04.08.2013 Views

samarTlebrivi kultura

samarTlebrivi kultura

samarTlebrivi kultura

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

<strong>samarTlebrivi</strong><br />

<strong>kultura</strong><br />

saxelmZRvanelo me-9 klaseli mozardebis ganmanaTlebeli<br />

maswavleblebisa da samarTaldamcvelebisaTvis<br />

es saxelmZRvanelo Seiqmna saqarTvelos <strong>samarTlebrivi</strong> kulturis<br />

proeqtis farglebSi, romelic xorcieldeba<br />

aSS-s saxelmwifo departamentis<br />

antinarkotikuli da samarTaldamcav organoebTan urTierTobis<br />

saerTaSoriso biuros dafinansebiT<br />

პროექტი ხორციელდeba PH International-is მიერ.<br />

საავტორო უფლებები © 2009 PH International.<br />

Tbilisi<br />

saqarTvelos<br />

ganaTlebisa<br />

da mecnierebis<br />

saministro<br />

1


ავტორები:<br />

giorgi gaxelaZe<br />

giorgim 1992 wels daamTavra ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwi fo<br />

universitetis fizikis fakulteti. mas Semdeg igi zogadsaganmanaTleblo sfero<br />

Si muSaobs rogorc sajaro, ise arasamTavrobo seqtorSi. misi saganmnaTleblo<br />

gamocdileba mravalferovania:maswavlebeli skolaSi, policiis akademia<br />

sa Tu axalgazrdul saxlSi, damrigebeli, saerTaSoriso proeqtebis<br />

ero v nuli eqsperti, moswavleTa da maswavlebelTa saxelmZRvaneloebis Tanaavtori,<br />

ganmanaTlebelTa mwvrTneli da a.S. giorgis Tavad aqvs gavlili<br />

profesiuli ganviTarebis mravali programa saqarTveloSi da mis farglebs<br />

gareT.<br />

nino eremaSvil<br />

eremaSvili<br />

ninom daamTavra Tbilisis ivane javaxiSvilis saxelmwifo universitetis<br />

dasavleT evropuli enebisa da literaturis fakulteti da aspirantura.<br />

wlebis ganmavlobaSi aswavlida amave fakultetze da saSualo skolaSi.<br />

amJamad nino saqarTvelos saxalxo damcvelis aparatSi sazogadoebasTan da<br />

mediasTan urTierTobisa da samoqalaqo ganaTlebis sakiTxebze muSaobs da<br />

am mimarTulebiT TanamSromlobs sxvadasxva arasamTavrobo organizaciasTan,<br />

rogorc eqsperti da konsultanti. nino aris VIII da IX klasebis<br />

samoqalaqo ganaTlebis saskolo saxelmZRvanelos Tanaavtori. ninos gavlili<br />

aqvs specializirebuli pedagogiri staJireba stendalis saxelobis<br />

universitetSi (grenobli, safrangeTi) da aseve mravali treningi adamianis<br />

uflebaTa dacvisa da pedagogikis dargSi.<br />

maka feraZe<br />

makam Tbilisis saxelmwifo universitetis iuridiuli fakulteti daamTavra.<br />

2006 wlidan muSaobs saqarTvelos Sinagan saqmeTa saministroSi. 2006-2008<br />

wlebSi igi iyo Sinagan saqmeTa ministris moadgilis TanaSemwe. 2008-2009 wlebSi<br />

Sinagan saqmeTa saministros evro-atlantikuri intergaciis sammarTvelos<br />

mTavar specialistad muSaobda. amJamad maka saerTaSoriso urTierTobebis<br />

mTavari sammarTvelos saerTaSoriso organizaciebTan urTierTobisa da proeqtebis<br />

koordinaciis ganyofilebis ufrosia.<br />

elguja makalaTia<br />

elguja makalaTia<br />

elgujam Tbilisis saxelmwifo universitetis iuridiuli fakultetis bakalavriati<br />

da magistratura daamTavra. 2006 wels man staJireba gaiara<br />

saapelacio sasamarTlos sisxlis samarTlis saqmeTa palataSi. amJamad<br />

elguja saqarTvelos Sinagan saqmeTa saministros akademiaSi sapatrulo<br />

fakultetis ufros inspeqtorad muSaobs da kiTxulobs leqciebs sisxlis<br />

samarTalSi, sisxlis samarTlis procesSi da adamianis uflebebSi.<br />

2


madlobas movaxsenebT:<br />

saqarTvelos <strong>samarTlebrivi</strong> kulturis proeqtis TanamSromlebi da wevrebi<br />

madlobas uxdian aSS-is saxelmwifo departamentis narkomaniasTan brZolisa<br />

da kanonis dacvis uzrunvelyofis saerTaSoriso biuros, romelmac aRniSnuli<br />

proeqti daafinansa da daexmara mis ganxorcielebas.<br />

saqarTvelos <strong>samarTlebrivi</strong> kulturis proeqtis TanamSromlebi da wev re bi<br />

madlobas uxdian, baTumis, quTaisis, rusTavisa da Tbilisis skolis direqtorebsa<br />

da maswavleblebs, policielebs, romlebmac aqtiuri monawileoba miiRes<br />

mo cemuli saswavlo masalis gamocdaSi da sakuTari komentarebiTa da winadadebebiT<br />

gaamdidres igi. saswavlo masala ufro srulyofili gaxda<br />

masSi policielebis, skolis direqtorebis, maswavleblebisa da moswavleebis<br />

winadadebebis Setanis Semdeg.<br />

2008 wlidan saqarTvelos <strong>samarTlebrivi</strong> kulturis proeqtis saganmanaTleblo<br />

programa proeqt ,,harmoniis,, , saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebisa<br />

da Sinagan saqmeTa saministroebis erToblivi ZalisxmeviT xorcieldeba.<br />

proeqtisa da saswavlo masalebis gamocda (pilotireba) 2008-2009<br />

saswavlo wels ganxorcielda saqarTvelos 20 skolaSi, IX klasebis 1000-mde<br />

moswavlesTan.<br />

3


winasityvaoba<br />

ras niSnavs <strong>samarTlebrivi</strong> <strong>kultura</strong><br />

ZiriTadi pedagogiuri midgomebi<br />

sarCevi<br />

mozardis asakobrivi Taviseburebebi<br />

(am TavisTvis masala mogvawoda arasamTavrobo organizaciam “safari”)<br />

zogadi ganaTlebis erovnuli miznebi<br />

samoqalaqo ganaTlebis me-9 klasis sagnobrivi programa<br />

saqarTvelos <strong>samarTlebrivi</strong> kulturis saganmanaTleblo<br />

programis miznebi da amocanebi<br />

zogadi meToduri rekomendaciebi<br />

kerZo meTodebis mimoxilva<br />

maswavleblebisa da samarTaldamcvelebis sayuradRebod<br />

gakveTilebis scenarebi…<br />

scenarebi……………………………………………………<br />

…………………………………………………<br />

Tema 1 – vin aris samarTaldamcveli<br />

danarTi 1 – saqarTvelos kanoni policiis Sesaxeb<br />

danarTi 2 – saqarTvelos policiis eTikis kodeqsi<br />

Tema 2 - arasrulwlovani da kanoni<br />

I gakveTili – samoqalaqo da administraciuli samarTali………………………………………<br />

II gakveTili – sisxlis samarTlis pasuxismgebloba………<br />

danarTi 3 – sisxlis samarTlisa da Sesabamisi saproceso<br />

kodeqsebi arasrulwlovnebTan mimarTebiT<br />

Tema 3 – marTlmsajuleba<br />

I gakveTili - sasamarTlo ………………………………………<br />

II gakveTili - rogor moqmedebs kanoni (praqtikumi: sasamarTlo)<br />

Tema 4 - rogor movagvaroT konfliqti<br />

Tema 5 - gulgriloba Tu TanamSromloba<br />

……<br />

Tema 6 - mavne Cvevebisa da maTi saxifaTo Sedegebis<br />

Tavidan acileba<br />

I gakveTili …- alkoholizmi da narkomania……………………………………<br />

II gakveTili …- Tambaqos moweva, azartuli TamaSobebi da<br />

civi iaraRi<br />

………<br />

Tema ……… 7 - organizebuli danaSauli<br />

I gakveTili …- ras niSnavs organizebuli organizebuli danaSauli ……………<br />

II gakveTili …- organizebuli danaSaulis saxeebi da Sedegebi<br />

danarTi 4 – organizebuli danaSaulis magaliTebi msoflioSi<br />

danarTi 5 – qurduli samyaro<br />

Tema 8 - Cemi samarTliani arCevani<br />

ganmartebiTi leqsikoni<br />

4<br />

5<br />

6<br />

9<br />

16<br />

29<br />

31<br />

35<br />

38<br />

41<br />

56<br />

55<br />

59<br />

61<br />

84<br />

89<br />

89<br />

91<br />

93<br />

100<br />

100<br />

105<br />

107<br />

111<br />

113<br />

113<br />

116<br />

128<br />

128<br />

129<br />

131<br />

134<br />

149<br />

151


winasityvaoba<br />

Cvens sazogadoebaSi momxdarma cvlilebebma, saxelmwifoSi demokratiis<br />

mSeneblobis Seuqcevadma procesma da Tavisufal samyaroSi sruluflebiani<br />

adgilis damkvidrebisken saqarTvelos swrafvam qveynis ganaTlebis<br />

sistemas axali gamowvevebi SesTavaza. swored 21-e saukunis<br />

saqarTvelos moTxovnebs upasuxebs ,,zogadi ganaTlebis erovnuli<br />

miz nebi” (saqarTvelos mTavrobis gankarguleba N84, 18 oqtomberi, 2004<br />

weli).<br />

Cvens Tanamedrove sazogadoebas ganaTlebuli da mravalmxriv ganvi Tarebuli<br />

moqalaqeebi sWirdeba, romlebic aqtiur, nayofier monawi leobas<br />

miiReben samoqalaqo sazogadoebisa da <strong>samarTlebrivi</strong> saxelmwifos<br />

ganviTarebaSi. swored aseTi pirovnebebi qmnian da aviTareben demokratiul<br />

sazogadoebriv wes-wyobilebas, sadac kanonis uzenaesoba<br />

xor cieldeba da viTardeba. aseT sazogadoebas, sxva niSnebTan erTad,<br />

axasiaTebs <strong>samarTlebrivi</strong> <strong>kultura</strong>.<br />

5


as niSnavs <strong>samarTlebrivi</strong> <strong>kultura</strong>?<br />

sazogadoeba SeiZleba ganimartos, rogorc saerTo Rirebulebebis mqone<br />

adamianTa erToblioba, romelsac erTiani miznebi da funqciuri<br />

mTlianoba axasiaTebs. adamianTa iseT gaerTianebas, romelic saerTo<br />

Rirebulebebs ar flobs, an erTi mizani ar amoZravebs da funqciuri<br />

mTlianoba ara aqvs, SeiZleba ewodos mxolod mosaxleoba, magram ara _<br />

sazogadoeba.<br />

RirebulebaTa sistema sazogadoebaSi Camoyalibebuli is normebia, romlebic<br />

gamoxatavs gabatonebul azrs imis Sesaxeb, Tu ra aris kargi,<br />

swori an sasurveli. Rirebulebebsa da normebs Soris is gansxvavebaa,<br />

rom Rirebulebebi abstraqtuli, zogadi cnebebia, xolo normebi _<br />

gar kveul viTarebaSi adamianis moqmedebis wesebi an saxelmZRvanelo<br />

principebia.<br />

adamianis uflebebis cnebis safuZvelia ori Rirebuleba: adamianuri<br />

Rirseba da Tanasworoba. adamianis uflebebi gansazRvravs im normebs,<br />

romlebic aucilebelia, raTa Rirsebis grZnobiT vicxovroT. maTi universaloba<br />

ki iqidan gamomdinareobs, rom adamianebi Rirsebis grZno biT<br />

Tanasworni arian da vinmes gamoyofa am kuTxiT SeuZlebelia.<br />

am ori ZiriTadi Rirebulebidan gamomdinareobs sxva Rirebulebebic,<br />

romlebic adamianebisa da sazogadoebebis harmoniuli Tanaarsebobis<br />

gaazrebas gviadvileben:<br />

• Tavisufleba;<br />

• Tanasworuflebianoba;<br />

• adamianis pativiscema;<br />

• gulisxmiereba;<br />

• samarTlianoba;<br />

• pasuxismgebloba.<br />

sazogadoebis Tanamedrove gagebis safuZvelSi devs mosazreba, rom<br />

yvela adamiani Tanasworad Rirebulia.<br />

samoqalaqo sazogadoeba, misi farTo gagebiT, ganisazRvreba, rogorc<br />

,,gansakuTrebuli sivrce ojaxs, saxelmwifosa da bazars Soris, romel<br />

Sic xalxi sakuTari interesebis dakmayofilebas cdilobs”. demokratiuli<br />

saxelmwifos idea Tavis TavSi gulisxmobs samoqalaqo<br />

sa zogadoebas, rogorc demokratiulobis ufro maRal safexurs, rad -<br />

gan samoqalaqo sazogadoebaSi xdeba socialuri regulireba sazogado<br />

keTildReobisaTvis, samoqalaqo monawileoba _ piradi da sa -<br />

zogado interesebisaTvis, sazogadoebis msaxureba _ nebayoflobi Ti<br />

(moxaliseobrivi) wvlili sazogadoebrivi sikeTisaTvis. amgvar qme deba<br />

Ta ZiriTadi safuZvelia ori Rirebuleba _ Tavisufleba da pa suxismgebloba.<br />

6


Tavisufleba, misi pirveladi da zogadi mniSvnelobiT, niSnavs თემა Cau- 1<br />

revlobas adamianis arCevansa da qmedebaSi. sxvanairad, adamiani Tavisufalia,<br />

rodesac mas aqvs moqmedebis alternatiuli variantebi da<br />

SeuZlia arCevanis damoukideblad gakeTeba. magram mxolod es ar aris<br />

sakmarisi _ aseT ganmartebaSi iolad eqceva TviTnebobac. Tavisuflebas<br />

TviTnebobisgan ganasxvavebs pasuxismgebloba, romelic Tan erTvis adamianis<br />

yovel moqmedebas. pasuxismgebloba aris pirovnebis movaleoba<br />

an valdebuleba, akeTos (/ar akeTos) raRac an moiqces (/ar moiqces)<br />

gansakuTrebulad.<br />

,,saqarTvelos moqalaqeni, romelTa uryevi nebaa daamkvidron demokra tiuli<br />

sazogadoebrivi weswyobileba, ekonomikuri Tavisufleba, socialuri<br />

da <strong>samarTlebrivi</strong> saxelmwifo, uzrunvelyon adamianis sayovelTaod<br />

aRi arebuli uflebani da Tavisuflebani, ganamtkicon saxelmwifoebri vi<br />

damoukidebloba da sxva xalxebTan mSvidobiani urTierToba, eyrd nobi<br />

an ra qarTveli eris mravalsaukunovani saxelmwifoebriobis tradi<br />

cieb sa da saqarTvelos 1921 wlis konstituciis ZiriTad principebs,<br />

saq vey nod acxadeben am konstitucias”.<br />

saqarTvelos moqalaqeebis, rogorc sazogadoebis, saerTo Rirebulebebi<br />

da miznebi asaxulia saqarTvelos konstituciaSi. masSi naTqvamia, rom<br />

saqarTvelos moqalaqeTa ,,uryevi nebaa daamkvidron demokratiuli sazogadoebrivi<br />

weswyobileba, ekonomikuri Tavisufleba, socialuri da<br />

<strong>samarTlebrivi</strong> saxelmwifo, uzrunvelyon adamianis sayovelTaod aRia<br />

rebuli uflebani da Tavisuflebani, ganamtkicon saxelmwifoebri vi<br />

damoukidebloba da sxva xalxebTan mSvidobiani urTierToba” (sa qar-<br />

Tve los konstitucia, preambula).<br />

adamianisa da sazogadoebis harmoniuli Tanaarsebobis gaazrebisTvis<br />

yvelaze mniSvnelovani dazusteba ki aseTia: ,,yvela adamiani dabadebiT<br />

Tavisufalia da kanonis winaSe Tanasworia ganurCevlad rasisa, kanis<br />

ferisa, enisa, sqesisa, religiisa, politikuri da sxva Sexedulebebisa,<br />

erovnuli, eTnikuri da socialuri kuTvnilebisa, warmoSobisa, qonebrivi<br />

da wodebrivi mdgomareobisa, sacxovrebeli adgilisa” (saqarTvelos<br />

konstitucia, muxli 14).<br />

sxva sityvebiT, Cven vaSenebT sazogadoebas, romelSic moqalaqeebi Tanasworni<br />

arian, sadac yvela adamians eZleva Tanabari SesaZlebloba da<br />

pasuxismgeblobac yvelas Tanabrad ekisreba.<br />

sazogadoebas ver aaSeneb mxolod SesaZleblobebsa da uflebebze<br />

dayrdnobiT; unda moxdes maTi Sejereba pasuxismgeblobisa da movaleobebis<br />

grZnobebTan. es aris is piroba, romelsac Tanamedrove<br />

samoqalaqo sazogadoeba efuZneba.<br />

TiToeuli adamiani sakuTari Tavisuflebisa da pasuxismgeblobis Se-<br />

7


jerebiT xdeba sazogadoebis nawili. am process uwodeben samarTleb riv<br />

socializacias, romlis drosac xdeba damokidebulebis, azrebisa da<br />

qcevis Camoyalibeba. amgvari procesis dros pirovnebis azrebi da qceva<br />

yalibdeba sazogadoebaSi damkvidrebuli <strong>samarTlebrivi</strong> kanonebisa da<br />

politikis Sesabamisad. ramdenadac warmatebulia pirovnebis sa ma r Tleb<br />

rivi socializacia da misi gavlena sazogadoebis Rirebulebebis<br />

sistemis gaumjobesebaze, miT maRalia am sazogadoebis <strong>samarTlebrivi</strong><br />

<strong>kultura</strong>. kulturis am aspeqtiT SesaZlebelia davaxasiaToT da erT maneTs<br />

SevadaroT rogorc pirovnebebi, ise sazogadoebebi.<br />

<strong>samarTlebrivi</strong> socializaciis erT-erTi umniSvnelovanesi Sedegia sa -<br />

marTlebrivi dasabuTeba, rac kanonebis codnis meSveobiT aris Se saZ -<br />

lebeli. is mizezebi, Tu ratom aris aucilebeli wesebis dacva, Sem degnairad<br />

SeiZleba davajgufoT:<br />

1. moqalaqeebi kanonebs, ZiriTadad, sasjelis Tavidan<br />

asacileblad icaven.<br />

2. samarTaldamcvelebi kanonebs umeteswilad imitom icaven,<br />

rom es kanonebi samarTlianad da moralurad iTvleba.<br />

3. kanonmdeblebma SesaZloa eWvqveS daayenon ama Tu im<br />

kanonis samarTlianoba da moraluroba, ramac SesaZloa<br />

socialuri cvlilebebi gamoiwvios.<br />

Sesabamisad, kanonebis swavleba gavlenas axdens sxvadasxva doneze:<br />

1. kanonebis codna amcirebs ucodinrobis gamo maTi darRvevis<br />

SesaZleblobas.<br />

2. kanonebis Sesruleba xels uwyobs am kanonebis mniSvnelobis<br />

gacnobierebas.<br />

3. kanonebis gaazreba zrdis am kanonebis moralur<br />

mxardaWeras.<br />

es ukanaskneli aspeqti <strong>samarTlebrivi</strong> socializaciis arss Seadgens.<br />

imisaTvis, rom kanonis moraluri mxardaWera gaizardos, TiToeuli<br />

adamianisa da mTeli sazogadoebis <strong>samarTlebrivi</strong> <strong>kultura</strong> amaRldes,<br />

<strong>samarTlebrivi</strong> socializacia adreuli asakidanve unda daiwyos. am procesSi<br />

uaRresad mniSvnelovania gaZlierebuli Zalisxmeva gardate xis<br />

asakis (14-16 wlis) mozardebisTvis, radgan am dros xdeba adamianis mi er<br />

sakuTari Rirebulebebis sistemis pirveli gadafaseba da Sevseba. swo -<br />

red am asakSi Camoyalibebuli Rirebulebebi xdeba pirovnebis Rirebule<br />

be bis mzardi sistemis fundamenti da gansazRvravs mis moqmedebebsa<br />

Tu da mokidebulebebs Semdgom cxovrebaSi.<br />

8


ZiriTadi pedagogiuri midgomebi<br />

gaazrebulad kanonmorCili adamianis aRzrdis mTavari saSualeba aris<br />

interaqtiuri swavlebiT kritikuli azrovnebis ganviTareba.<br />

ra aris kritikuli azrovneba?<br />

kritikuli azrovneba aris sakuTari Tu sxvisi subieqturi mosazrebe bis<br />

gadasinjvisa da kiTxvis niSnis qveS dayenebis unari. es unari yalib deba<br />

problemis gaanalizebis procesSi da arsebuli problemis mi marT<br />

sa boloo mosazrebis Camoyalibebis Sedegad.<br />

kritikuli azrovneba gulisxmobs informaciis yuradRebiT gacnobas,<br />

sadavo problemis an konfliqtis sxvadasxva kuTxiT (TvalsazrisiT)<br />

ganxilvas. kritikuli azrovneba pirovnebas exmareba faqtebze dafuZnebuli<br />

daskvnis gamotanasa da racionaluri gadawyvetilebis miReba-<br />

Si.<br />

kritikuli azrovnebis procesi mTeli cxovrebis ganmavlobaSi grZeldeba.<br />

urTierTTanagrZnobasa da urTierTpativiscemasTan erTad, kritikul<br />

i azrovneba uzrunvelyofs pirovnebis <strong>samarTlebrivi</strong> kulturis<br />

Ca mo yalibebas.<br />

rogorc zemoT aRvniSneT, <strong>samarTlebrivi</strong> kulturis proeqtis sa gan manaTleblo<br />

programa xels uwyobs mozardebSi iseTi unar-Cveve bis ganviTarebas,<br />

romlebic maT konfliqtebis warmatebulad da erTobli vad<br />

gadaWraSi daexmareba.<br />

amrigad, kritikuli azrovneba aris mravalmxrivi miznebiT ganpiro bebu<br />

li azrovneba, romlis Sedegadac SesaZlebelia dasabuTebuli da<br />

yo vel m xriv awon-dawonili daskvnis gamotana.<br />

xSirad adamianebi eyrdnobian subieqtur Sexedulebebsa da warmodgenebs,<br />

urTierTobisas upiratesobas aniWeben mxolod sakuTar mosazrebas,<br />

ar iTvaliswineben alternatiul Sexedulebebs. yovelive es ki aramarTlzomieri<br />

qcevis sawindaria. aseTi qcevidan gamosavali mxo lod<br />

arsebuli situaciis kritikul gadafasebaSi unda veZeboT.<br />

aRsaniSnavia, rom pedagogebi swavleba-swavlis procesSi, ZiriTadad, lo<br />

gikuri azrovnebis ganviTarebas mimarTaven. umjobesia, saswav lo procesSi<br />

amasTan erTad moswavleebis kritikuli azrovnebac gan vi Ta rdes.<br />

SevecadoT gaviazroT, ra gansxvavebaa maT Soris:<br />

logikuri azrovnebis SemTxvevaSi problema winaswar aris cnobili,<br />

xo lo kritikuli azrovnebis dros problema gamosamJRavnebeli da<br />

dasadgenia;<br />

9


logikuri azrovnebis SemTxvevaSi ori wanamZRvrisagan keTdeba daskvna.<br />

swori daskvna SeiZleba erTaderTi iyos; xolo kritikuli azrovnebis<br />

SemTxvevaSi SesaZlebelia problemis gadaWris ramdenime swori gzis<br />

povna;<br />

maswavlebelma, aseve, unda gaiTvaliswinos, rom kanonmorCili da toleranti<br />

pirovnebis aRzrdas xels uSlis iracionaluri azrovne ba.<br />

igi kritikuli azrovnebis sruliad sapirispiro azrovnebis formaa.<br />

iracionaluri azrovnebis SemTxvevaSi adamianebi ugulebelyo fen saR<br />

azrs da mxolod sakuTar grZnobebs, emociebs endobian. ase Ti azrov<br />

nebis Sedegad warmoiqmneba crurwmenebi, cru warmodgenebi da stereotipebi.<br />

azrovnebis es forma mowyvetilia realobas da amito mac mas<br />

iracionalurs uwodeben.<br />

ganvazogadoT yovelive zemoTqmuli da davaxasiaToT kritikuli azrovneba.<br />

cnobili amerikeli mecnieri devid qlusteri CamoTvlis kritikuli<br />

azrovnebis xuT ZiriTad niSans:<br />

1. kritikuli azrovneba individualuria, rac niSnavs, rom pirovneba<br />

Tavad, sxvebisagan damoukideblad, ayalibebs sakuTar Sexedulebebsa<br />

da Sefasebebs.<br />

2. faqtebis codnas udidesi mniSvneloba aqvs, magram kritikuli azrovnebisaTvis<br />

informaciis mopoveba sawyisi wertilia da ara saboloo<br />

mizani. aRsaniSnavia, rom codnisa da gamocdilebis da grovebis<br />

gareSe SeuZlebelia kritikulad azrovneba. nebismieri asakis<br />

adamians aqvs dagrovili sakmao cxovrebiseuli gamocdileba da<br />

codna. mravali magaliTis moyvana SeiZleba imis dasturad, rom<br />

patara bavSvebsac SeuZliaT kritikulad iazrovnon. magaliTad,<br />

oT xi wlis bavSvs verafriT davarwmunebT, rom is TvalebiT ismens<br />

da yurebiT xedavs. patara maSinve kritikulad Seafasebs saeWvo<br />

mtkicebulebebs, ar dagveTanxmeba da Secdomas gagvisworebs.<br />

swavlebis procesSi unda gaviTvaliswinoT, rom bavSvebis saazrovno<br />

Se saZleblobebi TandaTan viTardeba da ixveweba. maswavleblis<br />

va lia, maqsimalurad Seuwyos xeli am bunebriv process da da u fiqrebeli<br />

akrZalvebiTa Tu dasjiT mas xeli ar SeuSalos.<br />

3. gasaTvaliswinebelia, rom kritikuli azrovneba iwyeba problemis<br />

dasmidan da misi gacnobierebidan; namdvili saazrovno procesi<br />

iwyeba problemis gadaWris survilidan. magram, ratom wamoWris<br />

ada miani problemebs? amis mTavari mizezi gaxlavT is, rom adamiani<br />

bunebiT cnobismoyvarea. swored cnobismoyvareoba udevs safuZv lad<br />

Cvens kiTxvebs: risTvis? ratom? rogor? saidan? da a.S. es kiTxve bi<br />

konkretul pasuxebs moiTxovs. cnobismoyvareobiT gansakuTrebiT<br />

mozardebi gamoirCevian, amitom Zalisxmeva ar unda daviSuroT da<br />

pataraobidanve unda vecadoT kritikuli azrovnebis ganviTarebas.<br />

10


xSirad am process xels uSlis swavleba-swavlis procesi, ro desac<br />

moswavles mza codnas vawvdiT da maTgan mxolod mis daswav<br />

las moviTxovT. xSirad am dros xdeba cnobismoyvareobisa da<br />

pro blemebis xedvis bunebrivi unaris Sesusteba. bavSvebis bunebriv<br />

cnobismoyvareobas ganviTareba sWirdeba. bavSvi mxo lod<br />

ma Sin iwyebs fiqrs, Tu Cven mas saSualebas vaZlevT, gaumklav des<br />

konkretul problemebs.<br />

4. kritikuli azrovneba, aseve, iswrafvis damajerebeli dasabuTebisaken;<br />

gaixseneT, ras akeTebT, rodesac gindaT, rom Tqveni Sexeduleba<br />

an mosazreba sxvebma gaiziaron?<br />

Tqven sakuTar mosazrebebs asabuTebT. argumentebis Camoyalibebas<br />

garkveuli wesebis dacva sWirdeba. esenia: mtkiceba anu Tezisi, sab<br />

u Ti da mtkicebuleba. magaliTad: Tqven gamoTqvamT azrs, rom adami<br />

ans aqvs ufleba, Tavisuflad gamoTqvas sakuTari azri. es nawili<br />

aris Tqveni argumentaciis mtkiceba anu Tezisi. magram Tqven ar<br />

Cerde biT Tezisze da mogyavT sabuTi _ adamiani Tavisufalia Tavis<br />

arCevanSi. am sabuTs Tqven ganamtkicebT saTanado mtkicebulebiT,<br />

romelsac Tqven, magaliTad, konstituciis an kanonis saTanado muxlidan<br />

moiyvanT. yovelTvis unda gvaxsovdes, rom yvela arguments<br />

aqvs Tavisi kontrargumenti. amitom argumentaciis process seriozu<br />

li mofiqreba sWirdeba.<br />

5. dabolos, kritikuli azrovneba socialuri azrovnebaa. Cven verasdros<br />

SevZlebdiT problemebis sworad gadaWras, rom ar gvqonoda<br />

sxva adamianebTan kamaTis, azris gacvlis saSualeba. amitom, rode<br />

sac maswavleblebi skolaSi kritikul azrovnebas iyeneben, isini<br />

cdi loben, gamoumuSavon mozardebs sxvaTa mosmenisa da pativiscemis<br />

unari, sakuTar mosazrebaze pasuxismgeblobis grZnoba.<br />

Tu davsvamT kiTxvas, SesaZlebelia Tu ara kritikuli azrovnebis unaris<br />

ganviTareba, pedagogebisa da fsiqologebisagan dadebiT pasuxs miviRebT.<br />

isini gvTavazoben ramdenime rCevas kritikuli azrovnebis gansaviTareblad:<br />

1. gavarCioT logikaze dafuZnebuli msjeloba emociebze dafuZnebuli<br />

msjelobisagan;<br />

2. yovelgvar informaciaSi davinaxoT rogorc dadebiTi, aseve uaryofiTi<br />

mxareebi; gaviTvaliswinoT yvela momxre da mowinaaRmdege<br />

xma;<br />

3. viswavloT Seusabamobebis SemCneva mosmenilsa da danaxuls Soris;<br />

nu viCqarebT daskvnebis gamotanas, Tu ar vflobT saamisod sakmaris<br />

informacias.<br />

11


a aris interaqtiuri swavleba?<br />

interaqtiuri swavleba aris Tanamedrove saganmanaTleblo midgoma, romelic<br />

eyrdnoba maswavleblisa da moswavlis axali rolebis Zie ba sa da<br />

humanizmis principebs. is miznad isaxavs maswavlebelze orientire bu li<br />

avtoritaruli saswavlo procesis Secvlas moswavleze orientirebu li<br />

saswavlo procesiT. aseT swavlebaSi aucileblad gasaTvaliswinebe lia<br />

moswavlis interesebi da saWiroebebi. interaqtiur swavlebas Semo aqvs<br />

pedagogikaSi swavlebis da codnis Sefasebis axali strategiebi.<br />

moswavle interaqtiuri swavlebis subieqtia, misi aqtiuri monawilea.<br />

swavlebas safuZvlad edeba moswavlis piradi gamocdileba, misi Tvisebebi<br />

da codna.<br />

swavlebis procesisadmi es axali midgoma eyrdnoba mniSvnelovan saganmanaTleblo<br />

mimdinareobas _ konstruqtivizms. konstruqtivizmis<br />

Zi riTadi idea imaSi mdgomareobs, rom vaswavloT moswavleebs Zveli<br />

da axali codnis Sedarebis meSveobiT axali informaciis Segroveba,<br />

daskvnebis damoukideblad gamotana, damoukideblad azrovneba, codnis<br />

konstruireba \ Seneba.<br />

asxvaveben codnis or saxes: erTi mxriv, aqtiuri swavleba-swavlis<br />

pro cesSi konstruirebul, kvleva-Ziebis Sedegad miRebul codnas da,<br />

meore mxriv, faqtobriv, pasiurad SeZenil codnas. rodesac swavlebaswavlis<br />

procesi moswavlis kvleviTi interesebisaken aris mimarTuli,<br />

moswavles uviTardeba kritikuli da SemoqmedebiTi azrovneba, informaciis<br />

mopovebis, problemaTa gadaWris da komunikaciuri unarebi.<br />

Tanamedrove pedagogikaSi, ZiriTadad, Semdegi swavlis meTodebi gamoiyofa:<br />

• konkretuli davalebis daswavla (,,teqnologiurad” agebuli<br />

gakveTili).<br />

• saswavlo-kvleviTi saqmianoba (axali codnis Zieba; axali<br />

gamocdilebis, unar-Cvevebis aTviseba).<br />

• TamaSis organizeba ( situaciuri modelireba, roluri TamaSebi).<br />

• diskusia (dialogi, komunikacia).<br />

teqnologiuri swavleba<br />

XX saukuneSi msoflio pedagogika cdilobda saswavlo procesis teqnologizacias,<br />

rac gulisxmobda saswavlo procesis teqnikuri sa-<br />

SualebebiT organizebas.<br />

amJamad teqnologiuri swavlebis meTodebi ar gulisxmobs mxolod saswavlo<br />

procesSi teqnikuri saSualebebis gamoyenebas, aramed igi moicavs<br />

saswavlo procesis konstruirebas, rac niSnavs:<br />

12


• Sedegze orientirebuli konkretuli saswavlo miznebis dasaxvas;<br />

• dasaxuli miznebis Sesabamisad saswavlo masalebis momzadebas;<br />

• saswavlo procesSi mimdinare Sedegebis Sefasebas;<br />

• saswavlo procesis saWiroebisamebr koreqcias;<br />

• saboloo Sedegebis Sefasebas.<br />

kvleviTi swavleba<br />

swavlebis procesis kvleviTi mimarTuleba gulisxmobs axali codnis<br />

konstruirebas, rac aucileblad moswavleTa uSualo gamocdilebaze<br />

dayrdnobiT xorcieldeba.<br />

es midgoma ukavSirdeba evropaSi gavrcelebul ,,Tanamedrove aRzrdis”<br />

mimarTulebasa da amerikul ,,progresul aRzrdas”. orive mimarTuleba<br />

swavlebis process bavSvebis gamocdilebaze agebs.<br />

aseTi swavlebis modelis mizani ara mxolod axali codnis SeZenaa,<br />

ara med ukve arsebuli codnis gadamuSavebac. maswavlebelma dialogis,<br />

warmosaxvis, analogiebis, metaforis da sxva xerxebis gamoyenebiT unda<br />

waaxalisos moswavleebi da xeli Seuwyos SemoqmedebiTi azrovnebis<br />

ganviTarebas.<br />

aseTi pedagogiuri garemo xels uwyobs moswavles, damoukideblad Caswvdes<br />

Sesaswavli movlenisa Tu cnebis arss da gadaWras mis winaSe<br />

ar sebuli problema. moswavle, upirveles yovlisa, gamoyofs proble mas,<br />

Semdeg dasaxavs misi gadaWris alternatiul gzebs, arsebuli informaciis<br />

safuZvelze ikvlevs maT, akeTebs arCevans da gamoaqvs daskvnebi.<br />

dabolos, avlebs paralels miRebul daskvnebsa da axal monacemebs Soris.<br />

kvleviTi, ZiebiTi mimarTuleba saswavlo procesSi dakavSirebulia kritikuli<br />

da SemoqmedebiTi azrovnebis ganviTarebasTan. amisaTvis maswavlebelma<br />

saklaso oTaxSi unda Seqmnas SemoqmedebiTi saswavlo garemo.<br />

swavleba TamaSis meSveobiT<br />

TamaSi rTuli socialur-kulturuli fenomenia. mas mravali mecniereba<br />

Seiswavlis, maT Soris pedagogikac.<br />

pedagogiur gamokvlevaTa didi nawili gansakuTrebul mniSvnelo bas ani-<br />

Webs TamaSis gamoyenebas saswavlo miznebisaTvis. gamoyofen saswavlo<br />

procesSi gamoyenebuli TamaSis ramdenime saxes: modelirebas, imitacias<br />

13


da Sejibrs.<br />

didaqtikuri TamaSebiT warmarTul swavlebis procesSi oTxi etapi gamoiyofa:<br />

1. orientacia _ maswavlebeli waradgens Sesaswavl Temas, aux s nis<br />

TamaSis wesebs, mimoixilavs TamaSis mimdinareobas zogadad;<br />

2. momzadeba _ maswavlebeli moswavleebs acnobs scenars,<br />

TamaSis amocanebs, wesebs, rolebs, sxva procedurebs;<br />

3. TamaSis Catarebis procesi;<br />

4. TamaSis ganxilva _ moswavleebi msjeloben TamaSze, mis siZne leeb sa<br />

da warmatebebze. xdeba imitaciis Sedareba realur cxovrebasTan.<br />

diskusiis saSualebiT swavleba<br />

Tanamedrove didaqtikur meTodebs Soris erT-erTi wamyvani adgili uWiravs<br />

saswavlo diskusias. igi Tavisi arsiT dialogis xasiaTs atarebs.<br />

dis kusiis meTodi moswavleebs uviTarebs komunikaciis, msjelobis kul -<br />

turas. diskusiis meSveobiT SesaZlebelia ideebis, Sexedulebe bis, mtkicebulebebis<br />

urTierTgacvla WeSmaritebis dasadgenad.<br />

diskusiis swori warmarTvisaTvis aucilebelia misi organizeba da regulireba,<br />

diskusiis monawileni unda icavdnen wesebs, romlebsac maswavlebelTan<br />

erTad Tavad Camoayalibeben.<br />

diskusiis warmarTvis ramdenime forma arsebobs. rogorc zemoT aRvniS<br />

neT, diskusia Tavisi arsiT dialogis xasiaTs atarebs. dialo gi<br />

urTierTo bis saukeTeso formaa, romlis saSualebiTac pirovnebebs So -<br />

r i s, problemis arsebobis SemTxvevaSi, SesaZlebelia swori gadawyvetile<br />

bis povna ise, rom arc erTi mxare ar dazaraldes.<br />

• dialogi aris TanamSromloba, romlis mizania SeTanxmeba.<br />

• dialogis dros erTi mxare usmens meores, raTa mxareebi gaerkvnen<br />

da aRmoaCinon gansxvavebebi poziciebs Soris.<br />

• dialogi moiTxovs adamianebisa da maTi ideebis pativiscemas.<br />

• dialogi iZleva SesaZleblobas Ria komunikaciisaTvis maSin, rodesac<br />

moswavleebi ganixilaven problemur sakiTxebs.<br />

imisaTvis, rom dialogi warmatebiT da Sedegianad warimarTos, auci lebelia<br />

vicodeT Semdegi:<br />

1. pativi eci im adamians, romelic giziarebs sakuTar azrs. Sen Se giZlia<br />

ar daeTanxmo mas, magram ara gaqvs ufleba, Seawyvetino sau bari;<br />

14


2. gamoxate Seni mosazreba ise, rom sxva ar Seuracxyo;<br />

3. maqsimalurad ecade, simarTle daasabuTo. amoicani da Seaswore<br />

de zinformacia;<br />

4. gamoxate Seni mosazreba gasgebi eniT.<br />

maswavleblis valia diskusiis warmarTva ise, rom dialogSi gansaxilvel<br />

sakiTxTan dakavSirebiT konkretuli azri gamoikveTos.<br />

diskusiis CatarebaSi dagvexmareba sworad dasmuli SekiTxvebi, romlebic<br />

swor mimarTulebas miscems moswavleTa azrovnebas.<br />

gakveTilze gamarTul dialogs sakmaod didi datvirTva aqvs. mis Casatareblad<br />

aucilebelia moswavleebma icodnen dialogis warmarTvis<br />

wesebi. maT unda icodnen, rom sakamaTo sakiTxebi SesaZloa ver gadaiWras<br />

dialogiT, magram es procesi daexmareba maT, ifiqron problemaze,<br />

erT maneTs gauziaron Sexedulebebi, azrebi, Caeban debatebSi da xeli<br />

Se uw yon urTierTTanamSromlobis atmosferos Sqmnas.<br />

15


mozardebis asakobrivi Taviseburebebi<br />

bavSvebis normaluri ganviTarebisa da ganaTlebisaTvis aucilebelia<br />

so cialuri filosofiis gaziareba, romelic aRiarebs bavSvs sazoga -<br />

do ebis sruluflebian da srulfasovan wevrad.<br />

sabednierod, XIX _ XX saukuneebidan daiwyo mkveTri progresi bavSvTa<br />

uflebebisa da maTi humanuri aRzrdis aucileblobis gacnobierebis mimarTulebiT.<br />

