTmevis aRsakveTad;<br />
g) mZevlebis gasaTavisufleblad;<br />
d) dakavebis an patimrobis adgilidan gaqcevis aRsakveTad;<br />
e) mZime danaSaulis aRsakveTad, aseTi danaSaulis Camdeni piris dakavebisas,<br />
Tu igi winaaRmdegobas uwevs policiels an Seecdeba gaqcevas;<br />
71
v) moqalaqeTa binebze, dacul obieqtebze, saxelmwifo organoebis,<br />
sazogadoebrivi organizaciebis, kerZo sakuTrebis obieqtebze Tavdasxmis<br />
mogeriebisas;<br />
z) moqalaqeTa dacvisas saSiS cxovelTa Tavdasxmisagan;<br />
T) gangaSis signalis micemis an damxmare Zalis gamoZaxebisas;<br />
i) satransporto saSualebis gaCerebis mizniT satransporto sa Sualebis<br />
dazianebisaTvis, Tu mZRolis moqmedeba realur safrTxes<br />
uqmnis adamianTa sicocxles an/da janmrTelobas, xolo mZRoli<br />
ar emorCileba policielis araerTgzis moTxovnas satransporto<br />
saSualebis gaCerebis Sesaxeb.<br />
5. cecxlsasroli iaraRis gamoyenebas win unda uZRodes sityvieri<br />
gafrTxileba misi gamoyenebis Sesaxeb. aucileblobis SemTxvevaSi<br />
SeiZleba gamafrTxilebeli gasrola.<br />
6. gafrTxilebis gareSe cecxlsasroli iaraRis gamoyeneba SeiZ leb<br />
a:<br />
a) SeiaraRebuli, sabrZolo teqnikis, nebismieri saxis satransporto<br />
an meqanikuri saSualebiT moulodneli Tavdasxmisas;<br />
b) transportis gamoyenebiT an satransporto saSualebidan dakavebulis<br />
an patimris gaqcevisas;<br />
g) damnaSavis dakavebis an dapatimrebis dros SeiaraRebuli winaaRmdegobis<br />
gawevisas;<br />
d) dakavebulis an dapatimrebulis SeiaraRebuli gaqcevisas;<br />
e) dakavebulis an dapatimrebulis satransporto saSualebidan, an<br />
SezRuduli xilvadobis da tyian adgilebSi gaqcevisas.<br />
7. akrZalulia cecxlsasroli iaraRis iseT adgilebSi gamoyeneba,<br />
sadac SesaZloa sxva pirTa daSaveba, agreTve cecxlsaSiS da<br />
afeT qebadsaSiS adgilebSi; aseve orsulobis, mcirewlovnobis, inva<br />
li dobis, xandazmulobis aSkara niSnebis mqone pirTa mimarT, im<br />
SemTxvevebis garda, rodesac isini SeiaraRebulni an jgufurad<br />
es x mian Tavs, rac safrTxes uqmnis moqalaqis an policielis sicocxles.<br />
(11.11.2005 N 2103)<br />
8. cecxlsasroli iaraRis gamoyenebis SemTxvevaSi policieli mova -<br />
lea, yoveli Rone ixmaros sxva pirTa usafrTxoebis uzrunvelsayofad,<br />
dazaralebulisaTvis gadaudebeli samedicino daxmarebis gasawe<br />
vad. (11.11.2005 N 2103)<br />
9. policieli valdebulia cecxlsasroli iaraRis gamoyenebis Sesaxeb<br />
dauyovnebliv acnobos Tavis uSualo ufrossa da prokurors.<br />
(11.11.2005 2103)<br />
10. policiis SeiaraRebaSi arsebuli cecxlsasroli iaraRis da sabr-<br />
Zo lo masalebis nusxa dgindeba saqarTvelos kanonmdeblobiT.<br />
11. akrZalulia iseTi saxis cecxlsasroli iaraRisa da sabrZolo<br />
masalis gamoyeneba, romelic adamianis mZime dasaxiCrebas iwvevs,<br />
dakavSirebulia gaumarTlebel riskTan da ikrZaleba saerTaSoriso<br />
konvenciebiT da saerTaSoriso aqtebiT.<br />
72
Tavi IV.<br />
policiis<br />
operatiul-samZebro saqmianoba<br />
muxli 14. policiis operatiul-samZebro saqmianobis principebi<br />
1. danaSaulis gaxsnisa da Tavidan acilebis mizniT policia ope ratiul-samZebro<br />
saqmianobas eweva Ria da faruli saSualebebiT da<br />
meTodebiT.<br />
2. akrZalulia iseTi operatiul-samZebro RonisZiebani, romlebic:<br />
a) safrTxes uqmnis pirovnebis sicocxles, janmrTelobas, pativsa da<br />
Rirsebas, qonebas;<br />
b) safrTxes uqmnis saxelmwifo, sazogadoebrivi organizaciebis, mewar<br />
meTa qonebas da kanoniT dacul uflebebsa da Tavisuflebebs;<br />
g) dakavSirebulia motyuebasTan, SantaJTan, ZaliT dayoliebasTan danaSaulis<br />
da sxva saxis samarTaldarRvevis Casadenad.<br />
3. operatiul-samZebro RonisZieba, romelic droebiT zRudavs pirov<br />
nebis piradi cxovrebis, mimoweris, satelefono saubris da satelegrafo<br />
SetyobinebaTa saidumloebas, gamoiyeneba mxolod ka noniT<br />
gaTvaliswinebul SemTxvevebSi da wesiT.<br />
muxli 15. policiis operatiul-samZebro saqmianobis amocanebi<br />
1. operatiul-samZebro RonisZiebebiT mopovebuli sagnebi, doku mentebi<br />
da informacia gamoiyeneba:<br />
a) danaSaulis gasaxsnelad da Tavidan asacileblad, danaSaulis<br />
Camdeni piris dasakaveblad;<br />
b) sisxlis samarTlis saqmis mtkicebulebaTa mosapoveblad;<br />
g) im faqtobrivi monacemebis misaRebad, romlebic safuZvlad daedeba<br />
sisxlis samarTlis saproceso kanonmdeblobiT gaTvaliswinebul<br />
sagamoZiebo da saproceso moqmedebas.<br />
2. akrZalulia sisxlis samarTlis saqmis mtkicebulebad operatiulsamZebro<br />
gziT miRebuli sagnis, dokumentis an informaciis gamo<br />
yeneba, Tu igi miRebuli, Semowmebuli da Sefasebuli ar iqneba<br />
sisxlis samarTlis saproceso kanonmdeblobiT dadgenili wesiT.<br />
3. policiis operatiul-samZebro saqmianobas kontrols uwevs saqar-<br />
Tvelos Sinagan saqmeTa saministro. (26.10.2004 N 495)<br />
4. policiis operatiul-samZebro saqmianoba regulirdeba am kanoniT,<br />
kanoniT operatiul-samZebro RonisZiebaTa Sesaxeb da sxva normatiuli<br />
aqtebiT.<br />
muxli 15 151 . im piris uflebebi da movaleobebi, romelic daxmarebas uwevs<br />
policias (11.11.2005 N 2103)<br />
73
1. saxelmwifo da sazogadoebrivi usafrTxoebis dacvis mizniT<br />
pirs ufleba aqvs nebayoflobiT iTanamSromlos da daxmareba aR -<br />
mouCinos policias.<br />
2. pirs, romelic daxmarebas uwevs policias, ufleba aqvs:<br />
a) dados masTan kontraqti konfidencialuri TanamSromlobis Sesaxeb;<br />
b) policielebisagan miiRos ganmartebebi Tavisi amocanebis, ufle bebisa<br />
da movaleobebis Taobaze;<br />
g) konspiraciis mizniT gamoiyenos piradobis damadasturebeli da-<br />
Sif ru li dokumentebi;<br />
d) miiRos anazRaureba kontraqtiT gaTvaliswinebul SemTxvevaSi, agreTve<br />
im zianis kompensacia, romelic mas miadga policiisaTvis<br />
da x marebis gawevisas.<br />
3. piri, romelic specialuri kontraqtis safuZvelze daxmarebas<br />
uwevs policias, valdebulia:<br />
a) Seasrulos davalebebi policiis winaSe mdgari amocanebis gadasawyvetad;<br />
b) daicvas dadebuli kontraqtis pirobebi;<br />
g) ganzrax ar miawodos policias yalbi an cilismwamebluri in formacia.<br />
4. piri, romelic daxmarebas uwevs policias, pasuxs agebs saqarTvelos<br />
kanonmdeblobiT dadgenili wesiT policiisaTvis ganzrax<br />
yal bi an cilismwamebluri informaciis miwodebisaTvis, an/da am<br />
ka noniT daculi im informaciis gamJRavnebisaTvis, romelic misTvis<br />
cnobili gaxda policiasTan TanamSromlobis Sedegad.<br />
muxli 15 152 . policiis operatiul-teqnikuri saSualebebi (11.11.2005 N 2103)<br />
1. policia am kanoniT da saqarTvelos sxva kanonebiT miniWebuli<br />
kom petenciis farglebSi qmnis da iyenebs operatiul-teqnikur sa-<br />
Sualebebs da uzrunvelyofs maT dacvas.<br />
2. policiis mier gamoyenebulma operatiul-teqnikurma saSualebebma<br />
da maTi gamoyenebis meTodebma ar unda Selaxos piris pativi da<br />
Rirseba, saqarTvelos konstituciiT aRiarebuli adamianis ZiriTadi<br />
uflebebi da Tavisuflebebi, safrTxeSi ar unda Caagdos adamianis<br />
sicocxle an janmrTeloba, ziani ar unda miayenos garemos.<br />
3. operatiul-teqnikur saSualebaTa gamoyeneba xorcieldeba saqar-<br />
Tvelos kanonmdeblobis Sesabamisad.<br />
muxli 15 153 . policiis sainformacio uzrunvelyofa (11.11.2005 N 2103)<br />
1. policiis sainformacio uzrunvelyofa xorcieldeba sainformacio<br />
sistemebis SeqmniTa da gamoyenebiT.<br />
2. policiis sainformacio sistemebSi arsebuli, kanoniT daculi cnobebis<br />
moqalaqisaTvis gacnobis safuZveli da wesi ganisazRvreba<br />
saqarTvelos kanonmdeblobiT.<br />
74
Tavi V.<br />
policiis organizacia<br />
muxli 16. policiis sistema (11.11.2005 N 2103)<br />
1. policiis samsaxurebi saqarTvelos Sinagan saqmeTa saministros<br />
(Sem dgomSi – saministro) sistemaSi funqcionirebs struqturuli<br />
qvedanayofebis, teritoriuli organoebis, saxelmwifo saqveuwyebo<br />
dawesebulebebis da misi mmarTvelobis sferoSi Semavali sajaro<br />
samarTlis iuridiuli pirebis saxiT.<br />
2. policiis organizebasa da struqturas gansazRvravs saminist ros<br />
Sesaxeb debuleba, romelsac amtkicebs saqarTvelos prezidenti.<br />
muxli 17. amoRebulia (11.11.2005 N 2103)<br />
muxli 18. amoRebulia (11.11.2005 N 2103)<br />
Tavi VI.<br />
samsaxuri policiaSi. policiis kadrebi<br />
muxli 19. policieli (11.11.2005 N 2103)<br />
1. policieli aris sajaro mosamsaxure, romelsac miniWebuli aqvs<br />
saxelmwifo specialuri wodeba da dadebuli aqvs fici.<br />
2. policielis ficis teqsts amtkicebs saqarTvelos parlamenti.<br />
3. samsaxurebrivi uflebamosilebis ganxorcielebisas policie li<br />
aris saxelmwifo xelisuflebis warmomadgeneli.<br />
muxli 20. policielTa samsaxurSi miRebis wesi (11.11.2005 N 2103)<br />
1. policiaSi samuSaod miiRebian 18-dan 35 wlamde asakis saqarTvelos<br />
moqalaqeebi: (4.07.2007 N5211)<br />
a) romlebsac TavianTi pirovnuli da saqmiani Tvisebebis, ganaTlebis,<br />
fizikuri momzadebisa da janmrTelobis mdgomareobis Sesabamisad<br />
SeuZliaT Seasrulon dakisrebuli movaleobebi;<br />
b) romlebic floben saxelmwifo enas.<br />
11. wvevamdelma policiaSi miRebamde an miRebis Semdeg unda gaiaros<br />
specialuri momzadebis programa saqarTvelos Sinagan saqmeTa ministris<br />
mier damtkicebuli wesiT. (4.07.2007 N5211)<br />
12. wvevamdels policiaSi miRebis Semdeg mieniWeba policiis rigiTis<br />
umcrosi specialuri wodeba. (27.03.2007 N 4513)<br />
13. wvevamdels policiaSi 4 wlis vadiT uwyveti samsaxuri CaeTvleba<br />
savaldebulo samxedro samsaxuris moxdad. (27.03.2007 N 4513)<br />
75
14. wvevamdelis mier gawveviT savaldebulo samxedro samsaxuris an<br />
sakontraqto samsaxuris moxdis wesi da vada ganisazRvreba am kano<br />
nis 211 muxliT. (27.03.2007 N 4513)<br />
2. saministros samxedro samsaxurSi Cairicxebian moqalaqeebi, romlebic<br />
gaivlian damatebiT specialur Semowmebas.<br />
3. policiaSi SesaZlebelia samuSaod miRebul iqnes 35 wels ga dacilebuli<br />
piri mxolod gansakuTrebul SemTxvevaSi, saqarTve los<br />
Sinagan saqmeTa ministris an saamisod uflebamosili piris TanxmobiT.<br />
4. gansakuTrebul SemTxvevaSi Sromis xelSekrulebis (kontraqtis)<br />
safuZvelze policiaSi samuSaod miiRebian maRalkvalificiuri<br />
spe cialistebi, miuxedavad maTi asakisa.<br />
5. policiaSi samuSaod ar miiReba:<br />
a) nasamarTlevi piri;<br />
b) alkoholizmiT, narkomaniiT, toqsikomaniiT, fsiqikuri an/da sxva<br />
qro nikuli sneulebiT daavadebuli piri. qronikul sneuleba Ta<br />
Ca monaTvals erToblivad adgenen saqarTvelos Sromis, jan mr Telobisa<br />
da socialuri dacvis ministri da saqarTvelos Sinagan<br />
saqmeTa ministri; (4.07.2007 N5211)<br />
g) piri, romelic sasamarTlo wesiT cnobilia qmeduunarod.<br />
muxli 21. policiaSi samsaxuris gavlis wesi (11.11.2005 N 2103)<br />
1. policiaSi samsaxuris gavlis wesi ganisazRvreba saministros normatiuli<br />
aqtebiT.<br />
2. akrZalulia policielis gaficva an masSi monawileoba.<br />
3. policiels akrZaluli aqvs, samsaxurTan erTad ekavos raime Tanamdeboba<br />
an asrulebdes raime anazRaurebad samuSaos romelime<br />
sxva saxazino dawesebulebaSi an saxazino sawarmoSi.<br />
4. policiels akrZaluli aqvs, ekavos raime Tanamdeboba romelime<br />
sawarmoSi.<br />
muxli 21 211 . samxedro valdebulebis moxda policiaSi (28.04.2006 N2951)<br />
1. policiaSi samxedro valdebulebis mosaxdelad SeiZleba Ca iric<br />
xos wvevamdeli, romelsac samxedro samsaxuris vada gane saz-<br />
Rvreba „samxedro valdebulebisa da samxedro samsaxuris Se saxeb“<br />
saqarTvelos kanoniT.<br />
2. policiaSi Casaricx wvevamdelTa SerCevis, samxedro samsaxuris<br />
gav lisa da dafinansebis wesi ganisazRvreba „policiaSi savaldebulo<br />
samxedro samsaxuris moxdis wesis Sesaxeb“ debulebiT, romelsac<br />
amtkicebs saqarTvelos Sinagan saqmeTa ministri.<br />
3. policiaSi wvevamdelis mier samxedro samsaxuris gavla CaiTvleba<br />
savaldebulo samxedro samsaxuris moxdad da aRniSnuli piri<br />
samxedro valdebulebis moxdis Semdeg Cairicxeba saqarTvelos<br />
76
samxedro Zalebis rezervSi rigiTis samxedro wodebiT.<br />
muxli 22. policielTa samsaxuridan daTxovnis wesi (11.11.2005 N 2103)<br />
1. policieli SeiZleba samsaxuridan daTxovnil iqnes:<br />
a) gansazRvruli asakis miRwevis gamo an welTa namsaxurobis gamo<br />
Sinagan saqmeTa organoebSi samsaxuris gavlis wesis mixedviT;<br />
b) janmrTelobis mdgomareobis gauaresebis, dasaxiCrebis an qronikuli<br />
daavadebis gamo, romelTa mizeziT aRar SeuZlia samsaxuris<br />
gag rZeleba;<br />
g) samsaxurebrivi Seusabamobis gamo;<br />
d) samsaxurebrivi disciplinis uxeSi an sistematuri darRve vi saTvis;<br />
e) reorganizaciisas an/da Statebis Semcirebisas;<br />
v) sakuTari surviliT;<br />
z) ficis gatexisaTvis, policielisaTvis Seuferebeli saqcielis Tvis;<br />
T) kanonier ZalaSi Sesuli sasamarTlos gamamtyunebeli ganaCenis safuZvelze;<br />
i) korufciuli samarTaldarRvevisaTvis „sajaro samsaxurSi interes<br />
Ta SeuTavseblobisa da korufciis Sesaxeb“ saqarTvelos kanoniT<br />
gaTvaliswinebuli wesis Sesabamisad;<br />
k) Sromis xelSekrulebiT (kontraqtiT) gaTvaliswinebuli vadis gasvlis<br />
Semdeg;<br />
l) Sromis xelSekrulebiT (kontraqtiT) gaTvaliswinebuli moTxovnebis<br />
SeusruleblobisTvis.<br />
2. policielis daTxovnis Sesaxeb gadawyvetilebas iRebs saqarT velos<br />
Sinagan saqmeTa ministri an saamisod uflebamosili piri.<br />
3. kadrebis gankargulebaSi ayvanili policielebi gankarguleba Si<br />
ayvanis dRidan iTvlebian SesaZlo daTxovnis Sesaxeb gafrTxi lebulad.<br />
muxli 23. policiis kadrebis profesiuli momzadeba (27.03.2007 N 4513)<br />
1. policiis kadrebis profesiuli momzadeba da kvalifikaciis amaRleba<br />
xorcieldeba saministros Sesabamis specialur profesiul<br />
dawesebulebaSi.<br />
2. policiaSi samuSaod misaReb pirs, aseve policiis umcrosi specia<br />
luri wodebis mqone policiels, Sesabamis Tanamdebobaze daniSvnisas,<br />
specialuri momzadebis programis gavlis Semdeg mieni-<br />
Weba policiis umcrosi leitenantis specialuri wodeba, garda<br />
sa q arTvelos kanonmdeblobiT gaTvaliswinebuli SemTxvevebisa.<br />
(4.07.2007 N5211)<br />
77
Tavi VII.<br />
policielis <strong>samarTlebrivi</strong> da socialuri dacva,<br />
policielis pasuxismgebloba (11.11.2005 N 2103)<br />
muxli 24. amoRebulia (11.11.2005 N 2103)<br />
muxli 25. policielis <strong>samarTlebrivi</strong> dacva (11.11.2005 N 2103)<br />
1. policieli samsaxurebrivi movaleobis ganxorcielebisas aris saxelmwifo<br />
xelisuflebis warmomadgeneli da mas icavs saxelmwifo.<br />
misi kanonieri moTxovnis Sesruleba savaldebuloa yvela moqa<br />
la qisa da Tanamdebobis pirisaTvis.<br />
2. aravis ara aqvs ufleba, Caerios policielis samsaxurebriv saq mianobaSi,<br />
garda kanoniT gaTvaliswinebuli SemTxvevebisa.<br />
3. policielisaTvis samsaxurebrivi movaleobis ganxorcielebisas<br />
xe lis SeSla, misi pativisa da Rirsebis Selaxva, muqara, misTvis<br />
winaaRmdegobis gaweva, Zaladoba an misi sicocxlis, janmrTelobis<br />
an qonebis xelyofa, iwvevs saqarTvelos kanonmdeblobiT gaTva liswinebul<br />
pasuxismgeblobas.<br />
4. policieli samsaxurebrivi movaleobis ganxorcielebisas xel m Z-<br />
Rva nelobs saqarTvelos kanonmdeblobiT. aSkarad ukanono brZane<br />
bis an miTiTebis miRebisas policieli valdebulia gana xor cielos<br />
Sesabamisi RonisZiebebi kanonis Sesasruleblad.<br />
5. policiels ufleba aqvs Tavisi uflebebisa da Tavisuflebebis dasacavad<br />
mimarTos sasamarTlos.<br />
muxli 26. amoRebulia (11.11.2005 N 2103)<br />
muxli 27. policielis qmedebiT gamowveuli zaralis anazRaureba<br />
(11.11.2005 N 2103)<br />
policielis ukanono qmedebiT moqalaqeebisTvis, sawarmoebis, dawese bulebebisa<br />
da organizaciebisTvis miyenebuli zarali anazRaurdeba saqarTvelos<br />
kanonmdeblobiT dadgenili wesiT.<br />
muxli 28. policielis forma (11.11.2005 N 2103)<br />
1. policieli atarebs saqarTvelos kanonmdeblobiT dadgenili formis<br />
tansacmels.<br />
2. policiels Tavisi uflebamosilebis dasadastureblad eZleva piradobis<br />
mowmoba da specialuri Jetoni.<br />
muxli 29. policielis waxaliseba (4.07.2007 N5211)<br />
1. policielis mier samsaxurebriv movaleobaTa sanimuSod Sesru-<br />
78
le bisaTvis, xangrZlivi da keTilsindisieri samsaxurisaTvis, gansakuTrebuli<br />
sirTulis an mniSvnelovani davalebis Sesrule bisaT<br />
vis gamoiyeneba waxalisebis Semdegi formebi:<br />
a) madlobis gamocxadeba;<br />
b) fuladi premia;<br />
g) fasiani saCuqriT dajildoeba;<br />
d) saministros sigeliT dajildoeba;<br />
e) samkerde niSniT dajildoeba;<br />
v) saministros medalioniT dajildoeba;<br />
z) saministros medliT dajildoeba;<br />
T) morigi specialuri wodebis vadamde miniWeba;<br />
i) dadebuli disciplinuri sasjelis vadamde moxsna;<br />
k) samoqalaqo an samsaxurebriv-saStato iaraRiT dajildoeba;<br />
l) saxelmwifo jildoze wardgena.<br />
2. erTdroulad SeiZleba gamoyenebul iqnes waxalisebis ramdenime<br />
forma.<br />
3. policielis waxaliseba SeuZlia saamisod uflebamosil pirs.<br />
4. piris mier policiisTvis gaweuli daxmarebisaTvis SesaZlebelia<br />
gamoyenebul iqnes am muxlis pirveli punqtiT gaTvaliswinebuli<br />
waxalisebis formebi, garda „e“, „T“ da „i“ qvepunqtebiT gaTva liswinebuli<br />
waxalisebis formebisa.<br />
5. policielis waxalisebis wess adgens saqarTvelos Sinagan saqmeTa<br />
ministri.<br />
muxli 30. policielis policielis pasuxismgebloba (11.11.2005 N 2103)<br />
1. policieli administraciuli samarTaldarRvevisa da danaSau lisaTvis<br />
pasuxs agebs saerTo wesiT.<br />
2. danaSaulisaTvis dakavebuli, dapatimrebuli an msjavrdebuli policieli<br />
moTavsdeba an sasjels ixdis sxva speckontingentisagan<br />
izolirebulad.<br />
3. samsaxurebrivi disciplinis darRvevisaTvis policielis mimarT<br />
ga moiyeneba disciplinuri saxdelebi:<br />
a) SeniSvna;<br />
b) sayveduri;<br />
g) sastiki sayveduri;<br />
d) samkerde niSnis CamorTmeva;<br />
e) specialuri wodebis erTi safexuriT CamoqveiTeba;<br />
v) Tanamdebobidan CamoqveiTeba;<br />
z) samsaxuridan daTxovna.<br />
4. disciplinuri saxdelebis Sefardebisa da moxsnis wess adgens saqarTvelos<br />
Sinagan saqmeTa ministri.<br />
muxli 31. policielis socialuri dacva (23.12.2005 N 2493)<br />
1. saxelmwifo uzrunvelyofs policielis socialur dacvas.<br />
79
2. policielisaTvis dadgenilia aranormirebuli samuSao dRe.<br />
3. policieli eqvemdebareba savaldebulo saxelmwifo dazRvevas.<br />
4. policielis xelfasi (fuladi sargo) Sedgeba Tanamdebobrivi da<br />
wodebisaTvis dadgenili sargoebisagan.<br />
5. policiels xelfasis garda miecema xelfasze (fulad sargoze)<br />
da namati da kompensacia, romelTa gacemis wessa da pirobebs gansazRvravs<br />
saqarTvelos Sinagan saqmeTa ministri.<br />
5 1 . policielis Tanamdebobrivi da wodebisaTvis dadgenili sargoe bis,<br />
agreTve am muxlis me-5 punqtiT gaTvaliswinebuli danamatisa da<br />
kompensaciis odenobebs gansazRvravs saqarTvelos Sinagan saqmeTa<br />
ministri. (25.05.2006 N3151)<br />
6. policieli SeiZleba ayvanil iqnes kadrebis gankargulebaSi ara<br />
umetes oTxi Tvisa. kadrebis gankargulebaSi yofnis periodSi policiels<br />
ori Tvis ganmavlobaSi unarCundeba xelfasi (fuladi<br />
sar go) bolo dakavebuli Tanamdebobis Sesabamisad.<br />
7. samsaxuridan daTxovnil policiels eZleva erTdrouli daxmareba<br />
saqarTvelos kanonmdeblobis Sesabamisad.<br />
8. policielis wliuri Svebulebis xangrZlivoba aris 30 kalendaruli<br />
dRe.<br />
9. ziani, romelic miadga policiels samsaxurebrivi movaleobis Sesrulebisas,<br />
srulad aunazRaurdeba saqarTvelos saxelmwifo biujetis<br />
saxsrebidan saqarTvelos kanonmdeblobiT dadgenili wesiT.<br />
10. samsaxurebrivi movaleobis Sesrulebisas policielis daRupvis<br />
SemTxvevaSi mis ojaxs (memkvidres) saqarTvelos saxelmwifo biujetis<br />
saxsrebidan eZleva erTjeradi fuladi daxmareba ara umetes<br />
15 aTasi larisa. policielis dakrZalvis xarjebs aanazRaurebs<br />
saxelmwifo.<br />
11. policiels samsaxurebrivi movaleobis Sesrulebisas dasaxiCrebis<br />
an/da dainvalidebis SemTxvevaSi, sxeulis dazianebis simZimis xarisxis<br />
Sesabamisad, saqarTvelos kanonmdeblobiT dadgenili wesiT<br />
eZleva erTjeradi daxmareba ara umetes 7 aTasi larisa.<br />
12. policiels, romelic samsaxurebrivi movaleobis SesrulebisaTvis<br />
iyenebs saxelmwifo an pirad sakuTrebaSi arsebul satransporto<br />
saSualebas, sawvaviT uzrunvelyofs saxelmwifo saqarTvelos Sinagan<br />
saqmeTa ministris mier dadgenili wesiT.<br />
13. policielTa sapensio uzrunvelyofa xorcieldeba saqarTvelos<br />
kanonmdeblobis Sesabamisad.<br />
14. policielis da misi ojaxis wevris (wevrebis) samedicino momsaxurebis<br />
wessa da pirobebs gansazRvravs saqarTvelos Sinagan saqmeTa<br />
ministri.<br />
15. saqarTvelos kanonmdeblobis Sesabamisad saqarTvelos saxelmwifo<br />
biujetidan gamoyofili saxsrebis farglebSi policielisaT vis<br />
SeiZleba ganisazRvros am kanoniT gauTvaliswinebeli socialu ri<br />
dacvis damatebiTi RonisZiebebi da SeRavaTebi.<br />
80
Tavi VIII.<br />
policiis dafinanseba da materialur-teqnikuri<br />
uzrunvelyofa<br />
muxli 32. policiis materialur-teqnikuri uzrunvelyofa (11.11.2005 2103)<br />
saministros struqturuli qvedanayofebis, teritoriuli organoebis,<br />
mi si mmarTvelobis sferoSi Semavali saxelmwifo saqveuwyebo da we sebulebebi<br />
finansdeba saqarTvelos saxelmwifo biujetidan an/da ad gi -<br />
lobrivi biu jetidan, xolo sajaro samarTlis iuridiuli pirebis dafinanseba<br />
xorcieldeba saqarTvelos kanonmdeblobis Sesabamisad.<br />
Tavi IX.<br />
policiis saqmianobaSi moqalaqeTa uflebebisa da<br />
kanonierebis dacvis garantiebi<br />
muxli 33. policielis qmedobis gasaCivrebis ufleba<br />
moqalaqes ufleba aqvs gaasaCivros policielis qmedeba policiis<br />
zemdgom Tanamdebobis pirTan, prokurorTan an sasamarTloSi.<br />
muxli 34. gancxadebebisa gancxadebebisa da saCivrebis ganxilva policiaSi<br />
1. policia ganixilavs Semosul gancxadebebsa da saCivrebs kanoniere<br />
bis darRvevebze.<br />
2. policiaSi Semosuli gancxadeba da saCivari ganixileba araugvianes<br />
erTi Tvis vadaSi.<br />
3. danaSaulis an administraciuli samarTaldarRvevis Sesaxeb policiaSi<br />
Semosuli gancxadeba an saCivari dauyovnebliv ganixileba.<br />
4. anonimuri gancxadeba da saCivari ar ganixileba.<br />
muxli 35. amoRebulia (11.11.2005 N 2103)<br />
81
Tavi X.<br />
saxelmwifo kontroli saministros<br />
saqmianobaze (11.11.2005 N 2103)<br />
muxli 36. saparlamento kontroli<br />
saministros saqmianobaze saparlamento kontrolis formebi da meTo de -<br />
bi ganisazRvreba saqarTvelos kanonmdeblobiT. saqarTvelos parlamentis<br />
wevrebma kanoniT daculi informacia SeiZleba miiRon saqarTvelos<br />
ka nonmdeblobis Sesabamisad.<br />
muxli 37. saprezidento da samTavrobo kontroli<br />