1924 wels erTa ligam SeimuSava deklaracia, romelic bavSvTa dacvisa<br />

da keTildReobis principebs iTvaliswinebda. am deklaracias Jenevis<br />

deklaraciis saxeliT moixsenieben.<br />

1959 wels 20 noembers gaeros generalurma asambleam erTxmad mii Ro<br />

zogadi deklaracia bavSvis uflebaTa Sesaxeb. masSi naTqvamia, rom bavSvebs,<br />

fizikuri da gonebrivi umwifrobis gamo, esWiroebaT mzrunveloba<br />

da dacva rogorc dabadebamde, ise dabadebis Semdeg.<br />

1989wels 20 noembers gaeros generalurma asambleam erTxmad miiRo bav-<br />

Svis uflebaTa konvencia, romlis mixedviT, yvela bavSvi da axalgazrda<br />

gansakuTrebuli uflebebiT dajildoebuli srulfasovani adamiania.<br />

sa dReisod bavSvTa Sesaxeb konvenciis ratificireba ukve 191-ma qveyanam<br />

mo axdina, maT Soris saqarTvelomac.<br />

stresi da Tanadgoma<br />

nebismieri adamianis bavSvoba ise gadis, rom ama Tu im stresuli vi-<br />

Tarebisa da sitauciis gamo igi sxvadasxva fsiqologiur travmas iRebs.<br />

garkveuli intensivobis stress bavSvi TviTon bunebrivad gadaamuSavebs<br />

da es misi gaZlierebis wyarodac SegviZlia ganvixiloT. Tumca, xSirad<br />

bavSvebze stresuli movlena waruSlel gavlenas axdens. aman, SesaZloa,<br />

pirovnebis mravalferovani organuli da fsiqikuri darRvevebi ganapirobos.<br />

bavSvebi zrda-ganviTarebis periodSi imyofebian da jer kidev<br />

ar hyofniT resursebi, Sesabamisad gaumklavdnen cxovrebis mZime<br />

pirobebs.<br />

xSirad maTi qceviTi aSlilobebi Tu emociuri problemebi warmoadgens<br />

maT adekvatur reaqcias cxovrebis aranormalur pirobebze. adekvaturs<br />

vuwodebT reaqcias, rodesac moswavle, romelic saRamos morig<br />

ojaxur scenas Seeswro, meore dRes skolaSi Tavisi destruqciuli<br />

qceviT cdilobs xeli SeuSalos maswavlebels gakveTilis<br />

Ca ta rebaSi, iyos agresiuli da uyuradRebo, an piriqiT, Caketili<br />

da u i n i ciativ o. Zalian m n iSv ne lovan ia, sk o lam es v iTare ba gaacnobieros<br />

da gaiTvaliswinos moswavleebTan urTierTobisas.<br />

16


skola unda daexmaros bavSvebs maTi resursebis realizebaSi, cxovrebis<br />

krizisuli periodis warmatebiT gadalaxvaSi. amisaTvis ki skolaSi<br />

un da iyos mxardamWeri, TanamgrZnobi da SemoqmedebiTi garemo, vinaidan<br />

aseTi garemo xels uwyobs dadebiTi emociebis warmoqmnas. Tavis mxriv,<br />

amgvari garemo zrdis bavSvis yuradRebis moculobas, mexsierebis efeqturobas,<br />

am dros produqtiuli xdeba fantazia da azrovneba.<br />

sawinaaRmdego suraTs iZleva uaryofiTi emociebi. stresuli garemo<br />

auaresebs pirovnebis TiTqmis yvela fsiqikur funqcias: mcirdeba xanmokle<br />

da uaresdeba xangrZlivi mexsiereba, yuradRebis moculoba mcirdeba,<br />

azrovnebas uWirs alternativebis danaxva, fantazia xdeba Sez-<br />

Ru duli da a.S. uaryofiTi emociebi fizikuri janmrTelobisTvi sac<br />

sa zi anoa. mxardamWeri, TanamgrZnobi garemos fonze sxeulSi Zlierdeba<br />

sasicocxlo procesebi, Wrilobebic ki, rogorc fizikuri, aseve sulieri,<br />

ufro male SuSdeba. skolaSi pozitiuri atmosferos Seqmna TavisTa vad<br />

gulisxmobs travmirebuli bavSvis fsiqo-socialur reabilitaci as.<br />

travma<br />

arsebobs bevri faqtori, romlebic bavSvis normaluri ganviTarebis<br />

Se maferxebeli SeiZleba gaxdes. zogierTma bavSvobaSi axlobeli adamiani<br />

dakarga, zogmac cxovelis sikvdilTan dakavSirebuli tkivili<br />

gadaitana, bevri bavSvi ojaxebSi gamefebuli Zaladobrivi urTierTobis<br />

msxverplia, zogic saomari konfliqtebis Sedegadaa travmirebuli. travma<br />

is sulieri Wrilobaa, romlis Sexorcebas SeiZleba mravali welic<br />

ki dasWirdes. xandaxan, rac dro gadis, miRebuli travmis Sedegebi ufro<br />

meti simwvaviT iCens Tavs.<br />

travma aris gansakuTrebuli siZlieris movlena, romelic xasiaTdeba<br />

safrTxiT da muqariT, SiSiT da Zlieri stresiT. is pirovnebis gamkla<br />

vebis meqanizmebis darRvevas iwvevs da specifikuri SedegebiT xasiaTdeba.<br />

rodesac bavSvi izrdeba iseT situaciaSi, sadac misi sicocxle,<br />

axloblebis sicocxle an Zireuli faseulobebi mware dartymas<br />

ganic dis, igi Rebulobs travmas.<br />

travmatuli movlena SesaZlebelia iyos moulodneli, masobrivi saSi-<br />

Sroebis Semcveli (mag; miwisZvra, xanZari, sikvdili da omi) an, rogorc<br />

ojaxSi mimdinare Zaladobis dros, gaxangrZlivebuli, Semparavi da orazrovani<br />

urTierTobebiT savse, fsiqologiuri damcirebis, Rirsebis Selaxvisa<br />

da braleulobis gancdebis warmomSobi.<br />

im movlenebSi, romlebSic didia emociuri datvirTva, maTi gadamuSave -<br />

bac SeiZleba droSi gaiwelos da mogvianebiT iqnes aTvisebuli. movlena<br />

Ta umravlesobas adamiani umklavdeba da misi gadamuSavebis Sedegad<br />

17


iRebs cxovrebiseul gamocdilebas, magram aris SemTxvevebi, es umetesad<br />

bavS vebs exeba, rodesac saxezea informaciuli da emociuri gadatvirTva,<br />

aseTi incidentebis gadamuSaveba SeiZleba saerTod ver moxerxdes, magram<br />

is inaxeba Cvens mexsierebaSi, raTa mogvianebiT iCinos Tavi.<br />

emociuri travma aris pasuxi/reaqcia eqstremalur movlenaze da mtkivneuli,<br />

Sokis momgvreli da amaRelvebelia. aseTi movlena warmoSobs<br />

emo ciur maxsovrobas tvinis Rrma SreebSi. zogadad, ramdenadac ufro<br />

pirdapiri da uSualoa ZaladobasTan dapirispireba, imdenad ufro ma-<br />

Ralia emociuri zianis riski, magram arapirdapirma dapirispireba mac<br />

Za ladobasTan SeiZleba gamoiwvios iseTi travma, romelmac SeiZleba ar<br />

iCinos Tavi dReebis an kvirebis ganmavlobaSi. is bavSvebi, romelTac<br />

winaTac ganucdiaT Zaladoba an romlebsac akliaT ojaxis Tanadgoma,<br />

ufro Znelad ineleben travmas.<br />

Zalian mniSvnelovania adamianma bavSvobis xanaSi miiRos Sesabamisi<br />

mxar daWera da profesiuli daxmareba, raTa mogvianebiT ufro rTuli<br />

da mwvave problemebi ar Seuqmnas Tavis Tavsa da garSemomyofebs. im<br />

SemTxvevebSic, rodesac uSualod BbavSvze ar xorcieldeba Zaladoba<br />

da is mxolod Semswrea, aseTi faqtebiT mis fizikur da sulier samyaros<br />

ziani adgeba.<br />

gvaxsovdes, rom:<br />

Zaladobis faqtis Semswre bavSvebi meoradi travmis msxverplni arian.<br />

zogierTi fsiqologis mtkicebiT, rodesac bavSvi ver xedavs Zaladobas<br />

da mxolod esmis, igi SeiZleba metad travmirebuli aRmoCndes, vinaidan<br />

misi fantazia warmoidgens kidev ufro mZime suraTs, vidre realobaa.<br />

bavSvebi xedaven da esmiT imaze meti, vidre Cven gvgonia:<br />

• “minda movkvde, rodesac vxedav mamiko dedikos rogor scems...”<br />

• “meSinia saxlidan gasvla mas mere, rac vnaxe mezoblad momxdari...”<br />

travmas axasiaTebs depresiuli guneba-ganwyoba, SfoTva, ganrisxeba, sir-<br />

c xvilis grZnoba da braleulobis gancda. es destruqciuli emociebi<br />

adamianis Rirsebis grZnobas xelyofs da amitom gansakuTrebul yuradRebas<br />

imsaxurebs. ganrisxeba SeiZleba ganvixiloT, rogorc Canacvleba<br />

iseTi emociebisa, rogorebicaa SiSi da sakuTari ususurobis<br />

ga n c da. sircxvilis grZnobaa, rodesac adamians uCndeba survili, sadme<br />

Sors gaiqces da daimalos. sircxvilis grZnoba upiratesad Zaladobis<br />

msxverplT uCndebaT. travma, aseve, iwvevs bavSvis kognituri (Semecnebi-<br />

Ti) procesebis blokirebas, izRudeba maTi fantaziis unaric. yovelive<br />

zemoT Tqmulidan gamomdinare, SegviZlia warmovidginoT travmirebuli<br />

bavSvis portreti: es aris SeSinebuli, Sercxvenili, ganrisxebuli, usu -<br />

18


suri da uimedo patara adamiani, romelsac Tavisi asakis gamo ar gaaCnia<br />

iseTi fsiqologiuri dacvis meqanizmebi, romlebic daexmareba gaumklavdes<br />

da gadaamuSaos travmatuli movlena da Sedegad misgan<br />

vi RebT destruqciul qcevas, hiperaqtiurobas, dabal akademiur moswrebasa<br />

da somatur Civilebs an Caketilobasa da pasiurobas.<br />

mozardebTan urTierToba, maTTan muSaoba mimarTuli unda iyos bavSvis<br />

pirovnuli funqcionirebis yvela doneze. SesaZloa gamoiyos TiToeuli<br />

donisaTvis Sesatyvisi specifikuri sareabilitacio amocanebi:<br />

1. qceva da Cvevebi – aq muSaoba mimarTuli unda iyos, upirveles yovlisa,<br />

qcevis arakonstruqciuli stereotipebis daZlevaze.<br />

2. emociebi – aq yvelaze mniSvnelovania xeli SevuwyoT bavSvebsa da<br />

mozardebs, gadaamuSaon sakuTari travmatuli gamocdileba.<br />

3. SemecnebiTi funqciebi – aq muSaoba unda warimarTos travmatuli<br />

gamocdilebis gamo blokirebuli SemecnebiTi funqciebis ganviTarebis<br />

mimarTulebiT.<br />

4. rwmenaTa sistema _ aq mniSvnelovania moxdes samyarosa da sakuTari<br />

Ta vis Sesaxeb araadekvatur, destruqciul rwmenaTa daZleva da<br />

kons truqciul rwmenaTa SemuSaveba.<br />

5. RirebulebaTa sistema da ganwyobebi _ mniSvnelovania, rom bavSvebsa<br />

da mozardebs xeli SevuwyoT, gaiazron, gaacnobieron, gai-<br />

Sinagnon iseTi zogadsakacobrio Rirebulebebi, rogorebicaa: siyvaruli,<br />

megobroba, miteveba, tolerantoba da a.S<br />

6. me da pirovnuli identoba _ sareabilitacio procesSi unda sufev<br />

des usafrTxo, daculi atmosfero, romelic xels Seuwyobs<br />

bavSvTa da mozardTa TviTgamoxatvas – amis safuZvelze sakuTari<br />

Tavis ukeT gacnobas, TviTcnobierebis, adekvaturi TviTSefasebisa<br />

da sakuTari Tavis pativiscemis ganviTarebas.<br />

bavSvebis emociuri mdgomareobisa Tu qcevis sirTuleebis ukan xSirad<br />

ojaxsa da skolaSi arsebuli gadauWreli problemebi dgas. mowafeebisa<br />

da maswavleblebis ojaxebSi arsebuli viTareba, bunebrivia, aisaxeba<br />

sko lis fsiqologiur klimatze. arajansaRi ojaxuri atmosfero, Zaladobis<br />

afiSireba masmediis saSualebebiT, Zaladoba quCaSi, skolaSi,<br />

Zalovan struqturebSi da a.S. bavSvis jer kidev Camouyalibebel fsiqikaze,<br />

udavoa, mZime kvals tovebs.<br />

pirovnebis Camoyalibeba or ZiriTad garemoSi mimdinareobs: ojaxsa<br />

da skolaSi. ojaxis Taviseburebidan gamomdinare, mis wiaRSi SeRweva<br />

19


da muSaoba specialistebisTvis Znelia, skola ki, sadac es ojaxebi<br />

war modgenilni arian bavSvebis saxiT, karg saSualebas iZleva intervenciisaTvis.<br />

skolaSi Cven gvaqvs saSualeba, garkveuli probleme bis<br />

mqo ne bavSvebs daxmareba gavuwioT.<br />

gvaxsovdes, rom:<br />

1. mzrunveli ufrosi adamiani saukeTeso faqtoria, romelsac SeuZlia<br />

bavSvisTvis usafrTxo garemos Seqmna, misTvis yuradRebisa da<br />

siTbos deficitis Sevseba.<br />

2. bavSvebi, romlebic Zaladobrivi qcevis msxverplni arian, saWiro<br />

eben yoveldRiur Sexsenebas, rom isini uyvarT, aRiareben maT<br />

mniSvnelobasa da gonebriv unarebs.<br />

aqedan gamomdinare:<br />

1. unda xeli SevuwyoT, rom mozardebma ilaparakon TavianT gancdeb<br />

sa da emociebze. daexmareT iswavlon sakuTar grZnobebze laparaki<br />

ufro metad, vidre amas moqmedebiT gamoxataven, iswavlon problemis<br />

gadaWra sityvierad.<br />

2. unda vecadoT, gadamxdari incidenti, movlena maTTvis gasage bi, bi<br />

mar tivi eniT avuxsnaT.<br />

3. unda vizrunoT bavSvebis TviTSefasebis gazrdaze.<br />

4. mozardebs pativiscemiT unda movepyroT.<br />

5. unda nda avuxsnaT, rom momxdari Zaladoba sulac ar aris maTi brali<br />

da maT ar ekisrebaT pasuxismgebloba mSoblebis problemebis mogvarebaSi.<br />

6. unda vaswavloT agresiis gamoxatvis alternatiuli gzebi. Tqven<br />

Tavad unda gaxdeT moswavleebisTvis imis magaliTi, Tu rogor unda<br />

Camoyalibdes urTierToba urTierTpativiscemisa da ara Za lado<br />

brivi qcevis safuZvelze.<br />

bavSvebsa da mozardebs uamravi problema aqvT, romelTa mogvarebas<br />

damoukideblad ver axerxeben. xSirad mSobelsac uWirs gaugos Svils.<br />

zogjer mas ar aqvs saTanado gamocdileba da codna.<br />

problemebi, romelTa mogvarebaSi bavSvebsa da mozardebs Cveni daxma-<br />

re ba sWirdebaT:<br />

20


_ agresiuloba<br />

_ uxalisoba<br />

_ siZneleebi swavlaSi<br />

_ mousvenroba da qcevasTan dakavSirebuli sxva problemebi<br />

_ sirTuleebi ufrosebTan da TanatolebTan urTierTobaSi<br />

_ Zilis darRveva<br />

_ SiSi da SfoTva<br />

_ fsiqikuri ganviTarebis Seferxeba<br />

_ gardamaval asakTan dakavSirebuli problemebi<br />

rogor reagireben bavSvebi travmaze?<br />

5 wlamde da ufro adreuli asakis bavSvebi: reagireba SeiZleba gamoixatos<br />

mSoblebisagan daSorebis SiSiT, tiriliT, kankaliT, umoZraobiTa<br />

da wamokivlebiT. maT SeiZleba Seibrunon adreuli Cvevebi, rogorebicaa:<br />

TiTis wova, SardSeukavebloba da sibnelis SiSi. mcirewlovan bavSvebze<br />

Zlier gavlenas axdens mSoblebis reaqcia.<br />

saskolo asakis bavSvebi: bavSvebi SeiZleba Caiketon Tavis TavSi, ver<br />

SeZlon yuradRebis mokrefa an gaxevdnen (ureaqcioba), maT SeiZleba<br />

hqondeT Ramis koSmarebi an gaumarTlebeli SiSi, uari Tqvan skolaS i<br />

siarulze, iCxubon, uCiodnen muclis tkivilis an sxva fizikur diskomforts.<br />

maT SeiZleba Tavi aaridon im adgilebs, romlebic maT agonebT<br />

momxdar ambebs.<br />

bavSvebi 13-dan 19 wlamde: (mozardebi) mozardebma, SeiZleba xelaxla<br />

ganicadon momxdaris gaxseneba, Ramis koSmarebi, emociuri indiferentuloba<br />

da depresia. SeiZleba antisocialurebi gaxdnen, mieZalon narkotiks<br />

an alkohols, hqondeT akademiuri problemebi, dakargon momavlis<br />

imedi da ifiqron Tavis mokvlaze. mozardebs SeiZleba gauCndeT<br />

dana Saulis grZnoba imis gamo, rom ar ZaluZT aicdinon Zaladoba an<br />

maT SeiZleba gauCndeT SurisZiebis survili. isini SeiZleba aujanydnen<br />

mTel qveyanas, rac moklebulia gonierebas.<br />

bavSvebi kargad grZnoben Tavs, rodesac maT saSualebas aZleven gamoxaton<br />

TavianTi grZnobebi da xedaven TanagrZnobas ufrosebisagan da<br />

ubrundebian normalur, Cveul cxovrebas, rac SeiZleba swrafad moxdes.<br />

magram zogierTebs sWirdebaT profesionaluri daxmareba.<br />

saSiSroebis niSnebia, rodesac bavSvebi ganagrZnoben Tavis aridebas<br />

im adgilebs/situaciebs, romlebic axsenebT maT travmul movlenas;<br />

Tu isini emociurad ,,gaxevebulebi” arian, an mSfoTvare Zili aqvT an<br />

21


sxva fizikuri problemebi. stiqiuri ubedurebis Sedegad posttravmul<br />

stress ganicdis daaxloebiT 2% zrdasrulebisa da bavSvebisa, maSin,<br />

rodesac 30% zaraldeba teroristuli aqtisa da aviakatastrofebis<br />

Sedegad.<br />

Zaladoba angrevs bavSvebis rwmenas da angrevs maT warmodgenas am qveyanaze,<br />

rogorc usafrTxo adgilze da, agreTve, maT aRar sjeraT, rom<br />

ufrosebs maTi dacva SeuZliaT.<br />

mozardobis periodi<br />

mozardoba es aris bavSvobasa da zrdasrulobas Soris gardamavali<br />

periodi, romelic konkretul kulturul garemoSi mimdinareobs.<br />

21-e saukuneSi mozardebs iseT garemoSi uwevT ganviTareba, romlis<br />

ganmsazRvrel faqtorebs warmoadgens xangrZlivi ekonomikuri damo kide<br />

buleba ufrosebze, gare samyaros arastabiluroba da masobrivi informaciis<br />

saSualebebi. saqarTveloSi ki amas emateba Cveni qveynisT vis<br />

damaxasiaTebeli sirTuleebi, rogorebicaa: socialur-ekonomiksu ri piro<br />

be bi, siRaribis maRali maCvenebeli, umuSevroba da a.S.<br />

mozardobaSi xdeba mniSvnelovani morfo-funqcionaluri cvlilebebi,<br />

romelTa kulminacias fizikuri da sqesobrivi simwife warmoadgens, rac<br />

gulisxmobs swraf zrdas, reproduqtiuli organoebis Camoyalibebas<br />

da meoradi sqesobrivi niSnebis aRmocenebas. sxeulis mniSvnelovani<br />

cvlilebebi iwvevs `me~-xatisa Tu sakuTar Tavze warmodgenis cvli le -<br />

bebs, mozardi sakuTari sxeulis cvlilebasTan dakavSirebiT erTdroulad<br />

ganicdis interess, aRfrTovanebas, SfoTvasa da SiSs. am asakSi, ase ve,<br />

mimdinareobs kognituri unarebis ganviTareba formaluri operacie bis<br />

doneze, mozards ukve SeuZlia rTuli abstraqtuli azrovneba, is iZens<br />

TviTanalizisa da TviTkritikis unars, mas ukve SeuZlia gaanalizos<br />

sakuTari qceva, moaxdinos misi integrireba awmyosTan da ifiqros sakuTar<br />

momavalze.<br />

mozards uxdeba gamklaveba stresTan, romelic dakavSirebulia sakuTari<br />

sxeulis metamorfozebTan, axal socialur rolebTan, amisaTvis is<br />

iyenebs manamde dagrovil mTel Tavis gamocdilebas, energiasa da unarebs.<br />

mozardebi, aseve, ganicdian mSoblebis zewolas, romlebsac sakuTari<br />

swrafva warmatebisken da ufro maRali socialuri statusisken<br />

gaucnobiereblad sakuTar Svilebze gadaaqvT (Elkind, 1988). bavSvebi am<br />

asakSi unda gaumklavdnen am mZime Sinagan da garegan wnexs, unda gadaWran<br />

swraf ganviTarebasTan dakavSirebuli amocanebi da gaaerTianon am<br />

gzaze miRebuli gamocdileba erT mTlian, naTel da arawinaaRmdegobriv<br />

identurobaSi.<br />

mozardobis periodSi axalgazrdebs pirovnul ganviTarebasTan dakavdakav- 22


Sirebuli ori mniSvnelovani mniSvnelovani amocanis gadaWra uxdebaT:<br />

1. mSoblebisagan garkveuli damoukideblobisa da avtonomiurobis<br />

miR weva.<br />

2. identurobis (TviTmyofadobis) formireba, erTiani `me~-s Camoyali- Camoyali-<br />

beba.<br />

mozardobas yovelTvis uyurebdnen, rogorc “qariSxlisa da zewolis”<br />

periods. termini “qariSxali da zewola” XVIII-XIX s.s. germanuli literaturuli<br />

mimdinareobidan aris aRebuli da mozardebis emociuri<br />

mdgomareobis dasaxasiaTeblad is pirvelad zigmund froidis qali Svil<br />

ma _ ana froidma gamoiyena. 1958 wels is werda: `iyo normaluri<br />

mo zardobis periodSi – es TavisTavad aranormaluria”(Freud, 1958, p.278).<br />

zo gierTi monacemiT, mozardebis 10-20%-s aqvT ama Tu im xarisxis fsiqologiuri<br />

darRvevebi, es procenti SeiZleba maRal maCveneblad mogveCvenos,<br />

Tumca is ar aris zrdasruli populaciis monacemeb ze ma Rali<br />

(Powers, Hauser, & Kilner, 1989).<br />

yovelive zemoTqmulidan gamomdinare, mozardebSi xSiriaGguneba-ganwyobis<br />

mkveTri cvalebadoba, apaTia, feTqebadi xasiaTi, konfliqtebi da<br />

a.S.<br />

erik eriksoni (1904-1994), froidistebis mesame Taobis warmomadgeneli,<br />

Tvlida, rom identurobis formireba mozardobis periodis mTavari amocanaa.<br />

identurobis Camoyalibeba mimdinareobs rogorc TviTSemecne bis<br />

gziT, aseve referentul jgufebTan da `mniSvnelovan sxvasTan~ ur -<br />

TierTobis saSualebiT. am periodSive xdeba moraluri normebis Camoyalibeba,<br />

rac gulisxmobs `individis mier gare samyaros gaazrebisa<br />

da gadawyvetilebebis miRebis gziT sakuTar ganviTarebaSi aqtiur monawileobas,<br />

rac SemdgomSi mis garesamyaroSi qcevas gansazRvravs ~ ( Hart<br />

& Killen, 1995, c 7). Tu bavSvi xedavs, rom misi qceva usamarTlod ikicxeba<br />

ufrosebis mxridan, man SeiZleba uari Tqvas mcdelobaze, miiRos sxvaTa<br />

Sexedulebebi, daiwyos qcevis normebis ignorireba da mxolod sakuTari<br />

interesebidan gamomdinare imoqmedos.<br />

amave periodSi xdeba mozardebis mier moraluri Rirebulebebis aTvise-<br />

ba. es moraluri Rirebulebebi, Rirebulebebi, sxva faqtorebTan erTad, mniSvnelovnad<br />

gansazRvravs mozardebis Semdgom cxovrebas. araerTma gamokvlevam aC-<br />

vena, rom, ZiriTadad, am normebis aTviseba xdeba ojaxSi, Tanatole bis<br />

wreSi, skolaSi da sxva adamianebTan urTierTobis procesSi.<br />

es Zalian zogadi mimoxilvac naTlad aCvenebs, rom mozardobis periodSi<br />

seriozuli cvlilebebi mimdinareobs pirovnuli ganviTarebis<br />

yve la doneze. ase rom, travmuli gamocdilebis gareSec pirovnuli gan-<br />

23


viTarebis es etapi specifikur sirTuleebs warmoqmnis. es, erTi mxriv,<br />

bunebrivi movlenaa. meore mxriv, ufrosebis mxridan gansakuTrebul yuradRebasa<br />

da sifaqizes moiTxovs. im ojaxebSi, romlebSic Zaladob rivi<br />

urTierTobebia gamefebuli, mozardebi ufro meti safrTxis winaSe<br />

imyofebian da metia albaToba imisa, rom maT ver moaxerxon pirovnebis<br />

ganviTarebis am mniSvnelovani etapis warmatebiT gavla, ramac SesaZloa<br />

mTel maT cxovrebas daasvas daRi, amitom mozardebTan urTierTobas<br />

me ti moTminebiTa da gagebiT unda movekidoT. unda gavacnobieroT, rom<br />

es droebiTi, gardamaval asakTan dakavSirebuli siZneleebia. mniS v nelovania<br />

skolam da ojaxma gaiTvaliswinon moswavleTa cxov rebaSi mimdinare<br />

fsiqo-socialuri da fizikuri procesebi da, ganaT le bis gar-<br />

da, uzrunvelyos usafrTxo, pirovnebis ganviTarebaze orientire bu li<br />

mxar damWeri garemo.<br />

rogoria Tanamedrove mozardi da ra Civilebi aqvT<br />

ufrosebs?<br />

pedagogebi da fsiqologebi aRniSnaven, rom daiwia hiperaqtiuri da agresiuli<br />

moswavleebis asakma, ukve pirvelive klasidan skolebSi vawydebiT<br />

msgavs problemas. maTi qceva xSir SemTxvevaSi hiperaqtiuria an,<br />

pi riqiT, hipoaqtiuri, erTni ver axerxeben TavianTi qcevis gakontro lebas<br />

da umarTavebi xdebian. meoreni, piriqiT, Znelad erTvebian sociumSi,<br />

zedmetad iketebian sakuTar TavSi da ganze dganan. fsiqologis kabinetSi<br />

xSirad xvdebian bavSvebi – yuradRebis deficitis sindromiT,<br />

emociuri moumwifeblobiT, sxvadasxva fobiuri nevroziT, enureziT, logonevroziT,<br />

mutizmiT.<br />

seriozul kvlevas da koreqcias saWiroebs mozardebis RirebulebiTi<br />

sistema. aseve, me -koncefciis pirovnuli modeli, romelic mTlianad<br />

agebulia im Sefasebebze, romlebsac mozardebi garSemomyofebisagan<br />

iRe ben. ufrosebisgan xSirad ismis: ra zarmaci xar! mSiSara yofilxar!<br />

rogori mouxerxebeli xar – araferi gamogdis! uWkuo, utvino! ra sastiki<br />

da daundobeli xar! boroto! da a.S.<br />

rogorc socialuri molodinis Teoria aCvenebs, bavSvebi “warmatebiT”<br />

amarTleben aseT molodinebs da swored im rolebs, iarliyebs irgeben,<br />

romlebsac ufrosebi “CavCiCinebT”.<br />

bolo dros pedagogebi, mSoblebi, fsiqologebi da policiis war momad<br />

genlebi sul ufro met SeSfoTebas gamoxataven mozardebs Soris<br />

agresiisa da delinkventuri (danaSaulebrivi) qcevis gazrdis gamo.<br />

mo zardi mozards sasikvdilod imetebs, Cagravs, aSantaJebs, “Zlierebi”<br />

“sustebs”, maTive terminiT rom vTqvaT, “aCmoreben”. SemaSfoTebelia<br />

bo lo periodis mozardTa Soris samarTaldarRvevebis statistika. yo-<br />

24


velive es miuTiTebs imaze, rom saqarTveloSi mwvaved dgas mozardTa<br />

Soris Zaladobrivi urTierTobis sakiTxi, romelsac evropasa da amerikaSi<br />

did yuradRebas aqceven da “bulingis” terminiTaa cnobili.<br />

faqtobrivad, gamoikveTa mozardobis periodSi pirovnebaTSorisi urTierTobebis<br />

problemebTan dakavSirebuli 4 garemo:<br />

1. mozardi da ojaxi;<br />

2. mozardi da skola;<br />

3. mozardi da mozardi;<br />

4. mozardi da “sxva ufrosi”.<br />

yvela es sfero mWidro urTierTkavSirSia da mozardebisTvis erTdro<br />

ulad wamoadgens problemebisa da resursebis wyaros. yvelaze met<br />

sirTules vawydebiT im SemTxvevaSi, roca mozards oTxive am garemoSi<br />

ZaladobasTan uwevs Sexeba. Zalian mniSvnelovania, rom travmagadata nil<br />

bavSvs erT-erT garemoSi mainc egulebodes TavSesafari _ keTilganwyoba<br />

da mxardaWera.<br />

gvaxsovdes<br />

gvaxsovdes, rom:<br />

• axalgazrdebis mier Cadenili danaSaulebis 74% xdeba maT mier,<br />

vinc Zaladobriv ojaxSi gaizarda.<br />

• am kategoriis bavSvebma savaraudoa, 7-jer ufro xSirad scadon<br />

TviTmkvleloba.<br />

• am kategoriis bavSvebSi 50%-iT metia albaToba, rom gamoiyenon<br />

alkoholi an narkotikebi.<br />

bolo periodSi ucxoeli specialistebi sul ufro met yuradRebas<br />

aq ceven bavSvis cxovrebaSi ufros adamianTan dadebiTi urTierTobis<br />

erTi magaliTis arsebobas mainc. es adamiani SeiZleba iyos mezobeli,<br />

naTesavi, megobris mSobeli da a.S. ufro didia albaToba, rom amgvari<br />

gamocdilebis mqone bavSvi dasZlevs Zaladobrivi garemos zemoqmedebas,<br />

vidre amgvari gamocdilebis armqone mozardi. xazgasmiT aRsaniSnavia,<br />

rom bavSvs aseTi adamianis povna skolis kedlebSi unda SeeZlos.<br />

fizikuri Zaladobis<br />

dros<br />

ufrosebis SiSi;<br />

gamudmebuli SfoTva<br />

fizikuri kontaqtis<br />

SiSi<br />

emociuri<br />

(fsiqologiuri)<br />

Zaladobis dros dros<br />

metyvelebisdar- dar-<br />

Rveva (enabluoba,<br />

mutizmi)<br />

fsiqikurijanmrTe- lobis problemebi<br />

(adreuli nevrozebi)<br />

25<br />

ugulebelyofis<br />

dros<br />

fizikuri CamorCena<br />

mitovebulobis<br />

gancda<br />

seqsualuri<br />

Zaladobis dros<br />

akviatebuli<br />

seqsualuri TamaSebi<br />

masturbacia<br />

saxalxod


ucxo xmebis SiSi<br />

sxva bavSvebis<br />

tirilze SiSis SiSis<br />

reaqcia<br />

qcevis ukiduresoba-<br />

hiperaqtiuli an<br />

hipoaqtiuri qceva<br />

mosalodnelisa- frTxis gamo<br />

kri tikisadmi avadmyo-<br />

furi damokidebuleba<br />

sisastikecxovele- bis mimarT<br />

travmis dafarva<br />

saxlidan gaqceva<br />

avtoagresia<br />

Ramis koSmarebi<br />

braleulobis gancda<br />

dabali TviTSefaseba<br />

saswavloproce- sisadmi interesis<br />

dakargva<br />

mozardobis wina periodi (11-14w.)<br />

TanatolTa reaqcia am asakSi Zalian mniSvnelovania<br />

tipuri reaqciebia:<br />

enkoprezi, enurezi<br />

depresia;<br />

destruqciuli,TviT- destruqciuli qceva<br />

TviTizolacia<br />

gamudmebuli SfoTva<br />

mosalodneli<br />

safrTxis gamo<br />

mavne Cvevebi (TiTis<br />

wova, frCxilebis<br />

kvneta)<br />

tyuili<br />

axlobeli adamianebis<br />

safrTxesTan dakav- dakav-<br />

Sirebuli SfoTva<br />

CamorCena emociur<br />

ganviTarebaSi<br />

Ramis koSmarebi<br />

braleulobis gancda braleulobis gancda<br />

dabali TviTSefaseba dabali TviTSefaseba<br />

saswavloproce- sisadmi interesis<br />

dakargva<br />

• Zilis darRvevebi, madis darRveva<br />

• amboxeba saxlSi<br />

• agresia da sisastike sxvebis mimarT<br />

26<br />

higienuri Cvevebis<br />

uqonloba<br />

gamudmebuli<br />

SimSilis grZnoba<br />

daRliloba<br />

viwro socialuri<br />

kontaqtebi<br />

qurdoba, tyuili<br />

Ramis koSmarebi<br />

saswavloproce- sisadmi interesis<br />

dakargva<br />

enkoprezi, enurezi<br />

asakisaTvisSeusa- bamo codna seqsis<br />

Sesaxeb<br />

socialuriizola- cia<br />

moswrebis gauareseba<br />

Ramis koSmarebi<br />

braleulobis gancda<br />

dabali TviTSefaseba<br />

saswavloproce- sisadmi interesis<br />

dakargva


• TviTdadanaSauleba<br />

• undobloba ufrosebis mimarT<br />

• saSinao davalebis momzadebaze uaris Tqma<br />

• problemebi skolaSi (Cxubi, gariyuloba, interesis dakargva, qceva,<br />

romelic yuradRebas iqcevs)<br />

• somaturi problemebi (Tavis tkivili, bundovani tkivilebi, kanis<br />

ga Rizianeba, kuW-nawlavis problemebi)<br />

• TanatolebTan urTierTobebis gauareseba<br />

• Tavisi da sxvisi nivTebis ganadgureba<br />

• destruqciuli qceva saxlsa da skolaSi<br />

riT vexmarebiT:<br />

• damatebiTi yuradRebiT da mzrunvelobiT<br />

• sakuTar grZnobebze da problemebze saubrisken waqezebiT<br />

• maTi azrebisa da grZnobebisadmi pativiscemiT da interesiT<br />

• kritikisgan (kritikuli damokidebulebisgan) Tavis SekavebiT<br />

• maswavleblebis, skolis fsiqologisa da mSoblebis mier erToblivi<br />

strategiis SemuSavebiT<br />

• jgufur aqtivobebsa da yoveldRiur rutinul saqmianobSi CarTviT<br />

• iseTi aqtivobebis ganxorcielebiT, romlebSic mozardebTan<br />

erTad CarTulebi iqnebian skolis sxva asakobrivi jgufebi (mozards<br />

unda hqondes urTierToba masze ufros adamianTan (maswav lebe<br />

li an moswavle), rogorc misabaZ da mzrunvel pirovnebasTan da<br />

umcrosTan, romlisTvisac TviTon iqneba misabaZi da mzrunveli.<br />

• misive asakis jgufur aqtivobaSi CarTva<br />

• struqturuli, magram ara momTxovni pasuxismgeblobebis dakis rebiT<br />

mozardoba (14-18w.)<br />

tipuri reaqciebi:<br />

• fsiqosomaturi problemebi (asTma, gamonayari, kuW-nawlavis proble<br />

mebi)<br />

• brazi da risxva<br />

• feTqebadi xasiaTi<br />

• sircxvili<br />

• mexsierebisa da koncentraciis deficiti<br />

• Tavis tkivilebi da daZabuloba<br />

• madisa da Zilis darRvevebi<br />

• hipoqondria<br />

27


• amenorea an desmenorea<br />

• energiis Semcireba an momateba<br />

• apaTia<br />

• upasuxismgeblo da /an delinkventuri qceva<br />

• mSoblebis kontrolisagan ganmaTavisuflebeli brZolis<br />

gamwvaveba<br />

• cudi koncentracia<br />

• Seuracxyofa da Zaladoba mozardTa urTierTobebSi<br />

• narkotikebisa da alkoholis moxmareba<br />

• fiqrebi TviTmkvlelobaze<br />

riT vexmarebiT:<br />

• damatebiTi yuradReba da mzrunveloba<br />

• waqezeba, ilaparakon TavianT grZnobebsa da problemebze<br />

• pativiscema da interesi maTi azrebisa da grZnobebisadmi<br />

• Tavis Sekaveba kritikisgan (kritikuli damokidebulebisgan)<br />

• pativiscemiT da interesiT moekideT maT azrebsa da grZnobebs<br />

• maswavleblebis, skolis fsiqologisa da mSoblebis mier<br />

erToblivi strategiis SemuSaveb.<br />

• iseTi aqtivobebis ganxorcieleba, romlebSic mozardebTan<br />

erTad CarTulebi iqnebian skolis sxva asakobrivi<br />

jgufebi. mozards unda hqondes urTierToba masze ufros<br />

adamianTan (maswavlebeli an moswavle), rogorc misabaZ<br />

da mzrunvel pirovnebasTan, aseve umcrosTan, romlisTvisac<br />

TviTon iqneba misabaZi da mzrunveli<br />

• daexmaron patara bavSvebs an moxucebs<br />

• xeli SeuwyoT socialuri aqtivobebis aRdgenisaTvis<br />

• xeli SeuwyoT, TavianTi gamocdilebis Sesaxeb diskusia<br />

gamarTon TanatolebTan<br />

• garkveuli periodis ganmavlobaSi nu moeliT, rom<br />

saskolo davalebebs kargad Seasrulebs<br />

• Tu gamovlindeba suiciduri azrebi, uimedoba,<br />

ususuroba, mivmarToT specialists<br />

28


zogadi ganaTlebis erovnuli miznebi<br />

saqarTveloSi zogadi ganaTlebis sistema miznad isaxavs, Seqmnas xelsayreli<br />

pirobebi erovnuli da zogadsakacobrio Rirebulebebis matarebeli<br />

Tavisufali pirovnebis CamoyalibebisaTvis.<br />

amasTan erTad, ganaTlebis sistema uviTarebs mozards gonebriv da fizikur<br />

unar-Cvevebs, aZlevs saWiro codnas, amkvidrebs jansaRi cxovre<br />

bis wess, moswavleebs uyalibebs liberalur da demokratiul Rirebulebebze<br />

damyarebul samoqalaqo cnobierebas da exmareba maT<br />

oja xis, sazogadoebisa da saxelmwifos winaSe sakuTari uflebamo valeobebis<br />

gacnobierebaSi.<br />

saqarTvelos zogadi ganaTlebis sistemaSi miRebuli gamocdilebis safuZvelze<br />

mozardma unda SeZlos:<br />

a) qveynis interesebis, tradiciebisa da Rirebulebebis mimarT sakuTari<br />

pasuxismgeblobis gaazreba:<br />

saskolo ganaTlebam unda ganuviTaros mozards unari, rom sworad<br />

gansazRvros sakuTari qveynis saxelmwifoebrivi, kulturuli, ekono<br />

mikuri da politikuri interesebi da misces mas sasikeTo gadawyvetilebaTa<br />

miRebisa da aqtiuri moqmedebis SesaZlebloba;<br />

b) bunebrivi garemo pirobebis SenarCuneba da dacva:<br />

mozardma unda icodes, rogor bunebriv garemoSi cxovrobs, ra ziani<br />

SeiZleba miayenos garemos adamianis ama Tu im moqmedebam, rogor SeinarCunos<br />

da daicvas bunebrivi garemo;<br />

g) teqnologiuri Tu sxva inteleqtualuri miRwevebis efeqtianad<br />

gamoyeneba; informaciis mopoveba, damuSaveba da analizi:<br />

dRes, rodesac adamianisaTvis misawvdomia didi moculobisa da<br />

sxva dasxva Sinaarsis informacia, misi efeqtianad gamoyenebis unari<br />

sasicocxlo mniSvnelobas iZens. mozards unda SeeZlos ara mxolod<br />

informaciis mopoveba, aramed misi Sefasebac Sinaarsis, daniSnulebisa<br />

da xarisxis mixedviT, dasaxuli miznebisaTvis misi gamoyenebis formebis<br />

gansazRvra; teqnologiuri miRwevebis efeqtiani gamoyeneba yoveldRiuri<br />

cxovrebis, muSaobis, inteleqtualuri Tu suli eri moRvaweobis<br />

pirobebis gasaumjobeseblad;<br />

d) damoukideblad cxovreba, gadawyvetilebebis miReba:<br />

saskolo ganaTlebam unda ganuviTaros mozards pirad, ojaxur da<br />

sazogadoebriv cxovrebaSi damoukidebel gadawyvetilebaTa miRebis<br />

unar-Cvevebi;<br />

e) iyos Semoqmedi, Tavad Seqmnas Rirebulebebi da ar icxovros mxolod<br />

29


arsebulis xarjze:<br />

saskolo ganaTlebam unda uzrunvelyos mozardis im unar-Cvevebis<br />

ganviTareba, romlebic miscems mas saSualebas, ukve arsebuli<br />

ga mocdileba da miRwevebi gamoiyenos axali materialuri, inteleqtualuri<br />

Tu sulieri Rirebulebebis Sesaqmnelad;<br />

v) sakuTari SesaZleblobebisa da interesebis uwyveti ganviTareba mTe-<br />

li cxovrebis ganmavlobaSi da maTi maqsimaluri realizeba rogorc<br />

qveynis SigniT, ise mis sazRvrebs gareTac:<br />

saskolo ganaTlebam unda Camouyalibos mozards uwyveti ganviTarebis,<br />

mTeli cxovrebis ganmavlobaSi axali codnisa da Cvevebis damoukideblad<br />

SeZenis unari, raTa SeZlos sakuTari SesaZleblobebisa<br />

da sulieri midrekilebebis adekvaturad gansazRvra da amis mixed viT<br />

sazogadoebriv cxovrebaSi sakuTari adgilis damkvidreba; mozar di<br />

mzad unda iyos, arCevani gaakeTos momavali ganaTlebisa da Sromi Ti<br />

saqmianobisaTvis.<br />

z) komunikacia individebsa da jgufebTan:<br />

saskolo ganaTlebam unda uzrunvelyos, rom sazogadoebis momaval<br />

wevrebs ganuviTaros zogadi sakomunikacio unar-Cvevebi (wera, kiTxva,<br />

metyveleba, mosmena), saorganizacio da jgufuri muSaobis Cvevebi, maT<br />

Soris imaT, visTvisac saqarTvelos saxelmwifo ena mSobliuri ar<br />

aris;<br />

T) iyos kanonmorCili, toleranti moqalaqe:<br />

dRevandel dinamikur, eTnikurad da kulturulad mravalferovan<br />

sam yaroSi sazogadoebis funqcionirebisaTvis gansakuTrebul mniSv ne -<br />

lo bas iZens urTierTpativiscemis, urTierTgagebisa da urTierTSe mecne<br />

bis Cvevebi. skolam unda gamoumuSaos mozards adamianis uflebe bis<br />

dacvisa da pirovnebis pativiscemis unari, romelsac igi gamoiye nebs<br />

sakuTari da sxvisi TviTmyofadobis SesanarCuneblad. mozards un da<br />

SeeZlos adamianis arsebiTi uflebebis Sesaxeb miRebuli Teoriu li<br />

codnis ganxorcieleba da am principebiT cxovreba.<br />

saxelmwifo miznad isaxavs iseTi saskolo sistemis Seqmnas, romelic<br />

TiToeul moswavles miscems aRniSnuli unar-Cvevebis SeTvisebis Tanabar<br />

SesaZleblobas. saxelmwifo ar dauSvebs moswavlis diskriminacias<br />

so cialuri, rasobrivi, eTnikuri, religiuri an politikuri kuTvnilebis,<br />

fizikuri SesaZleblobebisa Tu sxva niSnebis mixedviT.<br />

30<br />

damtkicebulia<br />

saqarTvelos mTavrobis<br />

2004 wlis 18 oqtombris<br />

N 84 dadgenilebiT


samoqalaqo ganaTlebis me-9 klasis<br />

sagnobrivi programa<br />

damtkicebulia saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis ministris<br />

brZanebiT N#256, 2009 wlis 7 maisi q. Tbilisi<br />

(muqi muqi SriftiT gamokveTilia Sedegebi, romlis miRwevaSic moswavles<br />

exmareba <strong>samarTlebrivi</strong> kulturis damatebiTi saganmanaTleblo<br />

programa. Semdeg dajgufebulia aRniSnuli Sedegebi da maTi<br />

indikatorebi)<br />

Sedegebi mimarTulebebis mixedviT<br />

moq. IX mimarTulebebi<br />

moqalaqeoba mmarTveloba ekonomika<br />

1. moswavle msjelobs<br />

saqarTvelos moqalaqis<br />

uflebebze,Tavisufle- bebsa da konstituciur<br />

movaleobebze.<br />

2. moswavle Seiswavlis moqalaqissazogadoebrivpolitikur<br />

cxovrebaSi<br />

monawileobis formebsa<br />

da saSualebebs.<br />

3. moswavle ikvlevs<br />

sazogadoebaSisamar- samar-<br />

Tliani urTierTobe-<br />

urTierTobe-<br />

bis xelisSemSlel da<br />

xelSemwyob faqtorebs.<br />

4. moswavle afasebs adamiadami- anisa da sazogadoebis<br />

rols socialuri prob-<br />

lemebis gadawyvetaSi.<br />

5. moswavle ikvlevs<br />

demokratiuli saxelmwifos<br />

safuZvlebs.<br />

5. moswavle ikvlevs<br />

demokratiuli saxelmwifos<br />

safuZvlebs.<br />

6. moswavle ganasxvavebs<br />

saqarTvelosxelisu- flebis Stoebsa da maT<br />

funqciebs; msjelobs<br />

maT urTierTkavSirze.<br />

7. moswavle msjelobs<br />

mmarTvelobis demokratiulobaze<br />

saqarTvelo-<br />

Si.<br />

31<br />

8. moswavle erTmaneTisgan<br />

ganasxvavebs adamianis<br />

survilebs, SesaZleblobebsa<br />

da obieqtur<br />

resursebs.<br />

8. moswavle erTmaneTisgan<br />

ganasxvavebs adamianis<br />

survilebs, SesaZleblobebsa<br />

da obieqtur<br />

resursebs.<br />

9. moswavle ikvlevs<br />

adamianis ekonomikuri<br />

saqmianobis ZiriTad<br />

sferoebsa da maT urTierTkavSirs.<br />

10. moswavle gegmavs Tavis<br />

momaval saqmianobas da<br />

karieras.


Sedegebi da indikatorebi<br />

moqalaqeoba<br />

moq. IX -1. msjelobs saqarTvelos moqalaqis uflebebze, Tavisuf le-<br />

bebsa da konstituciur movaleobebze.<br />

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:<br />

• monawileobs saklaso diskusiaSi: ,,ra moxdeba, rom yvelas hqondes<br />

mxolod ufleba da ar ekisrebodes movaleoba? saWiroa Tu ara<br />

pasuxismgebloba da risTvis?"<br />

• adarebs saqarTvelos moqalaqis konstituciur uflebebsa da Tavisuflebebs<br />

adamianis uflebebis saerTaSoriso deklaraciis debu<br />

lebebTan;<br />

• msjelobs saqarTveloSi moqalaqeTa Tanasworuflebianobis garan-<br />

tiebze;<br />

• sakuTari skolis, dasaxlebis an qveynis magaliTze CamoTvlis sakiT<br />

xebs, romelTa gadasawyvetad, misi azriT, mniSvnelovania um ravlesobis<br />

azris gamovlena (mag.: plebisciti, referendu mi, ga mo kiTxva,<br />

arCevnebi da a.S.);<br />

moq. IX -3. ikvlevs sazogadoebaSi samarTliani urTierTobebis xelis- xelis-<br />

SemSlel da xelSemwyob faqtorebs.<br />

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:<br />

• ajgufebs kanonebs, romlebic Seesabameba mis zneobriv Rirebule bebs<br />

da romlebic misTvis miuRebelia, asabuTebs sakuTar pozicias;<br />

• xsnis, Tu ratom evaleba pirovnebas kanonis dacva; asaxelebs im<br />

saSiSroebas, romelic mosdevs arakanonier moqmedebas;<br />

• TanaklaselebTan erTad, sakuTari dakvirvebebis safuZvelze, Sear-<br />

Cevs da gaiTamaSebs romelime konfliqtur situacias; ganixilavs<br />

misi mogvarebis SesaZlo gzebs (mag.: interesebis poziciidan – mo-<br />

laparakebiT, wesebis poziciidan – sasamarTloTi Tu sxva); arCevs<br />

mocemuli SemTxvevisaTvis yvelaze efeqtians; asabuTebs Tavis mo-<br />

sazrebas;<br />

• TanaklaselebTan erTad qmnis mSvidobiani garemosTvis saWiro<br />

yo veldRiuri qcevis saxelmZRvanelo dokuments (mag.: bukleti,<br />

plakati, samaxsovro).<br />

moq. IX- 4. afasebs adamianisa da sazogadoebis rols socialuri pro-<br />

b lemebis gadawyvetaSi.<br />

32


Sedegi miRweulia, Tu moswavle:<br />

• adamianis romelime moTxovnilebas Seusabamebs adamianis garkveul<br />

uflebas (mag.: kveba _ sicocxlis, Sromis da sxva uflebebi; ur-<br />

TierToba _ sicocxlis, sityvis, Sromis, usafrTxo garemos da sxva<br />

uflebebi da a.S.) da asabuTebs sakuTari pasuxis marTebulobas;<br />

• moiZiebs masmediis saSualebiT gamoqveynebul informacias miusafari<br />

bavSvebis Sesaxeb, aanalizebs mas da Tanaklaselebs warudgens<br />

am problemis mogvarebis miseul gegmas;<br />

• aRwers im saSiSroebebs, romlebic mosdevs mozardebis mier Tamba-<br />

qos, alkoholisa da narkotikebis gamoyenebas; ganixilavs Sesabamis<br />

statistikur monacemebs saqarTvelos, mezobeli qveynebisa da msof<br />

liosTvis; asaxelebs efeqtiani prevenciuli RonisZiebebis ma ga-<br />

liTebs;<br />

• wers Txzulebas socialuri daavadebebis (mag.: alkoholizmi, na r -<br />

komania, Sidsi, tuberkulozi da a.S.) mqone adamianebisadmi sa zo-<br />

ga doebis danarCen wevrTa damokidebulebis Sesaxeb, sadac asa -<br />

bu Tebs sakuTar pozicias Tavis mier aRwerili urTierTobis<br />

sa marTlianobis Sesaxeb;<br />

• ganasxvavebs terminebs – ltolvili da devnili; asaxelebs Sesabamis<br />

magaliTebs rogorc saqarTveloSi, ise msoflios sxva qveynebSi;<br />

msjelobs mizezebze, romlebmac SeiZleba aiZulos adamiani<br />

datovos sacxovrebeli adgili (mag.: omi da SeiaraRebuli kon fliqtebi,<br />

adamianis uflebebis darRveva/diskriminacia, siRaribe da<br />

umuSevroba, stiqiuri movlenebi da sxva.);<br />

mmarTveloba<br />

moq. IX- 6. ganasxvavebs saqarTvelos xelisuflebis Stoebsa da maT<br />

funq ciebs; msjelobs maT urTierTkavSirze.<br />

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:<br />

• msjelobs gansxvavebebze centralur da adgilobriv xelisuflebas<br />

Soris;<br />

• TanaklaselebTan erTad ajgufebs xelisuflebis sxvadasxva Stos<br />

(aRmasrulebeli, sakanonmdeblo da sasamarTlo) da ganasxvavebs<br />

maT funqciebs;<br />

• irCevs erT-erT saxelmwifo organos da ukavSirebs mas xelisuflebis<br />

Sesabamis Stos; ganixilavs am organos funqciebs da mis kav-<br />

Sirs xelisuflebis sxva organoebTan;<br />

• CamoTvlis im saxelmwifo organoebsa Tu dawesebulebebs, romrom- le bic uzrunvelyofen misi konstituciuri uflebebis dacvasa<br />

da movaleobebis Sesrulebas; gamoTqvams azrs maTi moqmedebis<br />

efeqtianobis Sesaxeb;<br />

33


• adgens sakuTar dasaxlebaSi gadasaWrel sakiTxTa nusxas da, Sesabamisad,<br />

asaxelebs xelisuflebis im warmomadgenels, romelTanac<br />

unda moxdes pirveli mimarTva; asabuTebs sakuTar daskvnas<br />

(Stosa da donis/instanciis mixedviT);<br />

• Tanaklaselebis jgufTan erTad irCevs romelime saxelmwifo organos<br />

(mag.: gamgeoba/meria, parlamenti, sasamarTlo, saministro da<br />

a.S.) da monawileobs Sesabamis simulaciur TamaSSi: ,,samsaxuris<br />

er Ti dRe”.<br />

ekonomika<br />

moq. IX -10. gegmavs Tavis momaval saqmianobas da karieras.<br />

Sedegi miRweulia, Tu moswavle:<br />

• CamoTvlis sakuTar miznebs (mag.: viyo ganaTlebuli, mdidari, jan- jan-<br />

mrTeli, lamazi, usaqmuri, vicxovro usafrTxod da a.S.), romlebic<br />

karierasTan aris dakavSirebuli; msjelobs maT realurobasa<br />

da miRwevis gzebze; miznebis ganxorcielebis gzebs akavSirebs<br />

Sesabamis movaleobebTan;<br />

• sakuTari SesaZleblobebisa da miznebis analizis safuZvelze asaxelebs<br />

saqmianobis im sferos, romelsac savaraudod ukavSirebs<br />

sa kuTar momaval moRvaweobas; klasSi gamoavlens Tanamoazreebs,<br />

romlebTan erTadac agrovebs informacias am sferos Sesaxeb da<br />

misi mimoxilvis Semdeg mzad aris, imuSaos mini-proeqtze ,,Cemi momavali<br />

profesia da kariera";<br />

• maswavleblis daxmarebiT, TanaklaselTa jgufTan erTad saxavs im<br />

gzebs, romlebic daexmareba mas profesiis arCevaSi, rac gulisx mobs<br />

informaciis moZiebisa da analizis etapebs, vadebs, gamosayenebli<br />

meTodebis (mag.: gamokiTxva, interviu, adgilze gacnoba da a.S.) gansazRvras;<br />

• sakuTari SesaZleblobebisa da miswrafebebis analizis safuZvelze<br />

wers Txzulebas ,,rogor mesaxeba Cemi momavali kariera" (dasaxuli<br />

miznebi da maTi miRwevis gzebi, sasurveli da gardauvali movlenebi,<br />

misi Canafiqris Sesabamisoba sazogadoebriv interesebTan); Txzu-<br />

lebas warudgens Tanaklaselebs.<br />

34


saqarTvelos <strong>samarTlebrivi</strong> kulturis<br />

saganmanaTleblo programis miznebi<br />

zogadsaganmanaTleblo skolaSi <strong>samarTlebrivi</strong> socializaciis organizebul<br />

process mozardebisTvis gansakuTrebuli mniSvneloba eniWeba.<br />

saqarTveloSi ,,yvelas aqvs ganaTlebis miRebisa da misi formis arCevis<br />

ufleba” (saqarTvelos konstitucia, muxli 35.1) da, imavdroulad, ,,dawye<br />

biTi da sabazo ganaTleba savaldebuloa” (saqarTvelos konsti tucia,<br />

muxli 35.3). es niSnavs, rom 6-dan 15 wlamde asakis moqalaqeebi, erTeuli<br />

gamonaklisebis garda, zogadsaganmnaTleblo skolebis ganu yreli wevrebi<br />

arian.<br />

programa gankuTvnilia 14-16 wlis mozardebis (IX klaselebi), ma Ti<br />

pe da go gebis, mSoblebis, aRmzrdelebisa da maT skolebTan momuSa ve<br />

samarTaldamcvelebisTvis. programa gansakuTrebulia, radgan sagakve-<br />

Tilo procesSi maswavlebelTan erTad aucileblad monawileobs samarTaldamcavi<br />

_ policieli. swavla-swavlebis es forma xels uwyobs<br />

mozardebis, maswavleblebisa da samarTaldamcavebis TanamSromlobis<br />

gaRrmavebas. aRsaniSnavia, rom saqarTvelos <strong>samarTlebrivi</strong> kulturis<br />

saganmanaTleblo programa exmaureba zogadi ganaTlebis erovnul miznebs,<br />

romelTa mixedviTac moswavle unda Camoyalibdes kanonmorCil da<br />

tolerant moqalaqed.<br />

programa moswavleebs daexmareba gaiazron, rogor Seafason kritiku lad<br />

piradi Sexedulebebi, rogor aicilon da moagvaron konfliqti kanonTan,<br />

ramdenad mniSvnelovania sazogadoebriv cxovrebaSi monawileoba da<br />

ras niSnavs aqtiuri moqalaqeoba; gaiazreben, ramdenad mniSvnelovania<br />

jansaRi cxovrebis wesiT cxovreba, gaacnobiereben TavianT uflebamovaleobebs<br />

da gaecnobian arasrulwlovanTa Sesaxeb kanonmdeblobas.<br />

es yvelaferi daexmareba moswavleebs swori gadawyvetilebebis miRebaSi,<br />

gaaumjobesebs maT Soris urTierTobebs. daanaxebs maT, Tu ramdenad<br />

mniSvnelovania adamianebTan samarTliani mopyroba da mTlianad sazogadoebis<br />

mimarT tolerantuli da kanonieri damokidebuleba.<br />

winamdebare programa rekomendebulia rogorc saskolo saswavlo geg-<br />

mis nawili romelime CamoTvlili formiT:<br />

• samoqalaqo ganaTlebis damatebiTi saganmnaTleblo programis saxiT;<br />

• fakultaturi saswavlo kursis saxiT, 12-14 akademiuri saaTis xangrZlivobiT<br />

(1sT/kv.-Si);<br />

• sadamrigeblo programis saxiT.<br />

igi moicavs rogorc sagakveTilo process, ise klasgareSe aqtivobebis<br />

rekomendaciebs. programis kompleqsurad ganxorcieleba xels uwyobs<br />

dasaxuli saswavlo-aRmzrdelobiTi miznebis warmatebiT miRwevas.<br />

35


programis dasrulebis Semdeg misaRwevi Sedegebi<br />

moswavle:<br />

• asabuTebs, Tu ratom aris saWiro sazogadoebaSi kanonierebis kulturisa<br />

da kanonis uzenaesobis damkvidreba;<br />

• msjelobs, Tu rogor emuqreba danaSauli sazogadoebriv Rirebulebebs,<br />

mis institutebs, kanonierebis <strong>kultura</strong>s;<br />

• gansazRvravs kanonierebis damkvidrebis xelSemwyob pirobebs, romlebic<br />

daexmareba rogorc mas, aseve _ sazogadoebas danaSaulis<br />

Tavidan acilebaSi.<br />

• iziarebs qcevis normebs, romlebic Seesabameba demokratiuli sazo<br />

gadoebis kanonsa da samarTals;<br />

• avlens uaryofiT damokidebulebas damnaSaveTa Rirebulebebis<br />

mi marT;<br />

• avlens pirad dainteresebas kanonierebis damkvidrebiT da miaCnia<br />

es Tavis movaleobad.<br />

programis amocanebi:<br />

• axalgazrdebisaTvis <strong>samarTlebrivi</strong> informaciis miwodeba da maTi<br />

daxmareba samoqalaqo unarebis gamomuSavebaSi;<br />

• maTi aRWurva samoqalaqo sazogadoebaSi cxovrebisa da orientirebisaTvis<br />

saWiro codniTa da SesaZleblobebiT;<br />

• qveyanaSi samarTaldamcavi organoebis rolisa da mniSvnelobis<br />

warmoCena;<br />

• policiasa da skolas Soris TanamSromlobis xelSewyoba.<br />

programis zogadi Sinaarsi:<br />

• arasrulwlovani da kanoni;<br />

• arasrulwlovnebi da srulwlovanebi kanonTan mimarTebiT;<br />

• mavne Cvevebisa da maTi saxifaTo Sedegebisgan Tavdacva;<br />

• policiis istoria da mniSvneloba;<br />

• organizebuli danaSauli;<br />

• gulgriloba Tu TanamSromloba;<br />

• moraluri da kanonieri arCevani.<br />

TiToeuli Tema moicavs:<br />

• meTodikis aRweras mocemuli gakveTilisTvis;<br />

• davalebebs;<br />

• damatebiT masalas davalebebisaTvis;<br />

• damatebiT informacias maswavleblebisa da policiis TanamSromlebisTvis.<br />

moswavleebis <strong>samarTlebrivi</strong> socializaciisa da Sesabamisi ganaTlebis<br />

sxvadasxva gza arsebobs, magaliTad: diskusiebi, eqskursiebi, kompetentur<br />

36


pirebTan skolaSi Sexvedrebi, sailustracio magaliTebis Seswavla da<br />

a.S. ZiriTadad gamoiyofa sami midgoma:<br />

1. informaciis miwodeba wyaroebis/dokumentebis, filmebis, samuSao<br />

Sex vedrebis saxiT;<br />

2. normebis swavleba situaciuri amocanebis amoxsnis, maTi gaTama Sebis,<br />

imi tirebuli sasamarTlo procesebisa da konfliqtebis mogvarebis<br />

modelirebis meSveobiT;<br />

3. moswavleebis CarTva namdvili dilemebisa da problemebis gadaWra<br />

Si.<br />

winamdebare saxelmZRvanelos, romelic saqarTvelos samarTleb rivi<br />

ku l turis proeqtis farglebSi Seiqmna, avtorebi Seecadnen zemoCamoTvlili<br />

meTodebi SeejerebinaT da swavlebis iseTi gzebi Seemu-<br />

Sa vebinaT, romlebic yvelaze misaRebi da realisturi iqnebo d a<br />

zo ga d saganmanaTleblo skolis moswavleebisaTvis.<br />

maswavleblebisaTvis mocemuli saxelmZRvanelos gamoyenebiT mecadineobis<br />

Catareba rekomendebulia samoqalaqo ganaTlebis gakveTilebis<br />

an ,,damrigeblis saaTis” dros, policiis TanamSromlis monawileobiT.<br />

am saxelmZRvaneloTi sargebloba SeuZliaT, agreTve, sazogadoebriv mecnierebaTa<br />

maswavleblebs.<br />

mocemuli saswavlo masala erToblivad Seadgines samarTaldamcavi<br />

or ganoebis warmomadgenlebma da pedagogebma.<br />

gakveTilebi imgvaradaa Sedgenili, rom pedagogs saSualeba eZleva,<br />

Tavisuflad gamoxatos sakuTari azri da igi sxvadasxvagvari interesebis<br />

mqone moswavleebs miusadagos. yoveli gakveTilis Tema, romelic<br />

winaswar aris gansazRvruli, warmoadgens pedagogis ZiriTad amocanas<br />

da im informaciis minimums, romelic moswavlem unda miiRos. gakveTilis<br />

ZiriTadi Temis irgvliv muSaoba sasurvelia arsebuli sxvadasxva<br />

sas wavlo meTodis gamoyenebiT warimarTos.<br />

moswavleTaTvis gansazRvruli Temebi da sakiTxebi martividan rTulisken<br />

viTardeba. kiTxva, romelic moswavlisgan moiTxovs mxolod faqtebis<br />

codnas, bevrad martivia, vidre kiTxva, romelic gulisxmobs interpre<br />

taciis, analizisa Tu Sefasebis unars. Temis damuSavebisas pedago gis<br />

movaleobaa gaiTvaliswinos klasis done (moTxovnebi) da moswavleTa<br />

individualuri Taviseburebebi. gakveTilis Temis maqsimalurad amowurvis<br />

SemTxvevaSi mas saSualeba eZleva moswavleebs SesTavazos imave sakiTxis<br />

azrovnebis ufro maRal registrSi ganxilva.<br />

pedagogis prerogativaa moswavleTa Sefaseba imis mixedviT, Tu ras aZlevs<br />

upiratesobas _ saklaso/saSinao Tu zepir/weriT davalebebs.<br />

imedia, rom ojaxisa da skolis erToblivi qmedeba moswavles aRuZravs<br />

pasuxismgeblobis grZnobas da <strong>samarTlebrivi</strong> samoqalaqo sazogadoebis<br />

wevrad aqcevs.<br />

37


zogadi meToduri rekomendaciebi<br />

gakveTilis samfaziani modeli<br />

samfaziani gakveTili Sedgeba Semdegi etapebisagan:<br />

I _ gamowveva;<br />

II _ siRrmiseuli wvdoma;<br />

III _ gaazreba, refleqsia.<br />

gakveTilis samfaziani modelis pirveli etapi _ gamowveva gulisxmobs<br />

mocemul sakiTxze, sagansa an movlenaze arsebuli codnis, gancdebis,<br />

STabeWdilebebis gaaqtiurebas. moswavleebi ixseneben imas, rac ician<br />

Sesaswavli sakiTxis irgvliv. iwyeben axal Temaze fiqrs. xdeba mos -<br />

wavleTa gaaqtiureba, interesis gazrda, rac sakiTxis kvlevis provocirebas<br />

uwyobs xels.<br />

siRrmiseuli wvdoma _ swavlis procesis gaazrebis meore fazaa. igi<br />

Sesaswavli sakiTxis Sinaarsis gagebasa da aRqmas uwyobs xels. moswavle<br />

ecnoba axal informacias teqstis wakiTxvis, audio da video masalis<br />

gacnobis, cdebis Catarebis saSualebiT. am etapze xdeba arsebuli<br />

cod nisa da axali informaciis Sejereba.<br />

siRrmiseuli wvdomis upirvelesi amocanaa ,,gamowvevis fazaze“ gaRvi-<br />

Zebuli interesis SenarCuneba da ganmtkiceba.<br />

gaazrebis etapze moswavleebi amTlianeben arsebul da axlad miRebul<br />

codnas, xdeba azrTa gacvla-gamocvla, msjeloba.<br />

moswavleTa muSaobis formebi<br />

arsebobs muSaobis Semdegi formebi: individualuri, wyvilSi da jgu<br />

furi.<br />

maswavlebelma Tavidanve unda ganumartos moswavleebs muSaobis formebis<br />

arsi. aseT SemTxvevaSi Tavidan avicilebT wyvilSi da jgufuri<br />

muSaobisas xmaursa da qaoss.<br />

moswavlem unda icodes, rom:<br />

individualurad muSaobis procesSi moswavle sakuTar Tavzea pasuxismgebeli,<br />

wyvilSi da jgufuri muSaobisas isini pasuxismgeblobas<br />

grZno ben TavianTi mewyvilis, aseve, gundis wevris mimarT. wyvilebsa da<br />

jgufebSi muSaoba xels uwyobs TanamSromlobis Cvevis gamomuSavebas.<br />

am savarjiSoebis Sesrulebisas moswavleebi swavloben erTmaneTis mos<br />

menas, sxvisi azris gaziarebas, kritikul azrovnebasa da Sefasebas,<br />

38


sakuTari azris gamoTqmas, dasabuTebas da a.S. isini eCvevian funqciebis<br />

danawilebas, drois racionalur gamoyenebas.<br />

wyvilebSi muSaobis dros bavSvebs moeTxovebaT yuradRebis koncentracia.<br />

isini pasuxismgeblobas grZnoben TavianTi mewyvilis mimarT.<br />

wyvilebSi gamomuSavebuli TanamSromlobis Cveva kidev ufro mtkicdeba<br />

jgufuri samuSaoebis Sesrulebisas.<br />

TiToeul jgufSi erTi magidis garSemo Tavs iyrian sxvadasxva xasia-<br />

Tisa da temperamentis moswavleebi: aqtiurebi, pasiurebi, liderebi. xSirad<br />

jgufebSi swored amitom warmoiSveba konfliqti. maswavlebeli<br />

sTa vazobs gunds konfliqtis mSvidobiani mogvarebis gzas. Tu amas<br />

gun di ver miaRwevs, anu ver ipovis gamosavals, is samuSao procesidan<br />

vardeba.<br />

jgufis SerCeva sxvadasxvagvarad xdeba: jgufi SeiZleba SeirCes ise, rom<br />

TiToeul maTganSi Tanabari SesaZleblobebis bavSvebi gaerTiandnen,<br />

SeiZleba cal-calke Sedges biWebisa da gogonebis gundebi da sxv.<br />

SesaZlebelia SemTxveviTi principiT SerCevac, raTa moswavleebi mieCvion<br />

ucxo garemoSi nebismier partniorTan urTierTobas. jgufebad danawileba<br />

unda moxdes operatiulad (2-3 wT.).<br />

SesaZloa maswavlebelma Tavad daadginos jgufis muSaobis wesebi (mag.:<br />

lideris arCeva), magram umjobesia muSaobis sistemis Seqmna mivandoT<br />

bavSvebs (ra Tqma unda, maswavleblis rekomendaciebis gaTvaliswinebiT).<br />

kargia, Tu jgufi TviTon airCevs, vin waradgens klasis winaSe Tavis<br />

namuSevars. maswavlebeli Tvals adevnebs moswavleebis muSaobas, Tumca<br />

es imgvarad xdeba, rom bavSvebs ar SeeqmnaT STabeWdilelba, TiTqos<br />

maswavlebeli maT Tavze adgaT. maswavlebeli ar unda Caerios jgufis<br />

muSaobaSi, garda im SemTxvevisa, Tu jgufi misgan moiTxovs raime ganmartebas<br />

an Seatyobs, rom jgufma arasworad gaigo piroba.<br />

jgufuri muSaobisas maswavlebeli ukana planze gadadis. igi gezis<br />

mim cemisa da meTvalyuris rols asrulebs da bolomde neitralur<br />

wam yvanad rCeba. samuSaos damTavrebis Semdeg jgufebi warmoadgenen sakuTar<br />

namuSevrebs. prezentaciis dros maswavlebeli kiTxvebs ar us vams<br />

da ar awyvetinebs azrs momxsenebels.<br />

Semowmebis teqnika da instrumentebi<br />

saswavlo procesis warmatebiT warmarTvis mizniT kargi iqneba, Tu<br />

gamoviyenebT Sefasebis Tanamedrove xerxebs. maTi meSveobiT izomeba ara<br />

mxolod codna, aramed SeZenili unar-Cvevebi da azrovnebac.<br />

gTavazobT Semowmebis zogierT xerxs, romelic interaqtiuri swavlebaswavlis<br />

procesSi gamoiyeneba:<br />

39


1. saqaRalde/portfolio _ Semowmebis am xerxis saSualebiT xdeba<br />

moswavleTa namuSevrebis Segroveba. saqaRaldeSi xvdeba yvelanairi<br />

namuSevari _ sawyisi versia, cvlilebebi da srulyofili<br />

va rianti. sawyisi da saboloo variantebis Sedarebis safuZvelze<br />

vadgenT moswavlis winsvlis xarisxs.<br />

2. warmodgena, prezentacia _ warmodgena aris gansaxilvel sakiTxTan<br />

dakavSirebuli situaciis Seqmna (simulacia), xolo prezentacia _<br />

Seswavlili masalis wardgena auditoriis winaSe.<br />

3. rubrikebi _ TemasTan dakavSirebuli indikatorebis sistema, romelsac<br />

maswavlebeli winaswar adgens da acnobs moswavleebs.<br />

rub rikebSi mocemulia miRwevis doneebi (mag.: dabali, saSualo, ma-<br />

Rali).<br />

4. TviTSefaseba da Sefaseba wyvilebSi _ moswavleebi TviTon amowmeben<br />

da adgenen, Tu ra sWirdebaT maT Semdgomi ganviTarebisaTvis.<br />

mos wavleebi amowmeben da afaseben erTmaneTis namuSevars. Semdeg<br />

isini maswavlebelTan erTad cdiloben daadginon, kidev ra sakiTxi<br />

unda daematos Seswavlil Temas srulyofisaTvis.<br />

5. SemowmebisaTvis SesaZlebelia gamoviyenoT specialurad Sedgenili<br />

kiTxvarebi.<br />

40


kerZo meTodebis mimoxilva<br />

gonebrivi ieriSi<br />

gonebrivi ieriSi drois mcire monakveTSi mravalgvari ideis generaciis<br />

saSualebas iZleva. igi tardeba damoukideblad an warmoadgens sxva<br />

sa varjiSos nawils. am meTodis gamoyeneba TiToeuli moswavlisgan individualur<br />

aqtivobas moiTxovs da saerTo problemis erToblivad<br />

ga dawyvetas ganapirobebs.<br />

maswavlebeli winaswar SearCevs Temas da SekiTxvis saxiT Camoayali bebs<br />

mas. SekiTxva unda iyos mkafiod Camoyalibebuli da moswavleTaTvis<br />

gasagebi formiT miwodebuli.<br />

amis Semdeg moswavleebi gamoTqvamen TavianT mosazrebebs da gvTavazoben<br />

problemis gadawyvetis gzebs. ideebis generaciis dros sasurvelia<br />

davicvaT Semdegi principebi:<br />

1. moswavleTa mier mosazrebis gamoTqmis dros dauSvebelia kamaTi,<br />

kritika an Sefaseba. unda vimuSaoT principiT: yvela mosazreba Rirebulia.<br />

2. azris gamoTqma nebayoflobiTi da Tavisufalia. moswavleebma<br />

unda gamoTqvan mosazrebebi, roca Tavad moisurveben da ara maSin,<br />

roca amas maswavlebeli moiTxovs, idea SeiZleba iyos rogorc<br />

originaluri, ise sxvisi ideis ganviTarebis Sedegi.<br />

3. am etapze mniSvnelovania ideebis raodenoba da ara xarisxi. xarisxze<br />

msjeloba unda moxdes generaciis etapis dasrulebis Semdeg<br />

(Sefasebis etapi).<br />

4. yvela idea unda daiweros dafaze an did qaRaldze (maT Soris,<br />

yvelaze miuRebelic ki).<br />

5. Sefasebis win moswavleebs unda hqondeT dafiqrebis saSualeba.<br />

6. ideebis generaciis periodis xangrZlivoba damokidebulia gakve-<br />

Tilis msvlelobaze, Tumca, maswavlebelma SeiZleba winaswar gansazRvros<br />

igi (rekomendebulia 2-idan 5 wuTamde, Tumca rTuli sakiTxis<br />

SemTxvevaSi SesaZloa 20 wuTamdec).<br />

maswavlebelma aqtiuri samuSaos msvlelobisas unda gansazRvros, ramdeni<br />

xnis Semdeg daiwyeba Sefasebis etapi: maSinve Tu momdevno dRes.<br />

am xnis ganmavlobaSi moswavleTa mier gamoTqmuli mosazrebebi unda<br />

eweros dafaze an kedelze gakrul did qaRaldze.<br />

41


ideebis Sefasebis etapis dawyebisas unda moxdes mosazrebaTa mok le<br />

mimoxilva. moswavleebma maswavlebelTan erTad unda gansazRvron, daajgufon<br />

msgavsi ideebi da ganazogadon isini.<br />

msgavsi ideebis gaerTianebis Semdeg SesaZlebelia mcire diskusia maT<br />

avkargianobaze, ris Semdegac unda moxdes maTi daxarisxeba mniSvnelobis<br />

mixedviT _ TiToeul moswavles SeuZlia amoarCios ramdenime, misi<br />

az riT, yvelaze faseuli Tema da daalagos isini mniSvnelobis mixedviT<br />

(Tavisi damokidebuleba gamoxatos qulebiT).<br />

qulebis Sejamebis Semdeg unda gamoikveTos 1, 3 an 5 idea, romelTac klasi<br />

upiratesobas mianiWebs.<br />

maswavlebels, gakveTilis specifikurobis gaTvaliswinebiT, SeuZlia Sec<br />

valos Sefasebis etapis mimdinareoba. mag.: ZiriTadi aqcenti gadaita<br />

nos Tavad diskusiaze, romelic sruldeba ara SefasebiT (qulebiT),<br />

aramed moswavleTa SeTanxmebiT, magram es SeTanxmeba ar unda iyos xelovnuri<br />

da Tavs moxveuli.<br />

situaciuri amocana<br />

situaciuri amocana jgufuri muSaobis rTuli formaa. am dros jgufuri<br />

muSaobis wesi da struqtura igive rCeba, rTuldeba mxolod Te ma,<br />

romelic jgufs situaciuri amocanis saxiT miecema (situaciur amocanas<br />

maswavlebeli, saWiroebisamebr, sakuTari Sexedulebidan, klasis<br />

in teresebidan gamomdinare irCevs an igonebs).<br />

TiToeulma jgufma unda gaaanalizos SemoTavazebuli situacia, miiRos<br />

saerTo gadawyvetileba, ipovos gamosavali da gamoitanos Sesabamisi<br />

daskvna, risTvisac jgufma unda imuSaos SeTanxmebulad da miaRwios<br />

konsensuss.<br />

Tu jgufis wevrebs uWirT SeTanxmeba, maswavlebelma SeiZleba maT Ses-<br />

Tavazos kenWisyris wesis xerxi:<br />

4-5 kaciani jgufis yvela wevri TiTo xmis uflebiT sargeblobs. wina<br />

dadeba, romelic yvelaze met xmas miiRebs, jgufur gadawyvetilebad<br />

CaiTvleba. SesaZlebelia gadawyvetilebis miReba moxdes gamsvleli xmebis<br />

winaswar dadgenili raodenobiT (ori mesamedi).<br />

konsensusi SeTanxmebis is formaa, roca gadawyvetilebis miRebisas yvela<br />

erTsulovania. igi demokratiuli procesia.<br />

42


dausrulebeli istoria<br />

dausrulebeli istoria jgufuri samuSaos erT-erTi saintereso for m aa,<br />

romelic saukeTesoa moswavlis fantaziisa da SemoqmedebiTi azrov nebis<br />

gasaviTareblad. igi jgufuri samuSaosTvis damaxasiaTebeli yvela<br />

unar-Cvevis gamoyenebas moiTxovs.<br />

jgufebi yuradRebiT ismenen maswavleblis mier SemoTavazebul ambavs,<br />

romlis dasasruleblad eZlevaT 15 wT.<br />

es sakmaod rTuli procesia, romlis drosac jgufis wevrebi msjelo<br />

ben, azrovneben, gamoTqvamen da asabuTeben sakuTar azrs da iziareben<br />

erTmaneTis mosazrebebs, Tanxmdebian da erTad igoneben ambis<br />

da s as ruls. Semdeg werilobiT ayalibeben ambis ukve SeTanxmebul ganviTarebas.<br />

SesaZlebeblia, namuSevari ilustraciiT gaaformon, raTa igi<br />

prezentaciisTvis ufro saintereso gaxdes.<br />

rolebiT TamaSi<br />

rolebiT TamaSi moswavlis (an maswavleblis) mier Seqnili patara improvizebuli<br />

warmodgenaa, romlis mizania konkretuli situaciisa da ambis<br />

gacocxleba. igi saSualebas iZleva, ukeT warmovidginoT, gaviazroT<br />

da gavaanalizoT mocemuli amocana.<br />

savarjiSosTvis maswavlebeli SearCevs realuri cxovrebidan aRebul<br />

ambavs an teqsts (scenas) masalidan. SesaZlebelia maswavleblma an moswavleebma<br />

Tavad moifiqron istoria saWiro Temaze da gaiTamaSon igi.<br />

maswavlebeli Tvals adevnebs rolebis ganawilebas da moqmedebis ganviTarebas.<br />

moswavleebi SemoqmedebiTad unda miudgnen TavianT rolebs,<br />

rac imis garantiaa, rom isini kritikulad ganewyobian rogorc sakuTari<br />

personaJis, ise sxva moqmedi gmirebis mimarT. bunebrivia, maT gauCndebaT<br />

SekiTxvebi, romlebzedac Znelia erTmniSvnelovani pasuxis gacema.<br />

imarTeba diskusia, romlis drosac moswavleebi aqtiurad ganixilaven<br />

da msjeloben aRebuli Temis irgvliv. ar unda davuSvaT, Seiqmnas iseTi<br />

STabeWdileba, TiTqos yvela SekiTxvaze amomwuravi pasuxis gacema SeiZlebodes.<br />

sulac ar aris aucilebeli, gamoTqmuli azri gaiziaros yvela<br />

moqmedma gmirma. SeTanxmeba ar unda iqces TviTmiznad da ar unda<br />

vecadoT mis xelovnurad miRwevas.<br />

sakiTxi, romelzedac SeTanxmeba Znelia, SeiZleba Riad darCes.<br />

43


situaciis modelireba<br />

situaciis modelireba SeiZleba ganvixiloT, rogorc rolebiT TamaSi,<br />

romelSic uklebliv mTeli klasi monawileobs. is saSualebas iZleva,<br />

moswavleebma gamoscadon sakuTari Tavi da SesaZleblobebi ,,eqstremalur”<br />

situaciebSi.<br />

situaciis modelireba monawileTagan did Zalisxmevasa da mondomebas<br />

moiTxovs, amitom igi metad STambeWdavia da did zemoqmedebas axdens mis<br />

monawileebze.<br />

gansakuTrebiT mniSvnelovania modelirebis Semdgomi analizi. ,,msaxiobebma”<br />

unda imsjelon sakuTar grZnobebze (ratom gadawyvites emoqmedaT<br />

amgvarad, grZnobdnen Tu ara uxerxulobas da ramdenad misaRebia<br />

maTTvis problemis amgvari gadawyveta).<br />

maswavlebeli am SemTxvevaSi unda daexmaros maT, raTa monawileebma<br />

SeZlon, gancdili daakavSiron realobasTan.<br />

saklaso diskusia<br />

interaqtiuri meTodikis erT-erT efeqtian xerxs warmoadgens saklaso<br />

diskusia. igi xels uwyobs iseTi mniSvnelovani unar-Cvevebis Camoyalibebas,<br />

rogorebicaa: aqtiuri mosmena, sakuTari azris gamoTqma<br />

da argumentacia, msjeloba, sxvisi mosmena-gaTvaliswineba, gansxvavebuli<br />

azris gaziarebis unari.<br />

diskusiis warmatebiT CatarebisTvis saWiroa klasSi iyos ndobisa da<br />

urTierTpativiscemis atmosfero, sadac, pirvel yovlisa, maswavlebeli<br />

unda iyos misabaZi magaliTi.<br />

diskusiis sworad warmarTvisaTvis aucilebelia misi organizeba da<br />

re gulireba, diskusiis monawileni unda icavdnen wesebs, romlebsac maswavlebelTan<br />

erTad Tavad Camoayalibeben. wesebis CamonaTvali SeiZ leba<br />

amgvari iyos:<br />

1. roca erTi laparakobs, sxvebi usmenen;<br />

2. aiwie xeli, roca raimes Tqma gsurs;<br />

3. ar gaawyvetino sxvas sityva;<br />

4. ar unda gaicino, roca sxva laparakobs, garda im SemTxvevisa, roca<br />

igi xumrobs;<br />

5. kamaTSi yvela monawileobs;<br />

6. da sxva wesebi (romlebsac klasi damatebiT SemogvTavazebs).<br />

44


diskusia iwyeba motivaciiT, romelic gulisxmobs:<br />

problemis dasmas an konkretuli SemTxvevis aRweras, leqsis an situa ciuri<br />

amocanis wakiTxvas, ilustraciebis Cvenebas, melodiebis mosmenas.<br />

maswavlebeli moswavleebs usvams kixvebs: ra? rogor? ratom? ra moxdeboda,<br />

rom...? ram iqonia gavlena? aris Tu ara alternativa?<br />

diskusiis msvleloba:<br />

• imisaTvis, rom Tavidan aviciloT xmauri da qaosi gakveTilze, Ti-<br />

Toeul monawiles SeuZlia gamosvla wamyvanis, maswavleblis an<br />

kla sis mier arCeuli lideris nebarTviT;<br />

• gamomsvlelma unda daicvas reglamenti;<br />

• dauSvebelia monawileebs Soris dapirispireba;<br />

• diskusiis monawileebi unda Seecadon, rom TiToeuli azri iyos<br />

dasabuTebuli da faqtebiT ganmtkicebuli;<br />

• TiToeul monawiles unda mieces azris gamoTqmis saSualeba;<br />

• TiToeuli gamonaTqvami yuradRebiT unda iyos ganxiluli;<br />

• ganxilva moiTxovs koreqtulobas, urTierTpativiscemas;<br />

• dauSvebelia damamcirebeli gamonaTqvamebi.<br />

Tu dialogi daiZaba, maSin diskusia unda warimarTos samoqalaqo Rirebulebebze<br />

dayrdnobiT. magaliTad, Tu moswavleebi msjeloben Cacmis<br />

<strong>kultura</strong>ze, kerZod, skolaSi gamomwvevi Cacmulobis akrZalvaze,<br />

kar gi iqneba, jer gavarkvioT, Tvlian Tu ara isini, rom skolam unda<br />

gaiTvaliswinos ama Tu im sakiTxze moswavlis Sexeduleba.<br />

yvela moswavles aqvs ufleba, gamoTqvas sakuTari azri. diskusiis dros<br />

yuradReba gaamaxvileT samoqalaqo Rirebulebebze, aRniSneT, vis aqvs<br />

ufleba, gamoitanos gadawyvetileba.<br />

gavrcelebulia diskusiis Semdegi formebi:<br />

,,mrgvali magida” _ saubari, romelSic Tanabar sawyisebze monawileobs<br />

moswavleTa mcire jgufi (4-5 kaci), xdeba azrTa urTierTgacvla, rogorc<br />

erTmaneTTan, aseve _ klasTan.<br />

,,paneluri diskusia” _ jgufs hyavs winaswar arCeuli lideri. jgufi<br />

sakiTxs ganixilavs damoukideblad da Semdeg warudgens klass. jgufis<br />

TiToeul wevrs aqvs Tavisi mosazrebebis sajarod gamoTqmis ufleba.<br />

,,forumi” _ hgavs panelur diskusias, romlis drosac jgufi axdens<br />

azrTa da ideaTa urTierTgacvlas klasTan.<br />

,,simpoziumi” _ monawileebi gamodian informaciebiTa da daskvnebiT,<br />

45


isini gamoTqvamen sakuTar Tvalsazriss ama Tu im sakiTxis irgv liv,<br />

agreTve, upasuxeben klasis SekiTxvebs.<br />

debatebi<br />

debatebi _ diskusiis erT-erTi formaa da agebulia monawileTa winas war<br />

dagegmil gamosvlebze. wamomadgenlebs irCeven jgufidan. kamaTi iwye ba<br />

ori dapirispirebuli mxaris TiTo warmomadgenlis gamosvliT. maT Semdeg<br />

tribuna eTmobaT TiToeuli mxaris sxva monawileebsac Se kiTxvebisa<br />

da komentarebisTvis. maswavlebelma TiToeuli gamomsvlelisTvis un da<br />

daadginos gansazRvruli dro.<br />

rogorc wesi, debatebis dawyebamde da misi dasrulebis Semdgom klasis<br />

saerTo Sexeduleba fasdeba, magaliTad:<br />

pozicia: debatebis dawyebamde debatebis dasasruls<br />

gamarTlebulia<br />

gaumarTlebelia<br />

zogjer gamarTlebulia,<br />

zogjer gaumarTlebelia<br />

debatebis gamoyeneba<br />

magaliTad, sikvdiliT dasjis Tema sakmaod aqtualuria kulturuli, politikuri<br />

da, zogadad, RirebulebiTi TvalsazrisiT, amitom, buneb ri via,<br />

moswavleebi Temis garSemo mravalferovan informacias ikvleven. erT ni<br />

sikvdiliT dasjis gamamarTlebel argumentebs ipovian, meoreni, piriqiT,<br />

_ sikvdiliT dasjis sawinaaRmdego argumentebs. SesaZloa ise moxdes,<br />

rom orive gundis argumentebi mesamem sakuTari poziciebis dasacavad<br />

gamoiyenos. am asakis bavSvebisaTvis damaxasiaTebeli mkveTrad gamoxa<br />

tuli individualizmis miuxedavad, aqtiuri meTodebiT Catarebuli<br />

ocamde Temis gavlis Semdeg klasi sakmaod gaxsnili da gulaxdili<br />

iqneba. bavSvebi pirovnuli ambiciebisa da axirebebis mixedviT ki ar<br />

air Ceven, aramed _ argumentebisa da kriteriumebis kritikuli analizis<br />

safuZvelze.<br />

maswavleblis misiaa, moswavleebs debatebiT swavlebis stragegia daanaxos,<br />

,,amogzauros” Semecnebis am uaRresad saintereso gzaze, sadac<br />

co d nis, gancdis, emociisa da damokidebulebis sinTezi miiRweva.<br />

46


mainc, ra upiratesoba aqvs debatebs?<br />

• debatebi saswavlo procesis Sesaxeb fiqri da masze dakvirvebaa.<br />

moswavleebma bavSvobis asakidan uamravi ram iswavles. Tavidan<br />

yve laferi erTi sityvis warmoTqmiT daiwyo, Semdeg yvelaferi gamravlda<br />

da gaiSala. debatebi aris is saSualeba, romelic da sa-<br />

Svebisa da dauSvebelis, nawilisa da mTelis, sityvisa da saqmis<br />

prin cipebs Seiswavlis, ukiduresobebs gamokveTs da msgavseba-gansxvavebebs<br />

warmoaCens.<br />

• debatebi informaciis mopovebis efeqtiani meTodia. moswavlem de -<br />

batebSi warmatebisaTvis uamravi axali masala unda moiZios, aqti<br />

urad usminos oponentis informacias da is dialogis war mar-<br />

TvisaTvis gamoiyenos.<br />

• debatebi saSualebas gvaZlevs SeviswavloT ideebi zedmeti riskis<br />

gareSe. Cveulebrivi kamaTi SeiZleba kontrols aRar daemorCilos.<br />

debatebisas procesebi srulad kontroldeba. Tavdapirvelad moswavleebs<br />

wesebi sakmaod mkacri da Znelad dasacveli eCvene baT,<br />

mag ram maT gareSe samarTlianobis SenarCuneba da piradi Seuracxyofis<br />

gamoricxva SeuZlebelia.<br />

• debatebi iZleva kamaTis xelovnebis praqtikul gamocdilebas, rac<br />

mTeli cxovrebis ganmavlobaSi ase mniSvnelovania adamianisaTvis.<br />

debatebisaTvis saWiro unarebi aucilebelia rogorc profesiuli<br />

ganviTarebisaTvis, aseve, zogadad, samoqalaqo cxovrebisaTvis. logi<br />

kur msjelobaze, damamtkicebel masalaze, magaliTebsa da statistikur<br />

monacemebze dafuZnebuli daskvna, anu argumentebisa da<br />

mtkicebulebebis erToblioba, qmnis pozicias, mtkices an meryevs.<br />

meTodi ,,kuTxeebi,,<br />

meTodi ,,kuTxeebi” gamoiyeneba saklaso diskusiis warmarTvisas, kamaTis<br />

provocirebisa da jgufebs Soris paeqrobis gasaCaReblad ori an meti<br />

poziciis arsebobisas. es savarjiSo aqtiurad da xalisianad sruldeba.<br />

es meTodi, agreTve, kargia klasSi teqstis kiTxvis, leqciis mosme nis,<br />

filmis Cvenebis Semdeg STabeWdilebebis Sesafaseblad, gansxvavebu li<br />

Tvalsazrisis dasafiqsireblad.<br />

meTodi ,,kuTxeebi” moswavleebs saSualebas aZlevs gamoTqvan sakuTari<br />

azri da daicvan TavianTi pozicia, agreTve, yuradRebiT mousminon sxve<br />

bis argumentebs da amis mixedviT garkveuli msjelobis Semdeg gaizia<br />

ron an ar gaiziaron gansxvavebuli mosazrebebi (Secvalon an ar Secvalon<br />

sakuTari pozicia).<br />

pedagogi moswavleebs sTavazobs sadiskusio Temas. moswavleebi individualurad<br />

irCeven garkveul pozicias da ikaveben saklaso oTaxSi<br />

,,am poziciisaTvis” gankuTvnil adgils (SesaZlebelia arCeul iqnes<br />

47


saklaso oTaxis kuTxeebi, merxebi, sadac keTdeba poziciis aRmniSvneli<br />

warwera).<br />

dajgufebuli moswavleebi erTmaneTs uziareben TavianT mosazrebebs<br />

da iwyeben jgufSi msjelobas, raTa Semdeg daasabuTon TavianTi versia<br />

argumentebiT (SesaZlebelia, dasabuTeba werilobiT moxdes). moswav leebi<br />

unda Seecadon, prezentacia rac SeiZleba damajerebeli da saintere<br />

so iyos.<br />

saWiroebis SemTxvevaSi maswavlebeli exmareba jgufebs.<br />

moswavleebs SeuZliaT diskusiis msvlelobisas Seicvalon Sexeduleba<br />

_ gadaadgildnen erTi kuTxidan meoreSi da im jgufSi gadainacvlon,<br />

romlis mosazrebasac axla eTanxmebian.<br />

mosmenis da kamaTis dros moswavleebma sasurvelia gaakeTon Canawerebi,<br />

rac daexmareba maT poziciis werilobiT gamoxatvasa da dacvaSi.<br />

,,mozaika,,<br />

aqtivoba Sedgeba 4 etapisgan:<br />

I etapi: ZiriTadi jgufebis Sedgena da masalis ganawileba.<br />

klasi iyofa 4-kacian jgufebad. jgufis TiToeul wevrs urigdeba masala,<br />

romelic erTi mTliani informaciis (teqstis) raRac nawils Seadgens<br />

da aqvs garkveuli rigiTi nomeri (I, 2, 3, 4). man individualurad<br />

10 wT-is ganmavlobaSi unda daamuSaos igi, Seiswavlos, raTa SeZ los<br />

miRebuli informacia sxvasac gadasces.<br />

II etapi: eqspertTa jgufebis mier masalis Seswavla.<br />

am etapze xdeba e.w. ,,eqspertTa jgufebis” Camoyalibeba. vinc amuSavebs<br />

#1 informacias, erTiandeba magidis irgvliv, romlis rigiTi nomeria 1,<br />

visac aqvs informacia #2, ikribeba meore magidis garSemo da a.S. aqedan<br />

gamomdinare, TiToeuli magidis irgvliv aRmoCndebian erTi da imave informaciis<br />

mqone moswavleebi oTxive jgufidan, romlebic Semdgom Si gadaiqcevian<br />

e.w. informaciis ,,eqspertebad”. isini erTad kiTxuloben da<br />

kidev erTxel swavloben saerTo masalas, eZeben am masalis sxvebisTvis<br />

gadacemis saukeTeso da efeqtian gzebs, meTodebs. weren gegmas, xazaven<br />

sqemebs da a.S.<br />

III etapi:<br />

III etapi: ZiriTad jgufebSi dabruneba miRebuli codnis gadacemis mizniT.<br />

48


moswavleebi brundebian Tav-TavianT ZiriTad jgufebSi da rigiTi n om ris<br />

dacviT (jer gadascems I nomeri, Semdeg_ II da a.S.) warudgenen Ta vianT<br />

masalas erTmaneTs. jgufis mizania, misma yvela wevrma srulyofilad<br />

aiTvisos ToToeuli wevris, ,,eqspertis” mier damuSavebuli masala.<br />

IV etapi: individualuri da jgufuri pasuxismgebloba, miRebuli codnis<br />

Sefaseba.<br />

jgufis TiToeuli wevri valdebulia saTanadod aiTvisos Tanagunde lebis<br />

mier mowodebuli mTeli informacia (mozaikac swored amitom hqvia,<br />

nawilebidan _ mTlianisaken). miRebuli codna SeiZleba Semowmdes sxvadasxva<br />

gziT (mag.: werilobiTi formiT, zepiri TxrobiT, kiTxva-pasuxiT<br />

da sxva saxis wardginebiT).<br />

ven-diagrama<br />

gamoiyeneba ori iseTi cnebis Sesadareblad, romelTac rogorc saerTo,<br />

ise gansxvavebuli niSnebi aqvT. mag.: 2 personaJis, movlenis, cnebis da<br />

a.S. diagrama saSualebas iZleva dadgindes saerTo da ganmasxvavebeli<br />

(Tvisebebi, niSnebi) maT Soris. mag.: marcxena rgolSi iwereba yvela<br />

is niSani, romelic danaSauls axasiaTebs, marjvniv _ Secdomis maxa siaTeblebi.<br />