1. saministro angariSvaldebulia saqarTvelos prezidentisa da saqarTvelos<br />
mTavrobis winaSe.<br />
2. saministros saqmianobis saxelmwifo programebs amtkicebs saqar-<br />
Tvelos prezidenti.<br />
muxli 38. sasamarTlo kontroli<br />
im sagamoZiebo da saproceso moqmedebaTa Catareba, romlebic zRudavs<br />
saqarTvelos konstituciiT gansazRvrul adamianis uflebebsa da<br />
Tavisuflebebs, daiSveba sasamarTlos motivirebuli gadawyvetilebiT,<br />
kanoniT dadgenili wesiT.<br />
muxli 39. safinanso kontroli<br />
saministros mier saxelmwifo biujetidan gamoyofili saxsrebisa da<br />
saxelmwifos sxva materialuri faseulobebis gamoyenebasa da xarjvas<br />
zedamxedvelobs saqarTvelos kontrolis palata.<br />
muxli 40. saprokuroro zedamxedveloba<br />
1. saministros sagamoZiebo organoebis saproceso xelmZRvanelobas<br />
da operatiul-samZebro saqmianobaze zedamxedvelobas kanoniT dadge<br />
nili wesiT axorcieleben saqarTvelos generaluri prokurori<br />
da misdami daqvemdebarebuli prokurorebi.<br />
2. monacemebi im pirebze, romlebic uweven an uwevdnen konfidencialur<br />
daxmarebas saministros, TanamSromloben an TanamSromlobd nen<br />
masTan, agreTve operatiul-samZebro xasiaTis informaciis mopo vebis<br />
meTodebi, taqtika da organizeba ar warmoadgens saprokuro ro<br />
zedamxedvelobis sagans.<br />
muxli 41. gardamavali debuleba (27.03.2007 N 4513)<br />
saqarTvelos Sinagan saqmeTa saministrom 2007 wlis 1 ivnisamde Seimu-<br />
82
Saos da gamosces am kanonis me-20 muxlis 11 punqtiTa da 23-e muxlis me-2<br />
punqtiT gansazRvruli specialuri momzadebis programebi.<br />
saqarTvelos parlamentis Tavmjdomare<br />
saxelmwifos meTauri eduard SevardnaZe<br />
SevardnaZe.<br />
saqarTvelos parlamentis<br />
spikeri vaxtang goguaZe.<br />
Tbilisi,<br />
1993 wlis 27 ivlisi.<br />
83
policiis eTikis kodeqsi<br />
1. preambula<br />
84<br />
danarTi 2<br />
policiis eTikis kodeqsi Seicavs zogad ZiriTad principebs, romelic<br />
aregulirebs policiis TanamSromlebs Soris urTierTobas, agreTve<br />
maT urTierTobas moqalaqeebTan da organizacia-dawesebulebebTan da<br />
gansazRvravs pasuxismgeblobas kodeqsis moTxovnaTa darRvevisaTvis.<br />
policiis eTikis kodeqsi warmoadgens ZiriTadi eTikuri da mora luri<br />
principebis erTobliobas da efuZneba gaerTianebuli erebis or gani<br />
zaciis adamianis uflebaTa deklaracias, saerTaSoriso kon ven cias<br />
sa moqalaqo da politikuri uflebebis Sesaxeb, deklaracias yvela<br />
adamianis wamebisagan da sastiki, araadamianuri an damamcirebeli<br />
mopyrobis an dasjis sxva formebisagan dacvis Sesaxeb, policiis eTikis<br />
evropul kodeqss, adamianis uflebaTa evropul konvencias, saqarTvelos<br />
konstitucias, kanonebs da sxva saerTaSoriso da erovnul normatiul<br />
aqtebs.<br />
policiis eTikis kodeqsi aris policiis yvela TanamSromlis ne bis<br />
ga moxatuleba samsaxurebrivi movaleobis Sesrulebisa Tu arasamuSao<br />
dros daicvas kanonierebis, samarTlianobis, humanurobis principe bi, moiqces<br />
taqtianad. aRniSnuli principebi Seadgens policielTa sas wav lo<br />
programis ganuyofel nawils. policiaSi miRebisas piri debs fics, rom<br />
is mkacrad daicavs kodeqsis moTxovnebs.<br />
2. zogadi debulebebi<br />
2.1. saqarTvelo aris demokratiuli qveyana, romelic aRiarebs kanonis<br />
uzenaesobas. es principi saqarTvelos policiis saqmianobis Ziri-<br />
Tadi safuZvelia;<br />
2.2. policia kanonis ganuxreli dacvis gziT uzrunvelyofs ra Ti-<br />
Toeuli moqalaqis usafrTxoebas da icavs mis uflebebsa da Tavisuflebebs,<br />
sargeblobs maTi mxardaWeriT;<br />
2.3. policia, rogorc sazogadoebis samsaxurSi mdgomi saxelmwifo<br />
or gano, angariSvaldebulia qveynis moqalaqeebis winaSe. kodeqsi<br />
miznad isaxavs rogorc moqalaqis, ise policielis mimarT am<br />
principis samarTliani ganxorcielebiT xeli Suwyos sazo ga doebrivi<br />
ndobis ganmtkicebas samarTaldamcavi sistemis mi marT.<br />
2.4. policieli acnobierebs, rom samsaxurebrivi pasuxismgebloba gulisxmobs<br />
ara mxolod konstituciisa da kanonis moTxovnaTa<br />
Ses rulebas, aramed warmoadgens moraluri, eTikuri da sxva Rire<br />
bulebebis dacvis valdebulebas, rac xels uwyobs policiis
olis gansazRvras sazogadoebaSi.<br />
3. principebi<br />
policiis muSaoba emyareba Semdeg ZiriTad principebs: konstituciuro -<br />
ba, kanoniereba, pasuxsimgebloba, humanuroba, damoukidebloba, miuker -<br />
Zo eb loba, keTilsindisiereba da kolegialuroba samsaxurebriv urTier<br />
To bebSi.<br />
demokratiul, samarTlebriv saxelmwifoSi policiis ZiriTadi daniS nulebaa:<br />
_ kanonisa da sazogadoebrivi wesrigis dacva;<br />
_ adamianis ZiriTadi uflebebisa da Tavisuflebebis dacva da pativiscema;<br />
_ danaSaulis prevencia da aRkveTa;<br />
_ kompetenciis farglebSi sazogadoebisaTvis daxmarebisa da momsaxurebis<br />
gaweva.<br />
konstituciuroba, kanoniereba, humanuroba<br />
da pasuxismgebloba<br />
3.1. policielma samsaxurebrivi movaleobebi yovelTvis unda Seas rulos<br />
kanonis farglebSi, daicvas adamianebi ukanonobisagan profesiisaTvis<br />
savaldebulo pasuxismgeblobiT;<br />
3.2. samsaxurebrivi movaleobis Sesrulebis dros policielma pativi<br />
unda sces da daicvas adaminis uflebebi, Tavisuflebebi da Rirseba;<br />
3.3. policielma dakisrebuli movaleobebi unda Seasrulos samar Tlianad,<br />
miukerZoeblad da uzrunvelyos yvela moqalaqis kanonis<br />
winaSe Tanasworoba ganurCevlad rasisa, sqesisa, enisa, religiisa,<br />
politikuri da sxva Sexedulebebisa, erovnuli, eTnikuri da socia<br />
luri kuTvnilebisa, warmoSobisa, ganaTlebisa, qonebrivi da wodebrivi<br />
mdgomareobisa, sacxovrebeli adgilisa an sxva saxis piradi<br />
mdgomareobisa;<br />
3.4. policieli icavs dazaralebulTa da mowmeTa, agreTve dakavebul-<br />
Ta, dapatimrebulTa, dakiTxvaze myof pirTa konstituciur uflebebs,<br />
Rirsebas da uzrunvelyofs maT da agreTve dakavebulTa, dapa<br />
tim rebulTa da dakiTxvaze myofTa usafrTxoebas.<br />
3.5. policielma Zala unda gamoiyenos mxolod maSin, roca amas gansakuTrebuli<br />
aucilebloba moiTxovs da im farglebSi, rac movaleobis<br />
SesrulebisTvisaa aucilebeli. Zalis gamoyeneba unda<br />
iyos misaRwevi kanonieri miznis Tanazomieri. yvela SemTxvevaSi<br />
policieli unda Seecados, minimumamde daiyvanos zarali da ziani,<br />
pativis sces da daicvas adamianis sicocxle, uzrunvelyos,<br />
85
om daWrilis Svela da samedicino daxmareba moxdes pirvelive<br />
SesaZleblobisTanave;<br />
3.6. policielma ar unda wamoiwyos, waaqezos an dauSvas wamebis an sxvagvari<br />
sisastikis nebismieri aqti, araadamianuri an damamcirebeli<br />
mopyroba;<br />
3.7. policiels ufleba aqvs daarRvios piradi cxovrebis xelSeuxebloba<br />
mxolod im SemTxvevaSi, roca arsebobs absoluturi aucilebloba,<br />
xorcieldeba kanonis Sesabamisad da mimarTulia kanonieri<br />
miznis misaRwevad;<br />
3.8. policieli pativs scems da icavs kanonisa da am kodeqsis normebs<br />
da ewinaaRmdegeba maT nebismier darRvevas;<br />
3.9. dauSvebelia winaswari SecnobiT policielis mier marTl sa wina<br />
aRmdego brZanebis an gankargulebis Sesruleba. amgvari mi Ti-<br />
Te bis SemTxvevaSi TanamSromelma uari unda Tqvas amocanis Sesrulebaze<br />
da imoqmedos kanonis farglebSi. policielze, ro melic<br />
uars ambobs Seasrulos ukanono qmedeba, ar gavrceldeba aranairi<br />
disciplinaruli an sxva saxis sanqcia.<br />
profesionalizmi, miukerZoebloba, keTilsindisiereba<br />
da pasuxismgebloba<br />
3.10. policiels moeTxoveba samarTlianoba, obieqturoba, komunika belu<br />
roba, is ar unda iyos SezRuduli stereotipebiT, saWiroe bis<br />
SemTxvevaSi unda gamoavlinos lideris da menejeris Tvisebebi.<br />
policieli kargad unda icnobdes mocemuli sazogadoebis socialur<br />
garemos da kulturul Rirebulebebs;<br />
3.11. policielma ar unda Caidinos korufciuli qmedeba da, agreT ve,<br />
mkacrad unda SeewinaaRmdegos da ebrZolos yvela msgavs gamovlinebas;<br />
3.12. dauSvebelia samoqalaqo tansacmelSi cecxlsasroli iaraRis Riad,<br />
gamosaCenad tareba;<br />
3.13. policielma, samsaxurebrivi movaleobis dros miRebuli konfidencialuri<br />
informacia unda Seinaxos saidumlod, garda kanoniT<br />
gan sazRvruli SemTxvevebisa. akrZalulia samsaxurebrivi saqmianobisas<br />
mopovebuli konfidencialuri informaciis gamoyeneba kerZo<br />
interesebisaTvis.<br />
3.14. policieli valdebulia profesiuli saidumloeba daicvas samsaxuris<br />
Sewyvetis Semdegac;<br />
3.15. dauSvebelia policielis mier samsaxurebrivi statusis gamoyene ba<br />
sakuTari sargeblis misaRebad. policiels ar aqvs moqalaqeebisagan<br />
gasnxvavebuli privilegiebi an sxva raime upiratesoba;<br />
3.16. spoliciis TanamSromeli ar unda eweodes politikur saqmianobas<br />
rogorc movaleobis Sesrulebisas, ise arasamuSao dros. policiis<br />
TanamSromelma ar unda gaavrcelos propagandistuli masalebi, ar<br />
86
unda miiRos monawileoba mitingebsa da ukanono SekrebebSi;<br />
3.17. samsaxuris specifikidan gamomdinare, policieli mudmiv mzadyofnaSi<br />
unda iyos dRe-Ramis nebismier dros gamoZaxebisTanave gamocxadebisaTvis,<br />
garda im SemTxvevebisa, roca arsebobs dadasturebuli<br />
obieqturi xelisSemSleli garemoeba;<br />
3.18. policielma samsaxurSi aryofnis drosac sakuTari iniciativiT<br />
unda aRmouCinos daxmareba safrTxeSi Cavardnil adamians da miiRos<br />
zomebi kanondarRvevis Tavidan asacileblad.<br />
sazogadoebrivi urTierTobebi, urTierToba mediasTan<br />
da pasuxismgebloba<br />
3.19. sazogadoebis wevrebTan Tavisi uflebamosilebis da samsaxureb rivi<br />
movaleobis ganxorcielebis dros policieli moqmedebs mtkiced,<br />
mag ram taqtianad, pativs scems moqalaqis reputacias, ar awuxebs<br />
usafuZvlod an ar akisrebs araaucilebel valdebulebebs.<br />
3.20. policieli gansakuTrebul yuradRebas uTmobs maT, vinc saWiroebs<br />
da matebiT daxmarebas da mzrunvelobas.<br />
3.21. sazogadoebis wevrebTan urTierTobisas policiis TanamSromeli<br />
unda iyos Tavaziani, mSvidi da gawonasworebuli; amasTan erTad,<br />
dakisrebuli amocana Seasrulos samarTlianad, ixelmZRvanelos<br />
mi ukerZoeblobis principiT, ar moaxdinos diskriminacia.<br />
3.22. iTvaliswinebs ra mediis, rogorc demokratiis erT-erTi ZiriTadi<br />
institutis, rols danaSaulis prevenciaSi, policieli _ Tavisi<br />
uf lebamosilebis farglebSi, kanonis moTxovnaTa dacviT, uwyebis<br />
mediasTan urTierTobis saxelmZRvanelo instruqciebis gaTvaliswinebiT,<br />
exmareba mediis warmomadgenlebs Tavisi profesiuli<br />
movaleobebis ganxorcielebaSi.<br />
keTilsindisiereba, kolegialuroba samsaxureobriv<br />
urTierTobebSi da pasuxismgebloba<br />
3.23. policielebs Soris urTierToba emyareba gansazRvrul ierarqi -<br />
ul wesrigs, urTierTpativiscemas, urTierTdaxmarebas da solidaro<br />
bas, tolerantobas, gulwrfelobas, ndobas da Rirsebas;<br />
3.24. policielebi icaven da ganamtkiceben policiis reputacias, rogorc<br />
samsaxurebrivi movaleobis Sesrulebis dros, ise pirad<br />
cxov rebaSi. sajaro, samarTliani, zrdilobiani da profesionaluri<br />
saqmianobiT policieli moipovebs sazogadoebis ndobasa da<br />
mxar daWeras.<br />
87
4. eTikis kodeqsis moTxovnaTa Sesrulebis<br />
uzrunvelyofa<br />
4.1. eTikis kodeqsis moTxovnebis Sesrulebis yoveldRiur zeda mxe d -<br />
velobas da darRvevebze reagirebas, debulebis Sesabami sad axorcielebs<br />
Sinagan saqmeTa saministros generaluri inspeqcia;<br />
4.2. amasTanave, ministris brZanebiT iqmneba mudmivmoqmedi sabWo, romelic:<br />
a) moismens generaluri inspeqciis periodul angariSebs;<br />
b) mosmenili angariSebis safuZvelze amzadebs rekomendaciebs da<br />
winadadebsa da mosazrebebs warudgens ministrs;<br />
g) ministris davalebiT ganixilavs kodeqsis moTxovnaTa darRvevis<br />
calkeul SemTxvevebs.<br />
Sinagan saqmeTa ministris brZaneba, 2007 wlis 26 ianvari.<br />
88
mizani izani<br />
Tema 2 - arasrulwlovani da kanoni<br />
moswavleebi gaecnobian kanonebs da gaaanalizeben maT aucileblobas<br />
sazogadoebrivi cxovrebisaTvis samarTlebriv saxelmwifoSi. isini, ag -<br />
reT ve, gai geben, Tu ra uflebebi da movaleobebi aqvT arasrulwlovnebs.<br />
saWiro resursebi – fragmenti filmidan “roca ayvavda nuSi”, videosiuJe<br />
tebi: “rusTavis bavSvTa saxli”, “arasrulwlovani atenelebi”, “arasrulwlovanTa<br />
pasuxismgeblobis asakobrivi zRvaris dawevis Sesa xeb”.<br />
furclebi, kalmebi, markerebi, didi formatis qaRaldebi.<br />
xangrZlivoba - ori gakveTili (akademiuri saaTi)<br />
I gakveTili<br />
gakveTilis procesi<br />
maswavlebeli moswavleebs sTavazobs 3-5 wuTis ganmavlobaSi wyvilebSi<br />
kiTxvaris Sevsebas, raTa moswavleebi erTmaneTs daexmaron swori pasu<br />
xebis gacemaSi. muSaobis dros samarTaldamcveli gadaadgildeba<br />
klas Si, yuradRebiT akvirdeba wyvilebs da Tu amCnevs, rom romelime<br />
wyvils uWirs pasuxebis gacema, miuaxlovdeba mas da sTavazobs mxolod<br />
dasmuli kiTxvis gaazrebaSi daxmarebas.<br />
kiTxvari:<br />
romeli asakidan moqmedebs saqarTveloSi Semdegi qmedebebis momwesrigebeli<br />
kanonebi:<br />
1. manqanis marTvis uflebis aReba?<br />
2. daqorwineba?<br />
3. arCevnebSi monawileoba?<br />
4. samxedro samsaxurSi wasvla?<br />
5. politikur saqmianobaSi Cabma?<br />
6. sisxlis samarTlis pasuxismgeblobis dakisreba?<br />
7. iaraRis tarebis uflebis miReba?<br />
8. azartul TamaSebSi monawileoba?<br />
9. saSemosavlo gadasaxadis gadaxda?<br />
Semdeg maswavlebeli wyvilebs sTavazobs, TanmimdevrobiT warmoadginon<br />
pasuxebi, xolo samarTaldamcveli dafaze cxrilSi iniSnavs maT. Tu<br />
89
omelime pasuxi ganmeorda, igi iqve aRniSnavs jeradobas (dro - 7-10<br />
wuTi).<br />
am aRricxvis Semdeg maswavlebeli sTxovs samarTaldamcvels, jer aRniSnos<br />
da waaxalisos swori pasuxebi da miuTiTos is kanonebi an <strong>samarTlebrivi</strong><br />
aqtebi, romlebic awesrigeben aRniSnul qmedebebs. Semdeg<br />
samarTaldamcveli TanmimdevrobiT asaxelebs da iqve asworebs mcdar<br />
pasuxebs. igi am SemTxvevaSic asaxelebs Sesabamis normatiul aqts da<br />
mokled ganmartavs Sesabamis debulebas. igi Seaxsenebs moswavleebs,<br />
rom ufro vrclad am <strong>samarTlebrivi</strong> debulebebis naxva maT SeuZliaT<br />
moswavlis wignsa da mis danarTSi (dro - 12-15 wuTi).<br />
Semdeg maswavlebeli warmarTavs xanmokle saklaso diskusias kiTxviT:<br />
mogwonT Tu ara es asakobrivi zRvrebi?<br />
igi uxsnis moswavleebs, rom TiToeulma moswavlem pasuxis mocemuli<br />
sami variantidan erT-erTi unda airCios da miuTiTos argumenti:<br />
1. Zalian maRali;<br />
2. Zalian dabali;<br />
3. normaluri.<br />
maswavlebeli ajamebs savarjiSos daskvniT, rom adamianebs, moqalaqeebs<br />
mTeli sicocxlis ganmavlobaSi aqvT rogorc garkveuli uflebebi, ise<br />
movaleobebi da isini icvleba asakTan erTad.<br />
Semdeg maswavlebeli acnobs moswavleebs arasrulwlovanobis ganmartebas<br />
da acnobs saqarTvelos kanonmdeblobiT gansazRvrul ZiriTad<br />
ufleba-movaleobebs, riTac gamoirCeva swrulwlovani adamiani.<br />
Semdeg samarTaldamcveli acnobs klass “mavne zegavlenisagan ara srulwlovanTa<br />
dacvis Sesaxeb” kanonis ZiriTad debulebebs. maswavlebeli<br />
yofs klass 3 an 4 jgufad. TiToeuli jgufis davalebaa, 5 wuTis ganmavlobaSi<br />
Camoayalibos ori argumenti, Tu ratom aris aucilebeli qveyanaSi<br />
amgvari kanonis arseboba.<br />
TiToeuli jgufis argumentebis mosmenis Semdeg maswavlebeli adarebs<br />
namuSevrebs Sejerebuli daskvnis gamosatanad, rom aseTi kanoni, upi rvelesad,<br />
arasrulwlovanTa interesebis dacvisaTvis aris saWiro.<br />
amis Semdeg maswavlebeli mokled mimoixilavs arasrulwlovnis ufleba-movaleobebs<br />
samoqalaqo kodeqsis Sesabamisad. mimoxilvis dasasruls<br />
maswavlebeli kvlav yofs moswavleebs 3-4 jgufad da yvelas<br />
aZlevs gansaxilvelad SemTxveva #1-s moswavlis wignidan. igi jgufebs<br />
iqve mocemuli davalebis Sesasruleblad aZlevs 5 wuTs. jgufebis warmodgenil<br />
mosazrebebs samarTaldamcveli CaniSnavs dafaze da bo los<br />
90
Sesabamisi <strong>samarTlebrivi</strong> ganmartebebiT ajamebs maT.<br />
maswavlebeli aCvenebs moswavlebs mokle videosiuJets rusTavis bavSv Ta<br />
saxlSi momxdari SemTxvevis Sesaxeb. amis Semdeg igi kvlav yofs klass<br />
jgufebad da sTxovs moswavleebs, Seadaron wina davalebaSi ganxiluli<br />
SemTxveva nanax ambavs, gamoavlinon msgavsebebi da gansxvavebebi mizezeb-<br />
Si, garemoebebsa da SedegebSi. samarTaldamcveli kvlav CainiSnavs jgufebis<br />
daskvnebs da bolos <strong>samarTlebrivi</strong> ganmartebebiT ajamebs maT.<br />
axla samarTaldamcveli mokled uxsnis moswavleebs administraciuli<br />
pasuxismgelobis saxeebs, xolo maswavlebeli 3-5 wuTis ganmavlobaSi<br />
mos wavleebs aCvenebs fragments qarTuli mxatvruli filmidan “roca<br />
ayvavda nuSi”.<br />
mosmenilisa da nanaxis samarTlebrivad ukeT gaazrebisaTvis igi moswav<br />
leebs sTxovs wyvilebSi ganixilon moswavlis wignSi mocemuli<br />
ori SemTxveva da gansazRvron, vin aris damnaSave TiToeul maTganSi.<br />
amisaTvis moswavleebs eZlevaT 5 wuTi.<br />
Semdeg maswavlebeli saSualebas aZlevs 3 sxvadasxva wyvils, romlebmac<br />
yvelaze adre daasrula samuSao, gamoTqvan TavianTi gadawyvetilebebi,<br />
xolo Semdeg warmarTavs mcire saklaso diskusias, romelSic mTavari<br />
ganmartebiT-damazustebeli funqcia eniWeba samarTaldamcvels. Tu wyvilebis<br />
pasuxebSi gamoikveTeba gansxvavebuli Sefasebebi, maswavlebels<br />
SeuZlia diskusia warmarTos “kuTxeebis” meTodiT (dro - 7-10 wuTi).<br />
bolos maswavlebeli ajamebs diskusiis Sedegebs da uxsnis moswavleebs,<br />
rom moqalaqes asakis matebasTan erTad emateba ara marto uflebebi,<br />
aramed movaleobebi da pasuxismgeblobebi. am daskvnis sailustraciod<br />
igi sTxovs samarTaldamcvels, CamoTvalos pasuxismgeblobebi, romlebic<br />
axlavs kiTxvarSi aRniSnul qmedebebs (dro 3-5 wuTi).<br />
II gakveTili<br />
gakveTilis procesi<br />
maswavlebeli moswavleebs acnobs arasrulwlovanTa sisxlis samarTlis<br />
pasuxismgeblobasTan dakavSirebul ZiriTad sakanonmdeblo princi<br />
pebs. Semdeg sTxovs moswavleebs, wyvilebSi Seasrulon davaleba –<br />
jer gaecnon danarTSi mocemul sisxlis samarTlis kodeqsis 108-e, 109-e,<br />
117-e, 137-e, 178-e (garda pirveli nawilisa), 179-e da 238 1 –e muxlebs. Semdeg<br />
Ca moayalibon mosazreba kanonis gamkacrebis mizezebisa da miznis Taobaze<br />
(dro – 5-7 wuTi).<br />
ramdenime wyvilis mier warmodgenili daskvnebis mosmenis Semdeg mas wav-<br />
91
lebeli klass aCvenebs vidosiuJets “arasrulwlovani atenelebi”. maswav<br />
le beli klass yofs jgufebad, igi sTxovs mozardebs, wina davaleba<br />
Si ganxiluli sakanonmdeblo normebi ganixilon nanaxi siuJetis<br />
kon teq s tSi da kvlav daadginon kanonis gamkacrebis mizezebi (dro – 5-7<br />
wu Ti).<br />
samarTaldamcveli ganxilvis procesSi jgufebs exmareba faqtebis dazustebasa<br />
da kanonis debulebaTa swor interpretaciaSi.<br />
Semdeg maswavlebeli aCvenebs klass vidosiuJets arasrulwlovanTa<br />
pa su xismgeblobis asakobrivi zRvaris dawevis iniciativis Sesaxeb. axla<br />
igi sTxovs mozardebs, wina davalebaSi ganxiluli sakanonmdeblo<br />
normebi ganixilon nanaxi siuJetis konteqstSi da kvlav daadginon, ramdenad<br />
Seesabameba miRebuli gadawyvetileba kanonis gamkacrebis Tavdapirvel<br />
miznebs (dro – 5-7 wuTi).<br />
maswavlebeli warmarTavs mcire diskusias (dro – 10 wuTi), romlis drosac<br />
samarTaldamcveli moswavleebs exmareba argumentebis dazustebasa<br />
da kanonis debulebaTa swor interpretaciaSi.<br />
Semdeg maswavlebeli acnobs moswavleebs sisxlis samarTlis saproce so<br />
normebis mniSvnelobasa da kavSirs arasrulwovanebTan. igi avalebs maT,<br />
waikiTxon danarTSi sssk-is 142-e da 145-e muxlebi, ris Semdegac mokled<br />
Camoayalibon arasrulwlovnebis dakavebis safuZvlebi da wesebi. (dro<br />
7-10 wuTi).<br />
maswavlebeli sTxovs 3-4 moswavles, warmoadginon sakuTari daskvnebi,<br />
xolo samarTaldamcveli Seajamebs moswavleTa davalebebs da aRniS navs<br />
sworad gaazrebul daskvnebs, xolo daSvebul Secdomebs gausworebs<br />
damazustebeli ganmartebebis gziT.<br />
iqve samarTaldamcveli acnobs moswavleebs arasrulwlovan mowmesTan<br />
dakavSirebul saproceso normebs da sTxovs jgufebSi ganixilon moswavlis<br />
wignSi mocemuli SemTxveva. moswavleebs evalebaT, gansazRvron<br />
da CamoTvalon, romeli kodeqsis romeli konkretuli moTxovnebi daar-<br />
Rvies policielebma am SemTxvevaSi. xuTwuTiani muSaobis Semdeg oTxive<br />
jgufi warmoadgens Tavis namuSevars (dro 5-7 wuTi).<br />
prezentaciebis Semdeg maswavlebeli acnobs moswavleebs arasrulw lovnis<br />
mier Cadenili danaSaulis saqmis warmoebis wesis Taviseburebebs.<br />
Semdeg igi sTxovs moswavleebs, rom wyvilebSi imsjelon da daadginon<br />
kanonmdeblebis aseTi gadawyvetilebis mizezebi. (dro 3-5 wuTi).<br />
bolos maswavlebeli sTxovs samarTaldamcvels, 2-3 wuTis ganmavlobaSi<br />
uambos moswavleebs im valdebulebebisa da pasuxismgeblobeibs Sesaxeb,<br />
romlebic mas, rogorc zrdasruls, aqvs cxovrebaSi, samsaxurebrivi movaleobebis<br />
garda.<br />
92
93<br />
danarTi 3<br />
arasrulwlovanebTan dakavSirebuli sisxlis<br />
samarTali<br />
saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsi<br />
muxli 108. ganzrax mkvleloba<br />
ganzrax mkvleloba, _ isjeba Tavisuflebis aRkveTiT vadiT Svididan<br />
TxuTmet wlamde.<br />
muxli 109. ganzrax mkvleloba damamZimebel garemoebaSi<br />
1. ganzrax mkvleloba:<br />
a) msxverplis an misi axlo naTesavis samsaxurebriv saqmianobasTan<br />
an sazogadoebrivi movaleobis SesrulebasTan dakavSirebiT;<br />
b) mZevlad xelSi CagdebasTan dakavSirebiT;<br />
g) iseTi saSualebiT, romelic ganzrax uqmnis safrTxes sxvaTa sicoc<br />
xles an janmrTelobas;<br />
d) sxva danaSaulis dafarvis an misi Cadenis gaadvilebis mizniT, _<br />
isjeba Tavisuflebis aRkveTiT vadiT TerTmetidan ToTxmet wlamde.<br />
2. ganzrax mkvleloba:<br />
a) damnaSavisaTvis winaswari SecnobiT orsuli qalisa;<br />
b) damnaSavisaTvis winaswari SecnobiT arasrulwlovnisa an umweo<br />
mdgomareobaSi myofisa;<br />
g) xulignuri qvena grZnobiT;<br />
d) rasobrivi, religiuri, erovnuli an eTnikuri Seuwynareblobis gamo;<br />
e) jgufurad, _isjeba Tavisuflebis aRkveTiT vadiT cametidan Cvidmet<br />
wlam de.<br />
3. ganzrax mkvleloba:<br />
a) ori an meti pirisa;<br />
b) gansakuTrebuli sisastikiT;<br />
g) angarebiT an SekveTiT;<br />
d) msxverplis sxeulis organos, organos nawilis an qsovilis gadanergvis<br />
anda sxvagvarad gamoyenebis mizniT;<br />
e) araerTgzis (garda am kodeqsis 110-e–114-e muxlebiT gaTvaliswinebu<br />
li mkvlelobebisa), _ isjeba Tavisuflebis aRkveTiT vadiT<br />
Teqvsme ti dan oc wlamde an uvado Tavisuflebis aRkveTiT.<br />
SeniSvna: am kodeqsSi axlo naTesavad iTvleba: mSobeli, Svilad amyvani, Svili, Svilo- Svilo-<br />
bili, papa, bebia, SviliSvili, da, Zma, meuRle.
muxli 117. janmrTelobis ganzrax mZime dazianeba<br />
1. janmrTelobis ganzrax mZime dazianeba, ese igi sxeulis dazianeba,<br />
ro melic saxifaToa sicocxlisaTvis anda romelmac gamoiwvia mxedve<br />
lobis, smenis, metyvelebis an romelime organos an misi funqciis<br />
dakargva, fsiqikuri avadmyofoba, orsulobis Sewyveta, saxis waruSleli<br />
damaxinjeba an janmrTelobis sxvagvari iseTi dazianeba,<br />
ro melic saxifaToa sicocxlisaTvis da dakavSirebulia saerTo<br />
Sromisunarianobis myar, aranakleb erTi mesamediT dakargvasTan<br />
an winaswari SecnobiT profesiuli Sromisunarianobis srul dakargvasTan,<br />
_ isjeba Tavisuflebis aRkveTiT vadiT samidan xuT<br />
wlam de.<br />
2. igive qmedeba, ramac gamoiwvia sicocxlis mospoba, _ isjeba Ta visuflebis<br />
aRkveTiT vadiT oTxidan eqvs wlamde.<br />
3. janmrTelobis ganzrax mZime dazianeba, Cadenili:<br />
a) msxverplis an misi axlo naTesavis samsaxurebriv saqmianobasTan<br />
an sazogadoebrivi movaleobis SesrulebasTan dakavSirebiT;<br />
b) mZevlad xelSi CagdebasTan dakavSirebiT;<br />
g) iseTi saSualebiT, romelic ganzrax uqmnis safrTxes sxvaTa sicoc<br />
xles an janmrTelobas;<br />
d) sxva danaSaulis dafarvis an misi Cadenis gaadvilebis mizniT, _<br />
isjeba Tavisuflebis aRkveTiT vadiT xuTidan Svid wlamde.<br />
4. am muxlis me-3 nawiliT gaTvaliswinebuli qmedeba, ramac gamoiwvia<br />
sicocxlis mospoba, _ isjeba Tavisuflebis aRkveTiT vadiT eqvsidan<br />
rva wlamde.<br />
5. janmrTelobis ganzrax mZime dazianeba, Cadenili:<br />
a) damnaSavisaTvis winaswari SecnobiT orsuli qalis mimarT;<br />
b) damnaSavisaTvis winaswari SecnobiT arasrulwlovnis an umweo<br />
mdgo mareobaSi myofis mimarT;<br />
g) xulignuri qvena grZnobiT;<br />
d) rasobrivi, religiuri, erovnuli an eTnikuri Seuwynareblobis gamo;<br />
e) jgufurad, _ isjeba Tavisuflebis aRkveTiT vadiT Svididan cxra<br />
wlamde.<br />
6. am muxlis me-5 nawiliT gaTvaliswinebuli qmedeba, ramac gamoiwvia<br />
sicocxlis mospoba, _ isjeba Tavisuflebis aRkveTiT vadiT rvidan<br />
aT wlamde.<br />
7. janmrTelobis ganzrax mZime dazianeba, Cadenili:<br />
a) ori an meti piris mimarT;<br />
b) gansakuTrebuli sisastikiT;<br />
g) angarebiT an SekveTiT;<br />
d) msxverplis sxeulis organos, organos nawilis an qsovilis gadanergvis<br />
anda sxvagvarad gamoyenebis mizniT;<br />
e) araerTgzis (garda am kodeqsis 110-e – 114-e muxlebiT gaTvaliswinebu<br />
li mkvlelobebisa);<br />
94
v) imis mier, visac adre Cadenili hqonda am kodeqsis 108-e an 109-e muxliT<br />
gaTvaliswinebuli mkvleloba, _ isjeba Tavisuflebis aRkve-<br />
TiT vadiT cxridan Tormet wlamde.<br />
8. am muxlis me-7 nawiliT gaTvaliswinebuli qmedeba, ramac gamoiwvia<br />
sicocxlis mospoba, _ isjeba Tavisuflebis aRkveTiT vadiT aTidan<br />
camet wlamde.<br />
muxli 137. gaupatiureba<br />
1. gaupatiureba, ese igi sqesobrivi kavSiri ZaladobiT, Zaladobis<br />
mu qariT an dazaralebulis umweobis gamoyenebiT, _ isjeba Tavisuflebis<br />
aRkveTiT vadiT oTxidan eqvs wlamde.<br />
2. igive qmedeba:<br />
a) Cadenili samsaxurebrivi mdgomareobis gamoyenebiT;<br />
b) ramac gamoiwvia dazaralebulis janmrTelobis mZime dazianeba an<br />
sxva mZime Sedegi, _ isjeba Tavisuflebis aRkveTiT vadiT eqvsidan<br />
cxra wlamde.<br />
3. igive qmedeba, Cadenili:<br />
a) araerTgzis;<br />
b) imis mier, visac adre Cadenili hqonda am kodeqsis 138-e–141-e muxlebiT<br />
gaTvaliswinebuli romelime danaSauli;<br />
g) jgufurad;<br />
d) damnaSavisaTvis winaswari SecnobiT orsuli qalis an ara srulwlovnis<br />
mimarT, _ isjeba Tavisuflebis aRkveTiT vadiT cxridan<br />
Tormet wlamde.<br />
4. igive qmedeba:<br />
a) Cadenili dazaralebulis an sxva piris mimarT gansakuTrebuli sisastikiT;<br />
b) ramac gamoiwvia dazaralebulis sicocxlis mospoba, _ isjeba Tavisuf<br />
lebis aRkveTiT vadiT Tormetidan TxuTmet wlamde.<br />
5. gaupatiureba imisa, visac ar Sesrulebia ToTxmeti weli, _isjeba<br />
Tavisuflebis aRkveTiT vadiT TxuTmetidan oc wlamde.<br />
muxli 178. Zarcva<br />
2. Zarcva, ese igi sxvisi moZravi nivTis aSkara daufleba marTl sawinaaRmdego<br />
misakuTrebis mizniT,<br />
a) ramac mniSvnelovani ziani gamoiwvia;<br />
b) Cadenili sadgomSi an sxva sacavSi ukanono SeRweviT, – isjeba Tavisuflebis<br />
aRkveTiT vadiT oTxidan eqvs wlamde.<br />
3. igive qmedeba, Cadenili:<br />
a) winaswari SeTanxmebiT jgufis mier;<br />
b) araerTgzis;<br />
g) binaSi ukanono SeRweviT;<br />
d) ZaladobiT, romelic saSiSi ar aris sicocxlisaTvis an jan mr-<br />
95
TelobisaTvis, anda aseTi Zaladobis gamoyenebis muqariT;<br />
e) satransporto saSualebis winaaRmdeg, – isjeba Tavisuflebis aRkve<br />
TiT vadiT xuTidan rva wlamde.<br />
4. igive qmedeba, Cadenili:<br />
a) organizebuli jgufis mier;<br />
b) didi odenobiT;<br />
g) imis mier, vinc orjer an metjer iyo nasamarTlevi sxvisi nivTis<br />
marTlsawinaaRmdego misakuTrebisaTvis an gamoZalvisaTvis,- isjeba<br />
Tavisuflebis aRkveTiT vadiT Svididan TerTmet wlamde.<br />
muxli 179. yaCaRoba<br />
1. yaCaRoba, ese igi Tavdasxma sxvisi moZravi nivTis marTlsawinaaRmdego<br />
misakuTrebis mizniT, Cadenili sicocxlisaTvis an janmr TelobisaTvis<br />
saSiSi ZaladobiT anda aseTi Zaladobis gamoyenebis<br />
muqariT,- isjeba Tavisuflebis aRkveTiT vadiT xuTidan Svid wlamde.<br />
2. igive qmedeba, Cadenili:<br />
a) sadgomSi an sxva sacavSi ukanono SeRweviT;<br />
b) jgufurad;<br />
g) satransporto saSualebis winaaRmdeg, – isjeba Tavisuflebis aRkve<br />
TiT vadiT eqvsidan cxra wlamde.<br />
3. igive qmedeba, Cadenili:<br />
a) araerTgzis;<br />
b) binaSi ukanono SeRweviT;<br />
g) didi odenobiT nivTis dauflebis mizniT,- isjeba Tavisuflebis<br />
aRkveTiT vadiT rvidan Tormet wlamde.<br />
4. igive qmedeba, Cadenili:<br />
a) organizebuli jgufis mier;<br />
b) imis mier, vinc orjer an metjer iyo nasamarTlevi sxvisi nivTis<br />
marTlsawinaaRmdego misakuTrebisaTvis an gamoZalvisaTvis,- isjeba<br />
Tavisuflebis aRkveTiT vadiT TerTmetidan TxuTmet wlamde.<br />
muxli 238. cecxlsasroli iaraRis (maT Soris, gluvluliani sanadi ro<br />
Tofis) daudevrad Senaxva<br />
cecxlsasroli iaraRis (maT Soris, gluvluliani sanadiro Tofis)<br />
dau devrad Senaxva, riTac Seqmnili iyo piroba misi sxva piris mier<br />
gamoyenebisaTvis, ramac gamoiwvia adamianis sicocxlis mospoba an sxva<br />
mZime Sedegi,- isjeba jarimiT an gamasworebeli samuSaoTi vadiT erT<br />
wlamde an Tavisuflebis SezRudviT vadiT or wlamde anda Tavisuflebis<br />
aRkveTiT vadiT sam wlamde.<br />
muxli 238 2381 . 21 wlis asaks miuRweveli an nasamarTlobis mqone<br />
an/da narkotikebis moxmarebisaTvis administraciulsaxdeldadebuli<br />
piris mier civi iaraRis tareba (29.12.2006 N 4213)<br />
96
1. 21 wlis asaks miuRweveli an nasamarTlobis mqone an/da narkotikebis<br />
moxmarebisaTvis administraciulsaxdeldadebuli piris mier<br />
ci vi iaraRis tareba, – isjeba jarimiT.<br />
2. igive qmedeba, Cadenili:<br />
a) araerTgzis;<br />
b) imis mier, vinc nasamarTlevi iyo ganzraxi mZime an gansakuTrebiT<br />
mZime danaSaulis CadenisaTvis, – isjeba jarimiT an Tavisuflebis<br />
aRkveTiT vadiT or wlamde.<br />
saqarTvelos sisxlis samarTlis saproceso kodeqsi<br />
muxli 142. dakavebis safuZveli<br />
1. danaSaulis CadenaSi eWvmitanili piris dakaveba SeiZleba, Tu arsebobs<br />
Semdegi safuZvlebi:<br />
a) pirs waaswres danaSaulis Cadenisas an CadenisTanave;<br />
b) TviTmxilvelebi, maT Soris, dazaralebulebic, pirdapir miuTiTeben<br />
am pirze, rogorc danaSaulis Camdenze;<br />
g) pirze, masTan an mis tansacmelze aRmoCndeba Cadenili danaSaulis<br />
aSkara kvali;<br />
d) piri miimala danaSaulis Cadenis Semdeg, magram Semdgom igi amoicno<br />
dazaralebulma;<br />
e) piris mimarT gamotanilia ganCineba (dadgenileba) Zebnis warmoebis<br />
Sesaxeb.<br />
v) piri SesaZloa miimalos.<br />
3. dakavebisagan ganTavisuflebuli piris xelmeored dakaveba imave<br />
eWviT ar SeiZleba.<br />
muxli 145. dakavebis wesi<br />
1. Tu policiis TanamSromeli an sxva kompetenturi Tanamdebobis pi ri<br />
da adgens, rom arsebobs am kodeqsSi aRniSnuli dakavebis safuZvlebi,<br />
igi valdebulia gasagebi formiT Seatyobinos es eWvmitanils,<br />
ga numartos, saxeldobr, ra danaSaulis CadenaSia eWvmitanili da<br />
aseve acnobos, rom mas aqvs damcvelis yolis, dumilisa da kiTxvebze<br />
pasuxis gacemisagan Tavis Sekavebis ufleba da rom yvelaferi,<br />
rasac igi ityvis, SesaZlebelia gamoyenebul iqnes mis winaaRmdeg<br />
sasamarTloSi. dauSvebel mtkicebulebebs warmoadgens<br />
is gancxadebebi, romlebic gakeTebul iqna dakavebuli piris mier<br />
am nawiliT gaTvaliswinebuli ganmartebis miRebamde.<br />
2. policiis TanamSromeli an sxva kompetenturi Tanamdebobis piri<br />
valdebulia, dakavebuli dauyovnebliv miiyvanos policiis dawesebulebaSi<br />
an sxva samarTaldamcav organoSi.<br />
3. Tu arsebobs sakmarisi safuZveli eWvisaTvis, rom dakavebuls aqvs<br />
iaraRi an apirebs Tavidan moiSoros danaSaulis CadenaSi misi<br />
mam xilebeli mtkicebulebebi, damkavebel Tanamdebobis pirs am ko-<br />
97
deqsiT dadgenili wesiT ufleba aqvs Caataros Cxreka, razedac keTdeba<br />
aRniSvna dakavebis oqmSi. am SemTxvevaSi oqmi piradi Cxrekis<br />
Taobaze ar dgeba.<br />
4. moqalaqe am kodeqsis 142-e muxlis pirveli nawilis „a“ qvepunqtSi<br />
aRniSnuli pirobis arsebobisas valdebulia dakavebuli dauyovnebliv<br />
miiyvanos policiis dawesebulebaSi an sxva samarTaldamcav<br />
organoSi anda gadasces igi xelisuflebis warmomadgenels.<br />
5. policiis TanamSromelma an sxva kompetenturma Tanamdebobis pir -<br />
ma, romelic axorcielebs eWvmitanilis dakavebas am kodeqsis<br />
142-e muxlis pirveli nawiliT gaTvaliswinebuli safuZvlebiT,<br />
da kavebisTanave, dauyovnebliv unda Seadginos dakavebis oqmi. Tu<br />
dakavebis oqmis Sedgena dakavebisTanave obieqturi mizeziT (mi zezebiT)<br />
SeuZlebelia, igi unda Sedges policiis dawesebuleba Si<br />
da kavebulis miyvanisTanave. dakavebis oqmSi unda aRiniSnos: vin,<br />
sad, rodis, ra viTarebaSi, kanonSi miTiTebul romel safuZvelzea<br />
dakavebuli, dakavebulis fizikuri mdgomareoba dakavebis momentSi,<br />
romeli danaSaulis CadenaSia igi eWvmitanili, misi policiis da -<br />
wesebulebaSi miyvanis zusti dro, am kodeqsis 73-e muxliT ga-<br />
Tvaliswinebuli eWvmitanilis uflebebis CamonaTvali, agreT ve<br />
Se sabamis SemTxvevaSi is obieqturi mizezi (mizezebi), romlis (romelTa)<br />
arsebobis gamo SeuZlebeli iyo dakavebis oqmis Sedgena<br />
dakavebisTanave. oqms xels aweren Tanamdebobis piri an mo qala<br />
qe, romelmac piri daakava, dakavebuli da misi damcveli (misi<br />
yofnis SemTxvevaSi). eWvmitanilis policiis dawesebulebaSi an<br />
sxva samarTaldamcav organoSi miyvanisTanave dakavebis oqms xelmoweriT<br />
adasturebs policiis an sxva samarTaldamcavi orga nos<br />
uflebamosili piri. Tu dakavebisas pirs ar ganemarta dumi lis,<br />
danaSaulis ardabralebis, aseve damcvelis mowvevis uflebis Taobaze,<br />
ar gadaeca dakavebis oqmi, an Tu dakavebis oqmi Sedgenilia<br />
arse bi Ti darRveviT, romelic auaresebs piris samarTlebriv mdgomare<br />
o bas, TavisuflebaSezRuduli piri dauyovnebliv unda ga Tavisufl<br />
des. eWvmitanilis dakavebis SemTxvevaSi piris eWv mi ta nilad<br />
cnobis Se saxeb dadgenileba ar gamoitaneba.<br />
6. eWvmitanili dakavebis Semdeg SeiZleba daikiTxos am kodeqsiT dadgenili<br />
wesiT. dakavebuli, misi moTxovniT, dakiTxvis Sem deg unda<br />
Seamowmos eqimma da unda Sedges saTanado cnoba.<br />
7. dakavebis vada dakavebis momentidan braldebis wayenebamde ar unda<br />
aRematebodes 48 saaTs. Tu momdevno 24 saaTis ganmavlobaSi<br />
sa samarTlo ar miiRebs gadawyvetilebas dapatimrebis an aRkveTis<br />
RinisZiebis sxva saxis gamoyenebis Sesaxeb, piri dauyovnebliv unda<br />
gaTavisufldes.<br />
8. gamomZiebels, romelic iZiebs sisxlis samarTlis saqmes, SeuZlia<br />
Tavisi kompetenciis farglebSi Caataros sagamoZiebo moqmede ba<br />
sisxlis samarTlis saqmis garemoebaTa dasadgenad da da sa zusteblad,<br />
dakavebis kanonierebis Sesamowmeblad.<br />
9. dakavebis vadis gasvlamde pirs unda wauyenon braldeba da sisx lis<br />
samarTlis procesis mwarmoebeli organos (Tanamdebobis piris) ga-<br />
98
dawyvetilebiT SesaZlebelia dakiTxos, rogorc braldebuli, am<br />
kodeqsis 311-e muxliT dadgenili wesiT. amis Semdeg gamoZiebis organos<br />
ufleba aqvs mimarTos mosamarTles SuamdgomlobiT am kodeqsis<br />
140-e muxliT gaTvaliswinebuli wesiT aRkveTis RonisZie bis<br />
SerCevis Sesaxeb. eWvmitanili dauyovnebliv unda ganTavisufldes,<br />
Tu mas dakavebis vadis ganmavlobaSi braldeba ar waredgina.<br />
muxli 148. dakavebis drois CaTvla<br />
piris eWvmitanilis saxiT dakavebis momentidan aRricxuli dro iTvleb<br />
a braldebulis patimrobis vadaSi.<br />
muxli 149. dakavebulis yofnis adgili<br />
dakavebuli imyofeba droebiTi yofnis izolatorSi, xolo samxedro<br />
mo samsaxure _ hauptvaxtSi. dakavebulTa yofnis wess gansazRvravs saqarTvelos<br />
kanonmdebloba.<br />
muxli 150. dakavebisagan ganTavisuflebis safuZveli da wesi<br />
1. dakavebuli unda ganTavisufldes, Tu:<br />
a) ar dadasturda eWvi, rom man Caidina danaSauli;<br />
b) dakavebulis dapatimreba ar aris aucilebeli;<br />
g) gavida dakavebis kanoniT dadgenili vada, anda ar iqna miRebuli<br />
uflebamosili saxelmwifo organos an Tanamdebobis piris Tanxmoba;<br />
d) dakavebisas arsebiTad dairRva sisxlis samarTlis saproceso kanoni.<br />
2. dakavebuli Tavisufldeba im Tanamdebobis piris dadgenilebiT,<br />
ro mel mac igi daakava agreTve gamomZieblis, an prokuroris dadgenilebiT,<br />
anda dakavebulTa yofnis adgilis ufrosis dadgenilebiT,<br />
Tu dakavebis vada gavida.<br />
3. dakavebuls ganTavisuflebisas miecema cnoba, romelSic aRiniSneba,<br />
vin, sad, rodis, ris safuZvelze daakava igi da ris safuZvelze da<br />
rodis iqna ganTavisuflebuli.<br />
4. ukanono da dausabuTebeli dakavebis Sedegad miyenebuli ziani<br />
sru li moculobiT anazRaurdeba saxelmwifo biujetidan, imis miuxedavad,<br />
iqneba Tu ara dakavebuli msjavrdebuli.<br />
5. prokuroris dadgenilebiT, SesaZlebelia dakavebulis droebi Ti<br />
gamoyvana dakavebis adgilidan mis mier sagamoZiebo moqmedeba Si<br />
monawileobis misaRebad,<br />
garda im SemTxvevisa, rodesac Casatarebelia iseTi sagamoZiebo moqmedeba,<br />
romelSi monawileobac moiTxovs dakavebulis Tanxmobas. dakavebuls<br />
sag amoZiebo moqmedebis dasrulebisTanave, dauyovnebliv abruneben dakavebis<br />
adgilas.<br />
99
Tema 3 - marTlmsajuleba<br />
mizani<br />
moswavleebi gaecnobian marTlmsajulebis sistemas, misi moqmedebis wess<br />
da gaaanalizeben Mdamoukidebeli sasamarTlo xelisuflebis aucileblobas<br />
sazogadoebrivi cxovrebisaTvis demokratiul samarTlebriv saxelm<br />
wifoSi.<br />
saWiro resursebi – sasamarTlos atributikis Sesabamisi TvalsaCino sqema<br />
an plakati, furclebi, kalmebi, markerebi, didi formatis qaRaldebi.<br />
xangrZlivoba - ori gakveTili (akademiuri saaTi)<br />
gakveTili I – sasamarTlo<br />
gakveTilis procesi<br />
am gacnobiTi, sainformacio xasiaTis gakveTilis CatarebisTvis upiratesoba<br />
eniWeba skolis Sesabamisi teritoriuli erTeulis sasamarTloSi vizits/<br />
eqskursias. Tumca, SesaZlebelia Sesabamisi spiker-mosamarTlis mowvevac<br />
klas Si Catarebul gakveTilze. ukidures SemTxvevaSi, SesaZlebelia gakve-<br />
Tili Catardes klasSi maswavleblisa da samarTaldamcvelis mier, skolis<br />
disciplinuri komitetis wevrebis monawileobiT. aq aRwerilia bolo variantis<br />
Sesabamisi scenari:<br />
samarTaldamcveli moswavleebs ganumartavs sasamarTlos arss da saqarTveloSi<br />
sasamarTlo sistemis struqturas.<br />
Semdeg maswavlebeli, TvalsaCino masalis gamoyenebiT, mokled mimo ixilavs<br />
sasamarTlos atributikis mniSvnelobasa da Sesabamisi tradiciebis<br />
safuZvlebs (dro – 5 wuTi).<br />
amis Semdeg samarTaldamcveli ganmartavs, ras niSnavs mosamarTle saqarTvelos<br />
kanonmdeblobiT. igi yofs klass 4 jgufad da sTxovs<br />
mos wavleebs, gaecnon moswavlis wignSi mocemul informacias sa qar-<br />
Tve los organuli kanonidan saerTo sasamarTloebis Sesaxeb. jgufebs<br />
eZlevaT davaleba, rom aRniSnuli informaciis safuZvelze Camoayalibon<br />
argumentebi mosamarTlis usafrTxoebis gansakuTrebulad<br />
uz runvelyofis mizezebTan dakavSirebiT (dro – 7-10 wuTi).<br />
samarTliani marTlmsajulebisaTvis usafrTxoebisa da wesrigis mniSvnelobaze<br />
saubars samarTaldamcveli agrZelebs mandaturis institu-<br />
100
tis axsniT (dro – 5 wuTi).<br />
iqve samarTaldamcvels mohyavs sasamarTlosTan urTierTobis magali<br />
Tebi sakuTari samsaxurebrivi gamocdilebidan da Tan ganmar tavs marTlmsajulebis<br />
winaSe samarTaldamcvelTa mometebuli pasu xismgeblo<br />
bis mizezebs.<br />
bolos maswavlebeli uxsnis moswavleebs spikeri-mosamarTlis insti tutis<br />
arssa da mniSvnelobas.<br />
amis Semdeg maswavlebeli yofs moswavleebs 3-4 jgufad da sTxovs<br />
msje lobis Sedegad saxelmwifo xelisuflebis Stoebs – sakanonmdeblo,<br />
aRmasrulebeli da sasamarTlo – Seusabamon skolis mmarTvelobisa da<br />
TviTmmarTvelobis organoebi. jgufebs evalebaT dasabuTebuli pasuxebis<br />
warmodgena (dro – 5-7 wuTi).<br />
Semdeg maswavlebeli mimarTavs skolis disciplinuri komitetis wevrebs,<br />
rom maT auxsnan moswavleebs sakuTari saqmianobis miznebi da safuZvlebi<br />
(dro – 7-10 wuTi).<br />
bolos maswavlebeli warmarTavs mcire saklaso diskusias (dro – 10<br />
wuTi) ZiriTadi kiTxvebiT:<br />
• ra mniSvneloba aqvs mozardebisaTvis skolaSi miukerZoebeli discip<br />
linuri komitetis saqmianobas?<br />
• riT hgavs da gansxvavdeba disciplinuri komiteti sasamarT losgan?<br />
• rogor SeiZleba iTanamSromlos samarTaldamcvelma skolis discipli<br />
nur komitetTan?<br />
gakveTilis dasasruls maswavlebeli ajamebs diskusiis Sedegebs da<br />
sTxovs moswavleebs, gaecnon saxelmZRvaneloSi moyvanil SemTxve vas.<br />
igi uxsnis, rom Semdeg mecadineobaze maT unda gaiTamaSon am SemTxvevis<br />
Sesabamisi sasamarTlo procesis sxdoma. Sesabamisad, igi exmareba moswavleebs<br />
rolebis gadanawilebaSi.<br />
Semdeg samarTaldamcveli uxsnis moswavleebs, romeli rolebis gasa<br />
az reblad dasWirdebaT SeTanxmebulad momzadeba Semdegi gakve-<br />
Ti lisaTvis. amasTan, urCevs moswavleebs, gaecnon moswavlis wignSi<br />
mocemul informacias arasrulwlovnebTan dakavSirebuli sisxlis<br />
sa marTlis Sesaxeb. igi uxsnis, rom informaciis gacnobasTan erTad<br />
mo swavleebisaTvis Zalian sasargeblo iqneba iqve mocemul kiTxveb ze<br />
dasabuTebuli pasuxebis gacema, rac ufro naTels gaxdis ama Tu im rolis<br />
SemsruleblisaTvis davalebas.<br />
maswavlebeli da samarTaldamcveli ganawilebisas iTvaliswineben mos-<br />
101
wavleTa saerTo raodenobasa da sasamarTlos sxdomis monawileTa<br />
aucilebel kategoriebs. Sesabamisad, SesaZlebelia Semcirdes an gaizardos<br />
nafici msajulebis, dacvisa da braldebis jgufebis, mowmeebisa<br />
da sxdomaze damswreTa raodenobebi.<br />
gaecani qveviT mocemul SemTxvevas:<br />
“16 wlis lalis mama sistematurad svamda. simTvraleSi sakuTar gogonebs,<br />
lalis da 12 wlis anas, ayenebda sityvier Seuracxyofas, yviroda da Cxubobda.<br />
2008 wlis 24 ivniss lalis mama saxlSi nasvami mivida da, Cveulebisamebr,<br />
Cxubi da yvirili daiwyo.<br />
am dros saxlSi brundeboda 16 wlis irakli, romelic maT mezoblad<br />
cxov robda da Zalian kargad icoda, Tu ra xdeboda misi klaselis da<br />
megobris, lalis, ojaxSi. iraklis lali Zalian moswonda da mis ga mo<br />
Zalian nerviulobda. iraklis yvrili moesma, lalis karTan aituza da yuri<br />
daugdo. kargad ismoda lalis mamis yvirili da gogonebis tirili. iraklim<br />
zari dareka, kari anam gaaRo da biWi saxlSi Sevida. lali da mamamisi am<br />
dros samzareuloSi iyvnen, gogona mamis damSvidebas cdilobda da sadils<br />
ucxelebda. irakli samzareuloSi Sevida. biWis gamoCenaze mTvrali mamakaci<br />
kidev ufro gabrzada da yvirils moumata. irakli daJinebiT sTxovda,<br />
gogonebisTvis Tavi daenebebina da dasaZineblad wasuliyo. mamakaci gabrazda,<br />
axla Sen maswavle Wkuao, samzareulos magididan dana aiRo da iraklis<br />
mouqnia. iraklim SeZlo marcxena xeliT daeWira lalis mamis xeli, xolo<br />
marjvena xeliT tafa aiRo da mTeli ZaliT Caartya TavSi. Sedegad lalis<br />
mamam miiRo tvinis Seryeva, ybis Zvlis motexiloba, marcxena Tvalisa da<br />
loyis areSi darCa naiarevi.”<br />
praqtikumze moswavleebi iyofian Semdeg monawileebad:<br />
• gansasjeli _ 1;<br />
• dacvis jgufi _ 2-dan 5-mde (klasSi moswavleTa raodenobis Sesabamisad);<br />
• braldebis jgufi _ 2-dan 5-mde (klasSi moswavleTa raodenobis<br />
Sesabamisad);<br />
• nafici msajulebi _ 6-dan 12-mde an 2-dan 5-mde (klasSi moswavleTa<br />
raodenobis Sesabamisad);<br />
• mosamarTle – 1;<br />
• sasamarTlo sxdomis mdivani _ 1.<br />
mowmeebi - 6:<br />
• dazaralebulis qaliSvilebi;<br />
• dazaralebulis meuRle;<br />
• gansasjelis deda;<br />
• mezoblebi _ 2;<br />
• ubnis inspeqtor-gamomZiebeli.<br />
102
sxdomaze damswre sazogadoeba:<br />
gansasjelis maswavlebeli da ramdenime klaseli, Jurnalisti, daza ralebulis<br />
rZali da ZmisSvilebi da a.S.<br />
dacvisa da braldebis jgufebi amuSaveben saqmis masalebs, xolo naficma<br />
msajulebma unda moisminon maT mier damuSavebul masala. saboloo<br />
gadawyvetileba gamoaqvT nafic msajulebs, xolo mosamarTle ufardebs<br />
sasjels.<br />
gaxsovdeT, gamomZiebeli, prokurori, mosamarTle da sasamarTlo, ro mlebic<br />
moqmedeben sajaro interesebis gaTvaliswinebiT, valdebulni arian<br />
daadginon danaSauli da misi Camdeni piri.<br />
samarTaldamcvelma savaraudo mosamarTles, nafici msajulebis, dacvi<br />
sa da braldebis jgufebis monawileebs unda daurigos sisxlis samarT<br />
lis kodeqsis is muxlebi, romlebic SesaZloa gamoyenebuli iyos<br />
aRniSnu li qmedebis <strong>samarTlebrivi</strong> Sefasebisas:<br />
muxli 28. aucilebeli mogerieba<br />
1. marTlsawinaaRmdegod ar moqmedebs is, vinc am kodeqsiT gaTvaliswinebul<br />
qmedebas Caidens aucilebeli mogeriebis mdgo ma reobaSi,<br />
ese igi vinc marTlsawinaaRmdego xelyofisas da azianebs<br />
xel myofs Tavisi an sxvisi <strong>samarTlebrivi</strong> sikeTis da sacavad.<br />
2. aucilebeli mogeriebis ufleba pirs aqvs imis miuxedavad, SeuZlia<br />
Tu ara mas Tavidan aicilos xelyofa an saSvelad mouxmos sxvas.<br />
3. xelmyofis dazianeba marTlsawinaaRmdego xelyofiT warTmeuli<br />
qo nebis an sxva <strong>samarTlebrivi</strong> sikeTis dasabruneblad marTl zomieria<br />
im SemTxvevaSic, Tu es moxda uSualod xelmyofis xelSi am<br />
sikeTis gadasvlisTanave da Tu misi dauyovnebliv ukan dabrune ba<br />
jer kidev SeiZleboda.<br />
4. aucilebeli mogeriebis farglebis gadacileba niSnavs momgerieblis<br />
mier Tavdacvis aSkara Seusabamobas masze Tavdasxmis xasiaT-<br />
Tan da saSiSroebasTan.<br />
muxli 117. janmrTelobis ganzrax mZime dazianeba<br />
1. janmrTelobis ganzrax mZime dazianeba, ese igi sxeulis dazianeba,<br />
ro melic saxifaToa sicocxlisaTvis anda romelmac gamoiwvia<br />
mxed ve lobis, smenis, metyvelebis an romelime organos an misi funqci<br />
is dakargva, fsiqikuri avadmyofoba, orsulobis Sewyveta, saxis waru<br />
S le li damaxinjeba an janmrTelobis sxvagvari iseTi dazianeba,<br />
ro melic saxifaToa sicocxlisaTvis da dakavSirebulia saerTo<br />
Sro mis unarianobis myar, aranakleb erTi mesamediT dakargvasTan<br />