SuaSi (rgolebis gadakveTis adgilas) _ yvelaferi, rac sa er-<br />

Toa danaSaulisa da SecdomisaTvis.<br />

vici, viswavle, minda vicode<br />

danaSauli Secdoma<br />

naswavli masalis Sejerebis, gameorebisa da codnis ganmtkicebis mizniT<br />

maswavlebels SeuZlia efeqtianad gamoiyenos sqema: ,,vici, viswavle, minda<br />

vicode”.<br />

samuSao sruldeba individualurad, wyvilebsa an jgufebSi. furceli<br />

an dafa iyofa 3 vertikalur grafad, romelTac vawerT: ,,vici, viswavle,<br />

minda vicode”.<br />

49


vici vici viswavle viswavle minda minda vicode<br />

vicode<br />

maswavlebeli moswavleebs mokled uxsnis maT winaSe dasmul amocanas<br />

da, Tu saWirod CaTvlis, svams kiTxvebs provocirebisTvis.<br />

amis Semdeg moswavleebi TanmimdevrobiT avseben samive grafas: ,,vici”<br />

grafaSi weren yvelafers, rac maT icodnen gansaxilveli skiTxis Sesaxeb.<br />

,,viswavle” grafaSi weren imas, rac Seityves axali, xolo ,,minda vicode”<br />

grafaSi weren imas, rac maT ainteresebT (rasac SeiZleba SekiTxvis<br />

saxec hqondes).<br />

Tu savarjiSo sruldeba jgufebSi, samuSaos damTavrebis Semdeg xdeba<br />

prezentacia, romlis drosac jgufebi ar imeoreben ukve Tqmuls, aramed<br />

avseben maT TavianTi informaciiT.<br />

savarjiSo gansakuTrebiT kargi da mosaxerxebelia erTi romelime<br />

kon kretuli Temis Sesajameblad, wina klasebSi ganvlili masalis gasaxseneblad<br />

da axal naswavlTan dasakavSireblad, analitikuri da<br />

kvle viTi unaris gasaviTareblad.<br />

T diagrama<br />

es sqema maswavlebelma SeiZleba mravalmxriv gamoiyenos. igi Zalze<br />

mosaxerxebelia sapirispiro mosazrebaTa gamosaTqmelad, movlenebisa<br />

Tu faqtebis Sesapirispireblad da Sesadareblad, moqmed gmirTa da saxasiaTeblad.<br />

T sqema saSualebas gvaZlevs warmovaCinoT dapirispireba gansaxilvel<br />

sakiTxebs (faqtebs, movlenebs, adamianebs, sagnebs da a.S.) Soris.<br />

savarjiSo kargia informaciis dasaxarisxeblad (vTqvaT, dadebiTad da<br />

uaryofiTad) da dasajgufeblad. samuSao sruldeba individualurad,<br />

wyvi lebSi an jgufurad, maswavleblis Sexedulebisamebr: dafaze, rveulSi<br />

an Tabaxis furcelze. ivseba jer sqemis marcxena mxare (5 wT.),<br />

Semdeg _ marjvena (5 wT.).<br />

50


azrobrivi ruka<br />

azrobrivi rukis mizania konkretul sakiTxebze moswavleTa (klasis)<br />

codnis dadgena-Semowmeba. igi xels uwyobs arsebuli informaciis Sekreba-mobilizebas,<br />

axali ideebis dabadebasa da gamoxatvas.<br />

wris SuagulSi iwereba erTi an ori sityva (nawarmoebis saTauri, sakvanZo<br />

sityva, gamonaTqvami, personaJis saxeli, adgilis saxelwodeba da<br />

a.S...), irgvliv ki - yvela azri, romelic am sityvas ukavSirdeba.<br />

azrobrivi ruka warmoadgens efeqtian saSualebas personaJis, movlenis,<br />

ideis dasaxasiaTeblad. igi SeiZleba gamoviyenoT moswavleTa moti vaciisTvis.<br />

,,reitingi ,,<br />

meTodi gamoiyeneba klasisaTvis konkretuli informaciis misawodeb lad<br />

an jgufebSi mizanmimarTuli diskusiis waxaliseba-stimulirebisaTvis.<br />

maswavlebeli winaswar amzadebs baraTebis kompleqts _ TiToeuli jgufisTvis<br />

9 baraTs da gansaxilvel TemasTan dakavSirebul 9 mosazrebas<br />

(TiTo winadadebas wers TiTo baraTze).<br />

51


jgufebSi ganixilaven SemoTavazebul mosazrebebs da alageben maT<br />

mniS vnelobis xarisxis mixedviT. reitingis sqemas SeiZleba kibis an<br />

mravalkuTxedis forma mieces. safexurebrivi reitingis Sedgeni sas yvelaze<br />

mniSvnelovani mosazreba sul zemoT Tavsdeba, mis qvemoT masze<br />

nakleb mniSvnelovani, momdevno safexurze _ kidev ufro nak leb<br />

mniSvnelovani da a.S. yvelaze umniSvnelo gamonaTqvami yvelaze qve moT<br />

aRmoCndeba.<br />

safexurebrivi reitingi<br />

yvelaze mniSvnelovani<br />

yvelaze umniSvnelo<br />

yvelaze umniSvnelo<br />

,,mravalwaxnaga” reitingis Sedgenisas, Tavdapirvelad, unda ganisaz-<br />

Rvros, romelia yvelaze mniSvnelovani mosazreba, Semdeg mniSvnelobiT<br />

misi mom devno ori gamonaTqvami, Semdeg _ sami saSualod Zlieri mosazreba,<br />

Semdeg ori momdevno da bolos _ yvelaze umniSvnelo.<br />

mravalwaxnagiani reitingi<br />

yvelaze mniSvnelovani<br />

yvelaze umniSvnelo<br />

sakiTxebis erTmaneTisgan mkveTrad gamijvna, rogorc wesi, Zalian rTulia.<br />

aqedan gamomdinare, reitingis amgvari forma ufro pirobiTi da<br />

misaRebia moswavlisaTvis. garda amisa, igi konsensusis miRwevis met<br />

52


Se saZ leblobasac iZleva. reitingis Sedgenisas SeiZleba baraTebze 8<br />

mo saz reba daiweros, erTi baraTi ki carieli darCes da is Tavad monawileeb<br />

ma Seav son.<br />

proeqtebi<br />

proeqti _ konkretuli problemis gadaWris an iniciativis ganxor cielebisken<br />

mimarTuli mravalferovani samuSao, romelSic warmmarTve lia<br />

kvleviTi, SemoqmedebiTi, TanamSromlobisa da sakomunikacio unarebis<br />

gan viTareba. es meTodi saSualebas iZleoda da iZleva aqtiuri da mizanmimarTuli<br />

swavlisa.<br />

moswavleebi mudmivad svamen SekiTxvebs: ratom gvaswavliT ama Tu im<br />

sakiTxs? raSi gamomadgeba es codna? maswavleblebs uWirT am kiTxvebze<br />

damajerebeli da argumentirebuli pasuxis gacema. am problemis mogvarebaSi<br />

maswavlebels daexmareba imis codna, Tu rogor amuSaos moswav<br />

leebi saswavlo proeqtze. proeqtze muSaobisas moswavleebi realu<br />

ri problemis gadasaWrelad SeZenil codnasa da unar-Cve vebs<br />

iye neben. proeqtiT swavleba iwvevs moswavleTa motivacias da zrdis<br />

maT pasuximgeblobas. isini xalisiT asruleben samuSaoebs da SeuZliaT<br />

xangrZlivad imuSaon dasmul sakiTxebze.<br />

sakiTxebs moswavleebi xangrZlivi drois (erTi an ramdenime kviris)<br />

ganmavlobaSi amuSaveben da Semdgom warudgenen mTel klass an ufro<br />

farTo auditorias. proeqtebi exmareba mozards realur cxovrebaSi<br />

gamoiyenos miRebuli codna da gamocdileba dasaxuli miznis misaRwevad.<br />

proeqtze muSaoba moicavs dagegmvis, kvlevis, praqtikuli aqtivobisa da<br />

Sedegebis warmodgenis etapebs arCeuli sakiTxis Sesabamisad. proeqti<br />

ganxorcielebulad CaiTvleba, Tuki misi Sedegebi TvalsaCinod da damajereblad,<br />

koreqtuli formiT aris warmodgenili (mag.: werilobiTi<br />

dokumenti, maketi, inscenireba, debatebi, aqcia, Tanmimdevruli RonisZiebebi<br />

da a.S.).<br />

maswavlebeli saswavlo proeqtebis mimdinareobisas konsultantis<br />

rols asrulebs, xelmZRvanelobs samuSaoebs, Ziebisa da kvlevis dros<br />

aZlevs mimarTulebas. aseve, igi uTiTebs sainformacio wyaroebs.<br />

proeqtze muSaobis dros moswavles sWirdeba SemoqmedebiToba, sainformacio<br />

sivrceSi orientaciisa da damoukidebeli swavlis unar-<br />

Cvevebi.<br />

saswavlo proeqtis dagegmvis dros maswavlebeli iTvaliswinebs:<br />

53


• ramdenad mniSvenelovania problema, romelic kvlevas iTxovs;<br />

• mosalodneli Sedegebis novaciurobas (obieqturs an subieqturs);<br />

• proeqtze muSaobis dros gamoyenebuli meTodebis kavSirs kvlevas-<br />

Tan;<br />

• arCevanis saSualebis arsebobas, rac moswavleTa pasuxismgeblo bis<br />

zrdas iwvevs.<br />

proeqti SeiZleba Sesruldes individualurad, wyvilebSi an jgufurad;<br />

erTi sagnis farglebSi; ramdenime sagnis farglebSi (saganTa integ racia);<br />

maswavlebeli-moswavleebi damokidebulebis mxriv SeiZleba gamoi yos<br />

sa mi tipis saswavlo proeqti:<br />

1. maswavlebeli sTavazobs moswavleebs gamzadebul proeqts. igi Tavad<br />

gansazRvravs problemas, saxavs misi gadaWris strategiasa da<br />

taqtikas. moswavle ki damoukideblad gadaWris problemas;<br />

2. maswavlebeli svams problemas, moswavle damoukideblad irCevs<br />

kvle vis meTodebs da problemis gadaWris gzebs;<br />

3. moswavle gansazRvravs problemas, damoukideblad irCevs kvlevis<br />

meTodebsa da problemis gadaWris gzebs.<br />

proeqtis struqtura<br />

proeqtis aRwera<br />

proeqtis aRwera aris misi ZiriTadi Semadgeneli nawili. aRniSnuli<br />

punqti sasurvelia daiyos qvepunqtebad, romlebSic gaerTiandeba Semde<br />

gi saxis informacia:<br />

a) problemis gansazRvra (identifikacia) _ gulisxmobs im konkretuli<br />

problemis xazgasmas, romlis sapasuxodac aris mimarTuli<br />

Tqve ni proeqti.<br />

b) mizani _ gulisxmobs farTo, zogad debulebas imis Sesaxeb, Tu<br />

ris miRweva gsurT. proeqtis mizans unda warmoadgendes ise Ti<br />

sasurveli garemos an pirobebis Seqmna, romlebic logikur kavSir-<br />

Si iqneba (mimarTuli iqneba) zemoaRweril problemasTan.<br />

g) amocanebi _ gulisxmobs konkretul nabijebs miznis misaRwevad. aq<br />

unda miuTiToT, ra amocanebis gadaWras isaxavT Tqvens proeqtSi<br />

miTiTebuli miznis misaRwevad. miznis misaRwevad SeiZleba daisaxoT<br />

erTi, ori an ramdenime amocana imis gaTvaliswinebiT, Tu rogoria<br />

Tqveni proeqtis specifika.<br />

d) ganxorcielebis gzebi _ gulisxmobs kidev ufro konkretul nabijebs<br />

Tqven mier dasmuli amocanebis Sesasruleblad. ganxorciele<br />

bis gzebi aris procesi, romelmac unda upasuxos kiTxvebs:<br />

1) ,,rogor?” - rogor ganaxorcielebT Tqveni proeqtis amocanebs?<br />

54


2) ,,vin” - vin monawileobs Tqveni proeqtis ganxorcielebaSi da<br />

ra aris maTi funqciebi proeqtSi?<br />

proeqtis Sesrulebis vadebi<br />

unda Seicavdes proeqtis droSi ganawilebul msvlelobas. masSi unda<br />

aisaxos etapebad dayofili proeqtis Sesasruleblad gasawevi saqmia noba,<br />

ganawilebuli dReebis, kvirebis, Tveebis mixedviT, proeqtis specifiki<br />

dan gamomdinare.<br />

mosalodneli Sedegebi<br />

am nawilSi aRwereT is savaraudo efeqti an mosalodneli Sedegi, romelic<br />

mohyveba proeqtis warmatebiT ganxorcielebas.<br />

monitoringi<br />

am nawilSi unda miuTiToT, Tu rogori iqneba konkretulad Tqveni proeqtis<br />

ganviTarebaze Tvalyuris devnebis (monitoringis) meqanizmi da<br />

pe rioduloba.<br />

Sefaseba<br />

miuTiTeT is savaraudo kriteriumebi (maCveneblebi), romlebic gansaz-<br />

Rvraven Tqveni proeqtis warmatebas.<br />

proeqtis Sefasebis kriteriumebi:<br />

problemis identificireba;<br />

Teoriuli codnis praqtikul saqmianobaSi gamoyeneba;<br />

informaciis moZiebis unari;<br />

kvlevebis dagegmvisa da Catarebis unari;<br />

sazogadoebasa da Sesabamis samTavrobo da arasamTavrobo organi zaciebTan<br />

urTierTobis unari;<br />

jgufis SemoqmedebiTi unari;<br />

moZiebuli informaciis klasifikaciis da interpretaciis unari;<br />

kvlevis Sedegebis analizis unari;<br />

problemis gadaWris gzebis SeTavazeba;<br />

gadawyvetilebebis miReba;<br />

warmodgenili namuSevris organizeba;<br />

moswavleebis mier Seqmnili TvalsaCinoebebi.<br />

55


maswavleblebisa da samarTaldamcavebis<br />

sayuradRebod:<br />

• upirvelesad, programis dawyebamde sul mcire 1 kviriT adre, sko-<br />

lis administraciam da damrigeblebma unda uzrunvel yon TiTo eu li<br />

klasis mSoblebis/meurveebis sainformacio Sexvedrebi progra mis<br />

ganmaxorcielebel maswavlebelsa da samarTaldamcvelTan. aRniS-<br />

nul Sexvedras unda eswrebodnen skolis disciplinuri komitetis<br />

wevrebi. Sexvedris dros mSoblebs unda mieceT SesaZlebloba, mi-<br />

i Ron amomwuravi informacia <strong>samarTlebrivi</strong> kulturis programis<br />

miznebis, Sinaarsisa da procesis Sesaxeb. arsebiTia, rom mSoblebi<br />

darwmundnen skolisa da samarTaldamcvelis saganmanaTleblo Ta -<br />

namSromlobis sargeblianobaSi. sainformacio Sexvedris miznis<br />

ukeT misaRwevad SesaZlebelia, maswavlebelma da samar Tal dam-<br />

cve l ma auditorias warudginon ramdenime aqtivoba samar T leb ri vi<br />

kulturis saganmanaTleblo programidan.<br />

• moepyariT bavSvebs ise, rogorc Tqven isurvebdiT, rom Tqvens sa-<br />

kuTar Svilebs mopyrobodnen.<br />

• kargi iqneba, Tu SeZlebT samarTlebriv <strong>kultura</strong>sTan dakavSi rebu<br />

li Rirebulebebis integrirebul swavlebas. amisTvis programis<br />

farglebSi Sesaswavli Temebi unda gaacnoT sabazo sa fe xuris<br />

sxvadasxva sagnis pedagogs da erTad dagegmoT, Tu ro gor<br />

gamoiyenebT mocemul masalas calkeul disciplinaSi. mag.: bune<br />

bismetyvelebasTan SesaZlebelia jansaRi cxovrebis wesis integ<br />

rireba. enisa da literaturis gakveTilebze SesaZlebelia<br />

ka nonmorCili adamianis damaxasiaTebeli Tvisebebis gamokve Ta<br />

Sesaswavl personaJTan mimarTebiT. mag.: moswavleebma unda gaiazron,<br />

vin aris nawarmoebis gmiri (gmirebi)? rogor aris nawarmoeb Si<br />

war moCenili konfliqtebis arsi? rogoria es konfliqte bi _ materialuri,<br />

inteleqtualuri, moraluri Tu emociuri? istoriul<br />

WrilSi SevaswavloT moswavleebs cnobili adamianebis biogra fiebi,<br />

maTi moqmedebis kanoniereba, ra gavlenas axdenen isini sazo gado<br />

eb riv cxovrebaze da a.S..<br />

• sagakveTilo process miudeqiT SemoqmedebiTad; Tu gakveTilSi gawerili<br />

yvela aqtivoba erTi 45-wuTiani gakveTilis ganmavlobaSi<br />

ver eswreba, SegiZliaT airCioT esa Tu is aqtivoba/savarjoSo, romelsac<br />

ganaxorcielebT.<br />

• sasurvelia, moswavleebs gaacnoT yoveli Temis miznebi da dauko<br />

n kretoT, ra unar-Cvevebi unda ganuviTardeT maT Sesaswavl ma -<br />

sa lasTan mimarTebiT. gakveTilis miznebi moswavleebs unda mi vawodoT<br />

maTTvis gasgebi eniT.<br />

• iyaviT gulwrfeli, keTilganwyobili da Semwynarebeli, nu iqnebiT<br />

metismetad seriozuli, gaexumreT xolme bavSvebs, rom maT Tqvengan<br />

siTbo igrZnon.<br />

56


• winaswar moemzadeT yoveli davalebisaTvis. dawyebamde darwmun -<br />

diT, rom yvela monawiles kargad esmis, Tu ra moeTxoveba. davalebis<br />

pirobis axsnisas nu aCqardebiT, dawvrilebiT ganumarteT monawi<br />

leebs, ra evalebaT.<br />

• saSualeba mieciT moswavleebs, warmoadginon maT mier Sesrulebuli<br />

samuSao da upasuxon kiTxvebs. es dagexmarebaT imis gansazRvra-<br />

Si, Tu ra qmnis savarjiSos sirTules.<br />

• maqsimalurad gamoiyeneT vizualuri masala. kedlebze gaakariT<br />

moswavleebis namuSevrebi, mniSvnelovani terminebi, ganmartebebi da<br />

sxv.<br />

• kargad daakvirdiT jgufis muSaobas, darwmundiT, rom yvelas kargad<br />

esmis Sesasrulebeli davaleba. Tu saWiroa, kidev erTxel auxseniT,<br />

ra moeTxovebaT.<br />

• daacadeT monawileebs, gaixsenon, rac ukve ician gansaxilve li Temis<br />

Sesaxeb. nu miawvdiT moswavleebs iseT azrebs, romlebic ukve<br />

ician an SeuZliaT mixvdnen. saSualeba mieciT, sakuTari daskvnebi<br />

gamoitanon.<br />

• mosTxoveT maT imuSaon, radgan imis Segneba, rom SeZles dakisrebuli<br />

samuSaos Sesruleba, siamayesa da sakuTari Tavis pativiscemas<br />

gaaRviZebs maTSi. daimaxsovreT, rom rac ufro mkafio miTiTebebs<br />

miscemT bavSvebs, miT ukeT Seasruleben isini davalebebs.<br />

• jgufuri muSaobis dros xmauri, Cveulebriv, enTuziazmis niSania.<br />

enTuziazmi ki davalebuli savarjiSos Sesrulebas unda emsaxurebodes.<br />

• mokled mimoixileT wina Tema yovel axal Temaze gadasvlamde.<br />

• yoveli Temis irgvliv mocemuli definiciebi axseniT bavSvebisaTvis<br />

gasageb enaze.<br />

• waaxaliseT bavSvebi, sakuTari sityvebiT gadmoscen ama Tu im cne bis<br />

gansazRvreba, amiT Tavidan avicilebT ,,gazepirebis” problemas.<br />

• Tu dagrCaT STabeWdileba, rom bavSvebma bolomde ver gamoTqves<br />

saTqmeli drois simciris gamo, mieciT davaleba, rom maT Sin daasrulon<br />

savarjiSo.<br />

• ecadeT, sagakveTilo procesSi CarToT ara marto aqtiuri bavSvebi,<br />

romlebic upasuxeben yovel SekiTxvas, aramed _ pasiurebic.<br />

• kargi iqneba, Tu gamoviyenebT klasgareSe muSaobasac, romelic daexmareba<br />

moswavleebs Teoriuli codnis praqtikulad gamoyenebaSi.<br />

amgvari swavlebis procesi nabij-nabij unda ganxorcieldes. upirvelesad,<br />

moswavleebs unda ganuviTaroT informaciis mopovebis<br />

unar-Cveva. mag.: SesaZlebelia moswavleebma Tavad Seiswavlon saku-<br />

Tari Temis, raionis, soflis, qalaqis cxovreba. Seagrovon axali<br />

ambebi, gamohkiTxon moqalaqeebi, Sekribon informacia adamianTa ur-<br />

TierTobebze, samarTaldamcav saqmianobaze da sxv. maT SeuZliaT<br />

daweron im adamianTa biografiebi, romlebmac gavlena iqonies kanonierebis<br />

damkvidrebaze. aseTi kvlevis Sedegebi SesaZlebelia<br />

dai beWdos gazeTebSi, gaSuqdes radio-gadacemebSi, specialur publi<br />

kaciebSi.<br />

57


• ecadeT, zogierTi xmauriani aqtivobis dasrulebis Semdeg jgufi<br />

daawynaroT da mxolod Semdeg gaagrZeloT gakveTili; SegiZliaT es<br />

araverbalurad aniSnoT bavSvebs, SegiZliaT, xmadabla ganumartoT<br />

saTqmeli.<br />

• gaxsovdeT, rom yoveli aqtivobis an ganxiluli Temis damTavrebis<br />

Semdeg kargi iqneba ukukavSiris miReba. ZiriTadad es procesi<br />

xor cieldeba gakveTilis bolo, mesame, gaazrebis etapze. amrigad,<br />

ukukavSiri aris gakveTilis erT-erTi mTavari Semadgeneli nawili.<br />

ukukavSiris dros moswavleebi xelaxla gaiazreben mTel gakve-<br />

Tils an mis garkveul nawils. afaseben Catarebul samuSaos.<br />

es meTodebi da rCevebi moswavleebs exmareba imaSi, rom gakveTilebze<br />

swavlis procesis aqtiuri monawileebi iyvnen da ara ubralo msmenelebi.<br />

58


mizani izani<br />

Tema 1 – vin aris samarTaldamcveli<br />

moswavleebisaTvis <strong>samarTlebrivi</strong> kulturis programis miznebis, masSi<br />

CarTuli policiis TanamSromlisa da misi saqmianobis, samarTaldamcveli<br />

organoebis arsebobis istoriul-geografiul aspeqtebis da saqar-<br />

T velos policiis saqmianobis safuZvlebis gacnoba.<br />

moswavleebis mier TiToeuli moqalaqisa da mTeli sazogadoebisTvis<br />

policiis mniSvnelobis gaazreba.<br />

saWiro resursebi - furclebi, kalmebi, markerebi, didi formatis qa-<br />

Raldebi<br />

xangrZlivoba - erTi gakveTili (akademiuri saaTi)<br />

gakveTilis procesi<br />

maswavlebeli moswavleebs warudgens samarTaldamcvels, romelTan er-<br />

Ta dac warmarTavs <strong>samarTlebrivi</strong> kulturis saganmanaTleblo progra<br />

mas. erTmaneTis ukeT gacnobis mizniT igi yvelas sTavazobs, mokled<br />

imsjelon, risi codnaa saintereso da mniSvnelovani im pirovne bis<br />

Sesaxeb, romelsac pirvelad xvdebian.<br />

amisaTvis maswavlebeli sTavazobs moswavleebsa da samarTaldamcvels,<br />

gonebrivi ieriSiT gansazRvron adamianis ukeT gacnobisTvis saWiro<br />

informaciis kategoriebi. magaliTad, saxeli, asaki, sqesi, erovneba, ojaxis<br />

roli, religia, genderuli statusi, eTnikuri warmomavloba, samsaxuri/<br />

swavla, musikaluri gemovneba, hobi, sporti, zogadi simpaTiebi da antipaTiebi<br />

da sxv. maswavlebeli yvela mosazrebas Camowers dafaze (dro<br />

_ 5 wuTi).<br />

Semdeg maswavlebeli mimarTavs klass kiTxviT: ,,gonebrivi ieriSis dros<br />

dasaxelebuli kategoriebidan romeli samia yvelaze mniSvnelovani?”<br />

miRebul pasuxebs igi raime gansakuTrebuli aRniSvniT gamokveTs Tavdapirvel<br />

CamonaTvalSi. maswavlebeli SeniSnavs, rom miRebuli Sedegi<br />

miuTiTebs mozardebisa da zrdasrulebis (am SemTxvevaSi samar Tal damcvelis)<br />

interesebis rogorc mravalferovnebaze, ise msgav se bebzec. iqve<br />

igi sTxovs samarTaldamcvels, gaacnos sakuTari Tavi moswavleebs wina<br />

savarjiSoSi gamokveTili yvelaze mniSvnelovani sami maxasiaTeb lis<br />

mi xed viT.<br />

gakveTilis me-2 etapze maswavlebeli ganmartavs, Tu ras niSnavs/gulis<br />

xmobs termini samarTaldamcveli. igi mokled acnobs moswavleebs<br />

policiis warmoSobisa da ganviTarebis mokle istoriul mimoxilvas<br />

sxvadasxva qveynis magaliTze (dro _ 7-10 wuTi).<br />

59


Semdeg maswavlebeli warmarTavs mokle diskusias kiTxvebiT:<br />

,,risTvis aris saWiro policia da vin SeiZleba gaxdes policieli?”.<br />

samarTaldamcveli wers moswavleTa Sesabamis mosazrebebs dafaze (dro<br />

_ 5-7 wuTi).<br />

maswavlebels sxvadasxva qveynis magaliTze moyavs moTxovnebi, romle<br />

bic waeyeneba policiels da adarebs moswavleTa mier gamoTqmul<br />

mosazre bebs, romlebic dafazea aRniSnuli.<br />

axla ukve samarTaldamcveli mokled acnobs moswavleebs saqrTvelos<br />

policiis amocanebs, saqmianobis safuZvlebsa da pirncipebs ,,policiis<br />

Sesaxeb kanonis” Sesabamisad (dro - 5 wuTi).<br />

Semdeg igi CamoTvlis saqarTveloSi policielebis ZiriTad movaleo bebs,<br />

romlebic moyvanilia moswavlis wignSi da mimarTavs kiTxviT moswavle<br />

ebs: “Tqveni azriT, kidev ra movaleobebi aqvs policiels?” maswavlebe<br />

li pir vel 5 pasuxs iniSnavs dafaze, xolo samarTaldamcveli ganmartavs<br />

ramdenad Seesabameba es mosazrebebi saqarTvelos kanonmdeblobiT<br />

dad genil moTxovnebs (dro - 5 wuTi).<br />

axla samarTaldamcveli wina aqtivobis msgavsad ganixilavs poli cielebis<br />

uflebebs (dro - 5 wuTi).<br />

Semdeg igi yofs moswavleebs 3 jgufad da sTxovs, gaecnon da Seadaron<br />

erTmaneTs moswavlis wignSi mocemuli informacia sxva qveynebsa da<br />

saqarTveloSi policielebis samsaxurSi miRebis, daTxovnisa da profesiuli<br />

momzadebis wesebTan dakavSirebiT da am anlizis safuZ vel ze<br />

warmoadginon jgufSi SeTanxmebuli mosazreba/Sefaseba am sakiTxeb Tan<br />

dakavSirebiT. samuSaod jgufebs eZlevaT 10 wuTi, xolo prezenta ciisaT<br />

vis _ 3-3 wuTi. muSaobis dros samarTaldamcveli exmareba jgufebs<br />

saWiro informaciis moZiebasa da gaugebari cnebebis ganmartebaSi.<br />

maswavlebeli dafaze aRniSnavs TiToeuli jgufis ZiriTad mosaz rebebsa<br />

da argumentebs, gamoyofs msgavs debulebebsa da argumentebs.<br />

prezentaciebis dasrulebis Semdeg (dro - 10 wuTi), maswavlebeli ajamebs<br />

miRebul Sedegebs.<br />

Semdeg samarTaldamcveli 5 wuTis ganmavlobaSi damatebiT acnobs moswav<br />

leebs policielebis ZiriTad ufleba-movaleobebs, romle bic ga kve-<br />

Tilis wina etapze ar ganxilula.<br />

bolos maswavlebeli, gonebrivi ieriSis gamoyenebiT, avlens moswavleTa<br />

damokidebulebas policielis profesiisadmi (ramdenad daukavSirebdnen<br />

isini sakuTar karieras am profesias).<br />

Camoweril ideebs ajamebs policieli, romelic akavSirebs am Sexe dulebebs<br />

Tavis pirad SexedulebebTan cxovrebis im etapidan, rode sac<br />

mo s wavleebis toli iyo.<br />

60


saqarTvelos kanoni<br />

policiis Sesaxeb<br />

Tavi I.<br />

zogadi debulebebi<br />

muxli 1. saqarTvelos policia (11.11.2005 N 2103)<br />

61<br />

danarTi 1<br />

1. saqarTvelos policia (SemdgomSi – policia) aris aRmasrulebeli<br />

xelisuflebis ganmaxorcielebeli samarTaldamcavi, specialu ri,<br />

po liciuri da gasamxedroebuli dawesebulebebis sistema, rome lic<br />

saqarTvelos kanonmdeblobiT miniWebuli kompetenciis farglebSi<br />

uzrunvelyofs sazogadoebrivi usafrTxoebisa da wesrigis, adamianis<br />

uflebebisa da Tavisuflebebis dacvas marTlsawinaaRmde go<br />

xel yofisagan.<br />

2. policia Tavisi funqciebis ganxorcielebisas warmoadgens sa xelmwifos.<br />

3. policiis sistemaSi dasaqmebuli pirebi SeiZleba atarebdnen policiis<br />

specialur wodebebs an samxedro wodebebs.<br />

4. akrZalulia sapolicio funqciebis mqone formirebis Seqmna, garda<br />

saqarTvelos kanonmdeblobiT gaTvaliswinebuli SemTxvevebisa.<br />

5. am kanonis moqmedeba ar vrceldeba saqarTvelos finansTa saminist<br />

ros Sesabamisi samsaxuris, saqarTvelos Tavdacvis saministros<br />

samxedro policiisa da saqarTvelos iusticiis saministros saaRsrulebo<br />

policiis saqmianobaze. (29.12.2006 N 4269)<br />

muxli 2. policiis amocanebi (11.11.2005 N 2103)<br />

policiis amocanebia:<br />

a) fizikur da iuridiul pirTa uflebebis dacva marTlsawinaaRmdego<br />

xelyofisagan;<br />

b) prevenciuli RonisZiebebis ganxorcieleba danaSaulisa da sxva<br />

sa marTaldarRvevebis SesaZlo safrTxis Tavidan acilebisa da aRkveTis<br />

mizniT, aseTi qmedebebis gamovlena, gamoZieba, danaSaulSi<br />

eWvmitanili piris an/da braldebuli piris Zebna da dakaveba, ag re-<br />

T ve damnaSaveobasTan brZolis taqtikisa da strategiis SemuSaveba;<br />

g) sazogadoebrivi wesrigisa da usafrTxoebis dacva;<br />

d) saqarTvelos kanonmdeblobiT gaTvaliswinebuli sxva amocanebis<br />

Sesruleba.


muxli 3. policiis saqmianobis <strong>samarTlebrivi</strong> safuZvlebi (11.11.2005 N<br />

2103)<br />

1. policiis saqmianobis <strong>samarTlebrivi</strong> safuZvlebia: saqarTvelos<br />

kon stitucia, saerTaSoriso <strong>samarTlebrivi</strong> aqtebi, saqarTve los<br />

ka nonebi, saqarTvelos prezidentis, saqarTvelos mTavrobis, sa qar-<br />

Tvelos premier-ministris da saqarTvelos Sinagan saqmeTa mi nistris<br />

<strong>samarTlebrivi</strong> aqtebi da sxva normatiuli aqtebi.<br />

2. saqarTvelos saerTaSoriso xelSekrulebebidan da SeTanxmebebidan<br />

ga momdinare, saqarTvelos kanonmdeblobis Sesabamisad policia<br />

Ta namSromlobs ucxo qveynebis saTanado samsaxurebTan.<br />

3. sazogadoebrivi wesrigisa da usafrTxoebis dacvis mizniT policia<br />

saqarTvelos kanonmdeblobis Sesabamisad TanamSrom lobs<br />

sxva sa xelmwifo organoebTan, sazogadoebriv organizaciebTan da<br />

mo qa la qeebTan.<br />

muxli 4. policiis saqmianobis principebi<br />

1. policiis saqmianoba emyareba kanonierebis, pirovnebis, pativi sa<br />

da Rirsebis dacvis, humanizmisa da sajaroobis principebs.<br />

(11.11.2005 N 2103)<br />

2. policia movalea pativi sces da daicvas pirovnebis uflebebi<br />

da Tavisuflebebi miuxedavad misi moqalaqeobrivi, socialuri, qo -<br />

nebrivi mdgomareobisa, rasobrivi da erovnuli kuTvnilebisa, sqesisa,<br />

asakisa, ganaTlebisa, enisa da sarwmunoebisa, politikuri da<br />

sxva Sexedulebebisa.<br />

3. akrZalulia policiaSi politikuri organizaciis Seqmna da mas-<br />

Si monawileoba.<br />

muxli 5. sajarooba policiis saqmianobaSi (11.11.2005 N 2103)<br />

1. policia Tavisi saqmianobis Sesaxeb informacias awvdis saxelm wifo<br />

organoebs, sazogadoebriv gaerTianebebs, masobrivi informaci is<br />

saSualebebsa da moqalaqeebs saqarTvelos kanonmdeblobiT dadgenili<br />

wesiT.<br />

2. policias ufleba ara aqvs gaamJRavnos saxelmwifo, samsaxurebrivi,<br />

profesiuli, piradi an komerciuli saidumloebis Semcveli<br />

informacia da gaaxmauros winaswari gamoZiebis masalebi, garda kanoniT<br />

gaTvaliswinebuli SemTxvevebisa.<br />

Tavi II.<br />

policiis movaleobebi da uflebebi<br />

muxli 8. policiis movaleobebi: (11.11.2005 N 2103)<br />

62


policia Tavisi amocanebis ganxorcielebisas movalea:<br />

a) mkacrad daicvas moqalaqis kanonieri uflebebi samsaxurebri vi<br />

mo valeobis Sesrulebisas;<br />

b) Tavisi kompetenciis farglebSi saTanado daxmareba aRmouCinos<br />

sa xelmwifos sxva organoebsa da moqalaqeebs;<br />

g) moqalaqesTan urTierTobisas mkacrad daicvas samsaxureb ri vi<br />

eTi kis normebi;<br />

g 1 ) Tavisi kompetenciis farglebSi gaakontrolos ojaxSi Zala do -<br />

bisagan damcavi orderiT gaTvaliswinebuli SezRudvebis Ses rule<br />

ba; (25.05.2006 N3145)<br />

d) daadginos danaSaulisa da sxva samarTaldarRvevebis gamomwvevi<br />

mizezebi da pirobebi, miiRos zomebi maT aRmosafxvrelad, gamoavlinos,<br />

gamoiZios da aRkveTos danaSauli;<br />

e) saxelmwifo saidumloebis dacvis uzrunvelsayofad saqarTvelos<br />

kanonmdeblobiT dadgenili wesiT ganaxorcielos dakvirvebis<br />

ele q tronuli saSualebebis (telefoni, mikrofoni, radiokavSiris<br />

specialuri teqnika da dakvirvebis sxva saSualebebi, romelTa me-<br />

SveobiTac gamomJRavndeba dafaruli kavSirebi erT-erTi mxaris<br />

Tan xmobis gareSe) saqarTveloSi Semotanis, saqarTvelodan gatanis,<br />

damzadebis da gamoyenebis kontroli;<br />

v) gamoavlinos, gamoiZios da aRkveTos saTanado licenziis an nebarTvis<br />

gareSe iaraRiT, sabrZolo masaliT, birTvuli da radiaqtiuri<br />

nivTierebebiT, Zliermoqmedi qimiuri da Sxamiani nivTierebe biT<br />

vaW roba, agreTve maTi damzadeba, SeZena, Senaxva, tareba, gamoyene ba,<br />

gadatana-gadazidva da gadagzavna;<br />

z) ganaxorcielos kontroli tirebis, sasroleTebis da sxva obieqte<br />

bis gaxsnisa da saqmianobis wesebis dacvaze;<br />

T) Tavisi kompetenciis farglebSi ganaxorcielos Sebamisi Ronis-<br />

Zi ebebi saqarTvelos saxelmwifo sazRvris da gansakuTrebu li<br />

mniS vnelobisa da strategiuli daniSnulebis obieqtebis dacvis,<br />

sa xelmwifo xelisuflebis organoTa umaRlesi Tanamdebobis pire<br />

bis usafrTxoebis dacvis uzrunvelsayofad;<br />

T 1 ) saqarTvelos Sinagan saqmeTa ministris normatiuli aqtiT damtkicebuli<br />

nusxis Sesabamisad ganaxorcielos saxelmwifo obieqtebis<br />

fizikuri dacva; (28.04.2006 N2951)<br />

i) ganaxorcielos sakanonmdeblo, aRmasrulebeli da sasamarTlo<br />

xe lisuflebis organoebTan urTierTobis <strong>samarTlebrivi</strong> uzrunvel<br />

yofa;<br />

k) kanoniT dadgenili wesiT ganaxorcielos operatiul-samZebro<br />

Ro nisZiebebi;<br />

l) miiRos da registraciaSi gaataros Semosuli informacia dana-<br />

Saulis da sxva samarTaldarRvevis Sesaxeb, dauyovnebliv moaxdinos<br />

masze reagireba, awarmoos samarTaldarRvevebisa da maTi<br />

Camdeni pirebis aRricxva;<br />

m) sisxlis samarTlis saproceso kanonmdeblobiT gaTvaliswinebul<br />

63


SemTxvevebSi daiwyos winaswari gamoZieba da amis Sesaxeb acnobos<br />

prokurors;<br />

n) daexmaros Sesabamis uwyebebs dakarguli da gatacebuli iaraRis,<br />

sabrZolo masalisa da teqnikis, samxedro qonebis moZebnaSi, agreTve<br />

im pirTa moZebnaSi, romlebic Tavs arideben savaldebulo samxedro<br />

samsaxurs;<br />

o) Seasrulos prokurorisa da gamomZieblis werilobiTi davalebebi<br />

da miTiTebebi sagamoZiebo da operatiul-samZebro saqmianobis Sesa<br />

xeb, daxmareba aRmouCinos maT sagamoZiebo moqmedebis gan xor cielebisas;<br />

p) saqarTvelos kanonmdeblobiT Tavis kompetencias mikuTvne bul<br />

saq m eebze, kanoniT dadgenili wesiT awarmoos winaswari gamoZie ba,<br />

da naSaulSi eWvmitanil, braldebul, gansasjel da msjavrde bul<br />

pirTa Zebna da dakaveba, aseve ganaxorcielos Sesabamisi RonisZiebebi<br />

ugzo-ukvlod dakargul pirTa mosaZebnad;<br />

J) Caataros teqnikur-kriminalistikuri gamokvlevebi operatiul-sam-<br />

Zeb ro masalebsa da administraciul samarTaldarRvevaTa saqm eebze;<br />

r) aRkveTos administraciuli samarTaldarRvevebi, kanoniT dadgenili<br />

wesiT ganixilos da gadawyvitos Tavis kompetencias mikuTvnebu<br />

li administraciul samarTaldarRvevaTa saqmeebi;<br />

s) sagangebo an saomari mdgomareobis SemoRebis SemTxvevaSi Tavisi<br />

kompetenciis farglebSi monawileoba miiRos dadgenili reJimis<br />

dacvaSi, xolo epidemiebisa da epizootiebis dros – sakarantino<br />

RonisZiebebis ganxorcielebaSi;<br />

t) Tavisi kompetenciis farglebSi sagangebo an saomari mdgomareobis<br />

dros uzrunvelyos saxelmwifos samobilizacio-gamwvevi punq tebisa<br />

da operatiul-mmarTvelobiTi Stabebis usafrTxoeba da mzadyofna,<br />

agreTve uzrunvelyos piradi Semadgenlobis sruli sam obilizacio<br />

mzadyofna;<br />

u) miiRos gadaudebeli zomebi, Tu adamianis sicocxlesa da jan m r-<br />

Telobas safrTxe Seeqmna, agreTve avariis, katastrofis, xanZris,<br />

stiqiuri ubedurebisa da sxva sagangebo SemTxvevebis dros umeTvalyureod<br />

darCenili qonebis dasacavad;<br />

f) gadaudebeli daxmareba aRmouCinos marTlsawinaaRmdego qmedebisa<br />

da ubeduri SemTxvevis Sedegad dazaralebul, umweo mdgomareoba-<br />

Si, agreTve narkotikuli, toqsikuri an alkoholuri simTvralis<br />

mdgomareobaSi myof pirs, Tu mas dakarguli aqvs damoukideblad<br />

gadaadgilebis unari, an SeuZlia safrTxe Seuqmnas sakuTar Tavs<br />

an garSemo myofT;<br />

f 1 ) satransporto saSualebis marTvas CamoaSoros piri, romlis mimarTac<br />

arsebobs sakmao safuZveli, rom igi narkotikuli an fsiqotropuli<br />

simTvralis mdgomareobaSia, da gamokvlevis mizniT<br />

wa radginos saqarTvelos Sinagan saqmeTa ministris mier saamisod<br />

uflebamosil pirTan; (28.04.2006 N2950 gamoqveynebidan 30-e dRes)<br />

64


f 2 ) satransporto saSualebis marTvas CamoaSoros piri, romlis mimar<br />

Tac arsebobs sakmao safuZveli, rom igi alkoholuri simTv<br />

ra lis mdgomareobaSia; Tu damrRvevi sadavod ar xdis al koho<br />

lis miRebis faqts da amas adasturebs oqmze xelmowe riT,<br />

ad gilze Seufardos administraciuli saxdeli, winaaRmdeg Sem-<br />

Txve vaSi adgilzeve Seamowmos igi; Tu Semowmebis Sedegad dastur<br />

deba mZRolis mier alkoholis miRebis faqti, Seadginos<br />

ad mi nistraciuli samarTaldarRvevis oqmi, romelSic aisa xeba alkoholuri<br />

simTvralis Sedege bi; (28.04.2006 N2950 gamoqveynebi dan<br />

30-e dRes)<br />

q) ganaxorcielos dazaralebulis, mowmisa da sisxlis samarTlis<br />

pro cesis sxva monawileebis, maTi ojaxis wevrebis dacvis Ronis-<br />

Ziebebi, Tu maTi sicocxle, janmrTeloba an/da qoneba safrTxeSia;<br />

R) moawesrigos sagzao moZraoba, zedamxedveloba gauwios sagzao<br />

moZ raobis wesebis, normativebisa da standartebis dacvas, aRricxos<br />

da registraciaSi gaataros satransporto saSualebebi, gasces<br />

satransporto saSualebaTa marTvis uflebis mowmobebi;<br />

y) Tavisi kompetenciis farglebSi, saqarTvelos saerTaSoriso xel-<br />

Sekrulebebisa da SeTanxmebis safuZvelze Sesabamis uwyebeb Tan<br />

er Tad miiRos zomebi saqarTvelos teritoriaze ucxo qveynebisa<br />

da saerTaSoriso organizaciaTa warmomadgenlobebis piradi da<br />

qonebrivi usafrTxoebis uzrunvelsayofad;<br />

S) umaRlesi saxelmwifo organoebi da Tanamdebobis pirebi uzrunvelyos<br />

gancalkevebuli, daxuruli saqalaqTaSoriso satelefono<br />

„maRali sixSiris“ kavSiriT, aseve radiokavSiriT da satelegrafo<br />

kavSiriT;<br />

C) aRasrulos sasamarTlo gadawyvetilebebi, mosamarTlis, prokurorisa<br />

da gamomZieblis dadgenilebebi im pirTa warmodgenis Sesaxeb,<br />

rom lebic Tavs arideben sasamarTloSi, prokuraturaSi an sagamo-<br />

Ziebo organoebSi gamocxadebas;<br />

c) aRasrulos sasamarTlos, prokuroris da gamomZieblis gadaw yve<br />

tilebebi dakavebis an dapatimrebis Sesaxeb, aseve mo sam ar Tlis<br />

da dgenilebebi administraciuli dapatimrebis Sesa xeb, uz run vel -<br />

yos dakavebuli an dapatimrebuli piris dacva da sapa timro dawesebulebaSi<br />

gadayvana;<br />

Z) uzrunvelyos mSvidobiani mitingebis, demonstraciebis da moqalaqe<br />

Ta masobrivi RonisZiebebis monawileTa usafrTxoeba;<br />

w) ganaxorcielos danaSaulebrivi an sxva marTlsawinaaRmdego xelyofis<br />

Sedegad dakarguli qonebis Zebna da dadgena;<br />

W) ganaxorcielos gadaudebeli RonisZiebebi upatrono qonebis dasacavad,<br />

vidre qoneba ar gadaecema Sesabamis saxelmwifo organos,<br />

Tanamdebobis pirs an mesakuTres;<br />

x) uzrunvelyos napovni an Cabarebuli dokumentebis, nivTebis, fa seulobebisa<br />