an winaswa ri SecnobiT profesiuli Sromisunarianobis srul da-<br />
103
kargvasTan, _ isjeba Tavisuflebis aRkveTiT vadiT samidan xuT<br />
wlamde.<br />
muxli 118. janmrTelobis ganzrax naklebad mZime dazianeba<br />
1. janmrTelobis ganzrax naklebad mZime dazianeba, romelic si cocxlisaTvis<br />
saxifaTo ar aris da ar gamouwvevia am kodeqsis 117-e<br />
muxliT gaTvaliswinebuli Sedegi, magram dakavSirebulia janm<br />
r Telobis xangrZliv moSlasTan an saerTo Sromisunaria no bis<br />
myar, erT mesamedze naklebad dakargvasTan, _ isjeba gamasworebeli<br />
samuSaoTi vadiT Tvramet Tvemde an Tavisufle bis SezRudviT<br />
vadiT sam wlamde anda Tavisuflebis aRkveTiT vadiT erTi dan sam<br />
wlamde.<br />
muxli 120. janmrTelobis ganzrax msubuqi dazianeba<br />
janmrTelobis ganzrax msubuqi dazianeba, ramac misi xanmokle moSla an<br />
saerTo Sromisunarianobis umniSvnelo an aramyari dakargva gamoiwvia,<br />
_ isjeba jarimiT an gamasworebeli samuSaoTi vadiT eqvs Tvemde anda<br />
Ta visuflebis aRkveTiT vadiT erT wlamde.<br />
muxli 121. janmrTelobis ganzrax mZime an naklebad mZime dazianeba<br />
uecari, Zlieri sulieri aRelvebis mdgomareobaSi<br />
janmrTelobis ganzrax mZime an naklebad mZime dazianeba uecari, Zlieri<br />
sulieri aRelvebis mdgomareobaSi, rac gamoiwvia damnaSavis an misi<br />
ax lo naTesavis mimarT dazaralebulis mier marTlsawinaaRmdego Zala<br />
dobam, mZime Seuracxyofam an sxva mZime amoralurma qmedebam, agreT ve<br />
dazaralebulis araerTgzisi marTlsawinaaRmdego an amoraluri qce -<br />
viT ganpirobebulma fsiqikurma travmam, _ isjeba jarimiT an sazogadoebisaTvis<br />
sasargeblo SromiT vadiT oTxmocidan oras ormoc saa Tamde<br />
an Tavisuflebis SezRudviT vadiT or wlamde anda Tavisufle bis<br />
aRkveTiT vadiT or wlamde.<br />
muxli 122. janmrTelobis mZime an naklebad mZime dazianeba aucile-<br />
beli mogeriebis farglebis gadacilebiT<br />
janmrTelobis mZime an naklebad mZime dazianeba aucilebeli mogerie -<br />
bis farglebis gadacilebiT, -isjeba jarimiT an gamasworebeli samuSao-<br />
Ti vadiT eqvs Tvemde an Tavisuflebis SezRudviT vadiT erT wlamde<br />
anda Tavisuflebis aRkveTiT imave vadiT.<br />
muxli 124. janmrTelobis naklebad mZime an mZime dazianeba gaufrT xi-<br />
leblobiT<br />
1. janmrTelobis naklebad mZime dazianeba gaufrTxileblobiT, _ isjeba<br />
jarimiT an gamasworebeli samuSaoTi vadiT or wlamde.<br />
104
2. janmrTelobis mZime dazianeba gaufrTxileblobiT, _ isjeba jarimiT<br />
an gamasworebeli samuSaoTi vadiT or wlamde.<br />
gakveTili II - rogor moqmedebs kanoni (praqtikumi)<br />
gakveTilis procesi<br />
es gakveTili mTlianad eTmoba rolebiT TamaSs.<br />
maswavlebeli jer rwmundeba, mzad arian Tu ara moswavleebi wina gakve-<br />
Tilze ganawilebuli rolebis Sesasruleblad.<br />
amis Semdeg sTxovs samarTaldamcvels, rom 5 wuTis ganmavlobaSi ganumartos<br />
moswavleebs sasamarTlos sxdomis proceduruli Tanmimdevroba.<br />
mere Seaxsenebs moswavleebs, rom sxdomis imitacia ar unda gagr-<br />
Zeldes 20-25 wuTze mets, raTa yvelas erTad mieces misi ganxilvisa da<br />
gaanalizebis saSualeba.<br />
rolebiT TamaSis msvlelobisas maswavlebeli da samarTaldamcveli<br />
mxo lod reglamentis Semxseneblebi arian. imavdroulad, samar Tal damcveli<br />
iniSnavs TiToeuli monawilis Sesabamisobasa Tu Seusabamobas<br />
kanonTan, raTa Semajamebeli ganxilvisas moswavleebs misces zusti rekomendaciebi.<br />
imitaciis dasrulebis Semdgom maswavlebeli warmarTavs saklaso diskusias<br />
Semdegi kiTxvebiT:<br />
• kmayofili xarT Tu ara SedegiT?<br />
• Tqveni azriT, samarTliania Tu ara sasamarTlos mier miRebuli<br />
gada wyvetileba?<br />
• romeli jgufis muSaoba iyo ufro efeqtiani?<br />
• SeicvaleT Tu ara pozicia sxva monawileTa gamosvlis Semdeg?<br />
• ramdenad imoqmeda Tqvenma gamosvlam sxvebis gadawyvetilebaze?<br />
• kmayofili xarT Tu ara Tqveni jgufis muSaobiT? sakuTari TaviT?<br />
• isurvebdiT Tu ara odesme imave rolis Sesrulebas?<br />
• aris Tu ara sasamarTlo is adgili, sadac samarTali dgindeba?<br />
diskusiis dros maswavlebeli iuridiuli xasiaTis ganmartebebis gakeTebasa<br />
da rekomendaciebis gacnobas sTxovs xolme samarTaldam cvels,<br />
romelsac Sesabamisi Canawerebi aqvs imitaciis monawile Ta moqmedebeb-<br />
Tan dakavSirebiT.<br />
105
diskusiis Sejamebisas maswavlebeli sTxovs samarTaldamcvels, ganumar<br />
tos moswavleebs, kanonis Tanaxmad, ra SedegebiT SeiZleboda das rulebuliyo<br />
am SemTxvevis sasamarTlo ganxilva.<br />
mosamarTle<br />
saqarTveloSi marTlmsajulebis ganxorcieleba SeuZlia mxolod sasamarTlos.<br />
es niSnavs, rom saqarTveloSi arc erT saxelmwifo organos,<br />
garda sasamarTlosi, ar aqvs ufleba, ganixilos da gadawyvitos samoqalaqo,<br />
sisxlis da sxva kategoriis sakiTxebi, sasjeli dauniSnos mxo lod<br />
damnaSaves. sasamarTlos xelisuflebis matareblad ki saqarTveloSi<br />
gvevlinebian mosamarTleebi, romlebsac aqvT marTlmsajulebis ganxorcielebis<br />
ufleba da romlebic asruleben TavianT movaleobebs profesiul<br />
doneze. swored imis uzrunvelsayofad, rom mosamarTleeb ma SeZlon<br />
dakisrebuli movaleobebis aseT doneze Sesruleba, saqarTve los<br />
konstituciis 86-e muxlis Tanaxmad dadgenilia moTxovnebi, romlebsac<br />
piri unda akmayofilebdes, raTa dainiSnos mosamarTled. kerZod, mo samarTle<br />
SeiZleba iyos saqarTvelos moqalaqe (sxva qveynis moqalaqe<br />
saqarTveloSi mosamarTled ver imuSavebs) 28 wlis asakidan, Tu mas aqvs<br />
umaRlesi iuridiuli ganaTleba da specialobiT muSaobis sul cota 5<br />
wlis gamocdileba, amasTan, mosamarTleobis msurvels, aseve, Cabarebuli<br />
unda hqondes specialuri gamocda, sadac mowmdeba misi ganaTleba da<br />
warmatebiT unda daamTavros iusticiis saswavlo skola.<br />
saqarTveloSi yvela mosamarTle iniSneba uvadod, anu piri mosamarTle<br />
iqneba mTeli cxovrebis ganmavlobaSi.<br />
vinaidan mosamarTle axorcielebs uaRresad sapasuxismgeblo saq mi a no -<br />
bas (arkvevs, adamiani damnaSavea Tu udanaSaulo, damnaSaveobis SemTxve -<br />
va Si ki kanonisa da sakuTari rwmenis safuZvelze wyvets, Tu ra saxis<br />
sasje li Seufardos mas), da raki is valdebulia, ar dauSvas udanaSaulo<br />
pi ris dasja, mas sWirdeba droiT ganmtkicebuli cxovrebiseuli<br />
gamocdile ba. swored amis gaTvaliswinebiT daawesa kanonma asakobrivi<br />
zRvari – 28 weli.<br />
Tanamdebobis dakavebamde mosamarTle, romelsac pirvelad niSnaven am<br />
Tanamdebobaze, sazeimo viTarebaSi, saqarTvelos iusticiis umaRlesi<br />
sab Wos winaSe debs fics, romlis erTgulic unda iyos mTeli samosamar-<br />
T lo saq mianobis ganmavlobaSi.<br />
saerTod, mosamarTleoba yvela qveyanaSi, da maT Soris saqarTveloSic,<br />
sakmaod prestiJuli Tanamdebobaa, romelic dakavSirebuli did Sromasa<br />
da pasuxismgeblobasTan. mosamarTles uwevs adamianis bedis gansazRvra.<br />
man unda daadginos saqmeze WeSmariteba da gamoitanos samarTliani<br />
saboloo gadawyvetileba.<br />
106
mizani<br />
Tema 4 - rogor movagvaroT konfliqtebi<br />
TanatolebTan da ufrosebTan<br />
moswavleebi gaecnobian konfliqtebis tipebsa da maTi mogvarebis gzebs.<br />
gaaanalizeben konfliqtebis mSvidobianad mogvarebis sargeblianobas.<br />
xangrZlivoba - erTi gakveTili (akademiuri saaTi).<br />
saWiro nivTebi _ videosiuJeti sofel sufsis skolis Sesaxeb, furclebi,<br />
kalmebi, markerebi, 1 formatis qaRaldebi.<br />
gakveTilis procesi<br />
maswavlebeli akeTebs mcire Sesavals, rom konfliqti da konfliqturi<br />
situaciebi yoveldRiuri cxovrebis nawilia, magram Tu adamians SeuZlia<br />
konfliqtTa marTva da gakontroleba, maSin es sulac ar aris uaryofiTi<br />
movlena.<br />
Semdeg igi ganmartavs, Tu ras niSnavs sazogadoebrivi konfliqti da<br />
misi xuTi sxvadasxva tipi (dro _ 5 wuTi).<br />
sazogadoebrivi konfliqti aris uTanxmoeba, romelic warmoiSoba sa -<br />
zo gadoebis wevrebsa an individebs Soris. ZiriTadad ganixilaven xu -<br />
Ti tipis sazogadoebriv konfliqts: RirebulebiTi (dakavSirebu li<br />
ga rkveul damokidebulebebTan ama Tu im movlenis mimarT), informa- ci uli (dakavSirebuli informaciis simcire/siWarbesTan, xarisxTan, de -<br />
zi n formaciasTan), urTierTdamokidebulebiTi (romelsac qmnis ur Tier<br />
Tobis nakleboba an ararseboba), instituciuri (ukavSirdeba we sebs,<br />
ka nonebs, normebs) da interesTa (dakavSirebuli moTxovnilebebTan da<br />
qcevebTan). am tipis konfliqtebi xSiria yoveldRiur cxovrebaSi, zog<br />
SemTxvevaSi erTdroulad ramdenime saxis konfliqti iCens Tavs.<br />
3-5 wuTis ganmavlobaSi gonebrivi ieriSis meTodiT maswavlebeli adgens,<br />
Tu visTan (TanatolebTan, ufrosebTan, umcrosebTan, sapirispiro sqesis<br />
warmomadgenlebTan, ubnelebTan, ucnobebTan, ojaxis wevrebTan da a.S.)<br />
mosdiT yvelaze xSirad moswavleebs konfliqti?<br />
dafaze Sesabamis CamonaTvals wers samarTaldamcveli.<br />
Semdeg maswavlebeli moswavleebs yofs 4 jgufad da yovel jgufs<br />
aZlevs TiTo situaciur amocanas. igi sTxovs moswavleebs, 5 wuTis<br />
107
ganmavlobaSi ganixilon mocemuli amocana, daadginon sazogadoebrivi<br />
konfliqtis romel tips miekuTvneba igi da argumentirebulad warmoad<br />
ginon sakuTari Sexedulebebi.<br />
situaciuri amocanebi:<br />
• Tanaklaselebma axalgadmosuli moswavle aiTvalwunes da yve lanairad<br />
cdilobdnen mis iZulebas, maTi klasi daetovebina. aRsa niSnavia,<br />
rom maT kargad ar gaucvniaT axali klaseli, ar icnobdnen<br />
mis xasiaTsa da Cvevebs. aTvalwunebuli moswavle ki ar Seurigda<br />
klaselebis damokidebulebas da maT Soris urTierToba kidev ufro<br />
daiZaba.<br />
• bavSvs unda fexburTze siaruli, mSoblebs ki miaCniaT, rom es dro is<br />
uqmad kargvaa da misgan ufro met mecadineobasa da fexburTisTvis<br />
Tavis danebebas moiTxoven. maT Soris urTierToba iZabeba.<br />
• erT-erTma mowafe gogonam afrikuli nawnavebi gaikeTa da ise dadioda<br />
skolaSi. skolis direqtorma mas kategoriulad ganucxada,<br />
rom Tu nawnavebs ar daiSlida, skolaSi ar dauSvebda. maT Soris<br />
warmoiSva konfliqti.<br />
• orma Zmam Tmebi gaizarda. ojaxSi am ambavs seriozuli usiamovneba<br />
mohyva. mamas miaCnia, rom ar SeiZleba vaJebma gogonebiviT grZeli<br />
TmiT iaron. bebia da babuac iziareben mamis pozicias. Tumca biWebs<br />
Zalian ar surT Tmis SeWra. situacia iZabeba.<br />
jgufebSi muSaobis Semdeg maswavlebeli sTxovs TiToeul maTgans, Ta nmimdevrobiT<br />
2-2 wuTis ganmavlobaSi warmoadginos sakuTari mosazre ba.<br />
samarTaldamcveli am SemTxvevaSic exmareba maswavlebels mosazrebaTa<br />
dafaze CaweraSi:<br />
konfliqtis tipebi<br />
jgufi situacia RirebulebiTi informaciuli urTierTdamokidebulebiTi instituciuri interesTa<br />
1<br />
2<br />
3<br />
4<br />
Semdeg maswavlebeli uxsnis moswavleebs, rom arsebobs konfliqtis mogvarebis<br />
mravali xerxi, romlebic 3 ZiriTad tipad SeiZleba daiyos. igi<br />
moswavleebs sTxovs, waikiTxon Sesabamisi ganmartebebi moswavlis wign-<br />
Si. Semdeg ki ganumartavs konfliqtis mogvarebis 5 ZiriTad strategias<br />
(dro _ 5-7 wuTi).<br />
axla igi isev mimarTavs imave jgufebs da sTxovs, rom Seecadon maT mier<br />
ganxiluli konfliqturi situaciebis gadaWras. amisaTvis aZlevs 7-7<br />
108
wuTs. Tan Seaxsenebs, rom maT unda daasabuTon sakuTari gadawyvetileba<br />
da gansazRvron, SeTavazebuli samidan romel xerxs mimarTes.<br />
drois amowurvis Semdeg maswavlebeli TanmimdevrobiT sTxovs jgufebs,<br />
3-3 wuTis ganmavlobaSi warmoadginon sakuTari xedva da argumentebi.<br />
dasasrul, igi sTxovs samarTaldamcvels, ara umetes 3-5 wuTis gan mavlobaSi<br />
kanonTan Sesabamisobis kuTxiT Seafasos rogorc mocemu li situaciebis<br />
monawileTa moqmedebebi, ise jgufebis mier SemoTavazebuli<br />
mogvarebis gzebi (dro _ 15-17 wuTi).<br />
axla maswavlebeli sTxovs moswavleebs, gaiTvaliswinon situaciuri<br />
amo ca nebis analizi da komentarebi axali davalebis Sesrulebisas.<br />
maswavlebeli imave 4 jgufs aZlevs erTsa da imave situacias. igi sTxovs<br />
moswavleebs, rom TiToeulma jgufma 5-7 wuTis Semdeg warmoadginos<br />
aRniSnuli konfliqtis mSvidobianad mogvarebis esa Tu is xerxi da<br />
strategia, amasTan, daasabuTos Tavisi arCevani.<br />
SemTxveva:<br />
ezoSi biWebi burTs TamaSobdnen. SemTxveviT mezoblis fanjara Caamtvries.<br />
gabrazebulma mezobelma fanjris Catexva ezos yvelaze celq biWs daabrala,<br />
Tumca, is im dros fexburTs saerTod ar TamaSobda da mezobel gogonas<br />
esaubreboda. bavSvebma daiwyes gabrazebuli mezoblis damSvideba da cdilobdnen<br />
simarTlis Tqmas, Tumca qalbatons arafris mosmena ar surda da<br />
udanaSaulo biWs da mis ojaxs Seuracxyofas ayenebda. situacia Zalian<br />
daiZaba. CxubSi sxva mezoblebic CaerTnen.<br />
drois gasvlis Semdeg maswavlebeli TiToeul jgufs aZlevs 3-3 wuTs<br />
sakuTari mosazrebebis warmosadgenad. samarTaldamcavi maswavlebels<br />
exmareba Sedegebis dafaze CaweraSi.<br />
Semdeg maswavlebeli mimarTavs mTel klass, gamoavlinos yvelaze efeqtiani<br />
varianti (dro _ 3-5 wuTi).<br />
miRebuli gamocdilebis ganmtkicebisaTvis maswavlebeli, wina davale bis<br />
msgavsad, moswavleebs sTxovs jgufebSi ganixilon kidev erTi SemTxveva.<br />
maT unda gansazRvron, Tavad rogor imoqmedebdnen, rom konfliqti<br />
ar dasrulebuliyo ori arasrulwlovnisaTvis Tavisuflebis aRkveTis<br />
Ro nisZiebis SefardebiT. (dro – 7-10 wuTi).<br />
gakveTilis bolo etapze maswavlebeli aCvenebs moswavleebs videosiu-<br />
Jets sofel sufsis skolis SemTxvevis Sesaxeb (dro – 3 wuTi), ris Semdegac<br />
igi warmarTavs mcire diskusias ZiriTadi kiTxvebiT:<br />
109
• vis da ra tipis konfliqti hqondaT gogonebTan?<br />
• ra aqvT saerTo aq moyvanil mravalmxriv konfliqtebs?<br />
• rogor SeiZleboda am konfliqtebis Tavidan acileba an umtkivneulod<br />
mogvareba?<br />
Semdeg etapze maswavlebeli kvlav sTxovs samarTaldamcvels, kanonTan<br />
Sesabamisobis kuTxiT gamoTqvas komentarebi warmodgenil variantebze<br />
(dro _ 3-5 wuTi).<br />
dasasrul, maswavlebeli sTxovs moswavleebs, daasaxelon yvelaze efeqtiani<br />
da, imavdroulad, samarTliani varianti. SesaZlebelia, es gamovlena<br />
moxdes saklaso diskusiis meTodiT.<br />
110
Tema 5 - gulgriloba Tu TanamSromloba<br />
mizani<br />
moswavleebi gaiazreben moqalaqeobrivi pasuxismgeblobis mniSvnelobas<br />
yoveldRiur cxovrebaSi.<br />
xangrZlivoba - erTi gakveTili (erTi akademiuri saaTi).<br />
saWiro resursebi _ videosiuJeti Tbilisis 62-e skolaSi momxdari faqtis<br />
Sesaxeb, videosiuJeti sagzao moZraobis Sesaxeb, furclebi, kalme bi,<br />
patara baraTebi, markerebi, didi formatis qaRaldebi.<br />
gakveTilis procesi<br />
maswavlebeli sTxovs samarTaldamcvels, ganumartos moswavleebs moqa<br />
la qis kanonTan da samarTaldamcvelebTan TanamSromlobis arsi. moiyvanos<br />
magaliTebi, rodesac TanamSromloba, erTi mxriv, mxolod ke-<br />
Til nebaze dafuZnebuli uflebaa da, meore mxriv _ movaleoba, romlis<br />
Seusruleblobac iwvevs samarTlebriv pasuxismgeblobas (dro _ 5-7<br />
wu Ti).<br />
maswavlebeli sTxovs moswavleebs, gonebrivi ieriSis meTodis saSuale<br />
biT daexmaron mas venis diagramis SevsebaSi, romlis rgolebia kanonTan<br />
TanamSromlobis pasuxismgeblobani: moralur-zneobrivi da <strong>samarTlebrivi</strong><br />
(dro _ 5-7 wuTi).<br />
<strong>samarTlebrivi</strong><br />
pasuxismgebloba<br />
diagramaSi saerTo nawilis TvalsaCino ganmartebisTvis maswavlebeli<br />
sTxovs samarTaldamcvels, moiyvanos Sesabamisi konkretuli magali Tebi<br />
sakuTari arasrulwlovnobis gamocdilebidan (dro _ 5 wuTi).<br />
Semdeg maswavlebeli yofs klass 3 jgufad. TiToeuls aZlevs erT situaciur<br />
amocanas da sTxovs 5-wuTiani ganxilvis Semdeg warmoadginon<br />
moraluri da <strong>samarTlebrivi</strong> argumentebiT ganmtkicebuli pasuxebi. mu -<br />
Saobis dros samarTaldamcveli konsultirebas uwevs jgufebs ar gumentebis<br />
moZiebaSi.<br />
111<br />
moraluri<br />
pasuxismgebloba
situaciuri amocanebi:<br />
• warmoidgine situacia, rom fexiT midixar da quCis meore mxares<br />
gi n da gadasvla, marTalia, SuqniSani da quCaze gadasasvleli arsad<br />
aris, magram aris miwisqveSa gadasasvleli. rogor moiqcevi:<br />
gadairben Tu miwisqveSa gadasasvleliT isargebleb? pasuxi daasabuTe.<br />
• warmoidgine situacia, rom axali weli modis da saaxalwlod bunebriv<br />
naZvis xes amjobineb. rogor moiqcevi: iyidi gasayidad gamotanil<br />
bunebriv naZvis xes Tu axlomdebare tyis masivSi patara,<br />
lamaz naZvis xes SearCev da moWri? pasuxi daasabuTe.<br />
• warmoidgine situacia, rom midixar quCaSi da miirTmev nayins. nayinis<br />
Wamis Semdeg xelSi carieli qaRaldi dagrCa. rogor moiqcevi:<br />
qa Ralds iqve daagdeb Tu uaxloes nagvis urnas ipovi da iq Caagdeb?<br />
pasuxi daasabuTe.<br />
prezentaciebis (dro 3-3 wuTi) Semdeg maswavlebeli sTxovs imave jgufebs,<br />
5-7- wuTiani msjelobis Sedegad TviTon werilobiT warmoadginon<br />
gan xilulis msgavsi TiTo situaciuri amocana realuri cxovrebidan.<br />
Semdeg maswavlebeli warmodgenil situaciebs gadascems gansxvavebul<br />
jgufebs da atarebs aRniSnulis msgavs aqtivobas (dro _ 5 wuTi).<br />
maswavlebeli sTxovs samarTaldamcvels warmodgenili SemTxvevebis<br />
sa marTlebriv ganxilvas 3-5 wuTis ganmavlobaSi.<br />
gakveTilis bolo etapze maswavlebeli aCvenebs klass videosiuJets<br />
Tbilisis 62-e skolaSi momxdari faqtis da sagzao moZraobis usafrT xoebis<br />
Sesaxeb. maswavlebeli sTxovs moswavleebs, 2-3 wuTis ganmavlobaSi<br />
wyvi lebSi ganixilon miRebuli informacia da gansazRvron:<br />
• visma gulgrilobam da daudevrobam Seuwyo xeli danaSaulis Cadenas?<br />
• ra saxis da vis Soris TanamSromloba aacilebda yvelas am SemTxvevas?<br />
• ratom aris mniSvnelovani sagzao moZraobis usafrTxoebis wesebis<br />
dacva?<br />
• ramdeni adamianis sicocxle Secvala siuJetSi asaxulma avtosagzao<br />
SemTxvevebis raodenobam?<br />
3-4 wyvilis daskvnis warmodgenis Semdeg maswavlebeli sTxovs yvela<br />
moswavles, gamoavlinon maTi azriT yvelaze misaRebi daskvna.<br />
gakveTilis dasasrul maswavlebeli ajamebs moswavleTa poziciebsa da<br />
argumentebs. igi daskvnis saxiT Seaxsenebs moswavleebs, rom kanonebi,<br />
romlebic emsaxureba adamianis uflebebis dacvas, maT keTildReobas,<br />
mSvidobiani garemos Seqmnas, Tavad adamianebisaTvisaa aucilebeli da<br />
ZiriTadad maTi aRsrulebisTvis iZuleba saWiro ar aris.<br />
112
Tema 6 - mavne Cvevebisa da maTi saxifaTo<br />
Sedegebis Tavidan acileba<br />
mizani<br />
moswavleebma unda dainaxon mavne Cvevebis SesaZlo Sedegebi. maT unda<br />
gaacnobieron samarTaldamcavebis roli da mniSvneloba prevenciul<br />
pro g ramebSi.<br />
xangrZlivoba - ori gakveTili (2 akademiuri saaTi).<br />
saWiro resursebi _ fragmentebi filmidan “es erTjeradi nivTebi”, videosiuJetebi:<br />
“totalizatori” da “civi iaraRis akrZalva”, furclebi,<br />
kalmebi, patara baraTebi, markerebi, didi formatis qaRaldebi.<br />
I gakveTili<br />
gakveTilis procesi<br />
maswavlebeli ganumartavs moswavleebs, rom am gakveTilis mizania adamianisa<br />
Tu sazogadoebis keTildReobasa da kanonebs Soris kavSiris<br />
danaxva. igi urigebs moswavleebs patara baraTebs da sTxovs, rom 2 wu -<br />
Tis ganmavlobaSi maT Camoweron is Cvevebi / Tvisebebi, romlebic ada mians<br />
xels uSlis jansaR, normalur cxovrebaSi, sxvebTan urTierTobaSi.<br />
samuSaos dasrulebis Semdeg maswavlebeli sTxovs moswavleebs, saku-<br />
Tari baraTebi miamagron dafaze, Tan xmamaRla waikiTxon sakuTari Canawe<br />
ri, xolo samarTaldamcveli paralelurad avsebs formatze daxazuli<br />
Sesabamisi sqemis 1-l svets (dro - 5 wuTi).<br />
Cveva / Tviseba Sedegi pirovnebisaTvis Sedegi sazogadoebisaTvis<br />
Semdeg samarTaldamcavi sqemaze gamoyofs im Cvevebs, romlebic moswav<br />
leTa umravlesobam mniSvnelovnad miiCnia. xolo maswavlebeli ki<br />
mos wavleebs acnobs janmrTelobis msoflio organizaciis 2006 wlis<br />
angariSidan or ganmartebas:<br />
,,janmrTeloba fizikuri, sulieri da socialuri keTildReobaa da ara<br />
113
mxolod daavadebaTa da dazianebaTa ararseboba”.<br />
,,janmrTelobis 50% damokidebulia cxovrebis wesze, 20% _ garemo faq- faq-<br />
torebze, 20% genetikaze da 10% _ medicinisa da samedicino momsa xu rebis<br />
ganviTarebis doneze”.<br />
(dro _ 5 wuTi)<br />
Semdeg maswavlebeli sTxovs moswavleebs, daukavSiron es ganmartebe bi<br />
maT mier gamovlenil yvelaze mavne Tvisebebs da 2-3 wuTiani fiqris (gansjis?)<br />
Semdeg daasaxelon am Cvevebis Sedegebi pirovnebisa da mis garSemo<br />
myofi sazogadoebisTvis. dasaxelebul Sedegebs samarTaldamcveli<br />
Cawers sqemaSi. SesaZlebelia, maswavlebelma imave Sedegs miaRwios daaxloebiT<br />
5-7 wuTiani saklaso diskusiis gziT.<br />
Semdeg maswavlebeli sTxovs samarTaldamcvels, ganmartos, Seesabameba<br />
Tu ara moswavleebis mier dasaxelebuli Sedegebi kanonmdeblobiT ga-<br />
T valiswinebul Sedegebs. Tuki moswavleebs raime gamorCaT, sa mar Taldamcveli<br />
daamatebs (dro _ 3-5 wuTi).<br />
axla maswavlebeli acnobs mozardebs ramdenime faqts (moswavlis wignidan)<br />
alkoholis moxmarebis SedegebTan dakavSirebiT. Semdeg ki mi moixilavs<br />
saqarTveloSi Rvinis kulturis tradiciebsa da Tanamed rove<br />
tendenciebs, rasac ukavSirebs samarTaldarRvevebis sixSires (dro – 2-3<br />
wuTi).<br />
Semdeg samarTaldamcveli ganumartavs moswavleebs, ras niSnavs alkoholizmi<br />
da rogor ebrZvis saxelmwifo am senis gavrcelebas arasrul<br />
wlovanTa Soris. igi acnobs maT arasrulwlovnis daTrobis Tvis<br />
gansazRvrul pasuxismgeblobebs (dro – 2-3 wuTi).<br />
miRebuli informaciis ukeT gaazrebisaTvis maswavlebeli sTxovs mos -<br />
wavleebs, 3-4 wuTis ganmavlobaSi wyvilebSi ganixilon SemTxve va “mujiris<br />
dabadebis dRe” da gansazRvron:<br />
• smeniaT an unaxavT Tu ara maT msgavsi SemTxveva?<br />
• ramdenad samarTlianad miaCniaT kanoniT dakisrebuli pasuxis mgeb<br />
loba?<br />
SemTxveva:<br />
“mujirma Tavis dabadebis dReze dapatiJa Tavisi megobrebi da tradiciuli<br />
wesiT aRniSna, romlis drosac man Tavis 10 wlis vaJiSvils, giorgis, Ses-<br />
Tavaza daelia mamis sadRegrZelo. giorgim dalia gansxvavebuliT, riTac mujiris<br />
Zmakacebi aRtacebulebi darCnen. amiT Segulianebulma giorgim kidev<br />
114
amdenime Wiqa dalia, ris Sedegadac mas daewyo alkoholuri intoqsikacia<br />
da gamoiZaxes saswrafo samedicino daxmareba.”<br />
4-5 wyvilis daskvnebis warmodgenis Semdeg samarTaldamcveli acnobs<br />
mos wavleebs sazogadoebriv adgilebSi simTvralesTan dakavSire bul<br />
pa suxismgeblobebs (dro – 2-3 wuTi).<br />
axla maswavlebeli, wina davalebis msgavsad da imave kiTxvebiT, moswavleebs<br />
sTavazobs me-7 klaseli moswavleebis SemTxvevis ganxilvas.<br />
SemTxveva:<br />
“me-7 klasis moswavleebi, romlebmac gadawyvites skolis mere erTad wasuliyvnen<br />
sadme, wavidnen muStaidis parkSi, sadac klasis vaJebma dainaxes,<br />
Tu rogor svamda univesitetis ramdenime studenti luds. maTac iyides<br />
lu di da imisaTvis, rom klasis gogonebisaTvis Tavi moewonebinaT, daiwyes<br />
sma da ejibrebodnen erTmaneTs, vin ufro mets dalevda. roca daTvrnen,<br />
maT erTmaneTSi Cxubi mouvidaT, romlis drosac sami biWi da erTi gogona,<br />
romelic gaSvelebas apirebda, daSavda. isini saavadmyofoSi gadaiyvanes, sxvebi<br />
ki policiis SenobaSi.”<br />
maswavlebeli ajamebs moswavleTa mier aRniSnuli SemTxvevebis ganxilvis<br />
Sedegebs.<br />
gakveTilis me-2 etapze maswavlebeli acnobs moswavleebs ramdenime<br />