da sxva qonebis dacva an/da Senaxva, miiRos zomebi kanonieri<br />

mflobelisTvis maT gadasacemad an dadgenili wesiT maTi<br />

65


ealizaciisaTvis;<br />

j) sxva saxelmwifo organoebTan da sazogadoebriv organizaciebTan<br />

erTad monawileoba miiRos bavSvTa mawanwalobis, umeTvalyureo -<br />

bis Tavidan acilebasa da arasrulwlovanTa damnaSaveobis aRkve-<br />

Tis prevenciul RonisZiebebSi;<br />

h) saqarTvelos kanonmdeblobiT dadgenili wesiT, Tavisi kompetenciis<br />

farglebSi uzrunvelyos saarCevno procesisa da masSi monawile<br />

pir Ta usafrTxoeba;<br />

h1) Seasrulos saqarTvelos kanonmdeblobiT gaTvaliswinebuli sxva<br />

movaleobebi.<br />

muxli 9. policiis uflebebi (11.11.2005 N 2103)<br />

1. policias dakisrebuli movaleobebis Sesasruleblad ufleba<br />

aqvs:<br />

a) kanoniT dadgenili wesiT ganaxorcielos operatiul-samZebro<br />

da operatiul-teqnikuri RonisZiebebi da sagamoZiebo moqmedebebi<br />

im danaSaulis Tavidan acilebis, gamovlenis da aRkveTis mizniT,<br />

romlis gamoZieba saqarTvelos kanonmdeblobiT policiis kompetencias<br />

ganekuTvneba;<br />

b) Tu dayovneba safrTxes uqmnis adamianis sicocxlesa da jan mr-<br />

Te lobas, daubrkoleblad Sevides sacxovrebel binebSi da mo qalaqeTa<br />

kuTvnil saTavsebSi, sawarmoTa, dawesebulebaTa da organizaciaTa<br />

teritoriaze da Senoba-nagebobebSi (diplomatiuri<br />

war momadgenlobebis, sakonsuloebisa da im saerTaSoriso or ganiza<br />

ci ebis Senoba-nagebobaTa garda, romlebic sargeblo ben diplo<br />

matiuri xelSeuxeblobiT) danaSaulis aRsakveTad an/da im piris<br />

dasakaveblad, romelmac Caidina danaSauli an eWvmitani lia<br />

danaSaulis CadenaSi;<br />

g) Tavisi kompetenciis farglebSi Seadginos oqmi administraciul<br />

samarTaldarRvevaTa Sesaxeb da Seufardos damrRvevs admi nis traciuli<br />

saxdeli;<br />

d) kanonmdeblobiT dadgenili wesiT Sesamowmeblad waradginos piri,<br />

romelic alkoholuri, narkotikuli an fsiqotropuli simTvralis<br />

Sedegad safrTxes uqmnis sakuTar Tavs an garSemo myofT, Seinaxos<br />

misi nivTebi da dokumentebi, ris Sesaxebac adgens saTanado oqms;<br />

(28.04.2006 N2950 gamoqveynebidan 30-e dRes)<br />

d 1 ) ojaxSi Zaladobis faqtis uSualod dafiqsirebisTanave dauyo vnebliv<br />

gamosces Semakavebeli orderi; (25.05.2006 N3145)<br />

e) aRkveTos ukanono mitingi, demonstracia, piketireba da sxvagvari<br />

aq cia, agreTve mimdinare aqcia, Tu igi safrTxes uqmnis sazogadoeb -<br />

riv usafrTxoebas, adamianis sicocxlesa da janmrTelobas, sakuTre<br />

bas da kanoniT dacul sxva uflebebs;<br />

v) sazogadoebrivi usafrTxoebis, moqalaqeTa sicocxlis, jan mr Te -<br />

lo bisa da qonebis dacvis, calkeuli operatiul-samZebro da sa-<br />

66


gamoZiebo moqmedebis Catarebis mizniT akrZalos an SezRudos mo-<br />

Z raoba gzebsa da quCebis monakveTebze;<br />

z) akrZalos satransporto saSualebebis gamoyeneba, Tu maTi konst<br />

ruq cia da teqnikuri mdgomareoba ar akmayofilebs dadgenil<br />

moT xovnebs; samarTaldarRvevis Cadenis SemTxvevaSi gaaCeros da<br />

daaT valieros satransporto saSualebebi, Seamowmos mZRolis mar-<br />

Tvis uflebis mowmoba da sxva saWiro dokumentebi, miiRos zo mebi<br />

samarTaldarRvevaTa aRsakveTad; moawesrigos sagzao moZ ra oba,<br />

ga a kontrolos sagzao moZraobis wesebis, normativebisa da sta ndartebis<br />

dacva; aRricxos da registraciaSi gaataros sat ransporto<br />

saSualeba; (29.12.2006 N4199)<br />

T) satransporto saSualebis marTvas CamoaSoros piri, romelsac ara<br />

aqvs marTvis uflebis damadasturebeli mowmoba; (28.04.2006 N2950<br />

gamoqveynebidan 30-e dRes)<br />

i) dadgenili wesiT, Tavisi kompetenciis farglebSi sawarmoebze, organizaciebze,<br />

dawesebulebebsa da moqalaqeebze gasces nebarTva<br />

iaraRis, sabrZolo masalis SeZenaze, Senaxvaze, tarebaze, gadatanagadazidvasa<br />

da gadagzavnaze; gaauqmos es nebarTva saqarTvelos<br />

kanonmdeblobiT dadgenili wesiT; misces policielebs im sam saxurebriv-saStato<br />

iaraRisa da sabrZolo masalis Senaxvisa da<br />

tarebis nebarTva, romelTa gamoyeneba daSvebulia am kanoniTa da<br />

saqarTvelos kanonmdeblobiT;<br />

k) dadgenili wesiT gasces tiris, sasroleTis da sasrolo-sanadiro<br />

stendis gaxsnis nebarTva, gaauqmos aseTi nebarTva, Tu misi mflobeli<br />

arRvevs dadgenil wess;<br />

l) gadaudebeli aucileblobisas gamoiyenos moqalaqeTa, sawarmoTa,<br />

organizaciaTa, dawesebulebaTa da sazogadoebriv gaerTianeba Ta<br />

kuTvnili satransporto da kavSirgabmulobis saSualebebi (garda<br />

diplomatiur warmomadgenlobaTa, sakonsuloTa da ucxo qveynis<br />

sxva dawesebulebaTa, saerTaSoriso organizaciaTa satransporto<br />

da kavSirgabmulobis saSualebebisa); amasTan, policia valdebulia<br />

satransporto da kavSirgabmulobis saSualebebis mflobelebs<br />

aunazRauros gaweuli xarji an\da miyenebuli zarali;<br />

m) saqarTvelos saxelmwifo sazRvarze gadaadgilebisas danaSaulis<br />

Sesaxeb sakmarisi monacemebis arsebobis safuZvelze sabaJo samsa<br />

xurTan erTad Caataros moqalaqeTa piradi da satransporto<br />

saSualebaTa Semowmeba;<br />

n) sagangebo an saomari mdgomareobis pirobebSi, agreTve damnaSaveTa<br />

da samarTaldamrRvevTa dakavebis mizniT dasaxlebul punqteb Si,<br />

saavtomobilo gzebze da teritoriul wylebSi moawyos reidebi;<br />

reidis dros policias ufleba aqvs, kanoniT dadgenili wesiT gaa-<br />

Ceros piri da satransporto saSualeba (diplomatiuri da sakon<br />

sulo warmomadgenlobebis, saerTaSoriso organizaciebis da<br />

specialuri transportis garda, romlebic sargebloben dip lomatiuri<br />

xelSeuxeblobiT);<br />

67


o) sisxlis samarTlis saproceso da administraciuli samar Tal dar-<br />

Rvevebis Sesaxeb kanonmdeblobiT gaTvaliswinebuli sa fuZvli Ta<br />

da wesiT Caataros satransporto saSualebis, tvirTebis Semowmeba<br />

da Cxreka, moqalaqis piradi Semowmeba da piradi Cxreka;<br />

p) kanoniT dadgenili wesiT isargeblos masobrivi informaciis sa-<br />

Su alebebiT danaSaulis garemoebaTa da mis Camden pirTa dasadgenad,<br />

gamoZiebisagan da sasamarTlosagan mimaluli, ug zo-ukvlod<br />

dakarguli piris mosaZebnad, amoucnobi gvamis vinaobis dasadgenad,<br />

samarTaldarRvevaTa Tavidan asacileblad, marTlwesrigis gansamtkiceblad;<br />

J) sisxlis samarTlis saproceso kanonmdeblobiT dadgenili wesiT<br />

moaxdinos danaSaulis CadenaSi eWvmitanilisa da braldebu lis<br />

(gan sasjelis), amoucnobi gvamis registracia, daqtiloskopia, video-<br />

da audioCawera, kino- da fotogadaReba, SedarebiTi gamokvlev<br />

i saTvis nimuSebis aReba;<br />

r) mgzavrebis piradi usafrTxoebis dacvis, danaSaulis CadenaSi eWvmitanili<br />

piris, braldebulis dakavebis an dapatimrebis mizniT dad<br />

genili wesiT, gonivruli vadiT Seayovnos sarkinigzo, sazRvao an<br />

sahaero transportis gasvla;<br />

s) gamoiyenos saqarTvelos moqalaqeTa, ucxo saxelmwifoTa mo qala<br />

qe ebisa da moqalaqeobis armqone pirTa nebayoflobiTi kon fiden<br />

cialuri daxmareba, risTvisac maTTan amyarebs Ria an fa rul<br />

urTierTobas;<br />

t) danaSaulis gamovlenis, winaswari gamoZiebisa da aRkveTis mizniT<br />

isargeblos moqalaqeTa daxmarebiT;<br />

u) saqarTvelos kanonmdeblobiT dadgenili wesiT ganaxorcielos materialur<br />

faseulobaTa dacva da dacvis kontroli.<br />

f) piris mier kanoniT dadgenili sakuTrebis damadasturebeli dokumentis<br />

wardgenis SemTxvevaSi, sasamarTlo gadawyvetilebis gare<br />

Se, uzrunvelyos aRniSnuli piris sakuTrebaSi arsebuli uZra<br />

vi nivTis xelyofis an sxvagvarad xelSeSlis aRkveTa, gar da<br />

sa varaudo xelmyofis mier uZrav nivTze sakuTrebis, marTlzomieri<br />

mflobelobis an/da sargeblobis damadasturebeli werilobiTi<br />

do kumentis wardgenis SemTxvevisa. policiis uflebamosili piris<br />

mier savaraudo xelmyofisTvis micemuli werilobiTi gafrT<br />

xi lebis administraciuli wesiT gasaCivreba ar aCerebs uZrav<br />

nivTze sakuTrebis uflebis xelyofis aRkveTis RonisZiebebis ganxorcielebasa<br />

da werilobiTi gafrTxilebis (administraciu li aqtis)<br />

moqmedebas. (4.07.2007 N5211)<br />

2 policiis saqmianobis ganxorcielebis formebi, meTodebi da sa-<br />

Su alebebi ganisazRvreba saqarTvelos kanonmdeblobiT. gamo ye nebuli<br />

meTodebi da saSualebebi ar unda ayenebdes zians adamianis<br />

sicocxlesa da janmrTelobas, ar unda laxavdes mis pativsa da<br />

Rirsebas, agreTve zians ar unda ayenebdes garemos.<br />

68


Tavi III.<br />

fizikuri iZulebis, specialuri saSualebebis,<br />

cecxlsasroli iaraRis gamoyenebis ufleba<br />

muxli 10. fizikuri iZulebis, specialuri saSualebebis, cecxlsas-<br />

roli iaraRis gamoyenebis ufleba<br />

1. samsaxurebrivi movaleobis ganxorcielebisas policiels ufleba<br />

aqvs gamoiyenos fizikuri iZuleba, specialuri saSualebebi da<br />

samsaxurebrivi daniSnulebis cecxlsasroli iaraRi am kanoniT<br />

gaT valiswinebul SemTxvevaSi da wesiT. (11.11.2005 N 2103)<br />

2. policieli valdebulia fizikuri iZulebis, specialuri sa Su ale<br />

bebis da cecxlsasroli iaraRis gamoyenebis Sesaxeb winaswar<br />

gaafrTxilos piri, misces sakmarisi dro, raTa man Seasrulos policielis<br />

kanonieri moTxovna im SemTxvevis garda, rodesac dayovnebam<br />

SeiZleba gamoiwvios moqalaqis an/da policielis sicocxlisa<br />

da janmrTelobis xelyofa, sxva mZime Sedegi, an Tu<br />

Seqmnil situaciaSi SeuZlebelia aseTi gafrTxilebis gakeTeba.<br />

(11.11.2005 N 2103)<br />

3. specialuri saSualebis saxe, fizikuri iZulebis intensiuroba ganisazRvreba<br />

konkretuli situaciis, samarTaldarRvevis xasia Ti sa<br />

da samarTaldamrRvevis individualuri Taviseburebis gaTva liswinebiT.<br />

muxli 11. fizikuri iZulebis gamoyeneba (11.11.2005 N 2103)<br />

policiels ufleba aqvs gamoiyenos fizikuri iZuleba, maT Soris, or-<br />

TabrZolis specialuri xerxebi piradi an/da moqalaqeTa usafrTxoebis<br />

dacvis uzrunvelsayofad, danaSaulis an/da administraciuli samar-<br />

Ta l darRvevis aRsakveTad, damnaSavisa da administraciuli sa mar TaldamrRvevis<br />

dasakaveblad, Tu uZalado meTodebis gamoyeneba ver uzrun<br />

velyofs policielis mier kanoniT dakisrebuli movaleobe bis<br />

Se s rulebas.<br />

muxli 12. specialuri saSualebebis gamoyeneba<br />

1. samsaxurebrivi movaleobis ganxorcielebisas, sazogadoebri vi wesrigisa<br />

da uSiSroebis dacvis, danaSaulTan da sazogadoebrivad<br />

saSiS qmedebebTan brZolis mizniT policias ufleba aqvs, gamoiyenos<br />

specialuri saSualebebi: xelborkili an Seborkvis sxva sa-<br />

Sualeba, rezinis xelketi, cremlsadeni gazi, fsiqologiuri zemoq<br />

medebis SuqbgeriTi mowyobiloba, dabrkolebis damangreveli<br />

da transportis iZulebiTi gaCerebis saSualeba, wyalsatyorcni,<br />

jav Sanmanqana da sxva specialuri satransporto saSualeba, spe-<br />

69


cialuri saRebavi, sasamsaxuro ZaRli da cxenebi, eleqtro So kuri<br />

mowyobiloba; (11.11.2005 N 2103)<br />

a) xelborkili da Seborkvis sxva saSualeba – danaSaulis an sazo<br />

gadoebrivad saSiSi qmedebis Camdeni piris mimarT, rome lic<br />

uZaliandeba an SeiZleba gauZaliandes policiels, an cdilobs<br />

gaq cevas; dakavebulis da dapatimrebulis badragirebisas, Tu pirs<br />

Tavisi saSiSi moqmedebiT SeuZlia ziani miayenos Tavis Tavsa da<br />

gareSe pirs;<br />

b) rezinis xelketi – moqalaqeze, policielze an/da dacul obieqtebze<br />

Tavdasxmis mosagerieblad; danaSaulis Camdeni, sazogadoebrivi<br />

wesrigis damrRvevi piris dakavebisas, Tu igi borotad ar emor Cileba<br />

policielis kanonier moTxovnas; sazogadoebrivi wesrigis<br />

ma sobrivi da jgufuri darRvevis aRsakveTad;<br />

g) cremlsadeni gazi – moqalaqeze, policielze, dacul obieqteb ze<br />

Tavdasxmis mosagerieblad; sazogadoebrivi wesrigis masobrivi<br />

da jgufuri darRvevis aRsakveTad; danaSaulis, sazogadoebrivad<br />

saSiSi qmedebis Camdeni piris dakavebisas an misi iZulebis mizniT,<br />

raTa man datovos dakavebuli satransporto saSualeba an Senobanageboba,<br />

sadac Tavs afarebs;<br />

d) fsiqologiuri zemoqmedebis SuqbgeriTi mowyobiloba –saxelmwifo<br />

an/da sazogadoebriv obieqtebze Tavdasxmis mosagerieblad, policielze<br />

an/da moqalaqeze Tavdasxmis mosagerieblad, SeiaraRebuli<br />

winaaRmdegobis gamwevi piris dasakaveblad, Senoba-nagebobi dan, miwis<br />

nakveTidan, satransporto saSualebidan SeWrili damnaSavis<br />

an sazogadoebrivad saSiSi qmedebis Camdeni piris gamosaZeveblad,<br />

mZevlebis gasaTavisufleblad;<br />

e) transportis iZulebiTi gaCerebis saSualeba – satransporto sa-<br />

Sualebis iZulebiT gasaCereblad, romlis mZRolma ar Seasrula<br />

policielis moTxovna gaCerebis Sesaxeb;<br />

v) dabrkolebis damangreveli saSualeba – danaSaulis an sazo gadoebrivad<br />

saSiSi qmedebis Camdeni piris dakavebisas, mZevlebis gasaTavisufleblad;<br />

z) wyalsatyorcni da javSanmanqana – sazogadoebrivi wesrigis masob<br />

rivi darRvevis aRsakveTad, saxelmwifo an sazogadoebriv<br />

obieq tebze jgufuri Tavdasxmis mosagerieblad, satransporto sa-<br />

Sualebis iZulebiT gasaCereblad, romlis mZRolmac ar Seasru la<br />

policielis moTxovna gaCerebuliyo; SeiaraRebul damnaSaveTa dasakaveblad;<br />

T)specialuri saRebavi – danaSaulis Camdeni piris gamosavlenad;<br />

i) sasamsaxuro ZaRli – danaSaulis an sazogadoebrivad saSiSi qme -<br />

debis Camdeni piris devnisas da dakavebisas, dakavebuli an da patimrebuli<br />

piris badragirebisas, moqalaqeze an policielze Tavdasxmis<br />

mosagerieblad;<br />

k) sasamsaxuro cxeni – danaSaulis an sazogadoebrivad saSiSi qmedebis<br />

Camdeni piris devnisas da dakavebisas, sapatrulo samsaxuris<br />

70


Sesrulebisas, sazogadoebrivi wesrigis masobrivi darRvevis aRsakveTad;<br />

l) eleqtroSokuri mowyobiloba – moqalaqeze, policielze an dacul<br />

obieqtze Tavdasxmis mosagerieblad.<br />

2. policieli valdebulia pirveladi samedicino daxmareba aRmouCinos<br />

fizikuri iZulebis an specialuri saSualebebis gamoyenebiT<br />

dazaralebul pirs, dauyovnebliv acnobos fizikuri an specialuri<br />

saSualebis gamoyenebis Sedegad piris daWris an dazianeb is<br />

Sesaxeb uSualo ufross da prokurors. (11.11.2005 N 2103)<br />

3. akrZalulia fizikuri iZulebis da specialuri saSualebebis gamoyeneba<br />

orsulobis, mcirewlovnobis, invalidobis, xandazmulobis<br />

aS kara niSnebis mqone pirTa mimarT, im SemTxvevebis garda, roca<br />

isini SeiaraRebul an jgufur Tavdasxmas axorcieleben, SeiaraRebul<br />

winaaRmdegobas uweven policias, rac safrTxes uqmnis<br />

moqalaqeTa da policielis sicocxlesa da janmrTelobas, Tu<br />

sxva gvari xerxebiTa da saSualebebiT aseTi Tavdasxmis mogerieba<br />

SeuZlebelia. (11.11.2005 N 2103)<br />

4. policiis SeiaraRebaSi arsebul specialur saSualebaTa Senaxvis,<br />

tarebisa da gamoyenebis wesi dgindeba saqarTvelos Sinagan saqme Ta<br />

saministros normatiuli aqtebiT. (16.10.97. N946 parlamentis uwye bani<br />

N44)<br />

5. policiels ekrZaleba iseTi fizikuri iZulebis da specialuri<br />

sa Sualebis gamoyeneba, romelic adamianis mZime dasaxiCrebas iwvevs,<br />

dakavSirebulia gaumarTlebel riskTan an ikrZaleba saerTaSoriso<br />

konvenciebiTa da saerTaSoriso aqtebiT. (11.11.2005 N 2103)<br />

muxli 13. cecxlsasroli iaraRis gamoyenebis ufleba<br />

1. policiels ufleba aqvs Seinaxos, ataros da gamoiyenos samsa xurebriv<br />

- saStato iaraRi. (11.11.2005 N 2103)<br />

2. policielis gankargulebaSi arsebuli cecxlsasroli iaraRis Senaxvisa<br />

da tarebis wess adgens saqarTvelos Sinagan saqmeTa saministro.<br />

(11.11.2005 N 2103)<br />

3. cecxlsasroli iaraRis gamoyenebad iTvleba gamiznuli gasrola.<br />

4. policiels ufleba aqvs, ukiduresi RonisZiebis saxiT<br />

gamoiyenos cecxlsasroli iaraRi: (11.11.2005 N 2103)<br />

a) moqalaqisa da Tavisi Tavis dasacavad iseTi safrTxisagan,<br />

romelic realur saSiSroebas uqmnis maT sicocxles an janm r Telobas;<br />

b) cecxlsasroli iaraRis warTmevis aRsakveTad;<br />

g) mZevlebis gasaTavisufleblad;<br />

d) dakavebis an patimrobis adgilidan gaqcevis aRsakveTad;<br />

e) mZime danaSaulis aRsakveTad, aseTi danaSaulis Camdeni piris dakavebisas,<br />

Tu igi winaaRmdegobas uwevs policiels an Seecdeba gaqcevas;<br />

71


v) moqalaqeTa binebze, dacul obieqtebze, saxelmwifo organoebis,<br />

sazogadoebrivi organizaciebis, kerZo sakuTrebis obieqtebze Tavdasxmis<br />

mogeriebisas;<br />

z) moqalaqeTa dacvisas saSiS cxovelTa Tavdasxmisagan;<br />

T) gangaSis signalis micemis an damxmare Zalis gamoZaxebisas;<br />

i) satransporto saSualebis gaCerebis mizniT satransporto sa Sualebis<br />

dazianebisaTvis, Tu mZRolis moqmedeba realur safrTxes<br />

uqmnis adamianTa sicocxles an/da janmrTelobas, xolo mZRoli<br />

ar emorCileba policielis araerTgzis moTxovnas satransporto<br />

saSualebis gaCerebis Sesaxeb.<br />

5. cecxlsasroli iaraRis gamoyenebas win unda uZRodes sityvieri<br />

gafrTxileba misi gamoyenebis Sesaxeb. aucileblobis SemTxvevaSi<br />

SeiZleba gamafrTxilebeli gasrola.<br />

6. gafrTxilebis gareSe cecxlsasroli iaraRis gamoyeneba SeiZ leb<br />

a:<br />

a) SeiaraRebuli, sabrZolo teqnikis, nebismieri saxis satransporto<br />

an meqanikuri saSualebiT moulodneli Tavdasxmisas;<br />

b) transportis gamoyenebiT an satransporto saSualebidan dakavebulis<br />

an patimris gaqcevisas;<br />

g) damnaSavis dakavebis an dapatimrebis dros SeiaraRebuli winaaRmdegobis<br />

gawevisas;<br />

d) dakavebulis an dapatimrebulis SeiaraRebuli gaqcevisas;<br />

e) dakavebulis an dapatimrebulis satransporto saSualebidan, an<br />

SezRuduli xilvadobis da tyian adgilebSi gaqcevisas.<br />

7. akrZalulia cecxlsasroli iaraRis iseT adgilebSi gamoyeneba,<br />

sadac SesaZloa sxva pirTa daSaveba, agreTve cecxlsaSiS da<br />

afeT qebadsaSiS adgilebSi; aseve orsulobis, mcirewlovnobis, inva<br />

li dobis, xandazmulobis aSkara niSnebis mqone pirTa mimarT, im<br />

SemTxvevebis garda, rodesac isini SeiaraRebulni an jgufurad<br />

es x mian Tavs, rac safrTxes uqmnis moqalaqis an policielis sicocxles.<br />

(11.11.2005 N 2103)<br />

8. cecxlsasroli iaraRis gamoyenebis SemTxvevaSi policieli mova -<br />

lea, yoveli Rone ixmaros sxva pirTa usafrTxoebis uzrunvelsayofad,<br />

dazaralebulisaTvis gadaudebeli samedicino daxmarebis gasawe<br />

vad. (11.11.2005 N 2103)<br />

9. policieli valdebulia cecxlsasroli iaraRis gamoyenebis Sesaxeb<br />

dauyovnebliv acnobos Tavis uSualo ufrossa da prokurors.<br />

(11.11.2005 2103)<br />

10. policiis SeiaraRebaSi arsebuli cecxlsasroli iaraRis da sabr-<br />

Zo lo masalebis nusxa dgindeba saqarTvelos kanonmdeblobiT.<br />

11. akrZalulia iseTi saxis cecxlsasroli iaraRisa da sabrZolo<br />

masalis gamoyeneba, romelic adamianis mZime dasaxiCrebas iwvevs,<br />

dakavSirebulia gaumarTlebel riskTan da ikrZaleba saerTaSoriso<br />

konvenciebiT da saerTaSoriso aqtebiT.<br />

72


Tavi IV.<br />

policiis<br />

operatiul-samZebro saqmianoba<br />

muxli 14. policiis operatiul-samZebro saqmianobis principebi<br />

1. danaSaulis gaxsnisa da Tavidan acilebis mizniT policia ope ratiul-samZebro<br />

saqmianobas eweva Ria da faruli saSualebebiT da<br />

meTodebiT.<br />

2. akrZalulia iseTi operatiul-samZebro RonisZiebani, romlebic:<br />

a) safrTxes uqmnis pirovnebis sicocxles, janmrTelobas, pativsa da<br />

Rirsebas, qonebas;<br />

b) safrTxes uqmnis saxelmwifo, sazogadoebrivi organizaciebis, mewar<br />

meTa qonebas da kanoniT dacul uflebebsa da Tavisuflebebs;<br />

g) dakavSirebulia motyuebasTan, SantaJTan, ZaliT dayoliebasTan danaSaulis<br />

da sxva saxis samarTaldarRvevis Casadenad.<br />

3. operatiul-samZebro RonisZieba, romelic droebiT zRudavs pirov<br />

nebis piradi cxovrebis, mimoweris, satelefono saubris da satelegrafo<br />

SetyobinebaTa saidumloebas, gamoiyeneba mxolod ka noniT<br />

gaTvaliswinebul SemTxvevebSi da wesiT.<br />

muxli 15. policiis operatiul-samZebro saqmianobis amocanebi<br />

1. operatiul-samZebro RonisZiebebiT mopovebuli sagnebi, doku mentebi<br />

da informacia gamoiyeneba:<br />

a) danaSaulis gasaxsnelad da Tavidan asacileblad, danaSaulis<br />

Camdeni piris dasakaveblad;<br />

b) sisxlis samarTlis saqmis mtkicebulebaTa mosapoveblad;<br />

g) im faqtobrivi monacemebis misaRebad, romlebic safuZvlad daedeba<br />

sisxlis samarTlis saproceso kanonmdeblobiT gaTvaliswinebul<br />

sagamoZiebo da saproceso moqmedebas.<br />

2. akrZalulia sisxlis samarTlis saqmis mtkicebulebad operatiulsamZebro<br />

gziT miRebuli sagnis, dokumentis an informaciis gamo<br />

yeneba, Tu igi miRebuli, Semowmebuli da Sefasebuli ar iqneba<br />

sisxlis samarTlis saproceso kanonmdeblobiT dadgenili wesiT.<br />

3. policiis operatiul-samZebro saqmianobas kontrols uwevs saqar-<br />

Tvelos Sinagan saqmeTa saministro. (26.10.2004 N 495)<br />

4. policiis operatiul-samZebro saqmianoba regulirdeba am kanoniT,<br />

kanoniT operatiul-samZebro RonisZiebaTa Sesaxeb da sxva normatiuli<br />

aqtebiT.<br />

muxli 15 151 . im piris uflebebi da movaleobebi, romelic daxmarebas uwevs<br />

policias (11.11.2005 N 2103)<br />

73


1. saxelmwifo da sazogadoebrivi usafrTxoebis dacvis mizniT<br />

pirs ufleba aqvs nebayoflobiT iTanamSromlos da daxmareba aR -<br />

mouCinos policias.<br />

2. pirs, romelic daxmarebas uwevs policias, ufleba aqvs:<br />

a) dados masTan kontraqti konfidencialuri TanamSromlobis Sesaxeb;<br />

b) policielebisagan miiRos ganmartebebi Tavisi amocanebis, ufle bebisa<br />

da movaleobebis Taobaze;<br />

g) konspiraciis mizniT gamoiyenos piradobis damadasturebeli da-<br />

Sif ru li dokumentebi;<br />

d) miiRos anazRaureba kontraqtiT gaTvaliswinebul SemTxvevaSi, agreTve<br />

im zianis kompensacia, romelic mas miadga policiisaTvis<br />

da x marebis gawevisas.<br />

3. piri, romelic specialuri kontraqtis safuZvelze daxmarebas<br />

uwevs policias, valdebulia:<br />

a) Seasrulos davalebebi policiis winaSe mdgari amocanebis gadasawyvetad;<br />

b) daicvas dadebuli kontraqtis pirobebi;<br />

g) ganzrax ar miawodos policias yalbi an cilismwamebluri in formacia.<br />

4. piri, romelic daxmarebas uwevs policias, pasuxs agebs saqarTvelos<br />

kanonmdeblobiT dadgenili wesiT policiisaTvis ganzrax<br />

yal bi an cilismwamebluri informaciis miwodebisaTvis, an/da am<br />

ka noniT daculi im informaciis gamJRavnebisaTvis, romelic misTvis<br />

cnobili gaxda policiasTan TanamSromlobis Sedegad.<br />

muxli 15 152 . policiis operatiul-teqnikuri saSualebebi (11.11.2005 N 2103)<br />

1. policia am kanoniT da saqarTvelos sxva kanonebiT miniWebuli<br />

kom petenciis farglebSi qmnis da iyenebs operatiul-teqnikur sa-<br />

Sualebebs da uzrunvelyofs maT dacvas.<br />

2. policiis mier gamoyenebulma operatiul-teqnikurma saSualebebma<br />

da maTi gamoyenebis meTodebma ar unda Selaxos piris pativi da<br />

Rirseba, saqarTvelos konstituciiT aRiarebuli adamianis ZiriTadi<br />

uflebebi da Tavisuflebebi, safrTxeSi ar unda Caagdos adamianis<br />

sicocxle an janmrTeloba, ziani ar unda miayenos garemos.<br />

3. operatiul-teqnikur saSualebaTa gamoyeneba xorcieldeba saqar-<br />

Tvelos kanonmdeblobis Sesabamisad.<br />

muxli 15 153 . policiis sainformacio uzrunvelyofa (11.11.2005 N 2103)<br />

1. policiis sainformacio uzrunvelyofa xorcieldeba sainformacio<br />

sistemebis SeqmniTa da gamoyenebiT.<br />

2. policiis sainformacio sistemebSi arsebuli, kanoniT daculi cnobebis<br />

moqalaqisaTvis gacnobis safuZveli da wesi ganisazRvreba<br />

saqarTvelos kanonmdeblobiT.<br />

74


Tavi V.<br />

policiis organizacia<br />

muxli 16. policiis sistema (11.11.2005 N 2103)<br />

1. policiis samsaxurebi saqarTvelos Sinagan saqmeTa saministros<br />

(Sem dgomSi – saministro) sistemaSi funqcionirebs struqturuli<br />

qvedanayofebis, teritoriuli organoebis, saxelmwifo saqveuwyebo<br />

dawesebulebebis da misi mmarTvelobis sferoSi Semavali sajaro<br />

samarTlis iuridiuli pirebis saxiT.<br />

2. policiis organizebasa da struqturas gansazRvravs saminist ros<br />

Sesaxeb debuleba, romelsac amtkicebs saqarTvelos prezidenti.<br />

muxli 17. amoRebulia (11.11.2005 N 2103)<br />

muxli 18. amoRebulia (11.11.2005 N 2103)<br />

Tavi VI.<br />

samsaxuri policiaSi. policiis kadrebi<br />

muxli 19. policieli (11.11.2005 N 2103)<br />

1. policieli aris sajaro mosamsaxure, romelsac miniWebuli aqvs<br />

saxelmwifo specialuri wodeba da dadebuli aqvs fici.<br />

2. policielis ficis teqsts amtkicebs saqarTvelos parlamenti.<br />

3. samsaxurebrivi uflebamosilebis ganxorcielebisas policie li<br />

aris saxelmwifo xelisuflebis warmomadgeneli.<br />

muxli 20. policielTa samsaxurSi miRebis wesi (11.11.2005 N 2103)<br />

1. policiaSi samuSaod miiRebian 18-dan 35 wlamde asakis saqarTvelos<br />

moqalaqeebi: (4.07.2007 N5211)<br />

a) romlebsac TavianTi pirovnuli da saqmiani Tvisebebis, ganaTlebis,<br />

fizikuri momzadebisa da janmrTelobis mdgomareobis Sesabamisad<br />

SeuZliaT Seasrulon dakisrebuli movaleobebi;<br />

b) romlebic floben saxelmwifo enas.<br />

11. wvevamdelma policiaSi miRebamde an miRebis Semdeg unda gaiaros<br />

specialuri momzadebis programa saqarTvelos Sinagan saqmeTa ministris<br />

mier damtkicebuli wesiT. (4.07.2007 N5211)<br />

12. wvevamdels policiaSi miRebis Semdeg mieniWeba policiis rigiTis<br />

umcrosi specialuri wodeba. (27.03.2007 N 4513)<br />

13. wvevamdels policiaSi 4 wlis vadiT uwyveti samsaxuri CaeTvleba<br />

savaldebulo samxedro samsaxuris moxdad. (27.03.2007 N 4513)<br />

75


14. wvevamdelis mier gawveviT savaldebulo samxedro samsaxuris an<br />

sakontraqto samsaxuris moxdis wesi da vada ganisazRvreba am kano<br />

nis 211 muxliT. (27.03.2007 N 4513)<br />

2. saministros samxedro samsaxurSi Cairicxebian moqalaqeebi, romlebic<br />

gaivlian damatebiT specialur Semowmebas.<br />

3. policiaSi SesaZlebelia samuSaod miRebul iqnes 35 wels ga dacilebuli<br />

piri mxolod gansakuTrebul SemTxvevaSi, saqarTve los<br />

Sinagan saqmeTa ministris an saamisod uflebamosili piris TanxmobiT.<br />

4. gansakuTrebul SemTxvevaSi Sromis xelSekrulebis (kontraqtis)<br />

safuZvelze policiaSi samuSaod miiRebian maRalkvalificiuri<br />

spe cialistebi, miuxedavad maTi asakisa.<br />

5. policiaSi samuSaod ar miiReba:<br />

a) nasamarTlevi piri;<br />

b) alkoholizmiT, narkomaniiT, toqsikomaniiT, fsiqikuri an/da sxva<br />

qro nikuli sneulebiT daavadebuli piri. qronikul sneuleba Ta<br />

Ca monaTvals erToblivad adgenen saqarTvelos Sromis, jan mr Telobisa<br />

da socialuri dacvis ministri da saqarTvelos Sinagan<br />

saqmeTa ministri; (4.07.2007 N5211)<br />

g) piri, romelic sasamarTlo wesiT cnobilia qmeduunarod.<br />

muxli 21. policiaSi samsaxuris gavlis wesi (11.11.2005 N 2103)<br />

1. policiaSi samsaxuris gavlis wesi ganisazRvreba saministros normatiuli<br />

aqtebiT.<br />

2. akrZalulia policielis gaficva an masSi monawileoba.<br />

3. policiels akrZaluli aqvs, samsaxurTan erTad ekavos raime Tanamdeboba<br />

an asrulebdes raime anazRaurebad samuSaos romelime<br />

sxva saxazino dawesebulebaSi an saxazino sawarmoSi.<br />

4. policiels akrZaluli aqvs, ekavos raime Tanamdeboba romelime<br />

sawarmoSi.<br />

muxli 21 211 . samxedro valdebulebis moxda policiaSi (28.04.2006 N2951)<br />

1. policiaSi samxedro valdebulebis mosaxdelad SeiZleba Ca iric<br />

xos wvevamdeli, romelsac samxedro samsaxuris vada gane saz-<br />

Rvreba „samxedro valdebulebisa da samxedro samsaxuris Se saxeb“<br />

saqarTvelos kanoniT.<br />

2. policiaSi Casaricx wvevamdelTa SerCevis, samxedro samsaxuris<br />

gav lisa da dafinansebis wesi ganisazRvreba „policiaSi savaldebulo<br />

samxedro samsaxuris moxdis wesis Sesaxeb“ debulebiT, romelsac<br />

amtkicebs saqarTvelos Sinagan saqmeTa ministri.<br />

3. policiaSi wvevamdelis mier samxedro samsaxuris gavla CaiTvleba<br />

savaldebulo samxedro samsaxuris moxdad da aRniSnuli piri<br />

samxedro valdebulebis moxdis Semdeg Cairicxeba saqarTvelos<br />

76


samxedro Zalebis rezervSi rigiTis samxedro wodebiT.<br />

muxli 22. policielTa samsaxuridan daTxovnis wesi (11.11.2005 N 2103)<br />

1. policieli SeiZleba samsaxuridan daTxovnil iqnes:<br />

a) gansazRvruli asakis miRwevis gamo an welTa namsaxurobis gamo<br />

Sinagan saqmeTa organoebSi samsaxuris gavlis wesis mixedviT;<br />

b) janmrTelobis mdgomareobis gauaresebis, dasaxiCrebis an qronikuli<br />

daavadebis gamo, romelTa mizeziT aRar SeuZlia samsaxuris<br />

gag rZeleba;<br />

g) samsaxurebrivi Seusabamobis gamo;<br />

d) samsaxurebrivi disciplinis uxeSi an sistematuri darRve vi saTvis;<br />

e) reorganizaciisas an/da Statebis Semcirebisas;<br />

v) sakuTari surviliT;<br />

z) ficis gatexisaTvis, policielisaTvis Seuferebeli saqcielis Tvis;<br />

T) kanonier ZalaSi Sesuli sasamarTlos gamamtyunebeli ganaCenis safuZvelze;<br />

i) korufciuli samarTaldarRvevisaTvis „sajaro samsaxurSi interes<br />

Ta SeuTavseblobisa da korufciis Sesaxeb“ saqarTvelos kanoniT<br />

gaTvaliswinebuli wesis Sesabamisad;<br />

k) Sromis xelSekrulebiT (kontraqtiT) gaTvaliswinebuli vadis gasvlis<br />

Semdeg;<br />

l) Sromis xelSekrulebiT (kontraqtiT) gaTvaliswinebuli moTxovnebis<br />

SeusruleblobisTvis.<br />

2. policielis daTxovnis Sesaxeb gadawyvetilebas iRebs saqarT velos<br />

Sinagan saqmeTa ministri an saamisod uflebamosili piri.<br />

3. kadrebis gankargulebaSi ayvanili policielebi gankarguleba Si<br />

ayvanis dRidan iTvlebian SesaZlo daTxovnis Sesaxeb gafrTxi lebulad.<br />

muxli 23. policiis kadrebis profesiuli momzadeba (27.03.2007 N 4513)<br />

1. policiis kadrebis profesiuli momzadeba da kvalifikaciis amaRleba<br />

xorcieldeba saministros Sesabamis specialur profesiul<br />

dawesebulebaSi.<br />

2. policiaSi samuSaod misaReb pirs, aseve policiis umcrosi specia<br />

luri wodebis mqone policiels, Sesabamis Tanamdebobaze daniSvnisas,<br />

specialuri momzadebis programis gavlis Semdeg mieni-<br />

Weba policiis umcrosi leitenantis specialuri wodeba, garda<br />

sa q arTvelos kanonmdeblobiT gaTvaliswinebuli SemTxvevebisa.<br />

(4.07.2007 N5211)<br />

77


Tavi VII.<br />

policielis <strong>samarTlebrivi</strong> da socialuri dacva,<br />

policielis pasuxismgebloba (11.11.2005 N 2103)<br />

muxli 24. amoRebulia (11.11.2005 N 2103)<br />

muxli 25. policielis <strong>samarTlebrivi</strong> dacva (11.11.2005 N 2103)<br />

1. policieli samsaxurebrivi movaleobis ganxorcielebisas aris saxelmwifo<br />

xelisuflebis warmomadgeneli da mas icavs saxelmwifo.<br />

misi kanonieri moTxovnis Sesruleba savaldebuloa yvela moqa<br />

la qisa da Tanamdebobis pirisaTvis.<br />

2. aravis ara aqvs ufleba, Caerios policielis samsaxurebriv saq mianobaSi,<br />

garda kanoniT gaTvaliswinebuli SemTxvevebisa.<br />

3. policielisaTvis samsaxurebrivi movaleobis ganxorcielebisas<br />

xe lis SeSla, misi pativisa da Rirsebis Selaxva, muqara, misTvis<br />

winaaRmdegobis gaweva, Zaladoba an misi sicocxlis, janmrTelobis<br />

an qonebis xelyofa, iwvevs saqarTvelos kanonmdeblobiT gaTva liswinebul<br />

pasuxismgeblobas.<br />

4. policieli samsaxurebrivi movaleobis ganxorcielebisas xel m Z-<br />

Rva nelobs saqarTvelos kanonmdeblobiT. aSkarad ukanono brZane<br />

bis an miTiTebis miRebisas policieli valdebulia gana xor cielos<br />

Sesabamisi RonisZiebebi kanonis Sesasruleblad.<br />

5. policiels ufleba aqvs Tavisi uflebebisa da Tavisuflebebis dasacavad<br />

mimarTos sasamarTlos.<br />

muxli 26. amoRebulia (11.11.2005 N 2103)<br />

muxli 27. policielis qmedebiT gamowveuli zaralis anazRaureba<br />

(11.11.2005 N 2103)<br />

policielis ukanono qmedebiT moqalaqeebisTvis, sawarmoebis, dawese bulebebisa<br />

da organizaciebisTvis miyenebuli zarali anazRaurdeba saqarTvelos<br />

kanonmdeblobiT dadgenili wesiT.<br />

muxli 28. policielis forma (11.11.2005 N 2103)<br />

1. policieli atarebs saqarTvelos kanonmdeblobiT dadgenili formis<br />

tansacmels.<br />

2. policiels Tavisi uflebamosilebis dasadastureblad eZleva piradobis<br />

mowmoba da specialuri Jetoni.<br />

muxli 29. policielis waxaliseba (4.07.2007 N5211)<br />

1. policielis mier samsaxurebriv movaleobaTa sanimuSod Sesru-<br />

78


le bisaTvis, xangrZlivi da keTilsindisieri samsaxurisaTvis, gansakuTrebuli<br />

sirTulis an mniSvnelovani davalebis Sesrule bisaT<br />

vis gamoiyeneba waxalisebis Semdegi formebi:<br />

a) madlobis gamocxadeba;<br />

b) fuladi premia;<br />

g) fasiani saCuqriT dajildoeba;<br />

d) saministros sigeliT dajildoeba;<br />

e) samkerde niSniT dajildoeba;<br />

v) saministros medalioniT dajildoeba;<br />

z) saministros medliT dajildoeba;<br />

T) morigi specialuri wodebis vadamde miniWeba;<br />

i) dadebuli disciplinuri sasjelis vadamde moxsna;<br />

k) samoqalaqo an samsaxurebriv-saStato iaraRiT dajildoeba;<br />

l) saxelmwifo jildoze wardgena.<br />

2. erTdroulad SeiZleba gamoyenebul iqnes waxalisebis ramdenime<br />

forma.<br />

3. policielis waxaliseba SeuZlia saamisod uflebamosil pirs.<br />

4. piris mier policiisTvis gaweuli daxmarebisaTvis SesaZlebelia<br />

gamoyenebul iqnes am muxlis pirveli punqtiT gaTvaliswinebuli<br />

waxalisebis formebi, garda „e“, „T“ da „i“ qvepunqtebiT gaTva liswinebuli<br />

waxalisebis formebisa.<br />

5. policielis waxalisebis wess adgens saqarTvelos Sinagan saqmeTa<br />

ministri.<br />

muxli 30. policielis policielis pasuxismgebloba (11.11.2005 N 2103)<br />

1. policieli administraciuli samarTaldarRvevisa da danaSau lisaTvis<br />

pasuxs agebs saerTo wesiT.<br />

2. danaSaulisaTvis dakavebuli, dapatimrebuli an msjavrdebuli policieli<br />

moTavsdeba an sasjels ixdis sxva speckontingentisagan<br />

izolirebulad.<br />

3. samsaxurebrivi disciplinis darRvevisaTvis policielis mimarT<br />

ga moiyeneba disciplinuri saxdelebi:<br />

a) SeniSvna;<br />

b) sayveduri;<br />

g) sastiki sayveduri;<br />

d) samkerde niSnis CamorTmeva;<br />

e) specialuri wodebis erTi safexuriT CamoqveiTeba;<br />

v) Tanamdebobidan CamoqveiTeba;<br />

z) samsaxuridan daTxovna.<br />

4. disciplinuri saxdelebis Sefardebisa da moxsnis wess adgens saqarTvelos<br />

Sinagan saqmeTa ministri.<br />

muxli 31. policielis socialuri dacva (23.12.2005 N 2493)<br />

1. saxelmwifo uzrunvelyofs policielis socialur dacvas.<br />

79


2. policielisaTvis dadgenilia aranormirebuli samuSao dRe.<br />

3. policieli eqvemdebareba savaldebulo saxelmwifo dazRvevas.<br />

4. policielis xelfasi (fuladi sargo) Sedgeba Tanamdebobrivi da<br />

wodebisaTvis dadgenili sargoebisagan.<br />

5. policiels xelfasis garda miecema xelfasze (fulad sargoze)<br />

da namati da kompensacia, romelTa gacemis wessa da pirobebs gansazRvravs<br />

saqarTvelos Sinagan saqmeTa ministri.<br />

5 1 . policielis Tanamdebobrivi da wodebisaTvis dadgenili sargoe bis,<br />

agreTve am muxlis me-5 punqtiT gaTvaliswinebuli danamatisa da<br />

kompensaciis odenobebs gansazRvravs saqarTvelos Sinagan saqmeTa<br />

ministri. (25.05.2006 N3151)<br />

6. policieli SeiZleba ayvanil iqnes kadrebis gankargulebaSi ara<br />

umetes oTxi Tvisa. kadrebis gankargulebaSi yofnis periodSi policiels<br />

ori Tvis ganmavlobaSi unarCundeba xelfasi (fuladi<br />

sar go) bolo dakavebuli Tanamdebobis Sesabamisad.<br />

7. samsaxuridan daTxovnil policiels eZleva erTdrouli daxmareba<br />

saqarTvelos kanonmdeblobis Sesabamisad.<br />

8. policielis wliuri Svebulebis xangrZlivoba aris 30 kalendaruli<br />

dRe.<br />

9. ziani, romelic miadga policiels samsaxurebrivi movaleobis Sesrulebisas,<br />

srulad aunazRaurdeba saqarTvelos saxelmwifo biujetis<br />

saxsrebidan saqarTvelos kanonmdeblobiT dadgenili wesiT.<br />

10. samsaxurebrivi movaleobis Sesrulebisas policielis daRupvis<br />

SemTxvevaSi mis ojaxs (memkvidres) saqarTvelos saxelmwifo biujetis<br />

saxsrebidan eZleva erTjeradi fuladi daxmareba ara umetes<br />

15 aTasi larisa. policielis dakrZalvis xarjebs aanazRaurebs<br />

saxelmwifo.<br />

11. policiels samsaxurebrivi movaleobis Sesrulebisas dasaxiCrebis<br />

an/da dainvalidebis SemTxvevaSi, sxeulis dazianebis simZimis xarisxis<br />

Sesabamisad, saqarTvelos kanonmdeblobiT dadgenili wesiT<br />

eZleva erTjeradi daxmareba ara umetes 7 aTasi larisa.<br />

12. policiels, romelic samsaxurebrivi movaleobis SesrulebisaTvis<br />

iyenebs saxelmwifo an pirad sakuTrebaSi arsebul satransporto<br />

saSualebas, sawvaviT uzrunvelyofs saxelmwifo saqarTvelos Sinagan<br />

saqmeTa ministris mier dadgenili wesiT.<br />

13. policielTa sapensio uzrunvelyofa xorcieldeba saqarTvelos<br />

kanonmdeblobis Sesabamisad.<br />

14. policielis da misi ojaxis wevris (wevrebis) samedicino momsaxurebis<br />

wessa da pirobebs gansazRvravs saqarTvelos Sinagan saqmeTa<br />

ministri.<br />

15. saqarTvelos kanonmdeblobis Sesabamisad saqarTvelos saxelmwifo<br />

biujetidan gamoyofili saxsrebis farglebSi policielisaT vis<br />

SeiZleba ganisazRvros am kanoniT gauTvaliswinebeli socialu ri<br />

dacvis damatebiTi RonisZiebebi da SeRavaTebi.<br />

80


Tavi VIII.<br />

policiis dafinanseba da materialur-teqnikuri<br />

uzrunvelyofa<br />

muxli 32. policiis materialur-teqnikuri uzrunvelyofa (11.11.2005 2103)<br />

saministros struqturuli qvedanayofebis, teritoriuli organoebis,<br />

mi si mmarTvelobis sferoSi Semavali saxelmwifo saqveuwyebo da we sebulebebi<br />

finansdeba saqarTvelos saxelmwifo biujetidan an/da ad gi -<br />

lobrivi biu jetidan, xolo sajaro samarTlis iuridiuli pirebis dafinanseba<br />

xorcieldeba saqarTvelos kanonmdeblobis Sesabamisad.<br />

Tavi IX.<br />

policiis saqmianobaSi moqalaqeTa uflebebisa da<br />

kanonierebis dacvis garantiebi<br />

muxli 33. policielis qmedobis gasaCivrebis ufleba<br />

moqalaqes ufleba aqvs gaasaCivros policielis qmedeba policiis<br />

zemdgom Tanamdebobis pirTan, prokurorTan an sasamarTloSi.<br />

muxli 34. gancxadebebisa gancxadebebisa da saCivrebis ganxilva policiaSi<br />

1. policia ganixilavs Semosul gancxadebebsa da saCivrebs kanoniere<br />

bis darRvevebze.<br />

2. policiaSi Semosuli gancxadeba da saCivari ganixileba araugvianes<br />

erTi Tvis vadaSi.<br />

3. danaSaulis an administraciuli samarTaldarRvevis Sesaxeb policiaSi<br />

Semosuli gancxadeba an saCivari dauyovnebliv ganixileba.<br />

4. anonimuri gancxadeba da saCivari ar ganixileba.<br />

muxli 35. amoRebulia (11.11.2005 N 2103)<br />

81


Tavi X.<br />

saxelmwifo kontroli saministros<br />

saqmianobaze (11.11.2005 N 2103)<br />

muxli 36. saparlamento kontroli<br />

saministros saqmianobaze saparlamento kontrolis formebi da meTo de -<br />

bi ganisazRvreba saqarTvelos kanonmdeblobiT. saqarTvelos parlamentis<br />

wevrebma kanoniT daculi informacia SeiZleba miiRon saqarTvelos<br />

ka nonmdeblobis Sesabamisad.<br />

muxli 37. saprezidento da samTavrobo kontroli<br />

1. saministro angariSvaldebulia saqarTvelos prezidentisa da saqarTvelos<br />

mTavrobis winaSe.<br />

2. saministros saqmianobis saxelmwifo programebs amtkicebs saqar-<br />

Tvelos prezidenti.<br />

muxli 38. sasamarTlo kontroli<br />

im sagamoZiebo da saproceso moqmedebaTa Catareba, romlebic zRudavs<br />

saqarTvelos konstituciiT gansazRvrul adamianis uflebebsa da<br />

Tavisuflebebs, daiSveba sasamarTlos motivirebuli gadawyvetilebiT,<br />

kanoniT dadgenili wesiT.<br />

muxli 39. safinanso kontroli<br />

saministros mier saxelmwifo biujetidan gamoyofili saxsrebisa da<br />

saxelmwifos sxva materialuri faseulobebis gamoyenebasa da xarjvas<br />

zedamxedvelobs saqarTvelos kontrolis palata.<br />

muxli 40. saprokuroro zedamxedveloba<br />

1. saministros sagamoZiebo organoebis saproceso xelmZRvanelobas<br />

da operatiul-samZebro saqmianobaze zedamxedvelobas kanoniT dadge<br />

nili wesiT axorcieleben saqarTvelos generaluri prokurori<br />

da misdami daqvemdebarebuli prokurorebi.<br />

2. monacemebi im pirebze, romlebic uweven an uwevdnen konfidencialur<br />

daxmarebas saministros, TanamSromloben an TanamSromlobd nen<br />

masTan, agreTve operatiul-samZebro xasiaTis informaciis mopo vebis<br />

meTodebi, taqtika da organizeba ar warmoadgens saprokuro ro<br />

zedamxedvelobis sagans.<br />

muxli 41. gardamavali debuleba (27.03.2007 N 4513)<br />

saqarTvelos Sinagan saqmeTa saministrom 2007 wlis 1 ivnisamde Seimu-<br />

82


Saos da gamosces am kanonis me-20 muxlis 11 punqtiTa da 23-e muxlis me-2<br />

punqtiT gansazRvruli specialuri momzadebis programebi.<br />

saqarTvelos parlamentis Tavmjdomare<br />

saxelmwifos meTauri eduard SevardnaZe<br />

SevardnaZe.<br />

saqarTvelos parlamentis<br />

spikeri vaxtang goguaZe.<br />

Tbilisi,<br />

1993 wlis 27 ivlisi.<br />

83


policiis eTikis kodeqsi<br />

1. preambula<br />

84<br />

danarTi 2<br />

policiis eTikis kodeqsi Seicavs zogad ZiriTad principebs, romelic<br />

aregulirebs policiis TanamSromlebs Soris urTierTobas, agreTve<br />

maT urTierTobas moqalaqeebTan da organizacia-dawesebulebebTan da<br />

gansazRvravs pasuxismgeblobas kodeqsis moTxovnaTa darRvevisaTvis.<br />

policiis eTikis kodeqsi warmoadgens ZiriTadi eTikuri da mora luri<br />

principebis erTobliobas da efuZneba gaerTianebuli erebis or gani<br />

zaciis adamianis uflebaTa deklaracias, saerTaSoriso kon ven cias<br />

sa moqalaqo da politikuri uflebebis Sesaxeb, deklaracias yvela<br />

adamianis wamebisagan da sastiki, araadamianuri an damamcirebeli<br />

mopyrobis an dasjis sxva formebisagan dacvis Sesaxeb, policiis eTikis<br />

evropul kodeqss, adamianis uflebaTa evropul konvencias, saqarTvelos<br />

konstitucias, kanonebs da sxva saerTaSoriso da erovnul normatiul<br />

aqtebs.<br />

policiis eTikis kodeqsi aris policiis yvela TanamSromlis ne bis<br />

ga moxatuleba samsaxurebrivi movaleobis Sesrulebisa Tu arasamuSao<br />

dros daicvas kanonierebis, samarTlianobis, humanurobis principe bi, moiqces<br />

taqtianad. aRniSnuli principebi Seadgens policielTa sas wav lo<br />

programis ganuyofel nawils. policiaSi miRebisas piri debs fics, rom<br />

is mkacrad daicavs kodeqsis moTxovnebs.<br />

2. zogadi debulebebi<br />

2.1. saqarTvelo aris demokratiuli qveyana, romelic aRiarebs kanonis<br />

uzenaesobas. es principi saqarTvelos policiis saqmianobis Ziri-<br />

Tadi safuZvelia;<br />

2.2. policia kanonis ganuxreli dacvis gziT uzrunvelyofs ra Ti-<br />

Toeuli moqalaqis usafrTxoebas da icavs mis uflebebsa da Tavisuflebebs,<br />

sargeblobs maTi mxardaWeriT;<br />

2.3. policia, rogorc sazogadoebis samsaxurSi mdgomi saxelmwifo<br />

or gano, angariSvaldebulia qveynis moqalaqeebis winaSe. kodeqsi<br />

miznad isaxavs rogorc moqalaqis, ise policielis mimarT am<br />

principis samarTliani ganxorcielebiT xeli Suwyos sazo ga doebrivi<br />

ndobis ganmtkicebas samarTaldamcavi sistemis mi marT.<br />

2.4. policieli acnobierebs, rom samsaxurebrivi pasuxismgebloba gulisxmobs<br />

ara mxolod konstituciisa da kanonis moTxovnaTa<br />

Ses rulebas, aramed warmoadgens moraluri, eTikuri da sxva Rire<br />

bulebebis dacvis valdebulebas, rac xels uwyobs policiis


olis gansazRvras sazogadoebaSi.<br />

3. principebi<br />

policiis muSaoba emyareba Semdeg ZiriTad principebs: konstituciuro -<br />

ba, kanoniereba, pasuxsimgebloba, humanuroba, damoukidebloba, miuker -<br />

Zo eb loba, keTilsindisiereba da kolegialuroba samsaxurebriv urTier<br />

To bebSi.<br />

demokratiul, samarTlebriv saxelmwifoSi policiis ZiriTadi daniS nulebaa:<br />

_ kanonisa da sazogadoebrivi wesrigis dacva;<br />

_ adamianis ZiriTadi uflebebisa da Tavisuflebebis dacva da pativiscema;<br />

_ danaSaulis prevencia da aRkveTa;<br />

_ kompetenciis farglebSi sazogadoebisaTvis daxmarebisa da momsaxurebis<br />

gaweva.<br />

konstituciuroba, kanoniereba, humanuroba<br />

da pasuxismgebloba<br />

3.1. policielma samsaxurebrivi movaleobebi yovelTvis unda Seas rulos<br />

kanonis farglebSi, daicvas adamianebi ukanonobisagan profesiisaTvis<br />

savaldebulo pasuxismgeblobiT;<br />

3.2. samsaxurebrivi movaleobis Sesrulebis dros policielma pativi<br />

unda sces da daicvas adaminis uflebebi, Tavisuflebebi da Rirseba;<br />

3.3. policielma dakisrebuli movaleobebi unda Seasrulos samar Tlianad,<br />

miukerZoeblad da uzrunvelyos yvela moqalaqis kanonis<br />

winaSe Tanasworoba ganurCevlad rasisa, sqesisa, enisa, religiisa,<br />

politikuri da sxva Sexedulebebisa, erovnuli, eTnikuri da socia<br />

luri kuTvnilebisa, warmoSobisa, ganaTlebisa, qonebrivi da wodebrivi<br />

mdgomareobisa, sacxovrebeli adgilisa an sxva saxis piradi<br />

mdgomareobisa;<br />

3.4. policieli icavs dazaralebulTa da mowmeTa, agreTve dakavebul-<br />

Ta, dapatimrebulTa, dakiTxvaze myof pirTa konstituciur uflebebs,<br />

Rirsebas da uzrunvelyofs maT da agreTve dakavebulTa, dapa<br />

tim rebulTa da dakiTxvaze myofTa usafrTxoebas.<br />

3.5. policielma Zala unda gamoiyenos mxolod maSin, roca amas gansakuTrebuli<br />

aucilebloba moiTxovs da im farglebSi, rac movaleobis<br />

SesrulebisTvisaa aucilebeli. Zalis gamoyeneba unda<br />

iyos misaRwevi kanonieri miznis Tanazomieri. yvela SemTxvevaSi<br />

policieli unda Seecados, minimumamde daiyvanos zarali da ziani,<br />

pativis sces da daicvas adamianis sicocxle, uzrunvelyos,<br />

85


om daWrilis Svela da samedicino daxmareba moxdes pirvelive<br />

SesaZleblobisTanave;<br />

3.6. policielma ar unda wamoiwyos, waaqezos an dauSvas wamebis an sxvagvari<br />

sisastikis nebismieri aqti, araadamianuri an damamcirebeli<br />

mopyroba;<br />

3.7. policiels ufleba aqvs daarRvios piradi cxovrebis xelSeuxebloba<br />

mxolod im SemTxvevaSi, roca arsebobs absoluturi aucilebloba,<br />

xorcieldeba kanonis Sesabamisad da mimarTulia kanonieri<br />

miznis misaRwevad;<br />

3.8. policieli pativs scems da icavs kanonisa da am kodeqsis normebs<br />

da ewinaaRmdegeba maT nebismier darRvevas;<br />

3.9. dauSvebelia winaswari SecnobiT policielis mier marTl sa wina<br />

aRmdego brZanebis an gankargulebis Sesruleba. amgvari mi Ti-<br />

Te bis SemTxvevaSi TanamSromelma uari unda Tqvas amocanis Sesrulebaze<br />

da imoqmedos kanonis farglebSi. policielze, ro melic<br />

uars ambobs Seasrulos ukanono qmedeba, ar gavrceldeba aranairi<br />

disciplinaruli an sxva saxis sanqcia.<br />

profesionalizmi, miukerZoebloba, keTilsindisiereba<br />

da pasuxismgebloba<br />

3.10. policiels moeTxoveba samarTlianoba, obieqturoba, komunika belu<br />

roba, is ar unda iyos SezRuduli stereotipebiT, saWiroe bis<br />

SemTxvevaSi unda gamoavlinos lideris da menejeris Tvisebebi.<br />

policieli kargad unda icnobdes mocemuli sazogadoebis socialur<br />

garemos da kulturul Rirebulebebs;<br />

3.11. policielma ar unda Caidinos korufciuli qmedeba da, agreT ve,<br />

mkacrad unda SeewinaaRmdegos da ebrZolos yvela msgavs gamovlinebas;<br />

3.12. dauSvebelia samoqalaqo tansacmelSi cecxlsasroli iaraRis Riad,<br />

gamosaCenad tareba;<br />

3.13. policielma, samsaxurebrivi movaleobis dros miRebuli konfidencialuri<br />

informacia unda Seinaxos saidumlod, garda kanoniT<br />

gan sazRvruli SemTxvevebisa. akrZalulia samsaxurebrivi saqmianobisas<br />

mopovebuli konfidencialuri informaciis gamoyeneba kerZo<br />

interesebisaTvis.<br />

3.14. policieli valdebulia profesiuli saidumloeba daicvas samsaxuris<br />

Sewyvetis Semdegac;<br />

3.15. dauSvebelia policielis mier samsaxurebrivi statusis gamoyene ba<br />

sakuTari sargeblis misaRebad. policiels ar aqvs moqalaqeebisagan<br />

gasnxvavebuli privilegiebi an sxva raime upiratesoba;<br />

3.16. spoliciis TanamSromeli ar unda eweodes politikur saqmianobas<br />

rogorc movaleobis Sesrulebisas, ise arasamuSao dros. policiis<br />

TanamSromelma ar unda gaavrcelos propagandistuli masalebi, ar<br />

86


unda miiRos monawileoba mitingebsa da ukanono SekrebebSi;<br />

3.17. samsaxuris specifikidan gamomdinare, policieli mudmiv mzadyofnaSi<br />

unda iyos dRe-Ramis nebismier dros gamoZaxebisTanave gamocxadebisaTvis,<br />

garda im SemTxvevebisa, roca arsebobs dadasturebuli<br />

obieqturi xelisSemSleli garemoeba;<br />

3.18. policielma samsaxurSi aryofnis drosac sakuTari iniciativiT<br />

unda aRmouCinos daxmareba safrTxeSi Cavardnil adamians da miiRos<br />

zomebi kanondarRvevis Tavidan asacileblad.<br />

sazogadoebrivi urTierTobebi, urTierToba mediasTan<br />

da pasuxismgebloba<br />

3.19. sazogadoebis wevrebTan Tavisi uflebamosilebis da samsaxureb rivi<br />

movaleobis ganxorcielebis dros policieli moqmedebs mtkiced,<br />

mag ram taqtianad, pativs scems moqalaqis reputacias, ar awuxebs<br />

usafuZvlod an ar akisrebs araaucilebel valdebulebebs.<br />

3.20. policieli gansakuTrebul yuradRebas uTmobs maT, vinc saWiroebs<br />

da matebiT daxmarebas da mzrunvelobas.<br />

3.21. sazogadoebis wevrebTan urTierTobisas policiis TanamSromeli<br />

unda iyos Tavaziani, mSvidi da gawonasworebuli; amasTan erTad,<br />

dakisrebuli amocana Seasrulos samarTlianad, ixelmZRvanelos<br />

mi ukerZoeblobis principiT, ar moaxdinos diskriminacia.<br />

3.22. iTvaliswinebs ra mediis, rogorc demokratiis erT-erTi ZiriTadi<br />

institutis, rols danaSaulis prevenciaSi, policieli _ Tavisi<br />

uf lebamosilebis farglebSi, kanonis moTxovnaTa dacviT, uwyebis<br />

mediasTan urTierTobis saxelmZRvanelo instruqciebis gaTvaliswinebiT,<br />

exmareba mediis warmomadgenlebs Tavisi profesiuli<br />

movaleobebis ganxorcielebaSi.<br />

keTilsindisiereba, kolegialuroba samsaxureobriv<br />

urTierTobebSi da pasuxismgebloba<br />

3.23. policielebs Soris urTierToba emyareba gansazRvrul ierarqi -<br />

ul wesrigs, urTierTpativiscemas, urTierTdaxmarebas da solidaro<br />

bas, tolerantobas, gulwrfelobas, ndobas da Rirsebas;<br />

3.24. policielebi icaven da ganamtkiceben policiis reputacias, rogorc<br />

samsaxurebrivi movaleobis Sesrulebis dros, ise pirad<br />

cxov rebaSi. sajaro, samarTliani, zrdilobiani da profesionaluri<br />

saqmianobiT policieli moipovebs sazogadoebis ndobasa da<br />

mxar daWeras.<br />

87


4. eTikis kodeqsis moTxovnaTa Sesrulebis<br />

uzrunvelyofa<br />

4.1. eTikis kodeqsis moTxovnebis Sesrulebis yoveldRiur zeda mxe d -<br />

velobas da darRvevebze reagirebas, debulebis Sesabami sad axorcielebs<br />

Sinagan saqmeTa saministros generaluri inspeqcia;<br />

4.2. amasTanave, ministris brZanebiT iqmneba mudmivmoqmedi sabWo, romelic:<br />

a) moismens generaluri inspeqciis periodul angariSebs;<br />

b) mosmenili angariSebis safuZvelze amzadebs rekomendaciebs da<br />

winadadebsa da mosazrebebs warudgens ministrs;<br />

g) ministris davalebiT ganixilavs kodeqsis moTxovnaTa darRvevis<br />

calkeul SemTxvevebs.<br />

Sinagan saqmeTa ministris brZaneba, 2007 wlis 26 ianvari.<br />

88


mizani izani<br />

Tema 2 - arasrulwlovani da kanoni<br />

moswavleebi gaecnobian kanonebs da gaaanalizeben maT aucileblobas<br />

sazogadoebrivi cxovrebisaTvis samarTlebriv saxelmwifoSi. isini, ag -<br />

reT ve, gai geben, Tu ra uflebebi da movaleobebi aqvT arasrulwlovnebs.<br />

saWiro resursebi – fragmenti filmidan “roca ayvavda nuSi”, videosiuJe<br />

tebi: “rusTavis bavSvTa saxli”, “arasrulwlovani atenelebi”, “arasrulwlovanTa<br />

pasuxismgeblobis asakobrivi zRvaris dawevis Sesa xeb”.<br />

furclebi, kalmebi, markerebi, didi formatis qaRaldebi.<br />

xangrZlivoba - ori gakveTili (akademiuri saaTi)<br />

I gakveTili<br />

gakveTilis procesi<br />

maswavlebeli moswavleebs sTavazobs 3-5 wuTis ganmavlobaSi wyvilebSi<br />

kiTxvaris Sevsebas, raTa moswavleebi erTmaneTs daexmaron swori pasu<br />

xebis gacemaSi. muSaobis dros samarTaldamcveli gadaadgildeba<br />

klas Si, yuradRebiT akvirdeba wyvilebs da Tu amCnevs, rom romelime<br />

wyvils uWirs pasuxebis gacema, miuaxlovdeba mas da sTavazobs mxolod<br />

dasmuli kiTxvis gaazrebaSi daxmarebas.<br />

kiTxvari:<br />

romeli asakidan moqmedebs saqarTveloSi Semdegi qmedebebis momwesrigebeli<br />

kanonebi:<br />

1. manqanis marTvis uflebis aReba?<br />

2. daqorwineba?<br />

3. arCevnebSi monawileoba?<br />

4. samxedro samsaxurSi wasvla?<br />

5. politikur saqmianobaSi Cabma?<br />

6. sisxlis samarTlis pasuxismgeblobis dakisreba?<br />

7. iaraRis tarebis uflebis miReba?<br />

8. azartul TamaSebSi monawileoba?<br />

9. saSemosavlo gadasaxadis gadaxda?<br />

Semdeg maswavlebeli wyvilebs sTavazobs, TanmimdevrobiT warmoadginon<br />

pasuxebi, xolo samarTaldamcveli dafaze cxrilSi iniSnavs maT. Tu<br />

89


omelime pasuxi ganmeorda, igi iqve aRniSnavs jeradobas (dro - 7-10<br />

wuTi).<br />

am aRricxvis Semdeg maswavlebeli sTxovs samarTaldamcvels, jer aRniSnos<br />

da waaxalisos swori pasuxebi da miuTiTos is kanonebi an <strong>samarTlebrivi</strong><br />

aqtebi, romlebic awesrigeben aRniSnul qmedebebs. Semdeg<br />

samarTaldamcveli TanmimdevrobiT asaxelebs da iqve asworebs mcdar<br />

pasuxebs. igi am SemTxvevaSic asaxelebs Sesabamis normatiul aqts da<br />

mokled ganmartavs Sesabamis debulebas. igi Seaxsenebs moswavleebs,<br />

rom ufro vrclad am <strong>samarTlebrivi</strong> debulebebis naxva maT SeuZliaT<br />

moswavlis wignsa da mis danarTSi (dro - 12-15 wuTi).<br />

Semdeg maswavlebeli warmarTavs xanmokle saklaso diskusias kiTxviT:<br />

mogwonT Tu ara es asakobrivi zRvrebi?<br />

igi uxsnis moswavleebs, rom TiToeulma moswavlem pasuxis mocemuli<br />

sami variantidan erT-erTi unda airCios da miuTiTos argumenti:<br />

1. Zalian maRali;<br />

2. Zalian dabali;<br />

3. normaluri.<br />

maswavlebeli ajamebs savarjiSos daskvniT, rom adamianebs, moqalaqeebs<br />

mTeli sicocxlis ganmavlobaSi aqvT rogorc garkveuli uflebebi, ise<br />

movaleobebi da isini icvleba asakTan erTad.<br />

Semdeg maswavlebeli acnobs moswavleebs arasrulwlovanobis ganmartebas<br />

da acnobs saqarTvelos kanonmdeblobiT gansazRvrul ZiriTad<br />

ufleba-movaleobebs, riTac gamoirCeva swrulwlovani adamiani.<br />

Semdeg samarTaldamcveli acnobs klass “mavne zegavlenisagan ara srulwlovanTa<br />

dacvis Sesaxeb” kanonis ZiriTad debulebebs. maswavlebeli<br />

yofs klass 3 an 4 jgufad. TiToeuli jgufis davalebaa, 5 wuTis ganmavlobaSi<br />

Camoayalibos ori argumenti, Tu ratom aris aucilebeli qveyanaSi<br />

amgvari kanonis arseboba.<br />

TiToeuli jgufis argumentebis mosmenis Semdeg maswavlebeli adarebs<br />

namuSevrebs Sejerebuli daskvnis gamosatanad, rom aseTi kanoni, upi rvelesad,<br />

arasrulwlovanTa interesebis dacvisaTvis aris saWiro.<br />

amis Semdeg maswavlebeli mokled mimoixilavs arasrulwlovnis ufleba-movaleobebs<br />

samoqalaqo kodeqsis Sesabamisad. mimoxilvis dasasruls<br />

maswavlebeli kvlav yofs moswavleebs 3-4 jgufad da yvelas<br />

aZlevs gansaxilvelad SemTxveva #1-s moswavlis wignidan. igi jgufebs<br />

iqve mocemuli davalebis Sesasruleblad aZlevs 5 wuTs. jgufebis warmodgenil<br />

mosazrebebs samarTaldamcveli CaniSnavs dafaze da bo los<br />

90


Sesabamisi <strong>samarTlebrivi</strong> ganmartebebiT ajamebs maT.<br />

maswavlebeli aCvenebs moswavlebs mokle videosiuJets rusTavis bavSv Ta<br />

saxlSi momxdari SemTxvevis Sesaxeb. amis Semdeg igi kvlav yofs klass<br />

jgufebad da sTxovs moswavleebs, Seadaron wina davalebaSi ganxiluli<br />

SemTxveva nanax ambavs, gamoavlinon msgavsebebi da gansxvavebebi mizezeb-<br />

Si, garemoebebsa da SedegebSi. samarTaldamcveli kvlav CainiSnavs jgufebis<br />

daskvnebs da bolos <strong>samarTlebrivi</strong> ganmartebebiT ajamebs maT.<br />

axla samarTaldamcveli mokled uxsnis moswavleebs administraciuli<br />

pasuxismgelobis saxeebs, xolo maswavlebeli 3-5 wuTis ganmavlobaSi<br />

mos wavleebs aCvenebs fragments qarTuli mxatvruli filmidan “roca<br />

ayvavda nuSi”.<br />

mosmenilisa da nanaxis samarTlebrivad ukeT gaazrebisaTvis igi moswav<br />

leebs sTxovs wyvilebSi ganixilon moswavlis wignSi mocemuli<br />

ori SemTxveva da gansazRvron, vin aris damnaSave TiToeul maTganSi.<br />

amisaTvis moswavleebs eZlevaT 5 wuTi.<br />

Semdeg maswavlebeli saSualebas aZlevs 3 sxvadasxva wyvils, romlebmac<br />

yvelaze adre daasrula samuSao, gamoTqvan TavianTi gadawyvetilebebi,<br />

xolo Semdeg warmarTavs mcire saklaso diskusias, romelSic mTavari<br />

ganmartebiT-damazustebeli funqcia eniWeba samarTaldamcvels. Tu wyvilebis<br />

pasuxebSi gamoikveTeba gansxvavebuli Sefasebebi, maswavlebels<br />

SeuZlia diskusia warmarTos “kuTxeebis” meTodiT (dro - 7-10 wuTi).<br />

bolos maswavlebeli ajamebs diskusiis Sedegebs da uxsnis moswavleebs,<br />

rom moqalaqes asakis matebasTan erTad emateba ara marto uflebebi,<br />

aramed movaleobebi da pasuxismgeblobebi. am daskvnis sailustraciod<br />

igi sTxovs samarTaldamcvels, CamoTvalos pasuxismgeblobebi, romlebic<br />

axlavs kiTxvarSi aRniSnul qmedebebs (dro 3-5 wuTi).<br />

II gakveTili<br />

gakveTilis procesi<br />

maswavlebeli moswavleebs acnobs arasrulwlovanTa sisxlis samarTlis<br />

pasuxismgeblobasTan dakavSirebul ZiriTad sakanonmdeblo princi<br />

pebs. Semdeg sTxovs moswavleebs, wyvilebSi Seasrulon davaleba –<br />

jer gaecnon danarTSi mocemul sisxlis samarTlis kodeqsis 108-e, 109-e,<br />

117-e, 137-e, 178-e (garda pirveli nawilisa), 179-e da 238 1 –e muxlebs. Semdeg<br />

Ca moayalibon mosazreba kanonis gamkacrebis mizezebisa da miznis Taobaze<br />

(dro – 5-7 wuTi).<br />

ramdenime wyvilis mier warmodgenili daskvnebis mosmenis Semdeg mas wav-<br />

91


lebeli klass aCvenebs vidosiuJets “arasrulwlovani atenelebi”. maswav<br />

le beli klass yofs jgufebad, igi sTxovs mozardebs, wina davaleba<br />

Si ganxiluli sakanonmdeblo normebi ganixilon nanaxi siuJetis<br />

kon teq s tSi da kvlav daadginon kanonis gamkacrebis mizezebi (dro – 5-7<br />

wu Ti).<br />

samarTaldamcveli ganxilvis procesSi jgufebs exmareba faqtebis dazustebasa<br />

da kanonis debulebaTa swor interpretaciaSi.<br />

Semdeg maswavlebeli aCvenebs klass vidosiuJets arasrulwlovanTa<br />

pa su xismgeblobis asakobrivi zRvaris dawevis iniciativis Sesaxeb. axla<br />

igi sTxovs mozardebs, wina davalebaSi ganxiluli sakanonmdeblo<br />

normebi ganixilon nanaxi siuJetis konteqstSi da kvlav daadginon, ramdenad<br />

Seesabameba miRebuli gadawyvetileba kanonis gamkacrebis Tavdapirvel<br />

miznebs (dro – 5-7 wuTi).<br />

maswavlebeli warmarTavs mcire diskusias (dro – 10 wuTi), romlis drosac<br />

samarTaldamcveli moswavleebs exmareba argumentebis dazustebasa<br />

da kanonis debulebaTa swor interpretaciaSi.<br />

Semdeg maswavlebeli acnobs moswavleebs sisxlis samarTlis saproce so<br />

normebis mniSvnelobasa da kavSirs arasrulwovanebTan. igi avalebs maT,<br />

waikiTxon danarTSi sssk-is 142-e da 145-e muxlebi, ris Semdegac mokled<br />

Camoayalibon arasrulwlovnebis dakavebis safuZvlebi da wesebi. (dro<br />

7-10 wuTi).<br />

maswavlebeli sTxovs 3-4 moswavles, warmoadginon sakuTari daskvnebi,<br />

xolo samarTaldamcveli Seajamebs moswavleTa davalebebs da aRniS navs<br />

sworad gaazrebul daskvnebs, xolo daSvebul Secdomebs gausworebs<br />

damazustebeli ganmartebebis gziT.<br />

iqve samarTaldamcveli acnobs moswavleebs arasrulwlovan mowmesTan<br />

dakavSirebul saproceso normebs da sTxovs jgufebSi ganixilon moswavlis<br />

wignSi mocemuli SemTxveva. moswavleebs evalebaT, gansazRvron<br />

da CamoTvalon, romeli kodeqsis romeli konkretuli moTxovnebi daar-<br />

Rvies policielebma am SemTxvevaSi. xuTwuTiani muSaobis Semdeg oTxive<br />

jgufi warmoadgens Tavis namuSevars (dro 5-7 wuTi).<br />

prezentaciebis Semdeg maswavlebeli acnobs moswavleebs arasrulw lovnis<br />

mier Cadenili danaSaulis saqmis warmoebis wesis Taviseburebebs.<br />

Semdeg igi sTxovs moswavleebs, rom wyvilebSi imsjelon da daadginon<br />

kanonmdeblebis aseTi gadawyvetilebis mizezebi. (dro 3-5 wuTi).<br />

bolos maswavlebeli sTxovs samarTaldamcvels, 2-3 wuTis ganmavlobaSi<br />

uambos moswavleebs im valdebulebebisa da pasuxismgeblobeibs Sesaxeb,<br />

romlebic mas, rogorc zrdasruls, aqvs cxovrebaSi, samsaxurebrivi movaleobebis<br />

garda.<br />

92


93<br />

danarTi 3<br />

arasrulwlovanebTan dakavSirebuli sisxlis<br />

samarTali<br />

saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsi<br />

muxli 108. ganzrax mkvleloba<br />

ganzrax mkvleloba, _ isjeba Tavisuflebis aRkveTiT vadiT Svididan<br />

TxuTmet wlamde.<br />

muxli 109. ganzrax mkvleloba damamZimebel garemoebaSi<br />

1. ganzrax mkvleloba:<br />

a) msxverplis an misi axlo naTesavis samsaxurebriv saqmianobasTan<br />

an sazogadoebrivi movaleobis SesrulebasTan dakavSirebiT;<br />

b) mZevlad xelSi CagdebasTan dakavSirebiT;<br />

g) iseTi saSualebiT, romelic ganzrax uqmnis safrTxes sxvaTa sicoc<br />

xles an janmrTelobas;<br />

d) sxva danaSaulis dafarvis an misi Cadenis gaadvilebis mizniT, _<br />

isjeba Tavisuflebis aRkveTiT vadiT TerTmetidan ToTxmet wlamde.<br />

2. ganzrax mkvleloba:<br />

a) damnaSavisaTvis winaswari SecnobiT orsuli qalisa;<br />

b) damnaSavisaTvis winaswari SecnobiT arasrulwlovnisa an umweo<br />

mdgomareobaSi myofisa;<br />

g) xulignuri qvena grZnobiT;<br />

d) rasobrivi, religiuri, erovnuli an eTnikuri Seuwynareblobis gamo;<br />

e) jgufurad, _isjeba Tavisuflebis aRkveTiT vadiT cametidan Cvidmet<br />

wlam de.<br />

3. ganzrax mkvleloba:<br />

a) ori an meti pirisa;<br />

b) gansakuTrebuli sisastikiT;<br />

g) angarebiT an SekveTiT;<br />

d) msxverplis sxeulis organos, organos nawilis an qsovilis gadanergvis<br />

anda sxvagvarad gamoyenebis mizniT;<br />

e) araerTgzis (garda am kodeqsis 110-e–114-e muxlebiT gaTvaliswinebu<br />

li mkvlelobebisa), _ isjeba Tavisuflebis aRkveTiT vadiT<br />

Teqvsme ti dan oc wlamde an uvado Tavisuflebis aRkveTiT.<br />

SeniSvna: am kodeqsSi axlo naTesavad iTvleba: mSobeli, Svilad amyvani, Svili, Svilo- Svilo-<br />

bili, papa, bebia, SviliSvili, da, Zma, meuRle.


muxli 117. janmrTelobis ganzrax mZime dazianeba<br />

1. janmrTelobis ganzrax mZime dazianeba, ese igi sxeulis dazianeba,<br />

ro melic saxifaToa sicocxlisaTvis anda romelmac gamoiwvia mxedve<br />

lobis, smenis, metyvelebis an romelime organos an misi funqciis<br />

dakargva, fsiqikuri avadmyofoba, orsulobis Sewyveta, saxis waruSleli<br />

damaxinjeba an janmrTelobis sxvagvari iseTi dazianeba,<br />

ro melic saxifaToa sicocxlisaTvis da dakavSirebulia saerTo<br />

Sromisunarianobis myar, aranakleb erTi mesamediT dakargvasTan<br />

an winaswari SecnobiT profesiuli Sromisunarianobis srul dakargvasTan,<br />

_ isjeba Tavisuflebis aRkveTiT vadiT samidan xuT<br />

wlam de.<br />

2. igive qmedeba, ramac gamoiwvia sicocxlis mospoba, _ isjeba Ta visuflebis<br />

aRkveTiT vadiT oTxidan eqvs wlamde.<br />

3. janmrTelobis ganzrax mZime dazianeba, Cadenili:<br />

a) msxverplis an misi axlo naTesavis samsaxurebriv saqmianobasTan<br />

an sazogadoebrivi movaleobis SesrulebasTan dakavSirebiT;<br />

b) mZevlad xelSi CagdebasTan dakavSirebiT;<br />

g) iseTi saSualebiT, romelic ganzrax uqmnis safrTxes sxvaTa sicoc<br />

xles an janmrTelobas;<br />

d) sxva danaSaulis dafarvis an misi Cadenis gaadvilebis mizniT, _<br />

isjeba Tavisuflebis aRkveTiT vadiT xuTidan Svid wlamde.<br />

4. am muxlis me-3 nawiliT gaTvaliswinebuli qmedeba, ramac gamoiwvia<br />

sicocxlis mospoba, _ isjeba Tavisuflebis aRkveTiT vadiT eqvsidan<br />

rva wlamde.<br />

5. janmrTelobis ganzrax mZime dazianeba, Cadenili:<br />

a) damnaSavisaTvis winaswari SecnobiT orsuli qalis mimarT;<br />

b) damnaSavisaTvis winaswari SecnobiT arasrulwlovnis an umweo<br />

mdgo mareobaSi myofis mimarT;<br />

g) xulignuri qvena grZnobiT;<br />

d) rasobrivi, religiuri, erovnuli an eTnikuri Seuwynareblobis gamo;<br />

e) jgufurad, _ isjeba Tavisuflebis aRkveTiT vadiT Svididan cxra<br />

wlamde.<br />

6. am muxlis me-5 nawiliT gaTvaliswinebuli qmedeba, ramac gamoiwvia<br />

sicocxlis mospoba, _ isjeba Tavisuflebis aRkveTiT vadiT rvidan<br />

aT wlamde.<br />

7. janmrTelobis ganzrax mZime dazianeba, Cadenili:<br />

a) ori an meti piris mimarT;<br />

b) gansakuTrebuli sisastikiT;<br />

g) angarebiT an SekveTiT;<br />

d) msxverplis sxeulis organos, organos nawilis an qsovilis gadanergvis<br />

anda sxvagvarad gamoyenebis mizniT;<br />

e) araerTgzis (garda am kodeqsis 110-e – 114-e muxlebiT gaTvaliswinebu<br />

li mkvlelobebisa);<br />

94


v) imis mier, visac adre Cadenili hqonda am kodeqsis 108-e an 109-e muxliT<br />

gaTvaliswinebuli mkvleloba, _ isjeba Tavisuflebis aRkve-<br />

TiT vadiT cxridan Tormet wlamde.<br />

8. am muxlis me-7 nawiliT gaTvaliswinebuli qmedeba, ramac gamoiwvia<br />

sicocxlis mospoba, _ isjeba Tavisuflebis aRkveTiT vadiT aTidan<br />

camet wlamde.<br />

muxli 137. gaupatiureba<br />

1. gaupatiureba, ese igi sqesobrivi kavSiri ZaladobiT, Zaladobis<br />

mu qariT an dazaralebulis umweobis gamoyenebiT, _ isjeba Tavisuflebis<br />

aRkveTiT vadiT oTxidan eqvs wlamde.<br />

2. igive qmedeba:<br />

a) Cadenili samsaxurebrivi mdgomareobis gamoyenebiT;<br />

b) ramac gamoiwvia dazaralebulis janmrTelobis mZime dazianeba an<br />

sxva mZime Sedegi, _ isjeba Tavisuflebis aRkveTiT vadiT eqvsidan<br />

cxra wlamde.<br />

3. igive qmedeba, Cadenili:<br />

a) araerTgzis;<br />

b) imis mier, visac adre Cadenili hqonda am kodeqsis 138-e–141-e muxlebiT<br />

gaTvaliswinebuli romelime danaSauli;<br />

g) jgufurad;<br />

d) damnaSavisaTvis winaswari SecnobiT orsuli qalis an ara srulwlovnis<br />

mimarT, _ isjeba Tavisuflebis aRkveTiT vadiT cxridan<br />

Tormet wlamde.<br />

4. igive qmedeba:<br />

a) Cadenili dazaralebulis an sxva piris mimarT gansakuTrebuli sisastikiT;<br />

b) ramac gamoiwvia dazaralebulis sicocxlis mospoba, _ isjeba Tavisuf<br />

lebis aRkveTiT vadiT Tormetidan TxuTmet wlamde.<br />

5. gaupatiureba imisa, visac ar Sesrulebia ToTxmeti weli, _isjeba<br />

Tavisuflebis aRkveTiT vadiT TxuTmetidan oc wlamde.<br />

muxli 178. Zarcva<br />

2. Zarcva, ese igi sxvisi moZravi nivTis aSkara daufleba marTl sawinaaRmdego<br />

misakuTrebis mizniT,<br />

a) ramac mniSvnelovani ziani gamoiwvia;<br />

b) Cadenili sadgomSi an sxva sacavSi ukanono SeRweviT, – isjeba Tavisuflebis<br />