faqts (moswavlis wignidan) narkotikebis moxmarebis SedgebTan dakavSire<br />
biT (dro – 2-3 wuTi).<br />
Semdeg samarTaldamcveli mokled ganumartavs moswavleebs: ras niSnavs<br />
narkomania, rogor aisaxeba es seni adamianis qcevaze da rogor<br />
ebrZvis saxelmwifo mis gavrcelebas. igi acnobs maT narkotikebTan<br />
da kavSirebuli adamianebis klasifikacias da uxsnis, ra uflebebi Ca moerTmevaT<br />
maT (dro – 2-3 wuTi).<br />
maswavlebeli aCvenebs moswavleebs nawyvetebs filmidan “es erTjeradi<br />
nivTebi” (dro – 10-15 wuTi).<br />
Semdeg yofs klass 3 jgufad da sTxovs ganixilon mocemuli SemTxveva.<br />
maswavlebeli aZlevs davalebas, miusadagon TiToeul personaJs narkotikuli<br />
danaSaulis winaaRmdeg kanonis is debulebebi, romelsac gaecnen.<br />
moswavleebi jgufSi unda SeTanxmdnen da Camoayalibon hipoTeza,<br />
rogor SeiZleba Tavidan aecilebinaT filmis personaJebs danaSaulSi<br />
monawileoba. maT unda gaamagron sakuTari hipoTeza argumentebiT.<br />
jgu febis muSaobisas samarTaldamcveli konsultirebas uwevs mos wavleebs,<br />
Tuki maT sWirdebaT raime nivTierebis, wesis, kanonis an movlenis<br />
dasaxelebis aRniSvna. (dro – 7-10 wuTi).<br />
115
jgufebi 3-3 wuTis ganmavlobaSi warmoadgenen TavianT mosazrebebs. maswav<br />
lebeli yoveli moxsenebis Semdeg sTxovs samarTaldamc vels, war moadginos<br />
am situaciis <strong>samarTlebrivi</strong> Sedegebi (dro _ 5 wuTi).<br />
gakveTilis dasasruls maswavlebeli moswavleebs avalebs Semdegi gakve<br />
TilisaTvis Sin daweron Txzuleba “10 nabiji narkomaniis Tavidan<br />
asa rideblad”.<br />
Tambaqos produqciis realizacia<br />
II gakveTili<br />
gakveTilis procesi<br />
maswavlebeli sTxovs moxalise 2-3 moswavles, mokled warmoadginon<br />
sa ku Ta ri saSinao davaleba, ris Semdegac maswavlebeli samarTaldamcvels<br />
sTxovs Seafasos warmodgenili mosazrebebis marTlzomiereba (dro<br />
– 5-7 wuTi).<br />
saSinao davalebis ganxilvis Semdgom maswavlebeli klass acnobs Tambaqos<br />
moweviT gamowveuli Sedegebis 2-3 faqts moswavlis wignidan. samarTaldamcveli<br />
ki acnobs moswavleebs kanonis “saqarTveloSi Tambaqos<br />
kon trolis Sesaxeb” debulebebs (dro – 5-7 wuTi).<br />
Semdeg maswavlebeli yofs klass 4 jgufad da Zlevs davalebas. jgufebi<br />
unda gaecnon moswavlis wignSi moyvanil yvela faqts Tambaqos<br />
mowevasTan dakavSirebiT da SeTanxmebuli msjelobis Sedegad unda<br />
war moadginon sakuTari argumentebi, ramdenad samarTlianad miaCniaT<br />
aRniSnuli kanonis TiToeuli debuleba. drois dazogvisa da miRebuli<br />
Sedegebis meti TvalsaCinoebisaTvis SesaZlebelia samarTaldamcvelma<br />
dafaze an didi formatis qaRaldze winaswar gaamzados Sesabamisi<br />
cxri li, romelSic Casvams jgufebis pasuxebs, magaliTad:<br />
“saqarTveloSi Tambaqos kontrolis<br />
Sesaxeb” kanoniT akrZalulia<br />
Tambaqos moxmareba:<br />
• saaRmzrdelo, saganmanaTleblo,<br />
saganmanaTleblo-saaRmzrdelo<br />
dawesebulebebsa da daxurul<br />
sportul nagebobebSi;<br />
• samedicino da farmacevtul<br />
dawesebulebaTa SenobebSi;<br />
116<br />
miuRebelia<br />
nawilobriv<br />
misaRebia<br />
srulad<br />
misaRebia
• skolamdeli aRzrdis dawesebulebebSi,<br />
skolebSi, agreTve 18<br />
wlamde asakis pirebisaTvis gankuTvnildawesebuleba-organizaciebSi<br />
da maT mimdebare teritoriebze<br />
50 metris daSorebiT;<br />
• im savaWro obieqtebSi, romleb-<br />
Sic xdeba bavSvTa tansacmlisa<br />
da saTamaSoebis realizacia;<br />
• sigaretis erTeuli RerebiT,<br />
erTeuli SefuTviT (kolofiT)<br />
Tu masSi 20 Rer sigaretze naklebia;<br />
samuSaosTvis jgufebs eZlevaT 5-7 wuTi, xolo prezentaciisTvis _ 3-3<br />
wuTi.<br />
miRebuli informaciis ukeT gaazrebisaTvis maswavlebeli sTxovs moswavleebs,<br />
3-4 wuTis ganmavlobaSi wyvilebSi ganixilon kanonis aq moyvanili<br />
debulebebis kuTxiT SemTxveva “umuSevari qalbatoni inga” da<br />
gansazRvron:<br />
ra saqmianobas urCevdnen qalbaton ingas sakuTari ojaxis keTil dRe obisTvis?<br />
maT unda daasabuTon sakuTari mosazreba.<br />
SemTxveva:<br />
“qalbatoni inga umuSevari iyo da gadawyvita, ojaxi gare vaWrobiT erCina. amisaTvis<br />
man daiwyo mzesumzirisa da sigaretis gayidva. man kargad icoda, rom saukeTeso<br />
adgili amisaTvis misi saxlis gverdze arsebuli skolis ezo iyo. man daiwyo<br />
sigaretis RerebiT vaWroba. misi ZiriTadi myidvelebi me-8 - me-11 klaseli bavS vebi<br />
iyvnen.”<br />
4-5 wyvilis daskvnebis warmodgenis Semdeg samarTaldamcveli ganumartavs<br />
mos wavleebs administraciul samarTaldarRvevaTa kodeqsis moTxovna<br />
Ta Sesrulebis meqanizmebs (dro – 2-3 wuTi).<br />
axla maswavlebeli aCvenebs moswavleebs videosiuJets “totalizato ri”.<br />
Semdeg igi azrobrivi rukis gamoyenebiT avlens moswavleTa codnasa da<br />
damokidebulebas totalizatoris mimarT (dro – 5-6 wuTi).<br />
Semdeg maswavlebeli mokled acnobs moswavleebs azartuli TamaSobebis<br />
ganmartebas, xolo samarTaldamcveli ganumartavs aseT TamaSobeb-<br />
Tan dakavSirebul cnebebsa da samarTlebriv debulebebs (dro – 4-5<br />
wu Ti).<br />
117
miRebuli informaciis ukeT gaazrebisaTvis maswavlebeli sTavazobs<br />
mos wavleebs wyvilebSi muSaobas Semdegi davalebiT:<br />
• gaixseneT, CamoTvlili TamaSobebidan romelia yvelaze popu la ruli<br />
Tqvens Tanatolebs Soris?<br />
• erTad CamoayalibeT is mizezebi, ris gamoc aris esa Tu is TamaSoba<br />
popularuli.<br />
• moifiqreT is alternativebi, rac, erTi mxriv, daakmayofileb da mozardebis<br />
survils, rom iTamaSon da, meore mxriv, Tavidan aari deb da<br />
maT kanonis darRvevas.<br />
4-5 wyvilis daskvnebis warmodgenis Semdeg maswavlebeli ajamebs moswavleTa<br />
mosazrebebs da samarTaldamcveli Seaxsenebs maT im kanondar-<br />
Rve vebs Sesaxeb, romelTac yvelaze xSirad iwvevs arasrulwlovan Ta<br />
mier azar tuli TamaSobebi. (dro – 2-3 wuTi).<br />
gakveTilis bolo etapze maswavlebeli aCvenebs moswavleebs videosiuJets<br />
“civi iaraRis akrZalva”, ris Semdegac kuTxeebis meTodiT warmar-<br />
Tavs saklaso diskusias debulebiT “arasrulwlovanis mier civi iara-<br />
Ris tarebisaTvis unda daisajos mxolod mSobeli” (dro – 5-7 wuTi).<br />
Semdeg samarTaldamcveli moswavleebs acnobs saqarTvelos kanonmdeblobiT<br />
gansazRvrul debulebebs civ iaraRTan dakavSirebiT (dro – 2-3<br />
wuTi).<br />
maswavlebeli yofs klass 3 jgufad da aZlevs davalebas:<br />
• gansazRvreT samarTliania Tu ara civi iraRis tarebis kanoniT<br />
dad genili SezRudvebi?<br />
• CamoTvaleT yvela is safrTxe, rac dakavSirebulia civi iaraRis<br />
tarebasTan da moiyvaneT Sesabamisi magaliTebi.<br />
• CamoayalibeT Tqveni mosazreba Tqvens skolaSi civi iaraRis tarebis<br />
kontrolis meqanizmebTan dakavSirebiT.<br />
(dro – 6-10 wuTi).<br />
jgufebs daskvnebis warmodgenisaTvis eZlevaT 3-3 wuTi.<br />
Semdeg samarTaldamcveli sTxovs moswavleebs, gakveTilze miRebu li<br />
codnis/gamocdilebis gaTvaliswinebiT individualurad Seavson mraval<br />
waxnagiani reitingis sqema principiT ,,yvelaze mavne _ nakle bad mavne”<br />
da gakveTilis bolos miakran es furclebi dafaze (dro - 3 wuTi).<br />
dasasrul maswavlebeli ,,reitingebis gamofenis” daTvalierebis Semdeg<br />
aRniSnavs saerTo-saklaso reitings da askvnis, rom sinamdvileSi nebismieri<br />
mavne Cveva, romelsac kanonsawinaaRmdego moqmedebebamde mihyavs<br />
adamiani, erTnairad mZime Sedegebis momtania rogorc pirovnebis, ise<br />
sazogadoebisTvis.<br />
118
mavne Cvevebi da maTi Sedegebi<br />
narkotikebis gamoyeneba seriozul samedicino, socialur da samarTleb<br />
riv problemebTan aris dakavSirebuli. am sakiTxis gadauWrelobas<br />
uzarmazari zianis motana SeuZlia da ukve moutana kidevac sazogadoebas.<br />
narkomaniis, rogorc daavadebis, Camoyalibebisa da ganviTarebis<br />
pro cesi sami ZiriTadi parametriT xasiaTdeba. es parametrebia: gonebrivi<br />
damokidebuleba, fizikuri damokidebuleba da mania.<br />
gonebrivi damokidebuleba gamoixateba “kaifis” survilSi, rac grZno bebs<br />
aClungebs da adamians gare samyaros mimarT indiferentuls xdis.<br />
fizikuri damokidebuleba aris mdgomareoba, rodesac narkomans ukve<br />
iseT mdgomareobamde hyavs miyvanili sakuTari organizmi, rom igi narkotikebis<br />
tyveobaSi eqceva da maT gareSe fizikuradac itanjeba da<br />
go nebrivadac.<br />
mania narkomaniis bolo stadiaa, rodesac adamianis organizmi ukve ise<br />
Zlierad aris damokidebuli narkotikebze, rom mxolod didi dozis<br />
miRebisas aRwevs “kaifis” mdgomareobas, rac ise azianebs mis janmrTelobas,<br />
rom aseTi cxovrebis wesis arCeva, faqtobrivad, nel sikvdils, anu<br />
egreT wodebul “TeTr” sikvdils udris.<br />
narkomania seriozuli daavadebaa, romelic swrafad vrcel deba (zogi<br />
mecnieris mtkicebiT, yoveli narkomani ramdenimes ki dev iT revs am saqmeSi).<br />
narkomanias adamiani socialur da moralur degrada ciam de mihyavs.<br />
bolo wlebSi gaizarda im adamianTa raodenoba, romlebic wamlebs arasamedicino<br />
daniSnulebiT xmaroben da es swored narkomaniiT daava debuli<br />
adamianebi arian. miuxedavad samarTaldamcavebis Tavga modebuli<br />
mcdelobisa narkobiznesi da narkomania aRkveTon, sazo ga doebis aqtiuri<br />
monawileobis gareSe es brZola warmatebiT ver dam Tavrdeba.<br />
narkomaniis gavrcelebas, cxadia, xels uwyobs socialuri da ekono mikuri<br />
problemebi. axalgazrda Taobis janmrTeloba imdenad mniSvne lova nia,<br />
rom aRniSnuli problema dauyovnebliv unda gadaiWras. saWiroa Cve ni<br />
sazogadoebis yvela doneze gaCaRdes brZola narkomaniis winaaRmdeg.<br />
unda gavacnobieroT, rom narkomaniasa da narkobiznesTan brZola yvela<br />
Cvenganis movaleobaa da am sakiTxisadmi indiferentizmi yovlad<br />
dauSvebelia. narkotikebis gasarTobad gamoyenebasac ki SeiZleba sasikv<br />
dilo Sedegi mohyves. gasaTvaliswinebelia isic, rom zogierTi fsiqologiuri<br />
zemoqmedebis unaris mqone wamlis Sovna, romelic eqi mis<br />
119
eceptiT gaicema, ufro advilia, vidre narkotikebis SeZena da amitomac<br />
wamlebis borotad gamoyenebis aRsakveTad seriozuli iuridiuli zomebi<br />
unda iqnes miRebuli.<br />
narkomaniasTan dakavSirebuli gansakuTrebuli safrTxe imaSi mdgomareobs,<br />
rom mis samiznes axalgazrdebi warmoadgenen. narkomanTa 70% 17dan<br />
30 wlamde axalgazrdaa. aRricxvaze ayvanili narkomanebis TiTqmis<br />
naxevari studentebi arian. axalgazrdebi arian narkotikebiT movaWreebic.<br />
kanoni gansakuTrebiT mkacria narkotikebiT movaWreTaAmimarT, xolo<br />
arasrulwlovanTa Soris narkotikebis gavrcelebisaTvis jarima<br />
ki dev ufro maRalia, vidre sxva dros.<br />
Tanamedrove medicinas narkotikebisagan organizmis mxolod fizikurad<br />
gawmenda SeuZlia, gonebrivi damokidebulebisgan gankurneba ki, albaT,<br />
kidev didxans ver moxerxdeba. amitomac sakmarisi ar aris mxolod samarTaldamcavebis<br />
mier ganxorcielebuli kontroli da prevenciuli<br />
RonisZiebebi. am brZolaSi yvela unda CaerTos, radganac yuradRebis<br />
mo dunebam SeiZleba katastrofamde migviyvanos.<br />
nivTierebebis borotad gamoyeneba<br />
nivTierebebis borotad gamoyeneba narkomaniaa. “kaifis” mizniT kontrolirebadi<br />
nivTierebebis gamoyeneba narkomanias da am nivTierebebze damokidebulebas<br />
iwvevs. arsebobs kontrolirebadi nivTierebebis gamoyenebis<br />
sxvadasxva gzebi (moweva, gadaylapva, SesunTqva, SpriciT Seyvana<br />
da a.S.). imis mixedviT, Tu ra tipis nivTierebas iyeneben, narkotikebis<br />
momxmareblebi metad an naklebad aqtiurebi/agznebulebi arian. rogorc<br />
wesi, agznebuli adamiani Tavs ufro cocxlad, laRad da janmrTelad<br />
grZnobs. mas eCveneba, rom ufro Zlieria, emateba energia da Semoqmedebi-<br />
Ti unari. magram yovelive es mxolod warmosaxvis nayofia, narkotikis<br />
zemoqmedebiT warmoqnili miraJi. naklebad aqtiurobis SemTxvevaSi<br />
nar komans saerTo sisuste emarTeba da apaTiaSi vardeba, anu inte ress<br />
kargavs irgvliv yvlafris mimarT.<br />
ra aris narkomania?<br />
adamians, romelsac ramdenjerme miuRia narkotiki, cota xanSi “kaifis”<br />
Zlieri survili uCndeba, rac imas niSnavs, rom misi goneba kontrolirebad<br />
nivTierebebze damokidebuli xdeba.<br />
arsebobs kidev erTi, mwvave formis damokidebuleba anu fizikuri damokidebuleba,<br />
rodesac kontrolirebadi nivTierebebis moxmareba uk ve<br />
Cvevad aqvs qceuli adamians da aseTi nivTierebebis miReba ukve au-<br />
120
ci leblad sWirdeba mis organizms, raTa qimiur-biologiuri balansi<br />
aRadginos.<br />
rodesac kontrolirebad nivTierebebze fizikuri damokidebulebis mqone<br />
adamiani Tundac droebiT Sewyvets narkotikebis gamoyenebas, misi<br />
organizmi axal, mZime mdgomareobaSi vardeba, rasac “lomkas” uwodeben.<br />
droTa ganmavlobaSi narkomans wamlis dozis TandaTan gazrda uwevs, ra-<br />
Ta “kaifis” adrindel kondicias miaRwios. wamlis armiRebis SemTxvevaSi<br />
is ukiduresad gaRizianebuli da nerviuli xdeba, uWirs yuradRebis<br />
koncentracia, vardeba apaTiaSi.<br />
aseT adamians SeiZleba sadilobisas CamoeZinos, daudevrobiT sigaretiT<br />
amoewvas tansacmeli an sabani, Tvalis gugebi arabunebrivad uviwrovdeba,<br />
mklavebze nanemsarebi aCnia da a.S. TandaTan ukiduresi agznebuloba da<br />
SiSi sul ufro Zneli gasakontrolebeli xdeba da aseTi mdgomareoba<br />
depresiaSi gadaizrdeba, rac zogjer TviTmkvlelobiTac mTavrdeba.<br />
vin xdeba narkomani?<br />
narkomanebi, macduneblebi da narkotikebiT movaWreebi xSirad cdiloben<br />
CaiTrion mozardebi, romelTa pirovnebac jer Camouyalibebelia.<br />
xSir SemTxvevaSi isini nivTierebis pirvel dozas ufasod sTavazoben<br />
axalbedebs. mecnierulad da praqtikuladac damtkicebulia, rom Ti-<br />
Toeuli narkomani eqvs sxvas iTrevs.<br />
axalgazrdebi, gansakuTrebiT ki mozardebi, xSirad SeiZleba aRmoCndnen<br />
narkomanTa garemocvaSi an erTi narkomani mainc gaicnon. mTeli cxovrebis<br />
ganmavlobaSi yovel biWs erTxel mainc sTavazoben narkotiks.<br />
adamianebis did nawils cxovrebaSi bevri gansacdeli da siZnele xvdeba,<br />
magram yvela narkomanad mainc ar iqceva. maS ratom uviTardeba erTs<br />
damokidebuleba, meores ki ara, rodesac es adamianebi erTsa da imave<br />
obieqtur pirobebSi imyofebian?<br />
kanafis jgufis narkotikebi (marixuana, haSiSi, haSiSis zeTi) sxva niv-<br />
Tierebebze ufro metad aris gavrcelebuli, nawilobriv im “miTis” gamo,<br />
rom am tipis narkotikebi TiTqos mxolod siamovnebas hgvris adamians<br />
da janmrTelobas ar azianebs. bevrs kanafis moxmareba TamaSi hgonia da<br />
ver xvdeba, ramdenad sazianoa es misi janmrTelobisaTvis.<br />
is, vinc sxvebs kanafs sTavazobs, maT arwmunebs, rom es narkotiki mavne<br />
ar aris, piriqiT, sasargebloc kia. aseTi adamianebi axalbedebs narkotiks<br />
sTavazoben da Tan eubnebian, rom es maT did siamovnebas moutans,<br />
rom maT araCveulebrivi xilvebi eqnebaT.<br />
narkotikis pirvelad gasinjvis Semdeg bevr axalgazrdas imedi ucruv<br />
deba, magram ganagrZobs am nivTierebis miRebas, radganac jgufSi<br />
121
yo velTvis gamoCndeba erTi adamiani, romelic maT TvalSi didi avto<br />
ritetiT sargeblobs da es adamiani axalbedebs uxsnis, rom Tu<br />
siamovneba pirvelsave jerze ver gamoscades, kidev unda scadon da bolos<br />
es aucileblad moxdeba. mokled, rac ufro xSirad miiRebs axalbeda<br />
narkotiks, miT ufro meti Sansia imisa, rom is igemebs aRTq mul<br />
“siamovnebas” da... narkomanic gaxdeba.<br />
mraval sociologiur, samedicino da fsiqologiur gamokvlevaze dafuZnebulma<br />
istoriulma gamocdilebam daadastura, rom kanafi erT-erTi<br />
yvelaze saSiSi nivTierebaa. is mavne zegavlenas axdens organizmze da<br />
iwvevs damokidebulebas.<br />
amerikis SeerTebul StatebSi Catarebulma gamokvlevam cxadyo, rom marixuanas<br />
momxmarebeli kolejis studentebis 77%-s ufro dabali niSnebi<br />
aqvT, vidre maT, vinc marixuanas ar eweva. aseTi studentebi gak ve-<br />
Tilebsac ufro xSirad acdenen.<br />
adamianis xasiaTi da pirovneba aRzrdisa da ganaTlebis procesSi yalibdeba<br />
da didad aris damokidebuli mSoblebze, maswavleblebze da<br />
amxanagebze.<br />
ra faqtorebi uwyobs xels narkomaniis gavrcelebas?<br />
• pirovnuli Tvisebebi (susti nebisyofa).<br />
• gare faqtorebi: zewola Tanatolebisagan, narkotikebis xelmisawvdomoba<br />
da popularoba, mozardis survili “magari” gamoCndes,<br />
cnobismoyvareoba, cxovrebiseuli siZneleebi da sxva problemebi.<br />
narkomanad gadaqcevis albaToba metia, rodesac zemoT CamoTvli li<br />
yvela faqtori erTdroulad arsebobs. adamiani narkomani xdeba,<br />
Tu mis cxovrebaSi qvemoT mocemuli faqtorebidan erT-erTs mainc<br />
aqvs adgili.<br />
es faqtorebia:<br />
• narkotikebis gamoyenebis survili da narkomanad qcevis SesaZle<br />
bloba izrdeba araswori Sexedulebis wyalobiT, romlis mixedvi<br />
Tac kontrolirebadi nivTierebebi sasiamovno gancdebsa<br />
da aRtacebas iwvevs da maTTvis Tavis danebeba nebismier dros<br />
SeiZleba.<br />
• droTa ganmavlobaSi gonebrivi damokidebuleba fizikur damoki<br />
debulebaSi gadaizrdeba da narkomani iZulebuli xdeba narkotike<br />
bi gamoiyenos, raTa tanjva Seimsubuqos.<br />
amgvarad, mojadoebuli wre ikvreba: imisaTvis, rom wamlis moklebiT<br />
gamowveuli tanjva Tavidan aicilos da siamovneba ganicados,<br />
nar komani iZulebuli xdeba, mudmivad moixmaros wamali da<br />
122
misi do za drodado gazardos. es ki pirovnebis gonebriv da<br />
socialur degradacias iwvevs.<br />
ra Sedegebi mohyveba narkotikebis gamoyenebas?<br />
narkotikebiT organizmis xangrZlivi mowamvla azianebs nervul sistemas.<br />
pirovnebis cvlileba moraluri faseulobebis Secvlas iwvevs.<br />
narkomans naklebi biologiuri moTxovnlebebi, miznebi, interesebi da<br />
imedebi aqvs.<br />
TandaTanobiT wamali sakvebze ufro mniSvnelovani xdeba da narkomans<br />
mxolod is survili amoZravebs, rom radac ar unda daujdes, kidev moipovos<br />
narkotikebi. am erTaderT survils emyareba misi azrebi da qmedebebi.<br />
aseT mdgomareobas Tan axlavs Zlieri Tavis tkivilebi da kunTe bis<br />
caxcaxi. kanafis gamoyeneba amcirebs tvinisTvis sisxlis miwodebas, ris<br />
gamoc adamianis gonebrivi (inteleqtualuri) SesaZleblobebi qveiTdeba.<br />
adamiani ufro swrafad iRleba, mas bevri ram (mag. ojaxi, skola, Zveli<br />
megobrebi) aRizianebs, uWirs yuradRebis koncentracia, problemebi<br />
uf ro rTulad eCveneba da misi qcevebi dabneuli xdeba. narkotikebis<br />
mi Reba ufro mavnebelia adreul asakSi, rodesac adamiani jer kidev sakuTari<br />
pirovnebis damkvidrebis procesSia, xolo misi organizmi jer<br />
kidev viTardeba.<br />
narkotikebi janmrTelobis finansuri danaSauli<br />
dazianeba zarali<br />
narkomans SeuZlia ukanaskneli lukma gamoacalos sakuTar ojaxs imisaTvis,<br />
rom narkotiki iyidos. amis gamo bevri narkomani kargavs ojaxs<br />
da samsaxurs, xdeba damnaSave, mawanwala an meZavi.<br />
123
epilogis nacvlad<br />
Tumca bevr mozards arasodes gausinjavs kontrolirebadi nivTierebebi<br />
da ar mouwevia kanafi, narkomanebis umetesoba ase iwyebs:<br />
Tambaqo alkoholi kanafi<br />
gaxsovdeT, rom narkomanis gamojanmrTeleba mxolod eqimze, fsiqologze<br />
an sxva specialistze ki ar aris damokidebuli, aramed TiToeul<br />
Cvenganze, Cvens damokidebulebaze, im pirobebze, rasac ojaxebSi, skoleb-<br />
Si da sazogadoebaSi ganaTlebis misaRebad vuqmniT Cvens bavSvebs.<br />
aiv / Sidsi<br />
aiv: adamianis imunodeficitis virusi<br />
organizmis sxvadasxva ujreds ikavebs, gansakuTrebiT imunuri sistemis<br />
ujredebs. adamianis organizmSi SeRwevis Semdeg aiv-i mis im ujredebze<br />
vrceldeba, romelTa funqciac ucxo sxeulebTan brZolaa, Semdeg am<br />
uj redebSi gamravlebas iwyebs da sul axal da axal virusebs war moqmnis.<br />
aiv-is matarebels SeiZleba 7-15 weli ar hqondes janmrTelobis problemebi,<br />
magram infeqciis wyaros warmoadgendes. aseTi adamianebi infeq<br />
ciis wyaros warmoadgenen daavadebis nebismier safexurze. aiv-is<br />
virusis aRmoCena maTi sxeulis yvela organoSi SeiZleba.<br />
Sidsi: SeZenili imunodeficitis sindromi<br />
Sidsi aiv-is bolo stadiaa, rodesac imunuri sistema ukve moSlilia<br />
da organizmi daucvelia sxvadasxva infeqciuri da simsivnuri daava debisagan.<br />
aiv-i Sidsad SeiZleba virusis organizmSi SeRwevidan mxolod 7-15<br />
wlis Semdeg Camoyalibdes. mis ganviTarebas xels uwyobs narkotikebis,<br />
alkoholis, Tambaqos moxmareba, arajansaRi kveba da stresi.<br />
rogor ar gadadis aiv virusi?<br />
aiv-i mxolod adamianis organizmSi cxovrobs da mravldeba. mas adamia nis<br />
124
organizmis ujredis gareT mxolod Zalian xanmokle drois ganmavlobaSi<br />
SeuZlia arseboba. amitomac, sxva virusebisgan gansxvavebiT, aiv-i<br />
ar gadadis haeridan, wylidan, sakvebidan an sayofacxovrebo nivTebidan.<br />
swored amitomaa, rom es virusi ar gadadis komunikaciis dros, xelis<br />
CamorTmevisas, moxvevis an megobruli kocnis dros, arc saerTo dana-<br />
Canglis, sawolis TeTreulis, tansacmlis, sacurao auzis, abazanis da<br />
a.S xmarebiT. saSiSi ar aris aiv-iT daavadebul adamianTan erT oTaxSi<br />
cxovreba an misi movla.<br />
gadadeba SeuZlebelia Sinauri cxovelebis meSveobiTac, radganac es<br />
daavadeba cxovelebs da frinvelebs ar emarTebaT. is arc koRoebis an<br />
sxva nestriani mwerebis saSualebiT vrceldeba, radgan virusi mxolod<br />
adamianis ujredebSi cocxlobs da mravldeba, maSin, rodesac mweris<br />
kuWSi moxvedrisTanave iRupeba.<br />
aiv-is gadadebis gzebis grafikuli gamosaxuleba<br />
sqesobrivi gziT gadadeba<br />
samedicino mowyobilobebi<br />
sisxliT gadadeba<br />
kontrolirebadi<br />
nivTierebebis SpriciT<br />
venaSi Seyvana<br />
dedisgan Svilze gadasvla<br />
125<br />
heteroseqsualuri<br />
homoseqsualuri<br />
arasteriluri<br />
samedicino xelsawyoebi<br />
inficirebuli donoris<br />
sisxlis gadasxma<br />
inficirebuli organoebis<br />
gadanergva<br />
orsulobis periodSi<br />
mSobiarobis dros<br />
ZuZuTi kvebis dros
inkubaciis periodi<br />
rodesac aiv-i sisxlSi SeaRwevs, organizmi iwyebs masTan mebrZoli antisxeulebis<br />
gamomuSavebas. aseTi antisxeulebis gamosamuSaveblad mas<br />
ori kviridan sam Tvemde dro sWirdeba, xolo zogjer mTeli welic.<br />
am periods, rodesac organizmSi ukve arsebobs virusi, romelsac anti<br />
sxeulebi jer ar gamoumuSavebia, “sainkubacio periodi” ewodeba. am<br />
periodSi virusis matareblebi ukve infeqciis wyaros warmoadgenen.<br />
aiv/Sidsis mkurnaloba Zalian rTulia. miuxedavad am sferoSi bolo<br />
wlebSi miRweuli sagrZnobi progresisa, ar arsebobs erTi romelime wamali,<br />
romelsac organizmis am virusisgan gawmenda da imunuri sistemis<br />
aRdgena SeuZlia. amJamad arsebuli yvela wamali mxolod aferxebs aRniSnuli<br />
virusis organizmSi ganviTarebas. misgan gankurnebis saSualeba<br />
jer ar mougoniaT. yvela arsebul saSualebas mxolod avadmyofis<br />
sicocxlis gaxangrZliveba an misi mdgomareobis gaumjobeseba SeuZlia.<br />
mkurnalobis efeqturoba daavadebis meore etapis prevenciasa da wamlebis<br />
sworad SerCevaSi mdgomareobs.<br />
aiv-iT/SidsiT daavadebul adamianTa uflebebis dacva<br />
adamianis uflebebs pativiscema da dacva sWirdeba. gansakuTrebu li<br />
mniSvneloba aqvs aiv-iT/SidsiT daavadebuli adaminis uflebebis dacvas,<br />
radganac garSemo myofTa mxridan pativiscema daavadebul adamianebs<br />
naklebad daucvelad agrZnobinebs Tavs da Tanasworobis gancdas<br />
uCens.<br />
aradiskriminaciuli damokidebuleba adamianis erT-erTi ZiriTadi ufle<br />
baa, romelic metad mniSvnelovania adamianis ganviTarebisa da srulyofilad<br />
cxovrebisaTvis.<br />
TiTqmis yvela qveynis konstituciaSia asaxuli janmrTelobis dacvis<br />
ufleba.<br />
adamianis imunodeficitis virusi mxolod adamianis imunur sistemas<br />
azianebs.<br />
sxvadasxva gziT daavadebis gadadebis albaTobis xarisxi:<br />
pirveli jgufi _ sqesobrivi gziT gadasvla (70-90%)<br />
meore jgufi _ janmrTeli adamianis sisxlSi daavadebuli sisxlis<br />
Serevis gziT gadasvla (100%)<br />
mesame jgufi _ dedisgan Svilze gadasvla (30%)<br />
126
a aris aiv/Sidsi<br />
ra aris aiv-is infeqciis wyaro?<br />
rogor gadadis aiv-i?<br />
rogor aviciloT Tavidan aiviT<br />
inficireba?<br />
inficirebis Semdeg ramden<br />
xanSi gamoCndeba sisxlSi aivis<br />
virusi?<br />
ra zegavlenas axdens aiv-i adamianis<br />
organizmze?<br />
romeli biologiuri nivTierebebi<br />
Seicavs aiv-is viruss yvelaze<br />
didi raodenobiT?<br />
rogor ar gadadis aiv-i?<br />
vin SeiZleba iyos aiv-iT daavadebuli?<br />
aiv _ adamianis imunodeficitis virusi;<br />
Sidsi _ SeZenili imunodeficitis sindromi.<br />
aiv-is infeqciis erTaderTi wyaro am daavadebiT inficirebuli<br />
adamiania.<br />
sqesobrivi kavSiris an daavadebuli sisxlis organizmSi moxvedris<br />
gziT, aseve gadadis dedisgan Svilze.<br />
nu gamoiyenebT kontrolirebad nivTierebebs; erTi seqsualuri<br />
partnioris erTguli iyaviT; nu iqoniebT SemTxveviT seqsualur<br />
kavSirebs; gamoiyeneT erTjeradi Spricebi; gamoiyeneT<br />
kontraceptivebi.<br />
aiv-is antisxeuli sisxlSi inficirebis Semdeg 3-6 Tvis Semdeg<br />
gamoCndeba.<br />
aiv-i auaresebs organizmis imunur sistemas, ris Se de gadac<br />
avadmyofi verc erT sxva daavadebas veRar umklavdeba.<br />
sisxli; saTesle jirkvlisa da vaginaluri gamonadenebi; dedis<br />
rZe.<br />
air-wveTovani gziT; aiv-is matarebelTan komunikaciis; megobruli<br />
gadaxvevis; kocnis; xelis CamorTmevis dros; mwerebis<br />
meSveobiT.<br />
is, vinc ar icis, Tu rogor gadadis es daavadeba da ar iRebs<br />
zomebs misi prevenciisaTvis.<br />
127
Tema 7 - organizebuli danaSauli<br />
mizani<br />
moswavleebi gaecnobian organizebuli danaSaulis tipebs. moswavleebi<br />
gaiazreben organizebuli danaSaulis saSiSroebas adamianisa da sazo gadoebis<br />
usafrTxoebisa da keTildReobisaTvis, policiis mniSvnelobas<br />
TiToeuli moqalaqisa da mTeli sazogadoebisTvis.<br />
xangrZlivoba - ori gakveTili (2 akademiuri saaTi).<br />
saWiro resursebi _ videosiuJeti “arasrulwlovani atenelebi”, videosiuJeti<br />
`kanonieri qurdebis winaaRmdeg brZola”, furclebi, kalmebi,<br />
patara baraTebi, markerebi, didi formatis qaRaldebi.<br />
I gakveTili - ras niSnavs organizebuli danaSauli<br />
gakveTilis procesi<br />
samarTaldamcveli moswavleebs ganumartavs organizebuli danaSaulis<br />
arsebiT niSnebs, uxsnis individualuri da organizebuli danaSaulis<br />
gansxvavebebsa da msgavsebebs. mokled axasiaTebs organizebuli dana-<br />
Sa ulis 8 ZiriTad niSans da wers dafaze. amasTan, igi yuradRebas<br />
amax vilebs imaze, rom me-20 saukunidan moyolebuli organizebuli damnaSaveebi<br />
sul ufro metad cdiloben arasrulwlovanTa CarTvas Ta -<br />
vianT saqmianobaSi da es globalur problemad aris qceuli. mohyavs<br />
organizebuli danaSaulis saxeebi da konkretuli magaliTebi sakuTari<br />
an TanamSromlebis gamocdilebidan (dro _ 10 wuTi).<br />
maswavlebeli klass sTxovs moiyvanos adgilobrivi (quCis) bandebis,<br />
qvey nis masStabis da saerTaSoriso donis organizebul damnaSaveTa<br />
ma galiTebi, romelTa Sesaxebac gaugiaT, xolo samarTaldamcveli aRniSnavs<br />
maT dafaze Sesabamis 3-svetian cxrilSi (dro _ 5 wuTi)<br />
adgilobrivi (quCis)<br />
bandebi<br />
qveynis masStabiT mo-<br />
qmedi danaSaulebrivi<br />
jgufi<br />
128<br />
saerTaSoriso donis<br />
danaSaulebrivi jgufi
Semdeg maswavlebeli sTxovs samarTaldamcvels, ganmartos, ramdenad<br />
Seesabameba moyvanili magaliTebi organizebuli danaSaulis niSnebs<br />
(dro _ 5 wuTi).<br />
samarTaldamcveli moswavleebs sTxovs, gaarkvion zemoT CamoTvlili<br />
saqmianobis uaryofiTi Sedegebi pirovnebisa da sazogadoebisaTvis, sakuTari<br />
mosazrebebi ganamtkicon konkretuli magaliTebis gaxsenebiT.<br />
maswavlebeli iyenebs am kiTxvas saklaso diskusiis warmarTvisTvis, sadac<br />
samarTaldamcvelic sxva moswavleebiviT monawileobs. samar Taldamcveli<br />
am diskusiaSi monawileobisas aRwers da ganmartavs ,,qurdu li<br />
samyaros” fenomens saqarTveloSi, uCvenebs siuJets `kanonieri qurdebis<br />
winaaRmdeg brZola” (dro _ 15 wuTi).<br />
Semdeg maswavlebeli yofs moswavleebs oTx jgufad da sTxovs maT,<br />
5-wuTiani ganxilvis Sedegad TiTo wuTis ganmavlobaSi warmoadgi non<br />
Sejerebuli pasuxebi kiTxvebze:<br />
• gaugiaT Tu ara termini ,,kanonieri qurdi”?<br />
• maTi azriT, ra igulisxmeba am terminSi?<br />
• ra funqcia akisria ,,kanonier qurds” sazogadoebaSi?<br />
• maTi azriT, es statusi dadebiTi datvirTvis matarebelia Tu uaryo<br />
fiTis?<br />
TiToeuli jgufis mosazrebebs samarTaldamcveli an maswavlebeli aRniSnavs<br />
dafaze (dro _ 5 wuTi).<br />
Semdeg maswavlebeli gonebrivi ieriSis meTodiT avsebs T-sqemas dafaze<br />
,,kanoniereba da qurdi”. igi moswavleebs jer sTxovs, gaixsenon<br />
ras gulisxmobs termini ,,kanoniereba”, Semdeg sTxovs ganmarton, ra<br />
igulisxmeba terminSi – ,,qurdi”. bolos am ori terminis ganmartebas<br />
sTxovs samarTaldamcvels (dro _ 5 wuTi).<br />
axla ki maswavlebeli sTxovs moswavleebs, imsjelon, ramdenad SeiZleba<br />
Seesabamebodes es ori termini (,,kanonieri” da ,,qurdi”) erTmaneTs?<br />
klas Si gamoTqmul 3-4 mosazrebas samarTaldamcveli aRniSnavs dafaze.<br />
dasasrul, igi Tavad ganmartavs im Sesabamisoba-Seusabamobas, romelic<br />
gamovlinda moswavleTa daskvnebSi (dro _ 5 wuTi).<br />
II gakveTili _ organizebuli danaSaulis saxeebi<br />
da Sedegebi<br />
gakveTilis procesi<br />
wina gaakveTilze miRebuli informaciisa da gamoTqmuli Sexedulebebis<br />
analizisaTvis maswavlebeli yofs klass 4 jgufad ise, rom debatebSi<br />
129
monawile 2 jgufis moswavleebi Sereulad dakompleqtdnen. igi aZlevs<br />
jgufebs davalebas (dro _ 10 wuTi):<br />
• ganixileT “qurduli samyaros” struqtura da moqmedeba organizebuli<br />
danaSaulis ZiriTadi niSnebis mixedviT. Sesabamisobebi gansazRv<br />
reT cxrilis saxiT.<br />
• SeTanxmdiT dadaasaxeleT TqvenTvis misabaZi maRalzneobrivi pirovnebis<br />
10 ZiriTadi Tviseba.<br />
• TiToeul TvisebasTan mimarTebiT ganixileT debatebis dros warmo<br />
Cenili “kanonieri qurdis” saerTo portreti da argu men ti re bulad<br />
gansazRvreT, ramdenad Seesabameba igi TqvenTvis misabaZ pi rovnebas?<br />
jgufebs sakuTari namuSevrebis warmosadgenad eZlevaT 3-3 wuTi.<br />
Semdeg maswavlebeli klass aCvenebs videosiuJets “arasrulwlova ni<br />
atenelebi”. igi moswavleebs yofs 4 jgufad da aZlevs davalebas (dro<br />
_ 10 wuTi):<br />
• gansazRvreT, aris Tu ara aRniSnuli SemTxveva organizebuli danaSaulis<br />
magaliTi?<br />
• daasaxeleT mizezebi, ris gamoc mozardebma miiRes aseTi gada wyvetileba.<br />
• raSi gamoixateba am SemTxvevis kavSiri organizebul danaSaulTan<br />
(“qurdul samyarosTan”)?<br />
• rogor unda moxdes aseTi saxifaTo movlenebis Tavidan acileba?<br />
jgufebs sakuTari namuSevrebis warmosadgenad eZlevaT 3-3 wuTi.<br />
maswavlebeli mimarTavs samarTaldamcvels, gaacnos klass, Tu vis SeuZlia<br />
ganaxorcielos is dadebiTi moqmedeba, romelsac viTom asrulebda<br />
an asrulebs sazogadoebaSi ,,qurduli samyaros” warmomadgeneli,<br />
Tan daasabuTos, ratom aris sasurveli, rom mis mier dasaxelebulma<br />
kanonmorCilma profesionalebma ganaxorcielon es moqmedeba (dro _<br />
5-7 wuTi).<br />
magaliTad:<br />
• mosamarTles SeuZlia gadaWras sazogadoebis wevrebs Soris warmoSobili<br />
dava, mosamarTle, Tavisi statusidan gamomdinare, davis<br />
gadaWrisas iqneba samarTliani, damoukidebeli, miukerZoebeli da<br />
sxva.<br />
• konfliqtologi, mediatori, socialuri muSaki, romelTac, profesionalizmidan<br />
gamomdinare, aqvT davis gadaWrisa da konfliqtis<br />
mogvarebis unar-Cvevebi da sxva.<br />
130
korufcia<br />
131<br />
danarTi 4<br />
korufcia laTinuri sityvaa da gauaresebas/dazianebas, gaufasureba sa<br />
da garyvnilebas niSnavs.<br />
korufcia Zalauflebis borotad gamoyenebas gulisxmobs, rac piradi<br />
Tu sxva interesebidan gamomdinare xdeba da gamoixateba qmedebaSi an<br />
umoqmedebaSi. korufcia, rogorc miniWebuli Zalauflebis borotad gamoyeneba,<br />
SeiZleba bevrnairi saxis iyos. korufciaa, magaliTad, meqrTameoba:<br />
qrTamis aReba, micema, miTviseba, am dros Suamavloba; proteq cioniz<br />
mi; Tanamdebobis an kavSiris borotad gamoyeneba: TanamdebobiT<br />
mi ni We bu li uflebebis borotad gamoyeneba an gadameteba, Tanamdebobis<br />
borotad gamoyenebis gziT saxelmwifo qonebis miTviseba an gaflangva,<br />
gayalbe ba an sakuTari interesebisaTvis sxvagvarad gamoyeneba.<br />
mafia<br />
Morte alla Francia, Italia anela! – sikvdili frangebs, amosunTqva italias!<br />
Morte Ai Francesi, Invasori, Assassini! - sikvdili frangebs, dampyroblebs da<br />
mkvlelebs (1282).<br />
Mazzini Autorizza Furti Incenti Avvelenamenti – macini brZanebs yaCaRobas, mowamvlas<br />
da cecxlis wakidebas.<br />
arabuli enis mixedviT:<br />
maha _ gamoqvabuli.<br />
mafia – erqva siciliur dialeqtze gamoqvabulebs, romlebsac xalxi<br />
afarebda Tavs.<br />
ma hias _ “mariaJi”, TavmaRali, gamanadgurebeli.<br />
mahfil _ TavSeyra.<br />
mu afa _ TavSesafris micema.<br />
ma afir _ tomi, romelic 831 – 1072 wlebSi siciliaSi batonobda.<br />
siciliuri dialeqti:<br />
mafiuzu, marfuzu _ amayi, sakuTar Tavze didi warmodgenis mqone,<br />
Tavdajerebuli, mamaci da lamazi.<br />
sxvadasxva italiuri dialeqtebidan:<br />
sxvadasxva italiuri dialeqtebidan:<br />
malfuzo _ urwmuno, damnaSave.<br />
mafia an maffia _ Raribi, gasaWiri.<br />
mafi, mafio an mafiun _ patara, Seuxedavi kaci; glexi, yovelgvari<br />
manerebis gareSe.
legenda: legendis mixedviT, sicilieli qaliSvili gaaupatiura safrangeTis<br />
jaris erT-erTma rigiTma. gogonas deda gamovida quCaSi da yviroda:<br />
„Ma – ffi a! Ma – ffi a!“ – Cemi gogo, Cemi gogo. Ma – ffi a! _ mogvianebiT<br />
iqca frangebisaTvis winaaRmdegobis gawevis simbolod.<br />
1860 _ oficialurad pirvelad gvxvdeba sityva „mafia“.<br />
1865 _ siciliis samarTaldamcavi organoebi “mafias” uwodeben quCis ya-<br />
CaRebs da damnaSaveebs.<br />
1871 _ wesrigis dacvis Sesaxeb siciliur kanonSi sityva “mafia” gulisxmobs<br />
mowanwale, eWvmitanil pirebs.<br />
1875 wels TiTqmis yvela evropul enaze gvxvdeba am sityvis gamoyenebis<br />
SemTxvevebi.<br />
“mafiur” struqturebs dasabami siciliaSi daedoT, me-19 saukunis Sua periodSi,<br />
rodesac siciliaze daingra batonymuri wyobileba da glex ma<br />
piradi Tavisufleba miiRo, miwis gareSe. miwis nakveTebi maTi mflo belebisagan<br />
ijariT aiRes “gabelutebma” da ufro didi procentiT miagireves<br />
glexebs.<br />
“gabelutebi” glexTa usafrTxoebis dasacavad maT arTmevdnen gadasaxads<br />
_ “picu”. “gabelutebs” amisTvis hyavdaT Tavisi “razmi”.<br />
1861 wels samxedro samsaxuris sayovelTaod gamocxadebam gamoiwvia<br />
si cilielTa ukmayofileba da isini rCeviT mimarTavdnen “gabelutebs”.<br />
“gabelutebma” nel-nela daimkvidres glexTa cxovrebaSi saxelmwifos<br />
adgili. sicilielebi am axlad Camoyalibebul mafias eZaxdnen: Rirsebis<br />
mqone sazogadoebas!<br />
1881 wlidan mafiam SeZlo, Tavisi konservatori kandidatebic ki gaeyvana<br />
arCeviT organoebSi.<br />
pirvel msoflio omis dros “mafia” amaragebda italiis jars axali<br />
kad rebiT da amiT didi qonebis xelSi Cagdeba moaxerxa.<br />
1922 wlidan italia xelSi Caigdes faSistebma. musolinis warmomadgeneli<br />
siciliaze iyo Cezare mori. pirvelad morim SeZlo didi dartyma<br />
mieyenebina mafiuri ZalauflebisaTvis. moris siciliaSi mosvlis Sem deg<br />
sagrZnoblad Sesustda mafiis gavlena mis ekonomikasa da politikaze.<br />
meore msofli omis dasasruls aSS-idan italiaSi Camodis laki lu-<br />
Ciano da kontaqts amyarebs mafioz don karlo vicinisTan, romelic<br />
da ex mara aSS-s musolinis winaaRmdeg brZolaSi. meore msoflio omis<br />
Semdeg sicilia xdeba avtonomia da SeuZlebeli xdeba misi Semdgomi<br />
saxelmwifo kontroli.<br />
132
1945 wlidan iqmneba axali tipis mafia, romelic marto glexebis Seviwrovebas<br />
aRar sjerdeba da fesvebs idgams mSeneblobis, narkomaniis da<br />
ekonomikis sxvadasxva sferoSi (korleone ).<br />
1982 wels miiRes kanoni anti-mafiis Sesaxeb. am kanoniT siciliis avtonomia<br />
erTgvarad SezRudes, kerZod, regionaluri sabanko kontroli<br />
gadavida centraluri xelisuflebis (romis) xelSi. garda amisa, kanoni<br />
iTvaliswinebda 1. im pirTa dasjas, vinc mafiis wevri iyo da 2. im pirTa<br />
dacvas, vinc mafiis winaaRmdeg Cvenebas miscemda. am kanonma ganapiroba<br />
aniti-mafiuri komisiis gaaqtiureba. sul mokle droSi SesaZlebe li<br />
gax da sazogadoebisaTvis cnobili yofiliyo mafiis Sida struqtura,<br />
ierarqia, muSaobis stili da yvela is detali, romlebic manamde mxolod<br />
Woris doneze iyo cnobili. sul mokle droSi daakaves cnobili<br />
mafia-meTaurebi da amoiRes 100 miliardamde lira.<br />
1992 weli daxoces mafiasTan mebrZoli sicilieli mosamarTleebi falkone<br />
da borselino.<br />
2004-2005 wlebSi neapolSi mafiurma jgufma “kamoram” mier mokla 200-ze<br />
meti piri.<br />
koza nostra aSS-Si<br />
me-19 saukunis dasasruls aSS-Si emigrirebul iqna 800 000 sicilieli.<br />
maT daiwyes bandebis Camoyalibaba da italielebisTvis fulis gamo-<br />
Zal va.<br />
cnobili mafiozebi iyvnen:<br />
al kapone CikagoSi. alkoholis akrZalvis periodSi (1919-31) man moa xer xa<br />
di di fulis dagroveba. daiRupa filtvebis anTebiT da sifilistiT.<br />
laki luCiano: igi aSS-Si pataraobisas Cavida. 10 wlisa ukve “awerebda”<br />
sxva bavSvebs fuls. 1962 wels daiRupa gulis SeteviT.<br />
Cinuri triadeni<br />
Camoyalibda me-18 saukuneSi. ingliselebi indoeTSi moyvanil opiums<br />
yid dnen CineTSi, swored es iTvleba am organizaciis Camoyalibebis pirvel<br />
etapad. mas 300 000 wevri hyavs. wevrad gaxdomis pirobaa vinmes mokvla.<br />
axla isini fuls sZalaven Cinur restornebs (mag; aiZuleben maT<br />
500 dolarad iyidon Tevzis saWmeli) da biznesmenebs evropaSi da aSS-Si,<br />
vaWroben adamianebiT.<br />
133
danarTi 5<br />
,,qurduli samyaro,,<br />
qurduli samyaros warmoSobis mizezebi, socialur-<br />
politikuri aspeqti da warmoSobis Teoriebi<br />
upirveles yovlisa, saWiroa ganvixiloT ,,qurduli samyaros” warmoSoba<br />
da gaZliereba, aseve, is socialur-politikuri mdgomareoba, ramac ga napiroba<br />
,,qurduli samyaros” gaCena da misTvis aseTi avtoritetis mini-<br />
Weba.<br />
,,qurduli samyaro”, iseve rogorc zogadad nebismieri danaSauli, warmoadgens<br />
socialur movlenas, igi mWidro kavSirSia sxva sazogadoebriv<br />
movlenebTan, sazogadoebasa da politikasTan. es faqtorebi mis warmo<br />
SobaSi udides rols TamaSobs da amitomac maTi ganxilva sakmaod<br />
mniSvnelovania.<br />
erTi SexedviT, TiTqos aRniSnuli danaSaulis gaCenis mizezi iseTivea,<br />
rogoric sxva nebismieri danaSaulisa, Tumca is faqti, rom ,,qurduli<br />
samyaros” msgavsi organizebuli danaSaulebi (italiuri mafia, tria de bi,<br />
iakuZa) yvela saxelmwifoSi ar arsebobs, miuTiTebs, rom mas specifiku ri<br />
mizezebi aqvs. albaT zogierTma faqtorma ufro mniSvnelovani gavlena<br />
moaxdina ,,qurduli samyaros” warmoqmnaze da es ar aris erTi Zlieri<br />
faqtori, aramed esaa bevri mizezis urTierTzemoqmedebis Sedegi.<br />
imis gamo, rom ,,qurduli samyaro” gaCnda sabWoTa kavSirSi, saWiroa im<br />
qveyanaSi misi warmoSobis mizezebis ganxilva da im periodis socialurpolitikuri<br />
mdgomareobis Seswavla.<br />
h. abadinskis miaCnia, rom ,,qurduli samyaros” gaCenis mizezebi, faqtobrivad,<br />
analogiuria italiuri mafiis Camoyalibebis mizezebisa. ise ve,<br />
ro gorc italiaSi mafiis Camoyalibeba ganapiroba ucxoeli dampyroble -<br />
bis mier italiis xelSi Cagdebam da aman gamoiwvia sazogadoebis protesti,<br />
analogiurad sabWoTa kavSirSi revoluciis Semdeg komunistebis<br />
mo s v lam da gauTavebelma represiam xalxSi gaaCina undoblobisa da<br />
pro te s tis grZnoba. amas daemata isic, rom saxelmwifoSi Camoyalibda<br />
socializ mi, sadac adamiani ubralo WanWikia didi socialisturi manqanisa.<br />
amri gad, ,,saxelmwifo, rogorc mtris xati” warmoadgens erT-erT<br />
umTavres mi zezs ,,qurduli samyaros” Camoyalibebisa da sazogadoebis<br />
mier mi si aRiarebisa.<br />
aseve mniSvnelovania, rom revoluciis Sedegad damyarebuli mmarTveloba<br />
Tavad iyo danaSaulebrivi da Sedgeboda kriminalebisagan. ,,gan sa-<br />
134
kuTrebiT bevrma kriminalurma elementma hpova TavSesafari saqarTvelos<br />
bolSevikebis social-demokratiul partiaSi, romelic, umete sad,<br />
te rorizmiT, eqspropriaciiT, SekveTili mkvlelobebiTa da gamoZalviT<br />
iyo dakavebuli. am periodis partiis aqtiuri funqcionerebi iyvnen<br />
i. juRaSvili (stalini), s. orjonikiZe, kamo, f. maxaraZe da sxvebi, romel-<br />
Ta gan bevri SemdgomSi sabWoTa kavSiris partiuli xelmZRvaneli gax da.”<br />
isini qveynis marTvas warsulSi miRebuli kriminaluri gamocdilebis<br />
Sesabamisad Seudgnen. aRsaniSnavia isic, rom socialist revolucioner-<br />
Ta danaSaulebrivi saqmianobis Sedegad mopovebuli Tanxebi bolSevikuri<br />
revoluciis mosawyobad ZiriTad finansur resursad iqca. amrigad,<br />
Tavad saxelmwifo iyo erTi didi politikur-kriminaluri gaerTianeba,<br />
ramac TavisTavad ganapiroba kidevac ,,qurduli samyaros” Seqmna.<br />
garda aRniSnulisa, ,,qurduli samyaros” gaCenas xeli Seuwyo iseTma<br />
po litikurma garemoebebma, rogorebicaa: sabWoTa kavSirSi uamravi ada -<br />
mianis cixeSi moxvedra da revoluciis Semdgomi represiebiT aTaso<br />
biT adamianis cimbirSi gadasaxleba. maT Soris iyvnen rogorc<br />
sis xlis samarTlis damnaSaveebi, aseve udanaSauloebi (inteligencia, politpatimrebi<br />
da a.S.), Sedegad ki nel-nela cixidan gamosul adamia nebs<br />
iqidan gamohqondaT ,,qurduli azrovneba”. imdroindeli sazogadoebis<br />
mniSvnelovani nawili cixeSi namyofi iyo da icoda iqauri wesebi. xedavda,<br />
rom aRniSnuli wesebiT samarTlianobis miRweva ufro SesaZlebeli<br />
iyo, vidre saxelmwifosTan kavSiriT. aqedan ki iwyeba kidev erTi mniSvnelovani<br />
mizezi _ esaa sasamarTlo xelisuflebisa da samarTlis<br />
ar ar seboba. aRniSnuli funqcia SeiTavses ,,kanonierma qurdebma,” anu<br />
maT daikaves is vakuumi, romelic saxelmwifos araswori politikis Sedegad<br />
darCa. dasaxelebul garemoebebs daemata samarTaldamcav Ta korumpirebuloba<br />
da sisuste.<br />
erT-erT umniSvnelovanes socialur mizezs warmoadgenda, aseve, saxel<br />
mwifosa da xelisuflebaSi avtoritetuli figuris ararseboba.<br />
marTalia, iyo stalini, magram igi avtoritets mxolod partiuli nomenklaturisaTvis<br />
warmoadgenda, xolo sazogadoebas misi eSinoda, gansakuTrebiT<br />
1936-1937 wlebis Semdeg, amitomac sazogadoeba, romelsac<br />
sWirdeboda lideri da avtoriteti, cudsa da uaress Soris cuds arCevda<br />
da avtoritetad ,,kanonier qurds” aRiarebda, romelic sazogadoebis<br />
na wilad iqca da romelic moCvenebiTad ubralo xalxis gverdiT id ga.<br />
ubralo adamiani ,,qurduli samyaros” wevrobiT ufro Tavisuflad<br />
grZnobda Tavs, vidre xelisuflebisadmi loialuri da kanonmorCili<br />
mo qalaqe.<br />
yovelive aman sakmaod noyieri niadagi Seqmna ,,qurduli samyaros” Camosayalibeblad<br />
da xeli Seuwyo sazogadoebaSi mis damkvidrebasa da<br />
ganviTarebas.<br />
sainteresoa, Tu rogor gaCnda ,,qurduli samyaro” saqarTveloSi. saqar-<br />
135
TveloSi is importis gziT Semovida Tu Cvens qveyanaSi da mTels sab-<br />
WoTa kavSirSi erTdroulad aRmocenda? aRniSnul kiTxvas aqve SeiZleba<br />
gaeces pasuxi.<br />
zogadad, rogorc aseTi, organizebuli danaSauli, ,,qurduli samyaro”<br />
da ,,kanonieri qurdi” saqarTveloSi ar arsebobda da igi, ra Tqma unda,<br />
sabWoTa kavSiris pirmSoa, Tumca qarTul mentalitetSi da sazogadoe ba-<br />
S i yovelTvis arsebobda ,,kanonieri qurdis” analogi, rac ganpirobebulia<br />
qarTvelebisaTvis ase Zlier damaxasiaTebeli TvisebebiT. dabali<br />
<strong>samarTlebrivi</strong> <strong>kultura</strong>, Tavisuflebismoyvareoba (maT Soris kano nisagan<br />
Tavisuflebis), dauwereli moraluri wesebis arseboba da ma Ti<br />
pativiscema, avtoritetisadmi morCileba, liderobis survili. yovelive<br />
aqedan gamomdinare, qarTul sazogadoebaSi mudam arsebobdnen<br />
av toritetebi: xevisbrebi, maxvSebi da a.S, romlebic aseve dauwereli<br />
wesebis Sesabamisad da mixedviT akontrolebdnen sazogadoebas. amrigad,<br />
,,qurduli samyaro,” ra Tqma unda, ar aris wminda qarTuli fenomeni<br />
da igi sabWoTa kavSirSi Seqmnili organizebuli danaSaulia, magram<br />
SeiZleba iTqvas, rom igi ar yofila ucxo qarTuli sazogadoebisaTvis<br />
da albaT amitomac saqarTvelom aRniSnuli danaSauli, sabWoTa kavSiris<br />
sxva qveynebisagan gansxvavebiT, ufro advilad miiRo da SeiTvisa.<br />
,,kanonieri qurdebis” instituti Camoyalibda me-20 saukunis ocdaaTian<br />
wlebSi sabWoTa cixeebSi. arsebobs mravali versia imis Sesaxeb, Tu ram<br />
ganapiroba am institutis gaCena. Tumca, naTelia is faqti, rom ,,qurduli<br />
samyaro” TavisiT ar Seqmnilia, igi Seqmnes. aris mosazreba, rom igi<br />
Ta vad saxelmwifom Seqmna imisaTvis, rom gaekontrolebina patimrebiT<br />
gavsebuli cixeebi, daeregulirebina cixeebSi situacia, radganac im pir-<br />
Ta raodenoba, romlebic am periodis sabWoTa kavSiris cixeebsa Tu gadasaxlebebSi<br />
imyofebodnen, aSkarad Seusabamo iyo im jariskacebisa Tu<br />
policielebis raodenobasTan, romlebic maT icavdnen.<br />
arsebobs versia, rom ,,qurduli samyaro” sabWoTa xelisuflebis mier<br />
Seiqmna, rogorc socialuri kontrolis meqanizmi, iseve rogorc Sua<br />
saukuneebSi arsebobda socialur kontrolis ganmaxorcielebeli bere<br />
bis ordenebi. ,,sabWoTa kavSiris erT-erTi saidumloa, Tu romelma<br />
partiulma funqcionerma gadawyvita berebis ordenis analogi Seeqmna<br />
sazogadoebaze kontrolis gaZlierebis mizniT. es proqti warmatebiT<br />
ganxorcielda da misi Sedegi Cvens garemoSi dRemde aqtiurad cocxlobs.<br />
es aris socialuri instituti, romelic kanonieri qurde bis saxeliTaa<br />
cnobili.”<br />
dRemde burusiTaa moculi, kriminalebis gaerTianebisaTvis beruli ordenis<br />
saxis micema “lager”-cixeebSi moxda Tu ,,Tavisuflebaze”, rodesac<br />
partiuli inteleqtualebi mixvdnen, rom yvela ukmayofilos daWe ras,<br />
daxvretas an gadasaxlebas ver SeZlebdnen. kriminalurma gaerTiane bam<br />
136
ucbad SeiZina berobis niSnebi: kanonieri qurdebis kodeqsi Seicavs yvela<br />
im kanons, romlebic berebs hqondaT: celibati, sakuTrebaze uaris<br />
Tqma, gaWirvebulis da miusafaris TanagrZnoba, politikaSi Caurevloba<br />
da sxva.<br />
aRniSnuli versiis Tanaxmad, qurdebi xelisuflebis mier kontro lir debodnen<br />
da maTi arseboba Tavad xelisuflebis keTili nebidan ga momdinareobda.<br />
,,ra Tqma unda, kanonier qurdebs Sorisac iyvnen dau mor-<br />
Cileblebi da maTze legendebis warmoeba da kvlavwarmoeba isev da isev<br />
sabWoTa specsamsaxurebis daxmarebiT xdeboda imisaTvis, rom kanonier<br />
qurdTa ordenis xibli gaeZlierebina.” marTalia, sabWoTa xelisuflebam,<br />
garkveulwilad, xeli Seuwyo ,,kanonieri qurdebis” Camoyalibebas,<br />
ro ca cixeSi kriminaluri avtoritetebis gamoyeneba daiwyo wesrigis<br />