aRkveTiT vadiT oTxidan eqvs wlamde.<br />

3. igive qmedeba, Cadenili:<br />

a) winaswari SeTanxmebiT jgufis mier;<br />

b) araerTgzis;<br />

g) binaSi ukanono SeRweviT;<br />

d) ZaladobiT, romelic saSiSi ar aris sicocxlisaTvis an jan mr-<br />

95


TelobisaTvis, anda aseTi Zaladobis gamoyenebis muqariT;<br />

e) satransporto saSualebis winaaRmdeg, – isjeba Tavisuflebis aRkve<br />

TiT vadiT xuTidan rva wlamde.<br />

4. igive qmedeba, Cadenili:<br />

a) organizebuli jgufis mier;<br />

b) didi odenobiT;<br />

g) imis mier, vinc orjer an metjer iyo nasamarTlevi sxvisi nivTis<br />

marTlsawinaaRmdego misakuTrebisaTvis an gamoZalvisaTvis,- isjeba<br />

Tavisuflebis aRkveTiT vadiT Svididan TerTmet wlamde.<br />

muxli 179. yaCaRoba<br />

1. yaCaRoba, ese igi Tavdasxma sxvisi moZravi nivTis marTlsawinaaRmdego<br />

misakuTrebis mizniT, Cadenili sicocxlisaTvis an janmr TelobisaTvis<br />

saSiSi ZaladobiT anda aseTi Zaladobis gamoyenebis<br />

muqariT,- isjeba Tavisuflebis aRkveTiT vadiT xuTidan Svid wlamde.<br />

2. igive qmedeba, Cadenili:<br />

a) sadgomSi an sxva sacavSi ukanono SeRweviT;<br />

b) jgufurad;<br />

g) satransporto saSualebis winaaRmdeg, – isjeba Tavisuflebis aRkve<br />

TiT vadiT eqvsidan cxra wlamde.<br />

3. igive qmedeba, Cadenili:<br />

a) araerTgzis;<br />

b) binaSi ukanono SeRweviT;<br />

g) didi odenobiT nivTis dauflebis mizniT,- isjeba Tavisuflebis<br />

aRkveTiT vadiT rvidan Tormet wlamde.<br />

4. igive qmedeba, Cadenili:<br />

a) organizebuli jgufis mier;<br />

b) imis mier, vinc orjer an metjer iyo nasamarTlevi sxvisi nivTis<br />

marTlsawinaaRmdego misakuTrebisaTvis an gamoZalvisaTvis,- isjeba<br />

Tavisuflebis aRkveTiT vadiT TerTmetidan TxuTmet wlamde.<br />

muxli 238. cecxlsasroli iaraRis (maT Soris, gluvluliani sanadi ro<br />

Tofis) daudevrad Senaxva<br />

cecxlsasroli iaraRis (maT Soris, gluvluliani sanadiro Tofis)<br />

dau devrad Senaxva, riTac Seqmnili iyo piroba misi sxva piris mier<br />

gamoyenebisaTvis, ramac gamoiwvia adamianis sicocxlis mospoba an sxva<br />

mZime Sedegi,- isjeba jarimiT an gamasworebeli samuSaoTi vadiT erT<br />

wlamde an Tavisuflebis SezRudviT vadiT or wlamde anda Tavisuflebis<br />

aRkveTiT vadiT sam wlamde.<br />

muxli 238 2381 . 21 wlis asaks miuRweveli an nasamarTlobis mqone<br />

an/da narkotikebis moxmarebisaTvis administraciulsaxdeldadebuli<br />

piris mier civi iaraRis tareba (29.12.2006 N 4213)<br />

96


1. 21 wlis asaks miuRweveli an nasamarTlobis mqone an/da narkotikebis<br />

moxmarebisaTvis administraciulsaxdeldadebuli piris mier<br />

ci vi iaraRis tareba, – isjeba jarimiT.<br />

2. igive qmedeba, Cadenili:<br />

a) araerTgzis;<br />

b) imis mier, vinc nasamarTlevi iyo ganzraxi mZime an gansakuTrebiT<br />

mZime danaSaulis CadenisaTvis, – isjeba jarimiT an Tavisuflebis<br />

aRkveTiT vadiT or wlamde.<br />

saqarTvelos sisxlis samarTlis saproceso kodeqsi<br />

muxli 142. dakavebis safuZveli<br />

1. danaSaulis CadenaSi eWvmitanili piris dakaveba SeiZleba, Tu arsebobs<br />

Semdegi safuZvlebi:<br />

a) pirs waaswres danaSaulis Cadenisas an CadenisTanave;<br />

b) TviTmxilvelebi, maT Soris, dazaralebulebic, pirdapir miuTiTeben<br />

am pirze, rogorc danaSaulis Camdenze;<br />

g) pirze, masTan an mis tansacmelze aRmoCndeba Cadenili danaSaulis<br />

aSkara kvali;<br />

d) piri miimala danaSaulis Cadenis Semdeg, magram Semdgom igi amoicno<br />

dazaralebulma;<br />

e) piris mimarT gamotanilia ganCineba (dadgenileba) Zebnis warmoebis<br />

Sesaxeb.<br />

v) piri SesaZloa miimalos.<br />

3. dakavebisagan ganTavisuflebuli piris xelmeored dakaveba imave<br />

eWviT ar SeiZleba.<br />

muxli 145. dakavebis wesi<br />

1. Tu policiis TanamSromeli an sxva kompetenturi Tanamdebobis pi ri<br />

da adgens, rom arsebobs am kodeqsSi aRniSnuli dakavebis safuZvlebi,<br />

igi valdebulia gasagebi formiT Seatyobinos es eWvmitanils,<br />

ga numartos, saxeldobr, ra danaSaulis CadenaSia eWvmitanili da<br />

aseve acnobos, rom mas aqvs damcvelis yolis, dumilisa da kiTxvebze<br />

pasuxis gacemisagan Tavis Sekavebis ufleba da rom yvelaferi,<br />

rasac igi ityvis, SesaZlebelia gamoyenebul iqnes mis winaaRmdeg<br />

sasamarTloSi. dauSvebel mtkicebulebebs warmoadgens<br />

is gancxadebebi, romlebic gakeTebul iqna dakavebuli piris mier<br />

am nawiliT gaTvaliswinebuli ganmartebis miRebamde.<br />

2. policiis TanamSromeli an sxva kompetenturi Tanamdebobis piri<br />

valdebulia, dakavebuli dauyovnebliv miiyvanos policiis dawesebulebaSi<br />

an sxva samarTaldamcav organoSi.<br />

3. Tu arsebobs sakmarisi safuZveli eWvisaTvis, rom dakavebuls aqvs<br />

iaraRi an apirebs Tavidan moiSoros danaSaulis CadenaSi misi<br />

mam xilebeli mtkicebulebebi, damkavebel Tanamdebobis pirs am ko-<br />

97


deqsiT dadgenili wesiT ufleba aqvs Caataros Cxreka, razedac keTdeba<br />

aRniSvna dakavebis oqmSi. am SemTxvevaSi oqmi piradi Cxrekis<br />

Taobaze ar dgeba.<br />

4. moqalaqe am kodeqsis 142-e muxlis pirveli nawilis „a“ qvepunqtSi<br />

aRniSnuli pirobis arsebobisas valdebulia dakavebuli dauyovnebliv<br />

miiyvanos policiis dawesebulebaSi an sxva samarTaldamcav<br />

organoSi anda gadasces igi xelisuflebis warmomadgenels.<br />

5. policiis TanamSromelma an sxva kompetenturma Tanamdebobis pir -<br />

ma, romelic axorcielebs eWvmitanilis dakavebas am kodeqsis<br />

142-e muxlis pirveli nawiliT gaTvaliswinebuli safuZvlebiT,<br />

da kavebisTanave, dauyovnebliv unda Seadginos dakavebis oqmi. Tu<br />

dakavebis oqmis Sedgena dakavebisTanave obieqturi mizeziT (mi zezebiT)<br />

SeuZlebelia, igi unda Sedges policiis dawesebuleba Si<br />

da kavebulis miyvanisTanave. dakavebis oqmSi unda aRiniSnos: vin,<br />

sad, rodis, ra viTarebaSi, kanonSi miTiTebul romel safuZvelzea<br />

dakavebuli, dakavebulis fizikuri mdgomareoba dakavebis momentSi,<br />

romeli danaSaulis CadenaSia igi eWvmitanili, misi policiis da -<br />

wesebulebaSi miyvanis zusti dro, am kodeqsis 73-e muxliT ga-<br />

Tvaliswinebuli eWvmitanilis uflebebis CamonaTvali, agreT ve<br />

Se sabamis SemTxvevaSi is obieqturi mizezi (mizezebi), romlis (romelTa)<br />

arsebobis gamo SeuZlebeli iyo dakavebis oqmis Sedgena<br />

dakavebisTanave. oqms xels aweren Tanamdebobis piri an mo qala<br />

qe, romelmac piri daakava, dakavebuli da misi damcveli (misi<br />

yofnis SemTxvevaSi). eWvmitanilis policiis dawesebulebaSi an<br />

sxva samarTaldamcav organoSi miyvanisTanave dakavebis oqms xelmoweriT<br />

adasturebs policiis an sxva samarTaldamcavi orga nos<br />

uflebamosili piri. Tu dakavebisas pirs ar ganemarta dumi lis,<br />

danaSaulis ardabralebis, aseve damcvelis mowvevis uflebis Taobaze,<br />

ar gadaeca dakavebis oqmi, an Tu dakavebis oqmi Sedgenilia<br />

arse bi Ti darRveviT, romelic auaresebs piris samarTlebriv mdgomare<br />

o bas, TavisuflebaSezRuduli piri dauyovnebliv unda ga Tavisufl<br />

des. eWvmitanilis dakavebis SemTxvevaSi piris eWv mi ta nilad<br />

cnobis Se saxeb dadgenileba ar gamoitaneba.<br />

6. eWvmitanili dakavebis Semdeg SeiZleba daikiTxos am kodeqsiT dadgenili<br />

wesiT. dakavebuli, misi moTxovniT, dakiTxvis Sem deg unda<br />

Seamowmos eqimma da unda Sedges saTanado cnoba.<br />

7. dakavebis vada dakavebis momentidan braldebis wayenebamde ar unda<br />

aRematebodes 48 saaTs. Tu momdevno 24 saaTis ganmavlobaSi<br />

sa samarTlo ar miiRebs gadawyvetilebas dapatimrebis an aRkveTis<br />

RinisZiebis sxva saxis gamoyenebis Sesaxeb, piri dauyovnebliv unda<br />

gaTavisufldes.<br />

8. gamomZiebels, romelic iZiebs sisxlis samarTlis saqmes, SeuZlia<br />

Tavisi kompetenciis farglebSi Caataros sagamoZiebo moqmede ba<br />

sisxlis samarTlis saqmis garemoebaTa dasadgenad da da sa zusteblad,<br />

dakavebis kanonierebis Sesamowmeblad.<br />

9. dakavebis vadis gasvlamde pirs unda wauyenon braldeba da sisx lis<br />

samarTlis procesis mwarmoebeli organos (Tanamdebobis piris) ga-<br />

98


dawyvetilebiT SesaZlebelia dakiTxos, rogorc braldebuli, am<br />

kodeqsis 311-e muxliT dadgenili wesiT. amis Semdeg gamoZiebis organos<br />

ufleba aqvs mimarTos mosamarTles SuamdgomlobiT am kodeqsis<br />

140-e muxliT gaTvaliswinebuli wesiT aRkveTis RonisZie bis<br />

SerCevis Sesaxeb. eWvmitanili dauyovnebliv unda ganTavisufldes,<br />

Tu mas dakavebis vadis ganmavlobaSi braldeba ar waredgina.<br />

muxli 148. dakavebis drois CaTvla<br />

piris eWvmitanilis saxiT dakavebis momentidan aRricxuli dro iTvleb<br />

a braldebulis patimrobis vadaSi.<br />

muxli 149. dakavebulis yofnis adgili<br />

dakavebuli imyofeba droebiTi yofnis izolatorSi, xolo samxedro<br />

mo samsaxure _ hauptvaxtSi. dakavebulTa yofnis wess gansazRvravs saqarTvelos<br />

kanonmdebloba.<br />

muxli 150. dakavebisagan ganTavisuflebis safuZveli da wesi<br />

1. dakavebuli unda ganTavisufldes, Tu:<br />

a) ar dadasturda eWvi, rom man Caidina danaSauli;<br />

b) dakavebulis dapatimreba ar aris aucilebeli;<br />

g) gavida dakavebis kanoniT dadgenili vada, anda ar iqna miRebuli<br />

uflebamosili saxelmwifo organos an Tanamdebobis piris Tanxmoba;<br />

d) dakavebisas arsebiTad dairRva sisxlis samarTlis saproceso kanoni.<br />

2. dakavebuli Tavisufldeba im Tanamdebobis piris dadgenilebiT,<br />

ro mel mac igi daakava agreTve gamomZieblis, an prokuroris dadgenilebiT,<br />

anda dakavebulTa yofnis adgilis ufrosis dadgenilebiT,<br />

Tu dakavebis vada gavida.<br />

3. dakavebuls ganTavisuflebisas miecema cnoba, romelSic aRiniSneba,<br />

vin, sad, rodis, ris safuZvelze daakava igi da ris safuZvelze da<br />

rodis iqna ganTavisuflebuli.<br />

4. ukanono da dausabuTebeli dakavebis Sedegad miyenebuli ziani<br />

sru li moculobiT anazRaurdeba saxelmwifo biujetidan, imis miuxedavad,<br />

iqneba Tu ara dakavebuli msjavrdebuli.<br />

5. prokuroris dadgenilebiT, SesaZlebelia dakavebulis droebi Ti<br />

gamoyvana dakavebis adgilidan mis mier sagamoZiebo moqmedeba Si<br />

monawileobis misaRebad,<br />

garda im SemTxvevisa, rodesac Casatarebelia iseTi sagamoZiebo moqmedeba,<br />

romelSi monawileobac moiTxovs dakavebulis Tanxmobas. dakavebuls<br />

sag amoZiebo moqmedebis dasrulebisTanave, dauyovnebliv abruneben dakavebis<br />

adgilas.<br />

99


Tema 3 - marTlmsajuleba<br />

mizani<br />

moswavleebi gaecnobian marTlmsajulebis sistemas, misi moqmedebis wess<br />

da gaaanalizeben Mdamoukidebeli sasamarTlo xelisuflebis aucileblobas<br />

sazogadoebrivi cxovrebisaTvis demokratiul samarTlebriv saxelm<br />

wifoSi.<br />

saWiro resursebi – sasamarTlos atributikis Sesabamisi TvalsaCino sqema<br />

an plakati, furclebi, kalmebi, markerebi, didi formatis qaRaldebi.<br />

xangrZlivoba - ori gakveTili (akademiuri saaTi)<br />

gakveTili I – sasamarTlo<br />

gakveTilis procesi<br />

am gacnobiTi, sainformacio xasiaTis gakveTilis CatarebisTvis upiratesoba<br />

eniWeba skolis Sesabamisi teritoriuli erTeulis sasamarTloSi vizits/<br />

eqskursias. Tumca, SesaZlebelia Sesabamisi spiker-mosamarTlis mowvevac<br />

klas Si Catarebul gakveTilze. ukidures SemTxvevaSi, SesaZlebelia gakve-<br />

Tili Catardes klasSi maswavleblisa da samarTaldamcvelis mier, skolis<br />

disciplinuri komitetis wevrebis monawileobiT. aq aRwerilia bolo variantis<br />

Sesabamisi scenari:<br />

samarTaldamcveli moswavleebs ganumartavs sasamarTlos arss da saqarTveloSi<br />

sasamarTlo sistemis struqturas.<br />

Semdeg maswavlebeli, TvalsaCino masalis gamoyenebiT, mokled mimo ixilavs<br />

sasamarTlos atributikis mniSvnelobasa da Sesabamisi tradiciebis<br />

safuZvlebs (dro – 5 wuTi).<br />

amis Semdeg samarTaldamcveli ganmartavs, ras niSnavs mosamarTle saqarTvelos<br />

kanonmdeblobiT. igi yofs klass 4 jgufad da sTxovs<br />

mos wavleebs, gaecnon moswavlis wignSi mocemul informacias sa qar-<br />

Tve los organuli kanonidan saerTo sasamarTloebis Sesaxeb. jgufebs<br />

eZlevaT davaleba, rom aRniSnuli informaciis safuZvelze Camoayalibon<br />

argumentebi mosamarTlis usafrTxoebis gansakuTrebulad<br />

uz runvelyofis mizezebTan dakavSirebiT (dro – 7-10 wuTi).<br />

samarTliani marTlmsajulebisaTvis usafrTxoebisa da wesrigis mniSvnelobaze<br />

saubars samarTaldamcveli agrZelebs mandaturis institu-<br />

100


tis axsniT (dro – 5 wuTi).<br />

iqve samarTaldamcvels mohyavs sasamarTlosTan urTierTobis magali<br />

Tebi sakuTari samsaxurebrivi gamocdilebidan da Tan ganmar tavs marTlmsajulebis<br />

winaSe samarTaldamcvelTa mometebuli pasu xismgeblo<br />

bis mizezebs.<br />

bolos maswavlebeli uxsnis moswavleebs spikeri-mosamarTlis insti tutis<br />

arssa da mniSvnelobas.<br />

amis Semdeg maswavlebeli yofs moswavleebs 3-4 jgufad da sTxovs<br />

msje lobis Sedegad saxelmwifo xelisuflebis Stoebs – sakanonmdeblo,<br />

aRmasrulebeli da sasamarTlo – Seusabamon skolis mmarTvelobisa da<br />

TviTmmarTvelobis organoebi. jgufebs evalebaT dasabuTebuli pasuxebis<br />

warmodgena (dro – 5-7 wuTi).<br />

Semdeg maswavlebeli mimarTavs skolis disciplinuri komitetis wevrebs,<br />

rom maT auxsnan moswavleebs sakuTari saqmianobis miznebi da safuZvlebi<br />

(dro – 7-10 wuTi).<br />

bolos maswavlebeli warmarTavs mcire saklaso diskusias (dro – 10<br />

wuTi) ZiriTadi kiTxvebiT:<br />

• ra mniSvneloba aqvs mozardebisaTvis skolaSi miukerZoebeli discip<br />

linuri komitetis saqmianobas?<br />

• riT hgavs da gansxvavdeba disciplinuri komiteti sasamarT losgan?<br />

• rogor SeiZleba iTanamSromlos samarTaldamcvelma skolis discipli<br />

nur komitetTan?<br />

gakveTilis dasasruls maswavlebeli ajamebs diskusiis Sedegebs da<br />

sTxovs moswavleebs, gaecnon saxelmZRvaneloSi moyvanil SemTxve vas.<br />

igi uxsnis, rom Semdeg mecadineobaze maT unda gaiTamaSon am SemTxvevis<br />

Sesabamisi sasamarTlo procesis sxdoma. Sesabamisad, igi exmareba moswavleebs<br />

rolebis gadanawilebaSi.<br />

Semdeg samarTaldamcveli uxsnis moswavleebs, romeli rolebis gasa<br />

az reblad dasWirdebaT SeTanxmebulad momzadeba Semdegi gakve-<br />

Ti lisaTvis. amasTan, urCevs moswavleebs, gaecnon moswavlis wignSi<br />

mocemul informacias arasrulwlovnebTan dakavSirebuli sisxlis<br />

sa marTlis Sesaxeb. igi uxsnis, rom informaciis gacnobasTan erTad<br />

mo swavleebisaTvis Zalian sasargeblo iqneba iqve mocemul kiTxveb ze<br />

dasabuTebuli pasuxebis gacema, rac ufro naTels gaxdis ama Tu im rolis<br />

SemsruleblisaTvis davalebas.<br />

maswavlebeli da samarTaldamcveli ganawilebisas iTvaliswineben mos-<br />

101


wavleTa saerTo raodenobasa da sasamarTlos sxdomis monawileTa<br />

aucilebel kategoriebs. Sesabamisad, SesaZlebelia Semcirdes an gaizardos<br />

nafici msajulebis, dacvisa da braldebis jgufebis, mowmeebisa<br />

da sxdomaze damswreTa raodenobebi.<br />

gaecani qveviT mocemul SemTxvevas:<br />

“16 wlis lalis mama sistematurad svamda. simTvraleSi sakuTar gogonebs,<br />

lalis da 12 wlis anas, ayenebda sityvier Seuracxyofas, yviroda da Cxubobda.<br />

2008 wlis 24 ivniss lalis mama saxlSi nasvami mivida da, Cveulebisamebr,<br />

Cxubi da yvirili daiwyo.<br />

am dros saxlSi brundeboda 16 wlis irakli, romelic maT mezoblad<br />

cxov robda da Zalian kargad icoda, Tu ra xdeboda misi klaselis da<br />

megobris, lalis, ojaxSi. iraklis lali Zalian moswonda da mis ga mo<br />

Zalian nerviulobda. iraklis yvrili moesma, lalis karTan aituza da yuri<br />

daugdo. kargad ismoda lalis mamis yvirili da gogonebis tirili. iraklim<br />

zari dareka, kari anam gaaRo da biWi saxlSi Sevida. lali da mamamisi am<br />

dros samzareuloSi iyvnen, gogona mamis damSvidebas cdilobda da sadils<br />

ucxelebda. irakli samzareuloSi Sevida. biWis gamoCenaze mTvrali mamakaci<br />

kidev ufro gabrzada da yvirils moumata. irakli daJinebiT sTxovda,<br />

gogonebisTvis Tavi daenebebina da dasaZineblad wasuliyo. mamakaci gabrazda,<br />

axla Sen maswavle Wkuao, samzareulos magididan dana aiRo da iraklis<br />

mouqnia. iraklim SeZlo marcxena xeliT daeWira lalis mamis xeli, xolo<br />

marjvena xeliT tafa aiRo da mTeli ZaliT Caartya TavSi. Sedegad lalis<br />

mamam miiRo tvinis Seryeva, ybis Zvlis motexiloba, marcxena Tvalisa da<br />

loyis areSi darCa naiarevi.”<br />

praqtikumze moswavleebi iyofian Semdeg monawileebad:<br />

• gansasjeli _ 1;<br />

• dacvis jgufi _ 2-dan 5-mde (klasSi moswavleTa raodenobis Sesabamisad);<br />

• braldebis jgufi _ 2-dan 5-mde (klasSi moswavleTa raodenobis<br />

Sesabamisad);<br />

• nafici msajulebi _ 6-dan 12-mde an 2-dan 5-mde (klasSi moswavleTa<br />

raodenobis Sesabamisad);<br />

• mosamarTle – 1;<br />

• sasamarTlo sxdomis mdivani _ 1.<br />

mowmeebi - 6:<br />

• dazaralebulis qaliSvilebi;<br />

• dazaralebulis meuRle;<br />

• gansasjelis deda;<br />

• mezoblebi _ 2;<br />

• ubnis inspeqtor-gamomZiebeli.<br />

102


sxdomaze damswre sazogadoeba:<br />

gansasjelis maswavlebeli da ramdenime klaseli, Jurnalisti, daza ralebulis<br />

rZali da ZmisSvilebi da a.S.<br />

dacvisa da braldebis jgufebi amuSaveben saqmis masalebs, xolo naficma<br />

msajulebma unda moisminon maT mier damuSavebul masala. saboloo<br />

gadawyvetileba gamoaqvT nafic msajulebs, xolo mosamarTle ufardebs<br />

sasjels.<br />

gaxsovdeT, gamomZiebeli, prokurori, mosamarTle da sasamarTlo, ro mlebic<br />

moqmedeben sajaro interesebis gaTvaliswinebiT, valdebulni arian<br />

daadginon danaSauli da misi Camdeni piri.<br />

samarTaldamcvelma savaraudo mosamarTles, nafici msajulebis, dacvi<br />

sa da braldebis jgufebis monawileebs unda daurigos sisxlis samarT<br />

lis kodeqsis is muxlebi, romlebic SesaZloa gamoyenebuli iyos<br />

aRniSnu li qmedebis <strong>samarTlebrivi</strong> Sefasebisas:<br />

muxli 28. aucilebeli mogerieba<br />

1. marTlsawinaaRmdegod ar moqmedebs is, vinc am kodeqsiT gaTvaliswinebul<br />

qmedebas Caidens aucilebeli mogeriebis mdgo ma reobaSi,<br />

ese igi vinc marTlsawinaaRmdego xelyofisas da azianebs<br />

xel myofs Tavisi an sxvisi <strong>samarTlebrivi</strong> sikeTis da sacavad.<br />

2. aucilebeli mogeriebis ufleba pirs aqvs imis miuxedavad, SeuZlia<br />

Tu ara mas Tavidan aicilos xelyofa an saSvelad mouxmos sxvas.<br />

3. xelmyofis dazianeba marTlsawinaaRmdego xelyofiT warTmeuli<br />

qo nebis an sxva <strong>samarTlebrivi</strong> sikeTis dasabruneblad marTl zomieria<br />

im SemTxvevaSic, Tu es moxda uSualod xelmyofis xelSi am<br />

sikeTis gadasvlisTanave da Tu misi dauyovnebliv ukan dabrune ba<br />

jer kidev SeiZleboda.<br />

4. aucilebeli mogeriebis farglebis gadacileba niSnavs momgerieblis<br />

mier Tavdacvis aSkara Seusabamobas masze Tavdasxmis xasiaT-<br />

Tan da saSiSroebasTan.<br />

muxli 117. janmrTelobis ganzrax mZime dazianeba<br />

1. janmrTelobis ganzrax mZime dazianeba, ese igi sxeulis dazianeba,<br />

ro melic saxifaToa sicocxlisaTvis anda romelmac gamoiwvia<br />

mxed ve lobis, smenis, metyvelebis an romelime organos an misi funqci<br />

is dakargva, fsiqikuri avadmyofoba, orsulobis Sewyveta, saxis waru<br />

S le li damaxinjeba an janmrTelobis sxvagvari iseTi dazianeba,<br />

ro melic saxifaToa sicocxlisaTvis da dakavSirebulia saerTo<br />

Sro mis unarianobis myar, aranakleb erTi mesamediT dakargvasTan<br />

an winaswa ri SecnobiT profesiuli Sromisunarianobis srul da-<br />

103


kargvasTan, _ isjeba Tavisuflebis aRkveTiT vadiT samidan xuT<br />

wlamde.<br />

muxli 118. janmrTelobis ganzrax naklebad mZime dazianeba<br />

1. janmrTelobis ganzrax naklebad mZime dazianeba, romelic si cocxlisaTvis<br />

saxifaTo ar aris da ar gamouwvevia am kodeqsis 117-e<br />

muxliT gaTvaliswinebuli Sedegi, magram dakavSirebulia janm<br />

r Telobis xangrZliv moSlasTan an saerTo Sromisunaria no bis<br />

myar, erT mesamedze naklebad dakargvasTan, _ isjeba gamasworebeli<br />

samuSaoTi vadiT Tvramet Tvemde an Tavisufle bis SezRudviT<br />

vadiT sam wlamde anda Tavisuflebis aRkveTiT vadiT erTi dan sam<br />

wlamde.<br />

muxli 120. janmrTelobis ganzrax msubuqi dazianeba<br />

janmrTelobis ganzrax msubuqi dazianeba, ramac misi xanmokle moSla an<br />

saerTo Sromisunarianobis umniSvnelo an aramyari dakargva gamoiwvia,<br />

_ isjeba jarimiT an gamasworebeli samuSaoTi vadiT eqvs Tvemde anda<br />

Ta visuflebis aRkveTiT vadiT erT wlamde.<br />

muxli 121. janmrTelobis ganzrax mZime an naklebad mZime dazianeba<br />

uecari, Zlieri sulieri aRelvebis mdgomareobaSi<br />

janmrTelobis ganzrax mZime an naklebad mZime dazianeba uecari, Zlieri<br />

sulieri aRelvebis mdgomareobaSi, rac gamoiwvia damnaSavis an misi<br />

ax lo naTesavis mimarT dazaralebulis mier marTlsawinaaRmdego Zala<br />

dobam, mZime Seuracxyofam an sxva mZime amoralurma qmedebam, agreT ve<br />

dazaralebulis araerTgzisi marTlsawinaaRmdego an amoraluri qce -<br />

viT ganpirobebulma fsiqikurma travmam, _ isjeba jarimiT an sazogadoebisaTvis<br />

sasargeblo SromiT vadiT oTxmocidan oras ormoc saa Tamde<br />

an Tavisuflebis SezRudviT vadiT or wlamde anda Tavisufle bis<br />

aRkveTiT vadiT or wlamde.<br />

muxli 122. janmrTelobis mZime an naklebad mZime dazianeba aucile-<br />

beli mogeriebis farglebis gadacilebiT<br />

janmrTelobis mZime an naklebad mZime dazianeba aucilebeli mogerie -<br />

bis farglebis gadacilebiT, -isjeba jarimiT an gamasworebeli samuSao-<br />

Ti vadiT eqvs Tvemde an Tavisuflebis SezRudviT vadiT erT wlamde<br />

anda Tavisuflebis aRkveTiT imave vadiT.<br />

muxli 124. janmrTelobis naklebad mZime an mZime dazianeba gaufrT xi-<br />

leblobiT<br />

1. janmrTelobis naklebad mZime dazianeba gaufrTxileblobiT, _ isjeba<br />

jarimiT an gamasworebeli samuSaoTi vadiT or wlamde.<br />

104


2. janmrTelobis mZime dazianeba gaufrTxileblobiT, _ isjeba jarimiT<br />

an gamasworebeli samuSaoTi vadiT or wlamde.<br />

gakveTili II - rogor moqmedebs kanoni (praqtikumi)<br />

gakveTilis procesi<br />

es gakveTili mTlianad eTmoba rolebiT TamaSs.<br />

maswavlebeli jer rwmundeba, mzad arian Tu ara moswavleebi wina gakve-<br />

Tilze ganawilebuli rolebis Sesasruleblad.<br />

amis Semdeg sTxovs samarTaldamcvels, rom 5 wuTis ganmavlobaSi ganumartos<br />

moswavleebs sasamarTlos sxdomis proceduruli Tanmimdevroba.<br />

mere Seaxsenebs moswavleebs, rom sxdomis imitacia ar unda gagr-<br />

Zeldes 20-25 wuTze mets, raTa yvelas erTad mieces misi ganxilvisa da<br />

gaanalizebis saSualeba.<br />

rolebiT TamaSis msvlelobisas maswavlebeli da samarTaldamcveli<br />

mxo lod reglamentis Semxseneblebi arian. imavdroulad, samar Tal damcveli<br />

iniSnavs TiToeuli monawilis Sesabamisobasa Tu Seusabamobas<br />

kanonTan, raTa Semajamebeli ganxilvisas moswavleebs misces zusti rekomendaciebi.<br />

imitaciis dasrulebis Semdgom maswavlebeli warmarTavs saklaso diskusias<br />

Semdegi kiTxvebiT:<br />

• kmayofili xarT Tu ara SedegiT?<br />

• Tqveni azriT, samarTliania Tu ara sasamarTlos mier miRebuli<br />

gada wyvetileba?<br />

• romeli jgufis muSaoba iyo ufro efeqtiani?<br />

• SeicvaleT Tu ara pozicia sxva monawileTa gamosvlis Semdeg?<br />

• ramdenad imoqmeda Tqvenma gamosvlam sxvebis gadawyvetilebaze?<br />

• kmayofili xarT Tu ara Tqveni jgufis muSaobiT? sakuTari TaviT?<br />

• isurvebdiT Tu ara odesme imave rolis Sesrulebas?<br />

• aris Tu ara sasamarTlo is adgili, sadac samarTali dgindeba?<br />

diskusiis dros maswavlebeli iuridiuli xasiaTis ganmartebebis gakeTebasa<br />

da rekomendaciebis gacnobas sTxovs xolme samarTaldam cvels,<br />

romelsac Sesabamisi Canawerebi aqvs imitaciis monawile Ta moqmedebeb-<br />

Tan dakavSirebiT.<br />

105


diskusiis Sejamebisas maswavlebeli sTxovs samarTaldamcvels, ganumar<br />

tos moswavleebs, kanonis Tanaxmad, ra SedegebiT SeiZleboda das rulebuliyo<br />

am SemTxvevis sasamarTlo ganxilva.<br />

mosamarTle<br />

saqarTveloSi marTlmsajulebis ganxorcieleba SeuZlia mxolod sasamarTlos.<br />

es niSnavs, rom saqarTveloSi arc erT saxelmwifo organos,<br />

garda sasamarTlosi, ar aqvs ufleba, ganixilos da gadawyvitos samoqalaqo,<br />

sisxlis da sxva kategoriis sakiTxebi, sasjeli dauniSnos mxo lod<br />

damnaSaves. sasamarTlos xelisuflebis matareblad ki saqarTveloSi<br />

gvevlinebian mosamarTleebi, romlebsac aqvT marTlmsajulebis ganxorcielebis<br />

ufleba da romlebic asruleben TavianT movaleobebs profesiul<br />

doneze. swored imis uzrunvelsayofad, rom mosamarTleeb ma SeZlon<br />

dakisrebuli movaleobebis aseT doneze Sesruleba, saqarTve los<br />

konstituciis 86-e muxlis Tanaxmad dadgenilia moTxovnebi, romlebsac<br />

piri unda akmayofilebdes, raTa dainiSnos mosamarTled. kerZod, mo samarTle<br />

SeiZleba iyos saqarTvelos moqalaqe (sxva qveynis moqalaqe<br />

saqarTveloSi mosamarTled ver imuSavebs) 28 wlis asakidan, Tu mas aqvs<br />

umaRlesi iuridiuli ganaTleba da specialobiT muSaobis sul cota 5<br />

wlis gamocdileba, amasTan, mosamarTleobis msurvels, aseve, Cabarebuli<br />

unda hqondes specialuri gamocda, sadac mowmdeba misi ganaTleba da<br />

warmatebiT unda daamTavros iusticiis saswavlo skola.<br />

saqarTveloSi yvela mosamarTle iniSneba uvadod, anu piri mosamarTle<br />

iqneba mTeli cxovrebis ganmavlobaSi.<br />

vinaidan mosamarTle axorcielebs uaRresad sapasuxismgeblo saq mi a no -<br />

bas (arkvevs, adamiani damnaSavea Tu udanaSaulo, damnaSaveobis SemTxve -<br />

va Si ki kanonisa da sakuTari rwmenis safuZvelze wyvets, Tu ra saxis<br />

sasje li Seufardos mas), da raki is valdebulia, ar dauSvas udanaSaulo<br />

pi ris dasja, mas sWirdeba droiT ganmtkicebuli cxovrebiseuli<br />

gamocdile ba. swored amis gaTvaliswinebiT daawesa kanonma asakobrivi<br />

zRvari – 28 weli.<br />

Tanamdebobis dakavebamde mosamarTle, romelsac pirvelad niSnaven am<br />

Tanamdebobaze, sazeimo viTarebaSi, saqarTvelos iusticiis umaRlesi<br />

sab Wos winaSe debs fics, romlis erTgulic unda iyos mTeli samosamar-<br />

T lo saq mianobis ganmavlobaSi.<br />

saerTod, mosamarTleoba yvela qveyanaSi, da maT Soris saqarTveloSic,<br />

sakmaod prestiJuli Tanamdebobaa, romelic dakavSirebuli did Sromasa<br />

da pasuxismgeblobasTan. mosamarTles uwevs adamianis bedis gansazRvra.<br />

man unda daadginos saqmeze WeSmariteba da gamoitanos samarTliani<br />

saboloo gadawyvetileba.<br />

106


mizani<br />

Tema 4 - rogor movagvaroT konfliqtebi<br />

TanatolebTan da ufrosebTan<br />

moswavleebi gaecnobian konfliqtebis tipebsa da maTi mogvarebis gzebs.<br />

gaaanalizeben konfliqtebis mSvidobianad mogvarebis sargeblianobas.<br />

xangrZlivoba - erTi gakveTili (akademiuri saaTi).<br />

saWiro nivTebi _ videosiuJeti sofel sufsis skolis Sesaxeb, furclebi,<br />

kalmebi, markerebi, 1 formatis qaRaldebi.<br />

gakveTilis procesi<br />

maswavlebeli akeTebs mcire Sesavals, rom konfliqti da konfliqturi<br />

situaciebi yoveldRiuri cxovrebis nawilia, magram Tu adamians SeuZlia<br />

konfliqtTa marTva da gakontroleba, maSin es sulac ar aris uaryofiTi<br />

movlena.<br />

Semdeg igi ganmartavs, Tu ras niSnavs sazogadoebrivi konfliqti da<br />

misi xuTi sxvadasxva tipi (dro _ 5 wuTi).<br />

sazogadoebrivi konfliqti aris uTanxmoeba, romelic warmoiSoba sa -<br />

zo gadoebis wevrebsa an individebs Soris. ZiriTadad ganixilaven xu -<br />

Ti tipis sazogadoebriv konfliqts: RirebulebiTi (dakavSirebu li<br />

ga rkveul damokidebulebebTan ama Tu im movlenis mimarT), informa- ci uli (dakavSirebuli informaciis simcire/siWarbesTan, xarisxTan, de -<br />

zi n formaciasTan), urTierTdamokidebulebiTi (romelsac qmnis ur Tier<br />

Tobis nakleboba an ararseboba), instituciuri (ukavSirdeba we sebs,<br />

ka nonebs, normebs) da interesTa (dakavSirebuli moTxovnilebebTan da<br />

qcevebTan). am tipis konfliqtebi xSiria yoveldRiur cxovrebaSi, zog<br />

SemTxvevaSi erTdroulad ramdenime saxis konfliqti iCens Tavs.<br />

3-5 wuTis ganmavlobaSi gonebrivi ieriSis meTodiT maswavlebeli adgens,<br />

Tu visTan (TanatolebTan, ufrosebTan, umcrosebTan, sapirispiro sqesis<br />

warmomadgenlebTan, ubnelebTan, ucnobebTan, ojaxis wevrebTan da a.S.)<br />

mosdiT yvelaze xSirad moswavleebs konfliqti?<br />

dafaze Sesabamis CamonaTvals wers samarTaldamcveli.<br />

Semdeg maswavlebeli moswavleebs yofs 4 jgufad da yovel jgufs<br />

aZlevs TiTo situaciur amocanas. igi sTxovs moswavleebs, 5 wuTis<br />

107


ganmavlobaSi ganixilon mocemuli amocana, daadginon sazogadoebrivi<br />

konfliqtis romel tips miekuTvneba igi da argumentirebulad warmoad<br />

ginon sakuTari Sexedulebebi.<br />

situaciuri amocanebi:<br />

• Tanaklaselebma axalgadmosuli moswavle aiTvalwunes da yve lanairad<br />

cdilobdnen mis iZulebas, maTi klasi daetovebina. aRsa niSnavia,<br />

rom maT kargad ar gaucvniaT axali klaseli, ar icnobdnen<br />

mis xasiaTsa da Cvevebs. aTvalwunebuli moswavle ki ar Seurigda<br />

klaselebis damokidebulebas da maT Soris urTierToba kidev ufro<br />

daiZaba.<br />

• bavSvs unda fexburTze siaruli, mSoblebs ki miaCniaT, rom es dro is<br />

uqmad kargvaa da misgan ufro met mecadineobasa da fexburTisTvis<br />

Tavis danebebas moiTxoven. maT Soris urTierToba iZabeba.<br />

• erT-erTma mowafe gogonam afrikuli nawnavebi gaikeTa da ise dadioda<br />

skolaSi. skolis direqtorma mas kategoriulad ganucxada,<br />

rom Tu nawnavebs ar daiSlida, skolaSi ar dauSvebda. maT Soris<br />

warmoiSva konfliqti.<br />

• orma Zmam Tmebi gaizarda. ojaxSi am ambavs seriozuli usiamovneba<br />

mohyva. mamas miaCnia, rom ar SeiZleba vaJebma gogonebiviT grZeli<br />

TmiT iaron. bebia da babuac iziareben mamis pozicias. Tumca biWebs<br />

Zalian ar surT Tmis SeWra. situacia iZabeba.<br />

jgufebSi muSaobis Semdeg maswavlebeli sTxovs TiToeul maTgans, Ta nmimdevrobiT<br />

2-2 wuTis ganmavlobaSi warmoadginos sakuTari mosazre ba.<br />

samarTaldamcveli am SemTxvevaSic exmareba maswavlebels mosazrebaTa<br />

dafaze CaweraSi:<br />

konfliqtis tipebi<br />

jgufi situacia RirebulebiTi informaciuli urTierTdamokidebulebiTi instituciuri interesTa<br />

1<br />

2<br />

3<br />

4<br />

Semdeg maswavlebeli uxsnis moswavleebs, rom arsebobs konfliqtis mogvarebis<br />

mravali xerxi, romlebic 3 ZiriTad tipad SeiZleba daiyos. igi<br />

moswavleebs sTxovs, waikiTxon Sesabamisi ganmartebebi moswavlis wign-<br />

Si. Semdeg ki ganumartavs konfliqtis mogvarebis 5 ZiriTad strategias<br />

(dro _ 5-7 wuTi).<br />

axla igi isev mimarTavs imave jgufebs da sTxovs, rom Seecadon maT mier<br />

ganxiluli konfliqturi situaciebis gadaWras. amisaTvis aZlevs 7-7<br />

108


wuTs. Tan Seaxsenebs, rom maT unda daasabuTon sakuTari gadawyvetileba<br />

da gansazRvron, SeTavazebuli samidan romel xerxs mimarTes.<br />

drois amowurvis Semdeg maswavlebeli TanmimdevrobiT sTxovs jgufebs,<br />

3-3 wuTis ganmavlobaSi warmoadginon sakuTari xedva da argumentebi.<br />

dasasrul, igi sTxovs samarTaldamcvels, ara umetes 3-5 wuTis gan mavlobaSi<br />

kanonTan Sesabamisobis kuTxiT Seafasos rogorc mocemu li situaciebis<br />

monawileTa moqmedebebi, ise jgufebis mier SemoTavazebuli<br />

mogvarebis gzebi (dro _ 15-17 wuTi).<br />

axla maswavlebeli sTxovs moswavleebs, gaiTvaliswinon situaciuri<br />

amo ca nebis analizi da komentarebi axali davalebis Sesrulebisas.<br />

maswavlebeli imave 4 jgufs aZlevs erTsa da imave situacias. igi sTxovs<br />

moswavleebs, rom TiToeulma jgufma 5-7 wuTis Semdeg warmoadginos<br />

aRniSnuli konfliqtis mSvidobianad mogvarebis esa Tu is xerxi da<br />

strategia, amasTan, daasabuTos Tavisi arCevani.<br />

SemTxveva:<br />

ezoSi biWebi burTs TamaSobdnen. SemTxveviT mezoblis fanjara Caamtvries.<br />

gabrazebulma mezobelma fanjris Catexva ezos yvelaze celq biWs daabrala,<br />

Tumca, is im dros fexburTs saerTod ar TamaSobda da mezobel gogonas<br />

esaubreboda. bavSvebma daiwyes gabrazebuli mezoblis damSvideba da cdilobdnen<br />

simarTlis Tqmas, Tumca qalbatons arafris mosmena ar surda da<br />

udanaSaulo biWs da mis ojaxs Seuracxyofas ayenebda. situacia Zalian<br />

daiZaba. CxubSi sxva mezoblebic CaerTnen.<br />

drois gasvlis Semdeg maswavlebeli TiToeul jgufs aZlevs 3-3 wuTs<br />

sakuTari mosazrebebis warmosadgenad. samarTaldamcavi maswavlebels<br />

exmareba Sedegebis dafaze CaweraSi.<br />

Semdeg maswavlebeli mimarTavs mTel klass, gamoavlinos yvelaze efeqtiani<br />

varianti (dro _ 3-5 wuTi).<br />

miRebuli gamocdilebis ganmtkicebisaTvis maswavlebeli, wina davale bis<br />

msgavsad, moswavleebs sTxovs jgufebSi ganixilon kidev erTi SemTxveva.<br />

maT unda gansazRvron, Tavad rogor imoqmedebdnen, rom konfliqti<br />

ar dasrulebuliyo ori arasrulwlovnisaTvis Tavisuflebis aRkveTis<br />

Ro nisZiebis SefardebiT. (dro – 7-10 wuTi).<br />

gakveTilis bolo etapze maswavlebeli aCvenebs moswavleebs videosiu-<br />

Jets sofel sufsis skolis SemTxvevis Sesaxeb (dro – 3 wuTi), ris Semdegac<br />

igi warmarTavs mcire diskusias ZiriTadi kiTxvebiT:<br />

109


• vis da ra tipis konfliqti hqondaT gogonebTan?<br />

• ra aqvT saerTo aq moyvanil mravalmxriv konfliqtebs?<br />

• rogor SeiZleboda am konfliqtebis Tavidan acileba an umtkivneulod<br />

mogvareba?<br />

Semdeg etapze maswavlebeli kvlav sTxovs samarTaldamcvels, kanonTan<br />

Sesabamisobis kuTxiT gamoTqvas komentarebi warmodgenil variantebze<br />

(dro _ 3-5 wuTi).<br />

dasasrul, maswavlebeli sTxovs moswavleebs, daasaxelon yvelaze efeqtiani<br />

da, imavdroulad, samarTliani varianti. SesaZlebelia, es gamovlena<br />

moxdes saklaso diskusiis meTodiT.<br />

110


Tema 5 - gulgriloba Tu TanamSromloba<br />

mizani<br />

moswavleebi gaiazreben moqalaqeobrivi pasuxismgeblobis mniSvnelobas<br />

yoveldRiur cxovrebaSi.<br />

xangrZlivoba - erTi gakveTili (erTi akademiuri saaTi).<br />

saWiro resursebi _ videosiuJeti Tbilisis 62-e skolaSi momxdari faqtis<br />

Sesaxeb, videosiuJeti sagzao moZraobis Sesaxeb, furclebi, kalme bi,<br />

patara baraTebi, markerebi, didi formatis qaRaldebi.<br />

gakveTilis procesi<br />

maswavlebeli sTxovs samarTaldamcvels, ganumartos moswavleebs moqa<br />

la qis kanonTan da samarTaldamcvelebTan TanamSromlobis arsi. moiyvanos<br />

magaliTebi, rodesac TanamSromloba, erTi mxriv, mxolod ke-<br />

Til nebaze dafuZnebuli uflebaa da, meore mxriv _ movaleoba, romlis<br />

Seusruleblobac iwvevs samarTlebriv pasuxismgeblobas (dro _ 5-7<br />

wu Ti).<br />

maswavlebeli sTxovs moswavleebs, gonebrivi ieriSis meTodis saSuale<br />

biT daexmaron mas venis diagramis SevsebaSi, romlis rgolebia kanonTan<br />

TanamSromlobis pasuxismgeblobani: moralur-zneobrivi da <strong>samarTlebrivi</strong><br />

(dro _ 5-7 wuTi).<br />

<strong>samarTlebrivi</strong><br />

pasuxismgebloba<br />

diagramaSi saerTo nawilis TvalsaCino ganmartebisTvis maswavlebeli<br />

sTxovs samarTaldamcvels, moiyvanos Sesabamisi konkretuli magali Tebi<br />

sakuTari arasrulwlovnobis gamocdilebidan (dro _ 5 wuTi).<br />

Semdeg maswavlebeli yofs klass 3 jgufad. TiToeuls aZlevs erT situaciur<br />

amocanas da sTxovs 5-wuTiani ganxilvis Semdeg warmoadginon<br />

moraluri da <strong>samarTlebrivi</strong> argumentebiT ganmtkicebuli pasuxebi. mu -<br />

Saobis dros samarTaldamcveli konsultirebas uwevs jgufebs ar gumentebis<br />

moZiebaSi.<br />

111<br />

moraluri<br />

pasuxismgebloba


situaciuri amocanebi:<br />

• warmoidgine situacia, rom fexiT midixar da quCis meore mxares<br />

gi n da gadasvla, marTalia, SuqniSani da quCaze gadasasvleli arsad<br />

aris, magram aris miwisqveSa gadasasvleli. rogor moiqcevi:<br />

gadairben Tu miwisqveSa gadasasvleliT isargebleb? pasuxi daasabuTe.<br />

• warmoidgine situacia, rom axali weli modis da saaxalwlod bunebriv<br />

naZvis xes amjobineb. rogor moiqcevi: iyidi gasayidad gamotanil<br />

bunebriv naZvis xes Tu axlomdebare tyis masivSi patara,<br />

lamaz naZvis xes SearCev da moWri? pasuxi daasabuTe.<br />

• warmoidgine situacia, rom midixar quCaSi da miirTmev nayins. nayinis<br />

Wamis Semdeg xelSi carieli qaRaldi dagrCa. rogor moiqcevi:<br />

qa Ralds iqve daagdeb Tu uaxloes nagvis urnas ipovi da iq Caagdeb?<br />

pasuxi daasabuTe.<br />

prezentaciebis (dro 3-3 wuTi) Semdeg maswavlebeli sTxovs imave jgufebs,<br />

5-7- wuTiani msjelobis Sedegad TviTon werilobiT warmoadginon<br />

gan xilulis msgavsi TiTo situaciuri amocana realuri cxovrebidan.<br />

Semdeg maswavlebeli warmodgenil situaciebs gadascems gansxvavebul<br />

jgufebs da atarebs aRniSnulis msgavs aqtivobas (dro _ 5 wuTi).<br />

maswavlebeli sTxovs samarTaldamcvels warmodgenili SemTxvevebis<br />

sa marTlebriv ganxilvas 3-5 wuTis ganmavlobaSi.<br />

gakveTilis bolo etapze maswavlebeli aCvenebs klass videosiuJets<br />

Tbilisis 62-e skolaSi momxdari faqtis da sagzao moZraobis usafrT xoebis<br />

Sesaxeb. maswavlebeli sTxovs moswavleebs, 2-3 wuTis ganmavlobaSi<br />

wyvi lebSi ganixilon miRebuli informacia da gansazRvron:<br />

• visma gulgrilobam da daudevrobam Seuwyo xeli danaSaulis Cadenas?<br />

• ra saxis da vis Soris TanamSromloba aacilebda yvelas am SemTxvevas?<br />

• ratom aris mniSvnelovani sagzao moZraobis usafrTxoebis wesebis<br />

dacva?<br />

• ramdeni adamianis sicocxle Secvala siuJetSi asaxulma avtosagzao<br />

SemTxvevebis raodenobam?<br />

3-4 wyvilis daskvnis warmodgenis Semdeg maswavlebeli sTxovs yvela<br />

moswavles, gamoavlinon maTi azriT yvelaze misaRebi daskvna.<br />

gakveTilis dasasrul maswavlebeli ajamebs moswavleTa poziciebsa da<br />

argumentebs. igi daskvnis saxiT Seaxsenebs moswavleebs, rom kanonebi,<br />

romlebic emsaxureba adamianis uflebebis dacvas, maT keTildReobas,<br />

mSvidobiani garemos Seqmnas, Tavad adamianebisaTvisaa aucilebeli da<br />

ZiriTadad maTi aRsrulebisTvis iZuleba saWiro ar aris.<br />

112


Tema 6 - mavne Cvevebisa da maTi saxifaTo<br />

Sedegebis Tavidan acileba<br />

mizani<br />

moswavleebma unda dainaxon mavne Cvevebis SesaZlo Sedegebi. maT unda<br />

gaacnobieron samarTaldamcavebis roli da mniSvneloba prevenciul<br />

pro g ramebSi.<br />

xangrZlivoba - ori gakveTili (2 akademiuri saaTi).<br />

saWiro resursebi _ fragmentebi filmidan “es erTjeradi nivTebi”, videosiuJetebi:<br />