dasamyareblad, Tumca Semdeg maT dakarges kontroli da qurdebma Za li an<br />
mniSvnelovani Zalaufleba moipoves rogorc cixeSi, aseve cixis ga reT<br />
da saxelmwifoc uZluri aRmoCnda maT winaaRmdeg brZolaSi. amrigad,<br />
marTalia saxelmwifom Seqmna ,,qurduli samyaro”, rogorc socialuri<br />
kontrolis meqanizmi, magram, samwuxarod, Tavad dakarga masze kontroli.<br />
,,qurduli samyaro,” marTalia, garkveulwilad axorcielebda socialur<br />
kontrols, magram es iyo kriminaluri samyaros mier Seqmnili meqanizmi,<br />
romelic Tavad sazogadoebisaTvis gaxda misaRebi, Cven mier ukve<br />
gan xiluli mizezebis gamo.<br />
amrigad, sakmaod mniSvnelovania, ganxilul iqnes qurduli samyaros warmoSobisa<br />
da ganviTarebis istoria, raTa naTlad gamoCndes is dadebiTi<br />
RonisZiebebi, romlebic saxelmwifom gaatara ,,qurduli samyaros” winaaRmdeg<br />
brZolaSi da is Secdomebi, romlebic iqna daSvebuli da ramac<br />
ganapiroba ,,qurduli samyaros” dRemde moRweva. amis Seswavla ki<br />
dagvexmareba warsulis gamocdilebaze dayrdnobiT SevimuSaoT brZolis<br />
swori taqtika.<br />
ra Tqma unda, kriminalur samyaroSi ,,kanonier qurdebamdec” arsebobdnen<br />
avtoritetebi, romlebic akontrolebdnen damnaSaveebs rogorc cixeSi,<br />
aseve cixis gareT. Tumca, ,,kanonieri qurdebisagan” gansxvavebiT, maTi<br />
avtoriteti marto kriminalebze vrceldeboda da isini sazogadoebaSi<br />
miRebulebi ar iyvnen.<br />
,,sabWoTa kavSirSi “kanonieri qurdebis” winamorbedebi 1917 wlis oqtom<br />
bris revoluciis Semdeg gamoCndnen. danaSaulebrivi samyaros organizaciis<br />
Sida sistemis TiTqmis samsaukunovani istoria memkvidreobiT<br />
kavSirs uzrunvelyofda da Tavisi tradiciebis, adaT-wesebis, “kanonebis”<br />
kultivirebas axdenda.” swored am dagrovebul gamocdilebaze nelnela<br />
aRmocenda ,,qurduli samyaro.”<br />
ruseTSi kriminaluri avtoritetebi pirvelad revoluciis Semdeg gaCn-<br />
137
den, rodesac danaSaulebriv samyaroSi gamoiyo ori ZiriTadi mimar-<br />
Tuleba. pirveli _ damnaSaveni revoluciamdeli staJiT, meore _ pirebi,<br />
romlebic danaSaulis gzas daadgnen sabWoTa xelisuflebis mxridan<br />
zewolis Sedegad. am ukanasknelebma SeZles da moaxerxes TavianTi<br />
gav lenis qveS moeqciaT is damnaSaveebic, romlebsac ufro didi krimi<br />
naluri gamocdileba da ufro xangrZlivi danaSaulebrivi staJi<br />
hqon daT, ris Sedegadac Camoyalibda ,,Jiganebis” kasta, xolo jgufis wevrebs,<br />
romlebsac ,,Jiganebi” xelmZRvanelobdnen, ewodaT ,,Spana.” swo red<br />
aRniSnul periodSi ,,Jiganebis” mier Camoyalibda is ZiriTadi wesebi,<br />
romlebic SemdgomSi safuZvlad daedo ,,qurdul kanonebs.” ,,Jiganebi”<br />
sakuTar danaSaulebriv moqmedebas politikuri sarCuliT xsnidnen, “Jiga<br />
ne bis” mier Seqmnili wesebi da kanonebi mimarTuli iyo axali po litikuri<br />
reJimisadmi opoziciuri ideologiis gasamyareblad da mdgomareobda:<br />
• ,,sazogadoebisaTvis sasargeblo raime samuSaos Sesrulebis<br />
akrZalvaSi;<br />
• oficialuri ojaxis Seqmnis akrZalvaSi;<br />
• iaraRiT xelSi saxelmwifos dacvaSi monawileobis akrZalvaSi;<br />
• dazaralebulis an mowmis saxiT oficialur xelisuflebasTan<br />
TanamSromlobis akrZalvaSi;<br />
• saerTo salaroSi fulis Setanis valdebulebaSi.”<br />
es wesebi iqca safuZvlad da pirvel nabijad axali tradiciebisa da<br />
adaT-wesebis formirebisaken, romlebsac SemdgomSi ,,qurduli samyaros”<br />
tradiciuli atributebi (tatuireba, Jargoni, Jestebi) da emociuri elementebi<br />
(simRera, proza, Txroba) mohyva da maT erTad profesiuli damnaSavis<br />
arsi gansazRvres.<br />
Tumca, ,,Jiganebis” aseT avtoritets ver eguebodnen xangrZlivi ,,staJis”<br />
mqone kriminalebi, romlebSic ZiriTadad Sediodnen qurdebi da TaRliTebi<br />
(swored es danaSaulebi iTvleboda yvelaze avtoritetulad).<br />
,,brZolas ZalauflebisaTvis, romelic 20-30-ian wlebSi grZeldeboda,<br />
da naSaulebriv samyaroSi kardinaluri cvlilebebi mohyva. kriminaluri<br />
ierarqiis qveda safexurze mdgarma kriminalebma, romelTac “Jiga ne bi”<br />
marTavdnen da Tavs “urkebs” uwodebdnen, uari ganacxades liderebis<br />
morCilebaze, rasac ZalauflebisaTvis namdvili omi mohyva. “urkebma”<br />
da maTma mxardamWerma qurdebma gaimarjves da revoluciamdeli da<br />
axali tradiciebis simbiozis safuZvelze kriminaluri samyarosaTvis<br />
qcevis axali normebis kultivireba iwyes. sinTezis Sedegad Seiqmna<br />
araformaluri “qurduli kanoni”, romelic awesrigebda qcevis wesebs<br />
kriminalur garemoSi da adekvaturad asaxavda arsebuli socialuri<br />
sistemis, rogorc obieqturi sinamdvilis, realiebs. sxva sityvebiT rom<br />
vTqvaT, damuSavda da damtkicda dauwereli “qurduli kanoni”, romelic<br />
mTlianad danaSaulebrivi samyaros tradiciebs efuZneboda. am kanonis<br />
138
mxardamWeri liderebi sakuTari Tavs “kanonier qurdebs” uwodebdnen.”<br />
amrigad, rogorc vxedavT, postrevoluciur sabWoTa kavSirSi Seqmnilma<br />
sazogadoebrivma mdgomareobam gavlena moaxdina kriminalur samyarozec,<br />
rac winapiroba gaxda ,,qurduli samyaros” Seqmnisa.<br />
,,qurduli samyaros” aRmoceneba zemoT aRniSnul tradiciebze daiwyo<br />
1929 wlidan, maSin, roca sabWoTa kavSirma Seqmna specialuri sammar<br />
Tvelo e.w. ,,gulagi,” romelsac sabWoTa cixeebze kontroli daeva<br />
la. igi ZiriTadad ekonomikuri miznebiT Camoyalibda. milionobiT<br />
ufa so muSaxeli iTvisebda maRaroebs, maTve gahyavdaT arxebi da gzebi,<br />
aSenebdnen qalaqebs. Tumca patimarTa uricxv armias sWirdeboda gene -<br />
rali, Sida marTvis berketebi. aRniSnul situaciaSi kriminaluri avtoritetebis<br />
gamoCenas lager-cixeebSi yvela miesalmeboda _ rogorc<br />
ci xis administracia, romelsac uWirda patimarTa marTva, aseve Tavad<br />
patimrebic, romelTa Sorisac urTierToba ar kontrolirdeboda da<br />
iyo ganukiTxaoba. ,,kanonieri qurdebi” ki TavianTi avtoritetis me S veobiT<br />
advilad axerxebdnen dasaxelebuli problemebis mogvarebas. aRniSnulis<br />
Sedegad Camoyalibda umaRlesi ,,qurduli kasta” _ ,,blatnie”<br />
(,,blatnoebi”). es iyo is xalxi, visac Tavad cixis administracia aniWebda<br />
mTel rig privilegiebs imis sanacvlod, rom maT ekontrolebinaT patimrebi.<br />
swored am periodSi daiwyo ,,qurdulma samyarom” gaZliereba. igi Zlierdeboda<br />
da viTardeboda, avsebda Tavis rigebs axali liderebiT. ,,sakadro<br />
politika” iyo umkacresi. ,,kanonieri qurdi” yvela ver gaxdeboda.<br />
,,qurduli kanonebi” gavrcelda sabWoTa kavSiris yvela cixeSi. ikr-<br />
Zaleboda umizezod vinmes daWra, mokvla, sakanSi sxva patimris gaqurdva.<br />
Tavad ,,kanonieri qurdebi” ki yvelaze daculebi iyvnen, sastikad isjeboda<br />
,,kanonieri qurdis” Seuracxyofa an mkvleloba. amrigad, warmoSo bis<br />
momentidanve ,,qurdulma samyarom” sakmaod didi avtoriteti moipo va da<br />
mTeli sabWoTa kavSiris masStabiT erTaderT wamyvan krimina lur dajgufebad<br />
iq ca.<br />
amrigad, saxelmwifos gulgrilobam, uyuradRebobam da, aseve, cixe Si<br />
kon kretuli kastisaTvis privilegiebis miniWebam gamoiwvia ,,qurdu li<br />
samyaros” Seqmna. penitenciuri sistemis mouwesrigebloba da cixeebSi<br />
saTanado kontrolis ararseboba SeiZleba saxelmwifos Zvirad daujdes,<br />
rac ,,qurduli samyaros” magaliTzec gamoCnda. cixis SigniT Seqmnilma<br />
da saxelmwifos mier waxalisebulma organizebulma danaSaulma cixis<br />
gareTac gamoaRwia da sazogadoebasa da saxelmwifos didi safrTxe<br />
Seuqmna.<br />
139
“qurduli samyaros” ganviTareba cixeSi da cixis gareT<br />
mniSvnelovania ganvixiloT ,,qurduli samyaros” Semdgomi ganviTarebac,<br />
radganac am sakiTxis ganxilviT gavarkvevT, Tu rogori rTuli da winaaRmdegobrivi<br />
gza ganvlo aRniSnulma organizebulma danaSaulma da<br />
mainc ganagrZobs arsebobas. gaverkveT, sadaa misi susti wertilebi da<br />
rogor unda vimoqmedoT mis winaaRmdeg.<br />
1937 wlis agvistoSi gamasworebel dawesebulebaTa xelmZRvaneleb ma<br />
mi iRes brZaneba, romliTac “sameulebisaTvis” im pirTa saqmeebis momzadeba<br />
da ganxilva moiTxoveboda, romlebic “aqtiur antisabWoTa, ZirgamomTxrel<br />
da sxva danaSaulebriv saqmianobas eweodnen”. ZiriTadi<br />
da rtyma unda ganxorcielebuliyo qurdul gaerTianebaTa liderebzec.<br />
sul, eJovis brZanebis safuZvelze, Sinsaxkomis banakebSi daxvrites<br />
30 aTas kacze meti, romelTa umetesobasac danaSaulebrivi samyaros<br />
liderebi Seadgendnen.”<br />
represiebis Semdeg dawyebul meore msoflio oms mohyva lagerebidan<br />
patimrebis frontze gaSveba. maT Soris iyvnen ,,kanonieri qurdebic”,<br />
Tum ca ,,kanonieri qurdebis” nawilma ar uRalata ,,qurdul kanonebs” da<br />
uari ganacxada frontze wasvlaze. mravali qurdi daiRupa frontze.<br />
gadarCenilTagan bevri kvlav aRmoCnda Tavisuflebis aRkveTis adgileb<br />
Si da danaSaulebriv sferoSi reintegrireba daiwyo. aRniSnuls<br />
win aRud ga qurdebis is nawili, romelmac ar uRalata “rwmenas”. dabrunebul<br />
qur debs isini “frontovikebs” da “gamyidvel Zuknebs” uwodebdnen.<br />
am jgufebs Soris warmoqmnili dapirispireba “Zuknebis omis”<br />
saxelwodebiTaa cnobili. aRniSnuli omis Sedegad cixeebSi bevri ,,kanonieri<br />
qurdi” mokles. sabolood ,,avtomatSikebma” da orTodoqsma<br />
qur debma miaRwies SeTanxmebas da ,,qurdulma kanonma” pirvelad ganicada<br />
radikaluri cvlileba. konkretul SemTxvevebSi dasaSvebad iqna<br />
miCneuli omSi wasvla da xelisuflebasTan TanamSromloba.<br />
,,Zuknebis omis” Semdeg kidev erTi seriozuli Setakeba, romelic ,,kanonierma<br />
qurdebma” gadaitanes, iyo e.w. ,,polonel qurdebsa” da ,,kanonier<br />
qurdebs” Soris gaCenili dapirispireba. ,,poloneli qurdebi” iyvnen<br />
kri minaluri avtoritetebi, romlebmac nebayoflobiT Tqves uari ,,qurdul<br />
kanonebze” da TavianTi kasta Camoayalibes SedarebiT liberaluri<br />
kanonebiT. maT Soris daundobeli brZola daiwyo, Tumca ,,kanonierma<br />
qur debma” aRniSnuli sirTulec daZlies. garda Sida brZolebisa, maT<br />
gauZles saxelmwifos mier warmoebul represiul RonisZiebebsac.<br />
1956 wels sabWoTa kavSiris Sss-m q.solikamskSi daaarsa eqsperimentuli<br />
kolonia #6, romelsac xalxSi “TeTr geds” uwodebdnen. aq mxolod<br />
“kanonieri qurdebi” imyofebodnen. kolonia 80-iani wlebis bolomde<br />
moq medebda. aRniSnul dawesebulebaSi ,,kanonier qurdebs” usastikesad<br />
140
uswordebodnen. saxelmwifo yovel Rones xmarobda ,,kanonieri qurdebis”<br />
gasanadgureblad. SeiZleba iTqvas, rom aRniSnuli RonisZiebebis<br />
Sedegad sakmaod Semcirda ,,kanonieri qurdebis” raodenoba. 50-iani<br />
wlebisaTvis sabWoTa kavSiris 30-iani wlebis ,,qurduli ordenidan”<br />
dar Ca mxolod 3%. Tumca am RonisZiebebis Semdeg saxelmwifom brZola<br />
Sua gzaze Sewyvita da ,,qurdul samyaroze” gamarjveba gamoacxada, rac<br />
udidesi Secdoma iyo.<br />
,,rogorc praqtikam gviCvena, miuxedavad yvelaze “drakonuli” Ronis-<br />
Zi ebebisa da fuZemdebluri principebis transformaciisa, “kanonieri<br />
qur debis” ZiriTadma masam ara mxolod gadarCena moaxerxa, ara med SesaniSnavad<br />
Seegua axal politikur da ekonomikur pirobebs. ra Tqma unda,<br />
isini aRar iyvnen is kanonieri qurdebi, romlebic XX s.-is 30-40-iani<br />
wlebis “gulagis” banakebSi liderobdnen.”<br />
,,qurdulma samyarom” gauZlo socializmis represiul manqanas, rac<br />
imis mimaniSnebelia, rom am mankierebis winaaRmdeg mxolod ZaliT brZola<br />
ar gamodgeba, aseve Zalian mniSvnelovan faqtors warmoadgens ideologiuri<br />
brZola. marTalia, 50-ian wlebSi mxolod 3% darCa ,,qurduli<br />
ordenidan,” magram isic sakmarisi aRmoCnda, rom es mankiereba kvlav<br />
fexze damdgariyo da dRemde moeRwia. es faqtori, ra Tqma unda, gasaTvaliswinebelia<br />
,,qurduli samyaros” winaaRmdeg brZolaSi.<br />
aqve Zalian mniSvnelovania, ganvixiloT, Tu rogor moxda ,,qurduli samyaros”<br />
cixis gareT gamotana da sazogadoebaSi damkvidreba. rogorc<br />
zemoT aRiniSna, sazogadoebaSi arsebobda noyieri niadagi imisaTvis,<br />
rom ,,qurdul samyaros” fesvebi gaedga. aRniSnuli viTareba ,,qurdulma<br />
samyarom” kargad gamoiyena da daimkvidra Tavisi adgili sazogadoebaSi.<br />
1953 wels, stalinis gardacvalebisa da tiranuli reJimis xrwnis dawyebis<br />
Semdeg, ,,qurdulma samyarom” cixis gareT gamosvla daiwyo. axali<br />
SesaZlebelobebi gaCnda sazogadoebrivi cxovrebis sxvadasxva sferoSi<br />
qurdebis kriminaluri “potencialis” realizaciisaTvis.<br />
pirvel rigSi, ,,qurduli samyaros” wesebisa da ideebis sazogadoebaSi<br />
damkvidreba ganapiroba cixidan ,,Tavisuflebaze” gamosulma uamravma<br />
yofilma avtoritetma Tu ubralo kriminalma, romlebic ,,lagerebsa”<br />
Tu cixeebSi ,,eziarnen” aRniSnul fenomens da surdaT sazogadoebaSic<br />
gaevrcelebinaT es wesebi.<br />
,,cixis subkulturis Camoyalibebisa da gavrcelebis Sedegebi gascda<br />
penitenciuri problemebis farglebs. upirveles yovlisa, aman gamoiwvia<br />
sazogadoebis kriminalizacia, profesiuli da organizebu li<br />
da naSaulobis zrda, “kanonieri qurdebis” klanis xelaxali aRorZineba.<br />
nawilobriv, es moxda mosaxleobas Soris cixis subkulturis da masTan<br />
erTad kriminaluri ganwyobis gavrcelebiT, nawilobriv ki imis gamo,<br />
141
om Tanamedrove cixeebi da banakebi rogorc arsebuli, ise aRmocenebis<br />
procesSi myofi kriminaluri struqturebis kvebis wyarod iqca.”<br />
aseve, sakmaod didi roli iTamaSa ,,qurduli samyaros” cixis gareT<br />
gamosvlis droisaTvis moqmedi samarTaldamcavi sistemis sisustem da<br />
korumpirebulobam. adgilobrivi samarTaldamcavi organoebis Cinovnikebi<br />
sakmaod maRal Semosavlebs iRebdnen kriminaluri avtoritetebisagan,<br />
sanacvlod isini Tvals xuWavdnen maT arsebobaze, riTac ,,qurdul<br />
samyaros” Zalian did SesaZleblobas aZlevdnen, sul ufro Rrmad gaed<br />
gaT fesvebi da aeTvisebinaT sazogadoebrivi urTierTobebis meti<br />
sfe ro.<br />
“kanonieri qurdis” institutis aRorZinebaSi mniSvnelovani roli iTa -<br />
ma Sa 60-80-ian wlebSi samarTaldamcavi organoebis saqmianobaSi poli<br />
tikur-voluntaristuli hipoTezis _ “sabWoTa kavSirSi dana Sau<br />
lo bis sruli aRmofxvris SesaZleblobis Sesaxeb” _ SemoWram da<br />
qve yanaSi profesiuli da organizebuli danaSaulobis likvidaciis<br />
iluziam. amas Tan mohyva samarTaldamrRvevTa winaaRmdeg Sesabamisi<br />
or ganoebis brZolis aqtivobis daqveiTeba. qaRaldze, angariSebSi yvelaferi<br />
kargi rakursiT iyo warmodgenili, sinamdvileSi ki zneobriv<br />
normaTa daqveiTeba saSiS tempebs iRebda. Sss operatiul-samZebro aparatebis<br />
saqmianoba muSaobis umartives formebamde da meTodebamde<br />
nivelirdeboda. sauwyebo dokumentebidan amoiRes iseTi cnebebi, rogorebicaa:<br />
“kanonieri qurdi”, “sisxlissamarTlebriv-bandituri elementi”,<br />
“bandformireba” da a.S. normatiuli dokumentebidan msgavsi<br />
terminebisa da cnebebis amoRebam, agreTve sisxlis<strong>samarTlebrivi</strong> kanon<br />
mdeblobis arasworma reformirebam ganapiroba samarTaldamcavi<br />
or ganoebis samsaxurebrivi saqmianobis amorfuloba “kanonier qur deb-<br />
Tan” da danaSaulebrivi samyaros sxva liderebTan mimarTebiT. 1960<br />
wlis sisxlis samarTlis kodeqsis avtorebma saqarTvelos sabWoTa<br />
socialisturi respublikis Zveli sisxlis samarTlis kodeqsis terminebi<br />
da gansazRvrebebi, romlebic organizebuli danaSaulobis calkeul<br />
formebs asaxavdnen, ZiriTadad, daiyvanes cnebebamde “banda” da<br />
“msjavrdebulTa danaSaulebrivi dajgufeba”. qaRaldidan gaqra, Tumca<br />
cxovrebaSi ganagrZobda arsebobas organizebuli danaSaulobis iseTi<br />
formebi, rogorebic aris e.w. “Saika”, “danaSaulebrivi organizacia” da<br />
sxva. moxda maTi komuflireba universaluri <strong>samarTlebrivi</strong> cnebiT:<br />
“pirTa jgufis winaswari SeTanxmeba”. sisxlis samarTlis kodeqsSi SenarCunda<br />
termini “organizebuli danaSaulebrivi jgufi”, magram misi<br />
konkretuli Sinaarsi axsnili ar yofila. amitomac aseTi definiciebis<br />
gamoyeneba, rogorc procesualuri instrumentariisa, praqtikulad, SeuZlebeli<br />
iyo. operatiuli muSakebi, gamomZieblebi da mosamarTleebi mas,<br />
ZiriTadad, aigivebdnen zemoT dasaxelebul cnebasTan: “pirTa jgufis<br />
winaswari SeTanxmeba”. es ar moiTxovda danaSaulebrivi jgufis an danaSaulebrivi<br />
organizaciis niSnebis procesualur damtkicebas, rac,<br />
142
asakvirvelia, aRniSnuli kategoriis sisxlis samarTlis saqmeebze sasamarTlo<br />
procesebis Catarebas aiolebda”.<br />
amrigad, pirvel rigSi, kanonmdeblobis mouqnelobam, masSi ,,qurdu li<br />
samyaros” winaaRmdeg muxlis ararsebobam da, aseve, Tavad saxelmwifos<br />
mier qurduli samyaros winaaRmdeg brZolis Sewyvetam ganapiroba misi<br />
kvlav gaZliereba. aseTi politika saxelmwifos ukan Semoutrialda.<br />
sa nam saxelmwifos ,,siraqlemis poza” eWira, ,,qurduli samyaro” nel-nela<br />
Zlierdeboda da avtoritetsac imaRlebda sazogadoebaSi. es mware<br />
ga mocdileba, Cveni azriT, unda iqnes gaTvaliswinebuli Tanamedrove<br />
sa qarTveloSi da ,,qurduli samyaros” winaaRmdeg brZola ar unda da sruldes<br />
marto maTi cixeSi CasmiT.<br />
danaSaulebrivi garemos gansakuTrebiT saSiSi liderebis arasaTanadod<br />
Sefasebam, 70-80-ian wlebSi qveyanaSi arakeTilsaimedo socialur-ekonomikuri<br />
da socialur-politikuri situaciis arsebobam da, Sesabamisad,<br />
saxelmwifos mxridan “kanonieri qurdebis” winaaRmdeg brZolis Sesustebam<br />
kriminalebs erTgvari socialuri Sesvenebis saSualeba misca,<br />
ra m ac “kriminalur-negatiuri” ideologiis farTod gavrcelebamde da<br />
qurduli moZraobis zrdis stimulirebamde migviyvana.<br />
,,qurdulma samyarom” kargad gaTvala isic, rom Tu sazogadoebaSi mWidrod<br />
gaidgamdnen fesvebs, maT winaaRmdeg brZola sakmaod Zneli iqneboda,<br />
amitomac isini aqtiurad eweodnen ,,piar-kampaniebs,” ,,qvelmoqmedebas”,<br />
yvelanairad cdilobdnen sazogadoebisaTvis eCvenebinaT, rom ,,kanonieri<br />
qurdebi” samarTlianobisa da Tanasworobis mxares arian da rom, saxelmwifosagan<br />
gansxvavebiT, isini ufro zrunaven ubralo xalxze. aR -<br />
niSnuli RonisZiebebiT ,,qurduli samyaro” sul ufro da ufro Zlierdeboda.<br />
ra Tqma unda, am movlenebs arc saqarTvelosaTvis auvlia gverdi da<br />
Cve ni qveyanac, rogorc sabWoTa kavSiris Semadgeneli nawili, am dana-<br />
Saulebrivi sindikatis gavlenas ganicdida.<br />
,,am negatiurma procesebma gansakuTrebiT iCina Tavi kavkasiaSi da, ker Zod,<br />
saqarTveloSi. 20-50-iani wlebis periodSi danaSaulobis organize bu li<br />
da profesiuli formebis, maT ricxvSi, “kanonieri qurdis” institutis<br />
ganviTareba totalitaruli sistemis mkacr CarCoebSi xdeboda da,<br />
regionis miuxedavad, identuri niSnebiT xasiaTdeboda. kvlevis proces<br />
Si avtorebis mier ar yofila gamovlenili raime dokumenturad<br />
damtkicebuli gansxvaveba im periodis qarTvel da rus an sxva kriminalur<br />
avtoritetebs Soris. Tumca specialur literaturaSi da sxva<br />
masalebSi ukve xSirad gvxvdeba qarTveli “kanonieri qurdebis” saxelebi,<br />
romelTa avtoriteti vrceldeboda rogorc Tavisuflebis aRkveTis<br />
adgilebSi, ise mis gareT.”<br />
Crdilovani biznesis saqmosnebTan Serwymis wyalobiT “qurduli samya-<br />
143
o” mniSvnelovnad gaZlierda. qarTvel “kanonier qurdebs” sagulisxmo<br />
materialuri saxsrebi gauCndaT da “saerTo salaroze” naklebad iyvnen<br />
damokidebulni. bevri maTgani mdidrul cxovrebas eweoda: restornebi,<br />
avtomobilebi, Zvirfasi tansacmeli, lamazi qalebi, gavlenian da respeqtabelur<br />
pirTaTvis damaxasiaTebeli sxva atributebi. amis gamo<br />
“kanonieri qurdis” statusi prestiJuli gaxda qarTveli sazogadoebis<br />
sxvadasxva fenaSi, gansakuTrebiT axalgazrdebs Soris. axalgazrdobas<br />
qurduli romantika itacebs (gansakuTrebiT mimzidvelia legendebi<br />
qur duli simamacis, patiosnebis Sesaxeb, simRerebi, folklori), “kanoni eri<br />
qurdi” ganixileba, rogorc Suamavali gatacebuli sakuTrebis dasabruneblad,<br />
samarTliani arbitri konfliqtebisa da “saqmis garCe vebis”<br />
dros. piri, romelic gadawyvetilebas iRebs operatiulad da aseve<br />
operatiulad aRasrulebs.<br />
saxelmwifom 80-ian wlebSic gamoacxada ,,qurduli samyaros” winaaRmdeg<br />
brZola, magram sasurvel mizans mainc ver miaRwia. amjeradac saxelmwifom<br />
,,qurduli samyaros” winaaRmdeg zedapiruli brZola daiwyo,<br />
kvlav sxvadasxva muxliT iWerdnen ,,kanonier qurdebs,” Tumca aravin<br />
ebrZoda mizezebs, amitomac kvlav ver moxerxda ,,qurduli samyaros”<br />
da marcxeba.<br />
,,1986 wlis Sua xanebisaTvis daapatimres da cixeSi Casves 52 “kanonieri<br />
qurdi”, Tumca maTma umravlesobam mxolod simboluri sasjeli miiRo,<br />
ramdenadac sisxlis samarTlis kodeqsSi ar iyo specialuri muxli,<br />
romelic iTvaliswinebda pasuxismgeblobas “kanonieri qurdebis” kastasTan<br />
kuTvnilebis gamo. masalebidan Cans, rom oTxi qurdi gaasamarTles<br />
gasaxlebis reJimis darRvevisaTvis, 14 _ iaraRisa da sabrZolo masalis<br />
ukanono flobisaTvis, 19 _ narkobiznesisa da danaSaulebrivi<br />
aqtiurobis sxva formebisaTvis da arc erTi maTgani ar dasjila<br />
realuri qmedebis anu danaSaulebrivi dajgufebebis saqmianobaSi or ganizatoruli<br />
saqmianobisaTvis. am epizodma daadastura mravali mkvlevris<br />
azri imis Taobaze, rom Zalian Znelia qurdis izolireba misi<br />
or ganizatoruli saqmianobisgan, rasac is cixeSi yofnis drosac ki<br />
warmatebiT axorcielebs”.<br />
amrigad, SeiZleba iTqvas, rom mTeli Tavisi arsebobis periodSi ,,qurdulma<br />
samyarom” uamravi ram ganvlo: Sida dapirispirebebi, sisxlismRv<br />
re li garCevebi, saxelmwifos mxridan warmoebuli represiebi da,<br />
miuxe da vad amisa, mainc moaxerxa gadarCena da sazogadoebaSi fesvebis<br />
myarad gadg ma. igi swrafad adaptirdeba yovelgvar gardaqmnebsa da<br />
cvlilebebTan da viTardeba sazogadoebasTan erTad, amitomac aucilebelia,<br />
gaviziaroT warsulis gamocdileba da vimoqmedoT Sesa bami sad.<br />
ar unda davuSvaT igive Secdomebi da SevecadoT, yovelTvis erTi nabijiT<br />
win viyoT ,,qurdul samyaroze,” raTa man ver moaswros adaptireba<br />
da Tavis daRweva. es yovelive ki dagvexmareba, rom aRniSnuli mankiere-<br />
144
is winaaRmdeg efeqturi brZola warvmarToT.<br />
“qurduli samyaros” wesebi<br />
,,qurduli samyaros” winaaRmdeg brZolis da misi dagegmvisaTvis saWiroa<br />
gavecnoT Tavad am fenomenis maxasiaTeblebsac, zogadad ganvixiloT<br />
,,qurduli samyarosaTvis” damaxasiaTebeli wesebi. aRniSnuli wesebis<br />
ganxilvam unda warmoaCinos, Tu ratomaa es mankiereba sazogadoebisaTvis<br />
mi saRebi, saidan warmoiSveba misdami sazogadoebis tolerantuli<br />
da mokidebuleba, ratomaa igi ase romantizebuli axalgazrdebsa da ufrosi<br />
Taobis adamianebSi. aRniSnuli sakiTxis ganxilva SesaZlebels<br />
gaxdis SevimuSaoT ,,qurdul samyaroze” zemoqmedebis meqanizmebi.<br />
,,qurduli samyaros” wesebs sakmaod didi istoria aqvs, man bevri cvlileba<br />
ganicada da amJamadac ganicdis sazogadoebrivi viTarebis kvaldakval.<br />
srulyofilad qurduli samyaros wesebi da misTvis damaxasiaTebeli<br />
niSnebi gadmocemulia givi lobJaniZisa da giorgi Rlontis monogra fia-<br />
Si ,,kanonieri qurdebi saqarTveloSi: istoria da realoba.” aRniSnuli<br />
mono grafiis Sesabamisad SevecdebiT am wesebis ganxilvas.<br />
qurduli samyaros pirveli da umTavresi maxasiaTebeli, riTac is xiblavs<br />
sazogadoebas, es aris damoukidebloba. qurdi aris Tavisufali<br />
da igi aravis ar emorCileba, ,,kanonieri qurdi” mxolod qurduli kanonis<br />
mixedviT cxovrobs. Tavisufleba ki nebismieri adamianisaTvis<br />
uZvirfasesi ramaa da gansakuTrebiT mniSvnelovani iyo sabWoTa kavSiris<br />
dros, rodesac adamians da sazogadoebas maqsimalurad SezRuduli<br />
hqon daT Tavisufleba. amrigad, Tavisufali da damoukidebeli ,,kanonieri<br />
qurdi,” romelic arad agdebda sabWoTa reJims, sazogadoebaSi da,<br />
gan sakuTrebiT, axalgazrda biWebSi aRtacebas iwvevda.<br />
mniSvnelovania is garemoeba, rom ,,qurduli sazogadoeba” efuZneboda<br />
Tanasworobasa da demokratiul ierarqias. ,,qurdul samyaroSi” ,,kanonie<br />
ri qur debi” Tanasworni iyvnen, ganurCevlad erovnebisa. aseve, ,,qurduli<br />
samyaro” saSualebas iZleoda damsaxurebis SemTxvevaSi nebismieri<br />
ga m xdariyo ,,kanonieri qurdi.” demokratiulobisa da Tanasworobis gamovlinebad<br />
SeiZleba CavTvaloT is wesic, rom dauSvebeli iyo vinmes<br />
umizezod daCagvra, cema, daWra an mokvla. adamians pasuxi unda ego<br />
Tavis saqcielze.<br />
amasTan, ,,qurdul samyaroSi” arsebobs sxva sakmaod mniSvnelovani ,,kanonebi”,<br />
romelTa Sesrulebac savaldebuloa ,,qurduli samyaros” yvela<br />
145
warmomadgenelisaTvis. esenia:<br />
• qurduli ideis erTguleba da mxardaWera;<br />
• samarTaldamcav organoebTan kontaqtebis dauSvebloba;<br />
• sxva “kanonier qurdebTan” an avtoritetebTan urTierTobebSi<br />
patiosnebis dacva;<br />
• TavianT wreSi axali wevrebis, gansakuTrebiT, axalgazrdebis Cabmis<br />
valdebuleba;<br />
• politikuri saqmianobis akrZalva;<br />
• kontroli gamasworebel dawesebulebebsa da droebiTi dakavebis<br />
saknebSi wesrigis dacvaze, iq qurdebis Zalauflebis damyareba;<br />
• kartis TamaSis aucilebeli codna.<br />
am ZiriTadi “kanonebidan” gamomdinareobs mTeli rigi wesebisa:<br />
• uari nebismier saxelisuflebo struqturasTan TanamSromlobaze;<br />
• uari sagamoZiebo da sasamarTlo organoebisaTvis Cvenebis<br />
micemaze;<br />
• uari Cadenili danaSaulis aRiarebaze;<br />
• konfidencialobis dacvis valdebuleba TanamzraxvelebTan da maT<br />
adgilsamyofelTan dakavSirebiT;<br />
• sakuTrebis da danazogis arqona;<br />
• ojaxis aryola;<br />
• perioduli patimroba;<br />
• uari iaraRze;<br />
• nebismier pirobebSi muSaobaze uaris Tqma;<br />
• zonaSi wesrigis dacva, e.i. konfliqtis garCeva, kamaTis, danis<br />
trialis da a.S. dauSvebloba;<br />
• patimrebis yofnis adgilebis momarageba;<br />
• qurduli salaros Sevseba, e.i. msjavrdebulebis, patimrebisgan da<br />
a.S. mosakrebelis aReba;<br />
• mSoblebis (gansakuTrebiT dedis) pativiscema;<br />
• nebismieri partiis, gaerTianebis wevrobaze uaris Tqma;<br />
• “Jargonis” codna;<br />
• axalgazrdobisaTvis cxovrebis, “gagebis” swavleba;<br />
• Caweris (registraciis) arqona;<br />
• patiosneba qurdebTan kartis TamaSis dros;<br />
• TanaSemwis (Sestiorkis) yola.<br />
cixis “kanonebi”:<br />
• gamoyofs wils “saerTo salaroSi”;<br />
• krZalavs Zaladobis gamoyenebas “kanonieri qurdis” mimarT;<br />
• pativs scems ufrosebs;<br />
• pativs scems mSoblebs;<br />
146
• Seurigebelia dabezRebisadmi;<br />
• krZalavs usafuZvlod raimes warTmevas;<br />
• krZalavs vinmes mimarT mtkicebulebis gareSe braldebis<br />
wayenebas;<br />
• krZalavs Seuracxyofas;<br />
• krZalavs ucenzuro ginebas;<br />
• mxars uWers daojaxebulebs;<br />
• krZalavs seqciaSi Sesvlas (“ar gawiTleba”);<br />
• krZalavs Tavisianebis gaqurdvas.<br />
aRniSnuli CamonaTvali moyvanilia g. lobJaniZisa da g. Rlontis monografiaSi<br />
da SeiZleba srulyofilad miviCnioT.<br />
amrigad, rogorc am wesebidan Cans, sakmaod bevri ram ,,qurdul wese b-<br />
Si” damyarebulia sazogadoebaSi arsebul moralur da zneobriv Ri rebulebebze.<br />
ufrosis pativiscema, Zaladobis gamoyenebis akrZalva umi zezod,<br />
dambezReblobis akrZalva, ojaxis pativiscema da a.S. es yve la fe ri<br />
Zalian axloa da misaRebia sazogadoebisaTvis. albaT aman gana piro ba<br />
isic, rom ,,kanonierma qurdebma” moaxerxes sazogadoebis ,,moxibvla”.<br />
amas emateba Tavad ,,kanonieri qurdis” maRali avtoriteti, rasac ganapirobeda<br />
maTze legendebis SeTxzva da maTi vaJkacobis, simamacisa<br />
da samarTlianobis etalonad warmoCena. ,,qurduli samyaros” wesebis<br />
mixedviT, umaRles donemdea ayvanili mamakacuri Rirseba, romlis xelyo<br />
fa da umizezod Selaxva sastikad isjeboda da nebismier kriminalur<br />
av toritets, pirvel rigSi, Tavisi da Tavisi axloblebis Rirsebis dacva<br />
evaleboda. aRniSnuli wesebi mowonebas imsaxurebs axalgazrdebSi. maT<br />
uCndebaT survili, mibaZon ,,kanonier qurdebs,” cdiloben icxovron<br />
,,qur duli wesebis” Sesabamisad. es ki xels uwyobs ,,qurduli samyaros”<br />
axali ,,kadrebiT” Sevsebas.<br />
,,qurduli samyaros” Seswavlam naTlad gvaCvena, ramdenad did safrTxes<br />
warmoadgens igi sazogadoebisaTvis, ra xerxebi iqna mis winaaRmdeg gamoyenebuli,<br />
romeli aRmoCnda maT Soris efeqturi da romeli piriqiT,<br />
ra gza ganvlo qurdulma samyarom dRevandlamde da ratomaa igi ase<br />
misaRe bi sazogadoebisaTvis. aRniSnulis codna dagvexmareba sworad<br />
davgeg moT am danaSaulis winaaRmdeg brZola, gaviziaroT ukve arsebuli<br />
gamocdile ba da aRar davuSvaT igive Secdomebi. momdevno TavSi ganxi luli<br />
iqneba is RonisZiebebi, romlebsac saqarTvelos xelisufleba ata rebs<br />
,,qurduli samyaros” winaaRmdeg, kerZod, sakanonmdeblo cvlilebebi.<br />
2003 wlis 20 dekembers cvlileba Sevida saqarTvelos sisxlis samar-<br />
Tlis kodeqsSi, romliTac daemata 223 1 _e muxli ,,qurduli samyaros<br />
wevroba, kanonieri qurdoba”. es muxli moTavsebulia saqarTvelos sisxlis<br />
samarTlis kodeqsis mecxre karis (,,danaSauli sazogadoebrivi<br />
wesrigisa da uSiSroebis winaaRmdeg”) ocdameaTe TavSi da ganekuTvneba<br />
147
sazogadoebrivi wesrigisa da uSiSroebis winaaRmdeg mimarTul danaSaulTa<br />
ricxvs. aRniSnuli muxli Semdegnairadaa formulirebuli:<br />
,,1. qurduli urduli samyaros wevroba _ isjeba Tavisuflebis aRkveTiT vadiT<br />
xu Tidan rva wlamde, jarimiT an uamisod.<br />
2. kanonieri qurdoba _ isjeba Tavisuflebis aRkveTiT vadiT Svididan<br />
aT wlamde, jarimiT an uamisod.”<br />
aseve, Cvens qveyanaSi miRebulia kanoni ,,organizebuli danaSauli sa<br />
da reketis Sesaxeb,” romelSic ganmartebulia ,,qurduli samyaro” da<br />
,,kanonieri qurdi.”<br />
,,1. qurduli samyaro _ pirTa nebismieri erToba, romelic moqmedebs<br />
maT mi er dadgenili/aRiarebuli specialuri wesebis Sesabamisad<br />
da romlis mizania daSinebiT, muqariT, iZulebiT, dumilis pirobebiT,<br />
qurduli garCevis gziT, danaSaulebriv qmedebebSi arasrulwlo<br />
vanTa CabmiT, danaSaulis CadeniT an danaSaulis Cadenisaken<br />
waqeze biT misi wevrebisaTvis an sxva pirebisaTvis sargeblis mi-<br />
Reba.<br />
2. qurduli samyaros wevri _ nebismieri piri, romelic aRiarebs qurdul<br />
samyaros da aqtiurad moqmedebs qurduli samyaros miznebis<br />
gansaxorcieleblad.<br />
3. qurduli garCeva _ qurduli samyaros wevris mier ori an orze met<br />
pirs Soris arsebuli davis gadawyveta, romelsac axlavs muqara,<br />
iZuleba, daSineba an sxva ukanono qmedeba.<br />
4. kanonieri qurdi _ qurduli samyaros wevri, romelic qurduli<br />
samyaros specialuri wesebis Sesabamisad nebismieri formiT mar-<br />
Tavs an/da organizebas uwevs qurdul samyaros an pirTa garkveul<br />
jgufs.”<br />
148
Tema 8 - Cemi samarTliani arCevani<br />
mizani<br />
moswavleebi gaiazreben kanonis uzenaesobis principisa da samarTlebri<br />
vi kulturis mniSvnelobas.<br />
xangrZlivoba - erTi gakveTili (erTi akademiuri saaTi).<br />
saWiro resursebi _ furclebi, kalmebi, trafaretebi, markerebi, didi<br />
formatis qaRaldebi.<br />
gakveTilis procesi<br />
maswavlebeli kedlis erT boloSi gamoakravs trafarets ,,momxre” da<br />
meore boloSi _ ,,mowinaaRmdeges”.<br />
samarTaldamcveli moswavleebs sTavazobs gamoTqmas: ,,unda davicvaT<br />
yvela kanoni, kanoni, maT Soris, usamarTloc ki” ki”. moswavleebs 2 wuTi aqvT mosafiqreblad.<br />
vinc eTanxmeba, dgeba im mxares, sadac aris warwera ,,momxre”,<br />
vinc winaaRmdegia _ warwerisken ,,mowinaaRmdege”, xolo is, vinc<br />
meryeobs _ SuaSi.<br />
rodesac monawileebi ganlagdebian kedlis gaswvriv, samarTaldamcveli<br />
sTxovs kedlis boloebSi mdgom or monawiles, dajdes oTaxis centrSi<br />
mdgom skamze. am moswavleebs aqvT TiTo wuTi imis gansamartavad, Tu<br />
ratom eTanxmebian an ar eTanxmebian gamonaTqvams.<br />
erTi wuTis Semdeg samarTaldamcveli sTxovs maT, visac ar hqonda gadawyvetili,<br />
sad unda damdgariyo, gadainacvlon erTi an meore lideris<br />
ukan, radgan ar SeiZleba, vinmes darCes Camouyalibebeli azri. Sedegad<br />
unda Seiqmnas gancxadebis ,,momxreTa” da “mowinaaRmdegeTa” TiTo jgufi.<br />
mieciT erTmaneTisgan daSorebul orive jgufs 5 wuTi TavianTi<br />
poziciebis damcavi argumentebis mosafiqreblad da lideris asarCevad,<br />
romelic waradgens am argumentebs msmenelis winaSe.<br />
5 wuTis Semdeg liderebma unda daikavon adgilebi oTaxis centrSi, xo lo<br />
,,mxardamWerebi” ganlagdnen maT ukan. liderebs 3-3 wuTi aqvT TavianTi<br />
argumentebis warmosadgenad, drois amowurvis Semdeg mxardamWe rebs SeuZliaT<br />
Seicvalon azri da gadavidnen opoziciuri jgufis mxares, Tu<br />
maTi argumentebi ufro damajereblad moeCvenebaT.<br />
mieciT jgufebs damatebiTi 5 wuTi argumentebze samuSaod da mesame<br />
spikeris asarCevad. analogiurad, drois amowurvis Semdeg mieciT mona-<br />
149
wileebs saSualeba, Seicvalon poziciebi, Tu amis survili eqnebaT.<br />
Semdegi etapi gulisxmobs Semajamebel analizsa da diskusias.<br />
maswavlebeli avlens im moswavleebs, romlebmac TamaSis mimdinareobis<br />
dros Seicvales azri da arkvevs, konkretulad romelma argumentebma<br />
gamoiwvies es. hqonda Tu ara raime azri savarjiSos maTTvis, vinc ar<br />
Seicvala sakuTari azri? SeuZliaT warmoadginon romelime argumenti,<br />
romelsac SeeZlo maTTvis azris Secvla. poziciebis Secvla moxda<br />
mxolod argumentebisa Tu emociebis safuZvelzec?<br />
bolos maswavlebeli da samarTaldamcveli madlobas uxdian moswavleebs<br />
maT mier gaweuli Sromisa da TanamSromlobisTvis, romelic gagrZeldeba<br />
sxva formebiT. orive aRniSnavs, Tu ramdeni ram iswavles<br />
moswavleebisa da erTmaneTisgan, ramac sasargeblod gaamdidra maTi<br />
ga mocdileba.<br />
150
ganmartebiTi leqsikoni<br />
polisi - Zvel berZnulad niSnavda qalaqs.<br />
politea – Zvel berZnulad niSnavda qalaqis mmarTvelobas.<br />
politia – politea laTinurad. swored laTinuri enidan warmoiSva<br />
sit yva policia, romelic sawyis etapze xelisufals niSnavda.<br />
policia _ sazogadoebrivi wesrigis dasacavad uflebamosili samar-<br />
Taldamcavi organo. Tanamedrove qveynebis saxelmwifo meqanizmSi policiis<br />
struqtura da gavlena damokidebulia mmarTvelobis formebze,<br />
saxelmwifoebriv-teritoriul mowyobasa da politikur reJimze. policia<br />
pa suxismgebelia mosaxleobis, saxelmwifos, kerZo sakuTrebis dacvaze,<br />
agreTve sisxlissamarTlis saqmeTa gamoZiebaze, sagzao moZraobisa<br />
da sazogadoebrivi wesrigis regulirebaze. policielebs, rogorc wesi,<br />
acviaT forma da atareben iaraRs.<br />
federaluri – igivea rac federaciuli – federaciis safuZvelze agebuli.<br />
federacia – saxelmwifo wyobilebis forma, romlis drosac ramdenime<br />
saxelmwifosgan iqmneba erTi saxelmwifo.<br />
kadrebi – romelime dawesebulebis, warmoebis, meurneobis ama Tu im dargis<br />
muSakTa ZiriTadi Semadgenloba.<br />
politikuri saqmianoba – politikur partiaSi gawevrianeba, nebismier<br />
arCeviT organoSi arCevis uflebis gamoyeneba.<br />
azartuli TamaSebi _ anu TamaSobebi, romelTa Sedegi mTlianad an nawilobriv<br />
damokidebulia SemTxveviTobaze, tardeba banqos dastis, kamaTlis,<br />
saTamaSo borblis (ruletis) an saTamaSo aparatis meSveobiT<br />
da masSi monawileoba fuladi mogebis SesaZleblobas iZleva.<br />
kodeqsi – kanonTa krebuli.<br />
saqarTvelos samoqalaqo kodeqsi _ kanonebi, romlebic awesrigebs pir-<br />
Ta Tanasworobaze damyarebul kerZo xasiaTis qonebriv, saojaxo da pirad<br />
urTierTobebs.<br />
saqarTvelos administraciul samarTaldarRvevaTa kodeqsi<br />
saqarTvelos administraciul samarTaldarRvevaTa kodeqsi _ kanonebi,<br />
romlebic emsaxureba sakuTrebis, moqalaqeTa socialur-ekonomikuri, politikuri<br />
da piradi uflebebisa da Tavisuflebebis, agreTve sawarmoTa,<br />
dawesebulebaTa, organizaciaTa uflebebisa da kanonieri interesebis,<br />
151
mmarTvelobis dadgenili wesis, saxelmwifo da sazogadoebrivi wesri<br />
gis dacvas, samarTaldarRvevaTa Tavidan acilebis uzrunvelyofas,<br />
moqalaqeTa aRzrdas saqarTvelos konstituciis, moqalaqeTa uflebebis,<br />
pativisa da Rirsebis, saerTo cxovrebis wesebis pativiscemis, dakisrebul<br />
movaleobaTa Sesrulebis suliskveTebiT.<br />
saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsi _ kanonebi, romlis mixedvi-<br />
Tac dgindeba sisxlis-<strong>samarTlebrivi</strong> pasuxismgeblobis safuZveli, amas-<br />
Tanave, gansazRvravs, Tu romeli qmedebaa danaSaulebrivi da awesebs<br />
Sesabamis sasjels an sxva saxis sisxlissamarTlebriv RonisZiebas.<br />
sisxlis samarTlis saproceo kodeqsi _ kanonebi, romelTa mizania, daadginos<br />
danaSaulis an sxva marTlsawinaaRmdego qmedebis faqtobrivi<br />
garemoebani da misi Camdeni piri, uzrunvelyos kanonis sworad gamoye ne -<br />
ba, ar dauSvas udanaSaulo piris msjavrdeba, gamoasworos sagamoZie bo<br />
da sasamarTlo Secdomebi, daicvas moqalaqis, eWvmitanilis, bralde bulis,<br />
dazaralebulis, agreTve sisxlis samarTlis procesis yvela sxva<br />
mo nawilis uflebebi da Tavisuflebebi, daamkvidros sazogadoebaSi kano<br />
nis, humanizmisa da samarTlianobis ideebis pativiscema.<br />
meurveoba da mzrunveloba – arasrulwlovan bavSvebs, romlebic mSoblis<br />
mzrunvelobis gareSe darCnen mSoblebis gardacvalebis, gardac -<br />
vli lad aRiarebis, mSoblebisaTvis mSoblis uflebis CamorTmevis, SeCere<br />
bis an SezRudvis, mSoblebis qmeduunarod, ugzo-ukvlod dakargulad<br />
aRiarebis an bavSvis mitovebulad aRiarebis gamo, uwesdebaT meurveoba<br />
da mzrunveloba maTi aRzrdis mizniT, piradi da qonebrivi uflebebisa<br />
da interesebis dasacavad.<br />
meurveoba _ meTvalyureoba, romelic wesdeba bavSvze, romelsac ar miuR<br />
wevia Svidi wlis asakisaTvis.<br />
mzrunveloba _ mzrunveloba wesdeba arasrulwlovanze Svidi wlis<br />
asa kidan Tvramet wlamde.<br />
saganmanaTleblo resurscentri<br />
saganmanaTleblo resurscentri - saganmanaTleblo resurs-centri<br />
(Sem dgomSi – resurs-centri) warmoadgens saqarTvelos ganaTlebisa da<br />
mecnierebis saministros (SemdgomSi – saministro) teritoriul or ganos.<br />
saministros teritoriuli organoebia saganmanaTleblo resurscentrebi,<br />
romlebic iqmneba saqarTvelos mTel teritoriaze;<br />
saganmanaTleblo resurscentrebis mmarTvelobis sfero, ufleba-movaleobani<br />
da saqmianobis ZiriTadi mimarTulebebi ganisazRvreba saganmanaTleblo<br />
resurscentrebis tipuri debulebiT, romelsac amt kicebs<br />
ministri.<br />
152
meurveobisa da mzrunvelobis centraluri da adgilobrivi organoebi _<br />
saqarTvelos Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis saministro<br />
an/da mis sistemaSi Semavali uflebamosili dawesebuleba (organizacia),<br />
agreTve maTi teritoriuli organoebi.<br />
mantia – GgrZeli, farTo wamosasxami.<br />
mosamarTle – saqarTvelos kanonmdeblobiT, saerTo sasamarTlos Tanamdebobis<br />
piri, romelic kanoniT dadgenili wesiT arCeuli an daniSnulia<br />
mosamarTled da erTpirovnulad an kolegiis SemadgenlobaSi<br />
axor cielebs marTlmsajulebas.<br />
prokurori – piri, romelic uSualod axorcielebs sisxlis samarTlis<br />
saproceso kanonmdeblobiT gaTvaliswinebul funqciebs.<br />
advokati – emorCileba mxolod kanonsa da profesiuli eTikis normebs<br />
da gawevrianebulia saqarTvelos advokatTa asociaciaSi. saadvoka to<br />
saqmianoba moicavs: advokatis mier iuridiuli rCevis micemas im piri saTvis,<br />
romelmac mas daxmarebisaTvis mimarTa; klientis warmomadgenlobas<br />
sakonstitucio davis, sisxlis, samoqalaqo an administraciuli samarTlis<br />
saqmeze sasamarTloSi.<br />
ierarqiuli – ierarqiis xasiaTisa.<br />
ierarqia – wesi Tanamdebobrivad udablesis daqvemdebarebisa umaR lesisadmi.<br />
iusticiis umaRlesi skola _ skolis daniSnulebaa saqarTvelos saer To<br />
sasamarTloebis sistemaSi mosamarTled dasaniSni piris profesiuli<br />
momzadeba. skolis mizania, uzrunvelyos msmenelis Teoriuli codnis<br />
gaRrmaveba da praqtikuli muSaobisaTvis aucilebeli unar-Cvevebis gamomuSaveba.<br />
saqarTvelos iusticiis umaRlesi sabWo _ mosamarTleTa Tanamdebobaze<br />
daniSvnis, mosamarTleTa Tanamdebobidan gaTavisuflebis, sakvalifi kacio<br />
gamocdebis organizebis, sasamarTlo reformis gasatareblad winadadebebis<br />
SemuSavebis da kanoniT dadgenili sxva amocanebis Ses rulebis<br />
mizniT Seqmnili organo.<br />
kolegia – sami mosamarTlisgan Semdgari sasamarTlo.<br />
spikeri _ sakanonmdeblo organos sxdomebis warmmarTveli. termini damkvidrda<br />
britaneTis Temta palatis spikerebTan analogiiT.<br />
braldebuli – sisxlis samarTlis pasuxisgebaSi micemuli piri.<br />
153
gansasjeli – braldebuli, romlis mimarT sabraldebo daskvnis Sedgenis<br />
Semdeg saqme arsebiTad gansaxilvelad an saproceso SeTanxmebis<br />
dadebis Semdeg dasamtkiceblad Cabarda sasamarTlos gansjadobis mixedviT.<br />
braldebis mxare – prokurori, agreTve dazaralebuli.<br />
nafici msajuli – xalxis warmomadgenlebi, romlebic uSualod monawileoben<br />
marTlmsajulebis ganxorcielebaSi. isini, rogorc wesi, qmnian<br />
damoukidebel kolegias, romelic verdiqtis gamotaniT wyvets mxolod<br />
braldebulis braleulobisa Tu udanaSaulobis sakiTxs. braleulad<br />
cnobis SemTxvevaSi ganaCens adgenen da sasjels niSnaven profesionali<br />
mosamarTleebi damoukideblad an nafic msajulebTan erTad.<br />
inspeqtor-gamomZiebeli – saxelmwifo Tanamdebobis piri, romelic Tavisi<br />
kompetenciis farglebSi uflebamosilia awarmoos sisxlis samarTlis<br />
saqmeTa winaswari gamoZieba.<br />
mowme – piri, romlisTvisac cnobilia sisxlis samarTlis saqmis gare<br />
moebaTa dasadgenad saWiro monacemebi. mowmed SeiZleba gamoiZaxon<br />
nebismieri piri, romelmac SeiZleba icodes sisxlis samarTlis saqmis<br />
garemoebaTa dasadgenad saWiro monacemebi.<br />
alkoholizmi _ magari sasmelebis xSirad sma; loToba.<br />
alkoholiki (loTi) _ piri, romelsac smisTvis Tavis danebeba ar ZaluZs<br />
da romlis cxovrebis weszec sma mniSvnelovan gavlenas axdens.<br />
narkotiki _ iseTi mcenareuli an xelovnurad miRebuli nivTiereba, romlis<br />
moxmareba adamianis organizmSi fizikur, gonebriv an orive sa xis<br />
cvlilebebs iwvevs.<br />
narkomania _ daavadeba, romelic viTardeba narkotikul saSualebaTa<br />
sistematuri moxmarebis Sedegad da vlindeba narkotikis miRebis dauZleveli<br />
an Znelad dasaZlevi moTxovnilebis saxiT.<br />
narkomani _ narkomaniiT daavadebuli adamiani, romelsac aqvs narkotikis<br />
dauZleveli moTxovnileba, aReniSneba perioduli an qronikuli<br />
in toqsikacia (mowamvla) da iZulebulia gazardos nivTierebis doza<br />
organizmis dozisadmi SeCvevis gamo.<br />
narkotikis momxmarebeli _ adamiani, romelic arasamedicino daniSnu lebiT<br />
xmarobs narkotikul saSualebas, vinaidan aqvs misdami Camoyalibebu<br />
li damokidebuleba.<br />
narkotikuli danaSauli _ piradi moxmarebisaTvis narkotikuli saSua-<br />
154
lebis ukanono damzadeba, SeZena, Senaxva anda eqimis daniSnulebis gare Se<br />
ukanonod moxmareba; aseve narkotikuli saSualebis warmoeba, gadazidva,<br />
gadagzavna an gasaReba; narkotikuli saSualebis Semcveli mcenaris<br />
uka nono daTesva, moyvana an kultivireba; narkotikuli saSualebis ukanonod<br />
moxmarebisaTvis binis an sxva sadgomis daTmoba; narkotikuli<br />
saSualebis moxmarebaze dayolieba.<br />
pasiuri saarCevno ufleba (arCevnebSi monawileobis ufleba) – moqala qis<br />
ufleba, kenWi iyaros sajaro xelisuflebis warmomadgenlobiT organo<br />
Si asarCevad da sajaro xelisuflebis Tanamdebobis dasakaveblad.<br />
nikotinizmi – nikotiniT qronikuli an mwvave mowamvla.<br />
nikotini – Sxami, romelsac Seicavs Tambaqo.<br />
azartuli TamaSobebi _ TamaSobebi, romelTa Sedegi mTlianad an nawilobriv<br />
damokidebulia SemTxveviTobaze, tardeba banqos dastis, kamaTlis,<br />
saTamaSo borblis (ruletis) an saTamaSo aparatis meSveobiT da<br />
masSi monawileoba fuladi mogebis SesaZleblobas iZleva.<br />
moTamaSe _ piri, romelic TamaSobaSi monawileobs mogebis miRebis mizniT.<br />
samorine – specialuri saTamaSo dawesebuleba, sadac saTamaSo borb lis<br />
(ruletis), banqos, saTamaSo magidebis, kamaTlebis, saTamaSo aparatebisa<br />
da sxva inventaris saSualebiT xorcieldeba fuladi mogebis gaTamaSeba.<br />
saTamaSo darbazi – samorineSi TamaSobebis Casatarebeli specialuri<br />
adgili, sadac uzrunvelyofilia moTamaSeTa usafrTxoeba da daculia<br />
sazogadoebrivi wesrigi da romelic akmayofilebs sanitariul, higienur<br />
da xanZarsawinaaRmdego normebs; agreTve mowyobilia specialuri<br />
saka so oTaxi.<br />
saTamaSo aparati – meqanikuri an eleqtronuli meqanizmebi, romlebic<br />
moqmedebaSi mohyavT monetebiT, JetonebiT an sxva saSualebiT da mogeba<br />
ganisazRvreba cifrebis, simboloebis an maTi kombinaciis mTliani an<br />
nawilobrivi damTxveviT.<br />
saTamaSo aparatebis saloni – specialuri saTamaSo adgili, sadac gan-<br />
Tavsebulia saTamaSo aparatebi.<br />
lataria – nebayoflobiTi jgufuri an masobrivi TamaSoba, romlis dros<br />
ac latariis organizatori sajarod gamoqveynebuli, dadgenili wesi sa<br />
155
da pirobebis dacviT aTamaSebs saprizo fonds. mogebis damTxveva latari<br />
is romelime bileTze damokidebuli ar aris latariis organizato ris<br />
an sxva subieqtis neba-survilsa da moqmedebaze, warmoadgens SemTxve vi-<br />
To bas da ar SeiZleba iyos specialurad mowyobili.<br />
loto – jgufuri TamaSoba, romlis monawile irCevs ricxviT an sim boloebis<br />
kombinaciebs da mogeba damokidebulia ricxviTi an simbo loe bis<br />
kombinaciebis mTlian an nawilobriv damTxvevaze da mogeba ganisaz Rvre<br />
ba saprizo fondis odenobidan. loto tardeba specialurad mowyo -<br />
bil SenobaSi da masSi monawileTa maqsimaluri raode no ba ganisazRvreba<br />
SenobaSi arsebuli saTamaSo adgilebis raodeno biT.<br />
bingo – jgufuri TamaSoba, romelSic ricxviTi baraTebis an eleqtrotablos<br />
meSveobiT fiqsirdeba mogeba specialuri mowyobilobidan<br />
amo suli ricxviTi kombinaciebis damTxveviT da mogeba ganisazRvreba<br />
saprizo fondis odenobidan. bingo tardeba specialurad mowyobil<br />
Se nobaSi da masSi monawileTa maqsimaluri raodenoba ganisazRvreba<br />
SenobaSi arsebuli saTamaSo adgilebis raodenobiT.<br />
totalizatori – TamaSoba, romelic imarTeba moTamaSeebis mier Se jibrebis<br />
mimdinareobis an/da TamaSobis Sedegis prognozze fsonebis dadebiT,<br />
xolo mogeba damokidebulia fsonis moculobaze. totalizatori<br />
imarTeba mxolod specialurad mowyobil SenobaSi.<br />
wamaxalisebeli gaTamaSeb gaTamaSeba – TamaSoba, romelic tardeba kon kre tu li<br />
sa xis produqciis (momsaxurebis) swrafad da efeqtianad re a lizebis miz -<br />
niT da wamaxalisebeli gaTamaSebis bileTi gaicema ufa sod. wamaxalise -<br />
be li gaTamaSebis nebarTva gaicema konkretuli produqciis (momsaxure -<br />
bis) mwarmoebel iuridiul (fizikur) pirze an mis warmomadgenel ze.<br />
dau Svebelia wamaxalisebel gaTamaSebaSi mo nawileobisaTvis nebismie ri<br />
fo r miT safasuris daweseba.<br />
sindikati – ekonomikuri an sazogadoebrivi sargeblis miRebis mizniT<br />
adamianTa an adamianTa jgufebis gaerTianeba.<br />
156
157