“totalizatori” da “civi iaraRis akrZalva”, furclebi,<br />

kalmebi, patara baraTebi, markerebi, didi formatis qaRaldebi.<br />

I gakveTili<br />

gakveTilis procesi<br />

maswavlebeli ganumartavs moswavleebs, rom am gakveTilis mizania adamianisa<br />

Tu sazogadoebis keTildReobasa da kanonebs Soris kavSiris<br />

danaxva. igi urigebs moswavleebs patara baraTebs da sTxovs, rom 2 wu -<br />

Tis ganmavlobaSi maT Camoweron is Cvevebi / Tvisebebi, romlebic ada mians<br />

xels uSlis jansaR, normalur cxovrebaSi, sxvebTan urTierTobaSi.<br />

samuSaos dasrulebis Semdeg maswavlebeli sTxovs moswavleebs, saku-<br />

Tari baraTebi miamagron dafaze, Tan xmamaRla waikiTxon sakuTari Canawe<br />

ri, xolo samarTaldamcveli paralelurad avsebs formatze daxazuli<br />

Sesabamisi sqemis 1-l svets (dro - 5 wuTi).<br />

Cveva / Tviseba Sedegi pirovnebisaTvis Sedegi sazogadoebisaTvis<br />

Semdeg samarTaldamcavi sqemaze gamoyofs im Cvevebs, romlebic moswav<br />

leTa umravlesobam mniSvnelovnad miiCnia. xolo maswavlebeli ki<br />

mos wavleebs acnobs janmrTelobis msoflio organizaciis 2006 wlis<br />

angariSidan or ganmartebas:<br />

,,janmrTeloba fizikuri, sulieri da socialuri keTildReobaa da ara<br />

113


mxolod daavadebaTa da dazianebaTa ararseboba”.<br />

,,janmrTelobis 50% damokidebulia cxovrebis wesze, 20% _ garemo faq- faq-<br />

torebze, 20% genetikaze da 10% _ medicinisa da samedicino momsa xu rebis<br />

ganviTarebis doneze”.<br />

(dro _ 5 wuTi)<br />

Semdeg maswavlebeli sTxovs moswavleebs, daukavSiron es ganmartebe bi<br />

maT mier gamovlenil yvelaze mavne Tvisebebs da 2-3 wuTiani fiqris (gansjis?)<br />

Semdeg daasaxelon am Cvevebis Sedegebi pirovnebisa da mis garSemo<br />

myofi sazogadoebisTvis. dasaxelebul Sedegebs samarTaldamcveli<br />

Cawers sqemaSi. SesaZlebelia, maswavlebelma imave Sedegs miaRwios daaxloebiT<br />

5-7 wuTiani saklaso diskusiis gziT.<br />

Semdeg maswavlebeli sTxovs samarTaldamcvels, ganmartos, Seesabameba<br />

Tu ara moswavleebis mier dasaxelebuli Sedegebi kanonmdeblobiT ga-<br />

T valiswinebul Sedegebs. Tuki moswavleebs raime gamorCaT, sa mar Taldamcveli<br />

daamatebs (dro _ 3-5 wuTi).<br />

axla maswavlebeli acnobs mozardebs ramdenime faqts (moswavlis wignidan)<br />

alkoholis moxmarebis SedegebTan dakavSirebiT. Semdeg ki mi moixilavs<br />

saqarTveloSi Rvinis kulturis tradiciebsa da Tanamed rove<br />

tendenciebs, rasac ukavSirebs samarTaldarRvevebis sixSires (dro – 2-3<br />

wuTi).<br />

Semdeg samarTaldamcveli ganumartavs moswavleebs, ras niSnavs alkoholizmi<br />

da rogor ebrZvis saxelmwifo am senis gavrcelebas arasrul<br />

wlovanTa Soris. igi acnobs maT arasrulwlovnis daTrobis Tvis<br />

gansazRvrul pasuxismgeblobebs (dro – 2-3 wuTi).<br />

miRebuli informaciis ukeT gaazrebisaTvis maswavlebeli sTxovs mos -<br />

wavleebs, 3-4 wuTis ganmavlobaSi wyvilebSi ganixilon SemTxve va “mujiris<br />

dabadebis dRe” da gansazRvron:<br />

• smeniaT an unaxavT Tu ara maT msgavsi SemTxveva?<br />

• ramdenad samarTlianad miaCniaT kanoniT dakisrebuli pasuxis mgeb<br />

loba?<br />

SemTxveva:<br />

“mujirma Tavis dabadebis dReze dapatiJa Tavisi megobrebi da tradiciuli<br />

wesiT aRniSna, romlis drosac man Tavis 10 wlis vaJiSvils, giorgis, Ses-<br />

Tavaza daelia mamis sadRegrZelo. giorgim dalia gansxvavebuliT, riTac mujiris<br />

Zmakacebi aRtacebulebi darCnen. amiT Segulianebulma giorgim kidev<br />

114


amdenime Wiqa dalia, ris Sedegadac mas daewyo alkoholuri intoqsikacia<br />

da gamoiZaxes saswrafo samedicino daxmareba.”<br />

4-5 wyvilis daskvnebis warmodgenis Semdeg samarTaldamcveli acnobs<br />

mos wavleebs sazogadoebriv adgilebSi simTvralesTan dakavSire bul<br />

pa suxismgeblobebs (dro – 2-3 wuTi).<br />

axla maswavlebeli, wina davalebis msgavsad da imave kiTxvebiT, moswavleebs<br />

sTavazobs me-7 klaseli moswavleebis SemTxvevis ganxilvas.<br />

SemTxveva:<br />

“me-7 klasis moswavleebi, romlebmac gadawyvites skolis mere erTad wasuliyvnen<br />

sadme, wavidnen muStaidis parkSi, sadac klasis vaJebma dainaxes,<br />

Tu rogor svamda univesitetis ramdenime studenti luds. maTac iyides<br />

lu di da imisaTvis, rom klasis gogonebisaTvis Tavi moewonebinaT, daiwyes<br />

sma da ejibrebodnen erTmaneTs, vin ufro mets dalevda. roca daTvrnen,<br />

maT erTmaneTSi Cxubi mouvidaT, romlis drosac sami biWi da erTi gogona,<br />

romelic gaSvelebas apirebda, daSavda. isini saavadmyofoSi gadaiyvanes, sxvebi<br />

ki policiis SenobaSi.”<br />

maswavlebeli ajamebs moswavleTa mier aRniSnuli SemTxvevebis ganxilvis<br />

Sedegebs.<br />

gakveTilis me-2 etapze maswavlebeli acnobs moswavleebs ramdenime<br />

faqts (moswavlis wignidan) narkotikebis moxmarebis SedgebTan dakavSire<br />

biT (dro – 2-3 wuTi).<br />

Semdeg samarTaldamcveli mokled ganumartavs moswavleebs: ras niSnavs<br />

narkomania, rogor aisaxeba es seni adamianis qcevaze da rogor<br />

ebrZvis saxelmwifo mis gavrcelebas. igi acnobs maT narkotikebTan<br />

da kavSirebuli adamianebis klasifikacias da uxsnis, ra uflebebi Ca moerTmevaT<br />

maT (dro – 2-3 wuTi).<br />

maswavlebeli aCvenebs moswavleebs nawyvetebs filmidan “es erTjeradi<br />

nivTebi” (dro – 10-15 wuTi).<br />

Semdeg yofs klass 3 jgufad da sTxovs ganixilon mocemuli SemTxveva.<br />

maswavlebeli aZlevs davalebas, miusadagon TiToeul personaJs narkotikuli<br />

danaSaulis winaaRmdeg kanonis is debulebebi, romelsac gaecnen.<br />

moswavleebi jgufSi unda SeTanxmdnen da Camoayalibon hipoTeza,<br />

rogor SeiZleba Tavidan aecilebinaT filmis personaJebs danaSaulSi<br />

monawileoba. maT unda gaamagron sakuTari hipoTeza argumentebiT.<br />

jgu febis muSaobisas samarTaldamcveli konsultirebas uwevs mos wavleebs,<br />

Tuki maT sWirdebaT raime nivTierebis, wesis, kanonis an movlenis<br />

dasaxelebis aRniSvna. (dro – 7-10 wuTi).<br />

115


jgufebi 3-3 wuTis ganmavlobaSi warmoadgenen TavianT mosazrebebs. maswav<br />

lebeli yoveli moxsenebis Semdeg sTxovs samarTaldamc vels, war moadginos<br />

am situaciis <strong>samarTlebrivi</strong> Sedegebi (dro _ 5 wuTi).<br />

gakveTilis dasasruls maswavlebeli moswavleebs avalebs Semdegi gakve<br />

TilisaTvis Sin daweron Txzuleba “10 nabiji narkomaniis Tavidan<br />

asa rideblad”.<br />

Tambaqos produqciis realizacia<br />

II gakveTili<br />

gakveTilis procesi<br />

maswavlebeli sTxovs moxalise 2-3 moswavles, mokled warmoadginon<br />

sa ku Ta ri saSinao davaleba, ris Semdegac maswavlebeli samarTaldamcvels<br />

sTxovs Seafasos warmodgenili mosazrebebis marTlzomiereba (dro<br />

– 5-7 wuTi).<br />

saSinao davalebis ganxilvis Semdgom maswavlebeli klass acnobs Tambaqos<br />

moweviT gamowveuli Sedegebis 2-3 faqts moswavlis wignidan. samarTaldamcveli<br />

ki acnobs moswavleebs kanonis “saqarTveloSi Tambaqos<br />

kon trolis Sesaxeb” debulebebs (dro – 5-7 wuTi).<br />

Semdeg maswavlebeli yofs klass 4 jgufad da Zlevs davalebas. jgufebi<br />

unda gaecnon moswavlis wignSi moyvanil yvela faqts Tambaqos<br />

mowevasTan dakavSirebiT da SeTanxmebuli msjelobis Sedegad unda<br />

war moadginon sakuTari argumentebi, ramdenad samarTlianad miaCniaT<br />

aRniSnuli kanonis TiToeuli debuleba. drois dazogvisa da miRebuli<br />

Sedegebis meti TvalsaCinoebisaTvis SesaZlebelia samarTaldamcvelma<br />

dafaze an didi formatis qaRaldze winaswar gaamzados Sesabamisi<br />

cxri li, romelSic Casvams jgufebis pasuxebs, magaliTad:<br />

“saqarTveloSi Tambaqos kontrolis<br />

Sesaxeb” kanoniT akrZalulia<br />

Tambaqos moxmareba:<br />

• saaRmzrdelo, saganmanaTleblo,<br />

saganmanaTleblo-saaRmzrdelo<br />

dawesebulebebsa da daxurul<br />

sportul nagebobebSi;<br />

• samedicino da farmacevtul<br />

dawesebulebaTa SenobebSi;<br />

116<br />

miuRebelia<br />

nawilobriv<br />

misaRebia<br />

srulad<br />

misaRebia


• skolamdeli aRzrdis dawesebulebebSi,<br />

skolebSi, agreTve 18<br />

wlamde asakis pirebisaTvis gankuTvnildawesebuleba-organizaciebSi<br />

da maT mimdebare teritoriebze<br />

50 metris daSorebiT;<br />

• im savaWro obieqtebSi, romleb-<br />

Sic xdeba bavSvTa tansacmlisa<br />

da saTamaSoebis realizacia;<br />

• sigaretis erTeuli RerebiT,<br />

erTeuli SefuTviT (kolofiT)<br />

Tu masSi 20 Rer sigaretze naklebia;<br />

samuSaosTvis jgufebs eZlevaT 5-7 wuTi, xolo prezentaciisTvis _ 3-3<br />

wuTi.<br />

miRebuli informaciis ukeT gaazrebisaTvis maswavlebeli sTxovs moswavleebs,<br />

3-4 wuTis ganmavlobaSi wyvilebSi ganixilon kanonis aq moyvanili<br />

debulebebis kuTxiT SemTxveva “umuSevari qalbatoni inga” da<br />

gansazRvron:<br />

ra saqmianobas urCevdnen qalbaton ingas sakuTari ojaxis keTil dRe obisTvis?<br />

maT unda daasabuTon sakuTari mosazreba.<br />

SemTxveva:<br />

“qalbatoni inga umuSevari iyo da gadawyvita, ojaxi gare vaWrobiT erCina. amisaTvis<br />

man daiwyo mzesumzirisa da sigaretis gayidva. man kargad icoda, rom saukeTeso<br />

adgili amisaTvis misi saxlis gverdze arsebuli skolis ezo iyo. man daiwyo<br />

sigaretis RerebiT vaWroba. misi ZiriTadi myidvelebi me-8 - me-11 klaseli bavS vebi<br />

iyvnen.”<br />

4-5 wyvilis daskvnebis warmodgenis Semdeg samarTaldamcveli ganumartavs<br />

mos wavleebs administraciul samarTaldarRvevaTa kodeqsis moTxovna<br />

Ta Sesrulebis meqanizmebs (dro – 2-3 wuTi).<br />

axla maswavlebeli aCvenebs moswavleebs videosiuJets “totalizato ri”.<br />

Semdeg igi azrobrivi rukis gamoyenebiT avlens moswavleTa codnasa da<br />

damokidebulebas totalizatoris mimarT (dro – 5-6 wuTi).<br />

Semdeg maswavlebeli mokled acnobs moswavleebs azartuli TamaSobebis<br />

ganmartebas, xolo samarTaldamcveli ganumartavs aseT TamaSobeb-<br />

Tan dakavSirebul cnebebsa da samarTlebriv debulebebs (dro – 4-5<br />

wu Ti).<br />

117


miRebuli informaciis ukeT gaazrebisaTvis maswavlebeli sTavazobs<br />

mos wavleebs wyvilebSi muSaobas Semdegi davalebiT:<br />

• gaixseneT, CamoTvlili TamaSobebidan romelia yvelaze popu la ruli<br />

Tqvens Tanatolebs Soris?<br />

• erTad CamoayalibeT is mizezebi, ris gamoc aris esa Tu is TamaSoba<br />

popularuli.<br />

• moifiqreT is alternativebi, rac, erTi mxriv, daakmayofileb da mozardebis<br />

survils, rom iTamaSon da, meore mxriv, Tavidan aari deb da<br />

maT kanonis darRvevas.<br />

4-5 wyvilis daskvnebis warmodgenis Semdeg maswavlebeli ajamebs moswavleTa<br />

mosazrebebs da samarTaldamcveli Seaxsenebs maT im kanondar-<br />

Rve vebs Sesaxeb, romelTac yvelaze xSirad iwvevs arasrulwlovan Ta<br />

mier azar tuli TamaSobebi. (dro – 2-3 wuTi).<br />

gakveTilis bolo etapze maswavlebeli aCvenebs moswavleebs videosiuJets<br />

“civi iaraRis akrZalva”, ris Semdegac kuTxeebis meTodiT warmar-<br />

Tavs saklaso diskusias debulebiT “arasrulwlovanis mier civi iara-<br />

Ris tarebisaTvis unda daisajos mxolod mSobeli” (dro – 5-7 wuTi).<br />

Semdeg samarTaldamcveli moswavleebs acnobs saqarTvelos kanonmdeblobiT<br />

gansazRvrul debulebebs civ iaraRTan dakavSirebiT (dro – 2-3<br />

wuTi).<br />

maswavlebeli yofs klass 3 jgufad da aZlevs davalebas:<br />

• gansazRvreT samarTliania Tu ara civi iraRis tarebis kanoniT<br />

dad genili SezRudvebi?<br />

• CamoTvaleT yvela is safrTxe, rac dakavSirebulia civi iaraRis<br />

tarebasTan da moiyvaneT Sesabamisi magaliTebi.<br />

• CamoayalibeT Tqveni mosazreba Tqvens skolaSi civi iaraRis tarebis<br />

kontrolis meqanizmebTan dakavSirebiT.<br />

(dro – 6-10 wuTi).<br />

jgufebs daskvnebis warmodgenisaTvis eZlevaT 3-3 wuTi.<br />

Semdeg samarTaldamcveli sTxovs moswavleebs, gakveTilze miRebu li<br />

codnis/gamocdilebis gaTvaliswinebiT individualurad Seavson mraval<br />

waxnagiani reitingis sqema principiT ,,yvelaze mavne _ nakle bad mavne”<br />

da gakveTilis bolos miakran es furclebi dafaze (dro - 3 wuTi).<br />

dasasrul maswavlebeli ,,reitingebis gamofenis” daTvalierebis Semdeg<br />

aRniSnavs saerTo-saklaso reitings da askvnis, rom sinamdvileSi nebismieri<br />

mavne Cveva, romelsac kanonsawinaaRmdego moqmedebebamde mihyavs<br />

adamiani, erTnairad mZime Sedegebis momtania rogorc pirovnebis, ise<br />

sazogadoebisTvis.<br />

118


mavne Cvevebi da maTi Sedegebi<br />

narkotikebis gamoyeneba seriozul samedicino, socialur da samarTleb<br />

riv problemebTan aris dakavSirebuli. am sakiTxis gadauWrelobas<br />

uzarmazari zianis motana SeuZlia da ukve moutana kidevac sazogadoebas.<br />

narkomaniis, rogorc daavadebis, Camoyalibebisa da ganviTarebis<br />

pro cesi sami ZiriTadi parametriT xasiaTdeba. es parametrebia: gonebrivi<br />

damokidebuleba, fizikuri damokidebuleba da mania.<br />

gonebrivi damokidebuleba gamoixateba “kaifis” survilSi, rac grZno bebs<br />

aClungebs da adamians gare samyaros mimarT indiferentuls xdis.<br />

fizikuri damokidebuleba aris mdgomareoba, rodesac narkomans ukve<br />

iseT mdgomareobamde hyavs miyvanili sakuTari organizmi, rom igi narkotikebis<br />

tyveobaSi eqceva da maT gareSe fizikuradac itanjeba da<br />

go nebrivadac.<br />

mania narkomaniis bolo stadiaa, rodesac adamianis organizmi ukve ise<br />

Zlierad aris damokidebuli narkotikebze, rom mxolod didi dozis<br />

miRebisas aRwevs “kaifis” mdgomareobas, rac ise azianebs mis janmrTelobas,<br />

rom aseTi cxovrebis wesis arCeva, faqtobrivad, nel sikvdils, anu<br />

egreT wodebul “TeTr” sikvdils udris.<br />

narkomania seriozuli daavadebaa, romelic swrafad vrcel deba (zogi<br />

mecnieris mtkicebiT, yoveli narkomani ramdenimes ki dev iT revs am saqmeSi).<br />

narkomanias adamiani socialur da moralur degrada ciam de mihyavs.<br />

bolo wlebSi gaizarda im adamianTa raodenoba, romlebic wamlebs arasamedicino<br />

daniSnulebiT xmaroben da es swored narkomaniiT daava debuli<br />

adamianebi arian. miuxedavad samarTaldamcavebis Tavga modebuli<br />

mcdelobisa narkobiznesi da narkomania aRkveTon, sazo ga doebis aqtiuri<br />

monawileobis gareSe es brZola warmatebiT ver dam Tavrdeba.<br />

narkomaniis gavrcelebas, cxadia, xels uwyobs socialuri da ekono mikuri<br />

problemebi. axalgazrda Taobis janmrTeloba imdenad mniSvne lova nia,<br />

rom aRniSnuli problema dauyovnebliv unda gadaiWras. saWiroa Cve ni<br />

sazogadoebis yvela doneze gaCaRdes brZola narkomaniis winaaRmdeg.<br />

unda gavacnobieroT, rom narkomaniasa da narkobiznesTan brZola yvela<br />

Cvenganis movaleobaa da am sakiTxisadmi indiferentizmi yovlad<br />

dauSvebelia. narkotikebis gasarTobad gamoyenebasac ki SeiZleba sasikv<br />

dilo Sedegi mohyves. gasaTvaliswinebelia isic, rom zogierTi fsiqologiuri<br />

zemoqmedebis unaris mqone wamlis Sovna, romelic eqi mis<br />

119


eceptiT gaicema, ufro advilia, vidre narkotikebis SeZena da amitomac<br />

wamlebis borotad gamoyenebis aRsakveTad seriozuli iuridiuli zomebi<br />

unda iqnes miRebuli.<br />

narkomaniasTan dakavSirebuli gansakuTrebuli safrTxe imaSi mdgomareobs,<br />

rom mis samiznes axalgazrdebi warmoadgenen. narkomanTa 70% 17dan<br />

30 wlamde axalgazrdaa. aRricxvaze ayvanili narkomanebis TiTqmis<br />

naxevari studentebi arian. axalgazrdebi arian narkotikebiT movaWreebic.<br />

kanoni gansakuTrebiT mkacria narkotikebiT movaWreTaAmimarT, xolo<br />

arasrulwlovanTa Soris narkotikebis gavrcelebisaTvis jarima<br />

ki dev ufro maRalia, vidre sxva dros.<br />

Tanamedrove medicinas narkotikebisagan organizmis mxolod fizikurad<br />

gawmenda SeuZlia, gonebrivi damokidebulebisgan gankurneba ki, albaT,<br />

kidev didxans ver moxerxdeba. amitomac sakmarisi ar aris mxolod samarTaldamcavebis<br />

mier ganxorcielebuli kontroli da prevenciuli<br />

RonisZiebebi. am brZolaSi yvela unda CaerTos, radganac yuradRebis<br />

mo dunebam SeiZleba katastrofamde migviyvanos.<br />

nivTierebebis borotad gamoyeneba<br />

nivTierebebis borotad gamoyeneba narkomaniaa. “kaifis” mizniT kontrolirebadi<br />

nivTierebebis gamoyeneba narkomanias da am nivTierebebze damokidebulebas<br />

iwvevs. arsebobs kontrolirebadi nivTierebebis gamoyenebis<br />

sxvadasxva gzebi (moweva, gadaylapva, SesunTqva, SpriciT Seyvana<br />

da a.S.). imis mixedviT, Tu ra tipis nivTierebas iyeneben, narkotikebis<br />

momxmareblebi metad an naklebad aqtiurebi/agznebulebi arian. rogorc<br />

wesi, agznebuli adamiani Tavs ufro cocxlad, laRad da janmrTelad<br />

grZnobs. mas eCveneba, rom ufro Zlieria, emateba energia da Semoqmedebi-<br />

Ti unari. magram yovelive es mxolod warmosaxvis nayofia, narkotikis<br />

zemoqmedebiT warmoqnili miraJi. naklebad aqtiurobis SemTxvevaSi<br />

nar komans saerTo sisuste emarTeba da apaTiaSi vardeba, anu inte ress<br />

kargavs irgvliv yvlafris mimarT.<br />

ra aris narkomania?<br />

adamians, romelsac ramdenjerme miuRia narkotiki, cota xanSi “kaifis”<br />

Zlieri survili uCndeba, rac imas niSnavs, rom misi goneba kontrolirebad<br />

nivTierebebze damokidebuli xdeba.<br />

arsebobs kidev erTi, mwvave formis damokidebuleba anu fizikuri damokidebuleba,<br />

rodesac kontrolirebadi nivTierebebis moxmareba uk ve<br />

Cvevad aqvs qceuli adamians da aseTi nivTierebebis miReba ukve au-<br />

120


ci leblad sWirdeba mis organizms, raTa qimiur-biologiuri balansi<br />

aRadginos.<br />

rodesac kontrolirebad nivTierebebze fizikuri damokidebulebis mqone<br />

adamiani Tundac droebiT Sewyvets narkotikebis gamoyenebas, misi<br />

organizmi axal, mZime mdgomareobaSi vardeba, rasac “lomkas” uwodeben.<br />

droTa ganmavlobaSi narkomans wamlis dozis TandaTan gazrda uwevs, ra-<br />

Ta “kaifis” adrindel kondicias miaRwios. wamlis armiRebis SemTxvevaSi<br />

is ukiduresad gaRizianebuli da nerviuli xdeba, uWirs yuradRebis<br />

koncentracia, vardeba apaTiaSi.<br />

aseT adamians SeiZleba sadilobisas CamoeZinos, daudevrobiT sigaretiT<br />

amoewvas tansacmeli an sabani, Tvalis gugebi arabunebrivad uviwrovdeba,<br />

mklavebze nanemsarebi aCnia da a.S. TandaTan ukiduresi agznebuloba da<br />

SiSi sul ufro Zneli gasakontrolebeli xdeba da aseTi mdgomareoba<br />

depresiaSi gadaizrdeba, rac zogjer TviTmkvlelobiTac mTavrdeba.<br />

vin xdeba narkomani?<br />

narkomanebi, macduneblebi da narkotikebiT movaWreebi xSirad cdiloben<br />

CaiTrion mozardebi, romelTa pirovnebac jer Camouyalibebelia.<br />

xSir SemTxvevaSi isini nivTierebis pirvel dozas ufasod sTavazoben<br />

axalbedebs. mecnierulad da praqtikuladac damtkicebulia, rom Ti-<br />

Toeuli narkomani eqvs sxvas iTrevs.<br />

axalgazrdebi, gansakuTrebiT ki mozardebi, xSirad SeiZleba aRmoCndnen<br />

narkomanTa garemocvaSi an erTi narkomani mainc gaicnon. mTeli cxovrebis<br />

ganmavlobaSi yovel biWs erTxel mainc sTavazoben narkotiks.<br />

adamianebis did nawils cxovrebaSi bevri gansacdeli da siZnele xvdeba,<br />

magram yvela narkomanad mainc ar iqceva. maS ratom uviTardeba erTs<br />

damokidebuleba, meores ki ara, rodesac es adamianebi erTsa da imave<br />

obieqtur pirobebSi imyofebian?<br />

kanafis jgufis narkotikebi (marixuana, haSiSi, haSiSis zeTi) sxva niv-<br />

Tierebebze ufro metad aris gavrcelebuli, nawilobriv im “miTis” gamo,<br />

rom am tipis narkotikebi TiTqos mxolod siamovnebas hgvris adamians<br />

da janmrTelobas ar azianebs. bevrs kanafis moxmareba TamaSi hgonia da<br />

ver xvdeba, ramdenad sazianoa es misi janmrTelobisaTvis.<br />

is, vinc sxvebs kanafs sTavazobs, maT arwmunebs, rom es narkotiki mavne<br />

ar aris, piriqiT, sasargebloc kia. aseTi adamianebi axalbedebs narkotiks<br />

sTavazoben da Tan eubnebian, rom es maT did siamovnebas moutans,<br />

rom maT araCveulebrivi xilvebi eqnebaT.<br />

narkotikis pirvelad gasinjvis Semdeg bevr axalgazrdas imedi ucruv<br />

deba, magram ganagrZobs am nivTierebis miRebas, radganac jgufSi<br />

121


yo velTvis gamoCndeba erTi adamiani, romelic maT TvalSi didi avto<br />

ritetiT sargeblobs da es adamiani axalbedebs uxsnis, rom Tu<br />

siamovneba pirvelsave jerze ver gamoscades, kidev unda scadon da bolos<br />

es aucileblad moxdeba. mokled, rac ufro xSirad miiRebs axalbeda<br />

narkotiks, miT ufro meti Sansia imisa, rom is igemebs aRTq mul<br />

“siamovnebas” da... narkomanic gaxdeba.<br />

mraval sociologiur, samedicino da fsiqologiur gamokvlevaze dafuZnebulma<br />

istoriulma gamocdilebam daadastura, rom kanafi erT-erTi<br />

yvelaze saSiSi nivTierebaa. is mavne zegavlenas axdens organizmze da<br />

iwvevs damokidebulebas.<br />

amerikis SeerTebul StatebSi Catarebulma gamokvlevam cxadyo, rom marixuanas<br />

momxmarebeli kolejis studentebis 77%-s ufro dabali niSnebi<br />

aqvT, vidre maT, vinc marixuanas ar eweva. aseTi studentebi gak ve-<br />

Tilebsac ufro xSirad acdenen.<br />

adamianis xasiaTi da pirovneba aRzrdisa da ganaTlebis procesSi yalibdeba<br />

da didad aris damokidebuli mSoblebze, maswavleblebze da<br />

amxanagebze.<br />

ra faqtorebi uwyobs xels narkomaniis gavrcelebas?<br />

• pirovnuli Tvisebebi (susti nebisyofa).<br />

• gare faqtorebi: zewola Tanatolebisagan, narkotikebis xelmisawvdomoba<br />

da popularoba, mozardis survili “magari” gamoCndes,<br />

cnobismoyvareoba, cxovrebiseuli siZneleebi da sxva problemebi.<br />

narkomanad gadaqcevis albaToba metia, rodesac zemoT CamoTvli li<br />

yvela faqtori erTdroulad arsebobs. adamiani narkomani xdeba,<br />

Tu mis cxovrebaSi qvemoT mocemuli faqtorebidan erT-erTs mainc<br />

aqvs adgili.<br />

es faqtorebia:<br />

• narkotikebis gamoyenebis survili da narkomanad qcevis SesaZle<br />

bloba izrdeba araswori Sexedulebis wyalobiT, romlis mixedvi<br />

Tac kontrolirebadi nivTierebebi sasiamovno gancdebsa<br />

da aRtacebas iwvevs da maTTvis Tavis danebeba nebismier dros<br />

SeiZleba.<br />

• droTa ganmavlobaSi gonebrivi damokidebuleba fizikur damoki<br />

debulebaSi gadaizrdeba da narkomani iZulebuli xdeba narkotike<br />

bi gamoiyenos, raTa tanjva Seimsubuqos.<br />

amgvarad, mojadoebuli wre ikvreba: imisaTvis, rom wamlis moklebiT<br />

gamowveuli tanjva Tavidan aicilos da siamovneba ganicados,<br />

nar komani iZulebuli xdeba, mudmivad moixmaros wamali da<br />

122


misi do za drodado gazardos. es ki pirovnebis gonebriv da<br />

socialur degradacias iwvevs.<br />

ra Sedegebi mohyveba narkotikebis gamoyenebas?<br />

narkotikebiT organizmis xangrZlivi mowamvla azianebs nervul sistemas.<br />

pirovnebis cvlileba moraluri faseulobebis Secvlas iwvevs.<br />

narkomans naklebi biologiuri moTxovnlebebi, miznebi, interesebi da<br />

imedebi aqvs.<br />

TandaTanobiT wamali sakvebze ufro mniSvnelovani xdeba da narkomans<br />

mxolod is survili amoZravebs, rom radac ar unda daujdes, kidev moipovos<br />

narkotikebi. am erTaderT survils emyareba misi azrebi da qmedebebi.<br />

aseT mdgomareobas Tan axlavs Zlieri Tavis tkivilebi da kunTe bis<br />

caxcaxi. kanafis gamoyeneba amcirebs tvinisTvis sisxlis miwodebas, ris<br />

gamoc adamianis gonebrivi (inteleqtualuri) SesaZleblobebi qveiTdeba.<br />

adamiani ufro swrafad iRleba, mas bevri ram (mag. ojaxi, skola, Zveli<br />

megobrebi) aRizianebs, uWirs yuradRebis koncentracia, problemebi<br />

uf ro rTulad eCveneba da misi qcevebi dabneuli xdeba. narkotikebis<br />

mi Reba ufro mavnebelia adreul asakSi, rodesac adamiani jer kidev sakuTari<br />

pirovnebis damkvidrebis procesSia, xolo misi organizmi jer<br />

kidev viTardeba.<br />

narkotikebi janmrTelobis finansuri danaSauli<br />

dazianeba zarali<br />

narkomans SeuZlia ukanaskneli lukma gamoacalos sakuTar ojaxs imisaTvis,<br />

rom narkotiki iyidos. amis gamo bevri narkomani kargavs ojaxs<br />

da samsaxurs, xdeba damnaSave, mawanwala an meZavi.<br />

123


epilogis nacvlad<br />

Tumca bevr mozards arasodes gausinjavs kontrolirebadi nivTierebebi<br />

da ar mouwevia kanafi, narkomanebis umetesoba ase iwyebs:<br />

Tambaqo alkoholi kanafi<br />

gaxsovdeT, rom narkomanis gamojanmrTeleba mxolod eqimze, fsiqologze<br />

an sxva specialistze ki ar aris damokidebuli, aramed TiToeul<br />

Cvenganze, Cvens damokidebulebaze, im pirobebze, rasac ojaxebSi, skoleb-<br />

Si da sazogadoebaSi ganaTlebis misaRebad vuqmniT Cvens bavSvebs.<br />

aiv / Sidsi<br />

aiv: adamianis imunodeficitis virusi<br />

organizmis sxvadasxva ujreds ikavebs, gansakuTrebiT imunuri sistemis<br />

ujredebs. adamianis organizmSi SeRwevis Semdeg aiv-i mis im ujredebze<br />

vrceldeba, romelTa funqciac ucxo sxeulebTan brZolaa, Semdeg am<br />

uj redebSi gamravlebas iwyebs da sul axal da axal virusebs war moqmnis.<br />

aiv-is matarebels SeiZleba 7-15 weli ar hqondes janmrTelobis problemebi,<br />

magram infeqciis wyaros warmoadgendes. aseTi adamianebi infeq<br />

ciis wyaros warmoadgenen daavadebis nebismier safexurze. aiv-is<br />

virusis aRmoCena maTi sxeulis yvela organoSi SeiZleba.<br />

Sidsi: SeZenili imunodeficitis sindromi<br />

Sidsi aiv-is bolo stadiaa, rodesac imunuri sistema ukve moSlilia<br />

da organizmi daucvelia sxvadasxva infeqciuri da simsivnuri daava debisagan.<br />

aiv-i Sidsad SeiZleba virusis organizmSi SeRwevidan mxolod 7-15<br />

wlis Semdeg Camoyalibdes. mis ganviTarebas xels uwyobs narkotikebis,<br />

alkoholis, Tambaqos moxmareba, arajansaRi kveba da stresi.<br />

rogor ar gadadis aiv virusi?<br />

aiv-i mxolod adamianis organizmSi cxovrobs da mravldeba. mas adamia nis<br />

124


organizmis ujredis gareT mxolod Zalian xanmokle drois ganmavlobaSi<br />

SeuZlia arseboba. amitomac, sxva virusebisgan gansxvavebiT, aiv-i<br />

ar gadadis haeridan, wylidan, sakvebidan an sayofacxovrebo nivTebidan.<br />

swored amitomaa, rom es virusi ar gadadis komunikaciis dros, xelis<br />

CamorTmevisas, moxvevis an megobruli kocnis dros, arc saerTo dana-<br />

Canglis, sawolis TeTreulis, tansacmlis, sacurao auzis, abazanis da<br />

a.S xmarebiT. saSiSi ar aris aiv-iT daavadebul adamianTan erT oTaxSi<br />

cxovreba an misi movla.<br />

gadadeba SeuZlebelia Sinauri cxovelebis meSveobiTac, radganac es<br />

daavadeba cxovelebs da frinvelebs ar emarTebaT. is arc koRoebis an<br />

sxva nestriani mwerebis saSualebiT vrceldeba, radgan virusi mxolod<br />

adamianis ujredebSi cocxlobs da mravldeba, maSin, rodesac mweris<br />

kuWSi moxvedrisTanave iRupeba.<br />

aiv-is gadadebis gzebis grafikuli gamosaxuleba<br />

sqesobrivi gziT gadadeba<br />

samedicino mowyobilobebi<br />

sisxliT gadadeba<br />

kontrolirebadi<br />

nivTierebebis SpriciT<br />

venaSi Seyvana<br />

dedisgan Svilze gadasvla<br />

125<br />

heteroseqsualuri<br />

homoseqsualuri<br />

arasteriluri<br />

samedicino xelsawyoebi<br />

inficirebuli donoris<br />

sisxlis gadasxma<br />

inficirebuli organoebis<br />

gadanergva<br />

orsulobis periodSi<br />

mSobiarobis dros<br />

ZuZuTi kvebis dros


inkubaciis periodi<br />

rodesac aiv-i sisxlSi SeaRwevs, organizmi iwyebs masTan mebrZoli antisxeulebis<br />

gamomuSavebas. aseTi antisxeulebis gamosamuSaveblad mas<br />

ori kviridan sam Tvemde dro sWirdeba, xolo zogjer mTeli welic.<br />

am periods, rodesac organizmSi ukve arsebobs virusi, romelsac anti<br />

sxeulebi jer ar gamoumuSavebia, “sainkubacio periodi” ewodeba. am<br />

periodSi virusis matareblebi ukve infeqciis wyaros warmoadgenen.<br />

aiv/Sidsis mkurnaloba Zalian rTulia. miuxedavad am sferoSi bolo<br />

wlebSi miRweuli sagrZnobi progresisa, ar arsebobs erTi romelime wamali,<br />

romelsac organizmis am virusisgan gawmenda da imunuri sistemis<br />

aRdgena SeuZlia. amJamad arsebuli yvela wamali mxolod aferxebs aRniSnuli<br />

virusis organizmSi ganviTarebas. misgan gankurnebis saSualeba<br />

jer ar mougoniaT. yvela arsebul saSualebas mxolod avadmyofis<br />

sicocxlis gaxangrZliveba an misi mdgomareobis gaumjobeseba SeuZlia.<br />

mkurnalobis efeqturoba daavadebis meore etapis prevenciasa da wamlebis<br />

sworad SerCevaSi mdgomareobs.<br />

aiv-iT/SidsiT daavadebul adamianTa uflebebis dacva<br />

adamianis uflebebs pativiscema da dacva sWirdeba. gansakuTrebu li<br />

mniSvneloba aqvs aiv-iT/SidsiT daavadebuli adaminis uflebebis dacvas,<br />

radganac garSemo myofTa mxridan pativiscema daavadebul adamianebs<br />

naklebad daucvelad agrZnobinebs Tavs da Tanasworobis gancdas<br />

uCens.<br />

aradiskriminaciuli damokidebuleba adamianis erT-erTi ZiriTadi ufle<br />

baa, romelic metad mniSvnelovania adamianis ganviTarebisa da srulyofilad<br />

cxovrebisaTvis.<br />

TiTqmis yvela qveynis konstituciaSia asaxuli janmrTelobis dacvis<br />

ufleba.<br />

adamianis imunodeficitis virusi mxolod adamianis imunur sistemas<br />

azianebs.<br />

sxvadasxva gziT daavadebis gadadebis albaTobis xarisxi:<br />

pirveli jgufi _ sqesobrivi gziT gadasvla (70-90%)<br />

meore jgufi _ janmrTeli adamianis sisxlSi daavadebuli sisxlis<br />

Serevis gziT gadasvla (100%)<br />

mesame jgufi _ dedisgan Svilze gadasvla (30%)<br />

126


a aris aiv/Sidsi<br />

ra aris aiv-is infeqciis wyaro?<br />

rogor gadadis aiv-i?<br />

rogor aviciloT Tavidan aiviT<br />

inficireba?<br />

inficirebis Semdeg ramden<br />

xanSi gamoCndeba sisxlSi aivis<br />

virusi?<br />

ra zegavlenas axdens aiv-i adamianis<br />

organizmze?<br />

romeli biologiuri nivTierebebi<br />

Seicavs aiv-is viruss yvelaze<br />

didi raodenobiT?<br />

rogor ar gadadis aiv-i?<br />

vin SeiZleba iyos aiv-iT daavadebuli?<br />

aiv _ adamianis imunodeficitis virusi;<br />

Sidsi _ SeZenili imunodeficitis sindromi.<br />

aiv-is infeqciis erTaderTi wyaro am daavadebiT inficirebuli<br />

adamiania.<br />

sqesobrivi kavSiris an daavadebuli sisxlis organizmSi moxvedris<br />

gziT, aseve gadadis dedisgan Svilze.<br />

nu gamoiyenebT kontrolirebad nivTierebebs; erTi seqsualuri<br />

partnioris erTguli iyaviT; nu iqoniebT SemTxveviT seqsualur<br />

kavSirebs; gamoiyeneT erTjeradi Spricebi; gamoiyeneT<br />

kontraceptivebi.<br />

aiv-is antisxeuli sisxlSi inficirebis Semdeg 3-6 Tvis Semdeg<br />

gamoCndeba.<br />

aiv-i auaresebs organizmis imunur sistemas, ris Se de gadac<br />

avadmyofi verc erT sxva daavadebas veRar umklavdeba.<br />

sisxli; saTesle jirkvlisa da vaginaluri gamonadenebi; dedis<br />

rZe.<br />

air-wveTovani gziT; aiv-is matarebelTan komunikaciis; megobruli<br />

gadaxvevis; kocnis; xelis CamorTmevis dros; mwerebis<br />

meSveobiT.<br />

is, vinc ar icis, Tu rogor gadadis es daavadeba da ar iRebs<br />

zomebs misi prevenciisaTvis.<br />

127


Tema 7 - organizebuli danaSauli<br />

mizani<br />

moswavleebi gaecnobian organizebuli danaSaulis tipebs. moswavleebi<br />

gaiazreben organizebuli danaSaulis saSiSroebas adamianisa da sazo gadoebis<br />

usafrTxoebisa da keTildReobisaTvis, policiis mniSvnelobas<br />

TiToeuli moqalaqisa da mTeli sazogadoebisTvis.<br />

xangrZlivoba - ori gakveTili (2 akademiuri saaTi).<br />

saWiro resursebi _ videosiuJeti “arasrulwlovani atenelebi”, videosiuJeti<br />

`kanonieri qurdebis winaaRmdeg brZola”, furclebi, kalmebi,<br />

patara baraTebi, markerebi, didi formatis qaRaldebi.<br />

I gakveTili - ras niSnavs organizebuli danaSauli<br />

gakveTilis procesi<br />

samarTaldamcveli moswavleebs ganumartavs organizebuli danaSaulis<br />

arsebiT niSnebs, uxsnis individualuri da organizebuli danaSaulis<br />

gansxvavebebsa da msgavsebebs. mokled axasiaTebs organizebuli dana-<br />

Sa ulis 8 ZiriTad niSans da wers dafaze. amasTan, igi yuradRebas<br />

amax vilebs imaze, rom me-20 saukunidan moyolebuli organizebuli damnaSaveebi<br />

sul ufro metad cdiloben arasrulwlovanTa CarTvas Ta -<br />

vianT saqmianobaSi da es globalur problemad aris qceuli. mohyavs<br />

organizebuli danaSaulis saxeebi da konkretuli magaliTebi sakuTari<br />

an TanamSromlebis gamocdilebidan (dro _ 10 wuTi).<br />

maswavlebeli klass sTxovs moiyvanos adgilobrivi (quCis) bandebis,<br />

qvey nis masStabis da saerTaSoriso donis organizebul damnaSaveTa<br />

ma galiTebi, romelTa Sesaxebac gaugiaT, xolo samarTaldamcveli aRniSnavs<br />

maT dafaze Sesabamis 3-svetian cxrilSi (dro _ 5 wuTi)<br />

adgilobrivi (quCis)<br />

bandebi<br />

qveynis masStabiT mo-<br />

qmedi danaSaulebrivi<br />

jgufi<br />

128<br />

saerTaSoriso donis<br />

danaSaulebrivi jgufi


Semdeg maswavlebeli sTxovs samarTaldamcvels, ganmartos, ramdenad<br />

Seesabameba moyvanili magaliTebi organizebuli danaSaulis niSnebs<br />

(dro _ 5 wuTi).<br />

samarTaldamcveli moswavleebs sTxovs, gaarkvion zemoT CamoTvlili<br />

saqmianobis uaryofiTi Sedegebi pirovnebisa da sazogadoebisaTvis, sakuTari<br />

mosazrebebi ganamtkicon konkretuli magaliTebis gaxsenebiT.<br />

maswavlebeli iyenebs am kiTxvas saklaso diskusiis warmarTvisTvis, sadac<br />

samarTaldamcvelic sxva moswavleebiviT monawileobs. samar Taldamcveli<br />

am diskusiaSi monawileobisas aRwers da ganmartavs ,,qurdu li<br />

samyaros” fenomens saqarTveloSi, uCvenebs siuJets `kanonieri qurdebis<br />

winaaRmdeg brZola” (dro _ 15 wuTi).<br />

Semdeg maswavlebeli yofs moswavleebs oTx jgufad da sTxovs maT,<br />

5-wuTiani ganxilvis Sedegad TiTo wuTis ganmavlobaSi warmoadgi non<br />

Sejerebuli pasuxebi kiTxvebze:<br />

• gaugiaT Tu ara termini ,,kanonieri qurdi”?<br />

• maTi azriT, ra igulisxmeba am terminSi?<br />

• ra funqcia akisria ,,kanonier qurds” sazogadoebaSi?<br />

• maTi azriT, es statusi dadebiTi datvirTvis matarebelia Tu uaryo<br />

fiTis?<br />

TiToeuli jgufis mosazrebebs samarTaldamcveli an maswavlebeli aRniSnavs<br />

dafaze (dro _ 5 wuTi).<br />

Semdeg maswavlebeli gonebrivi ieriSis meTodiT avsebs T-sqemas dafaze<br />

,,kanoniereba da qurdi”. igi moswavleebs jer sTxovs, gaixsenon<br />

ras gulisxmobs termini ,,kanoniereba”, Semdeg sTxovs ganmarton, ra<br />

igulisxmeba terminSi – ,,qurdi”. bolos am ori terminis ganmartebas<br />

sTxovs samarTaldamcvels (dro _ 5 wuTi).<br />

axla ki maswavlebeli sTxovs moswavleebs, imsjelon, ramdenad SeiZleba<br />

Seesabamebodes es ori termini (,,kanonieri” da ,,qurdi”) erTmaneTs?<br />

klas Si gamoTqmul 3-4 mosazrebas samarTaldamcveli aRniSnavs dafaze.<br />

dasasrul, igi Tavad ganmartavs im Sesabamisoba-Seusabamobas, romelic<br />

gamovlinda moswavleTa daskvnebSi (dro _ 5 wuTi).<br />

II gakveTili _ organizebuli danaSaulis saxeebi<br />

da Sedegebi<br />

gakveTilis procesi<br />

wina gaakveTilze miRebuli informaciisa da gamoTqmuli Sexedulebebis<br />

analizisaTvis maswavlebeli yofs klass 4 jgufad ise, rom debatebSi<br />

129


monawile 2 jgufis moswavleebi Sereulad dakompleqtdnen. igi aZlevs<br />

jgufebs davalebas (dro _ 10 wuTi):<br />

• ganixileT “qurduli samyaros” struqtura da moqmedeba organizebuli<br />

danaSaulis ZiriTadi niSnebis mixedviT. Sesabamisobebi gansazRv<br />

reT cxrilis saxiT.<br />

• SeTanxmdiT dadaasaxeleT TqvenTvis misabaZi maRalzneobrivi pirovnebis<br />

10 ZiriTadi Tviseba.<br />

• TiToeul TvisebasTan mimarTebiT ganixileT debatebis dros warmo<br />

Cenili “kanonieri qurdis” saerTo portreti da argu men ti re bulad<br />

gansazRvreT, ramdenad Seesabameba igi TqvenTvis misabaZ pi rovnebas?<br />

jgufebs sakuTari namuSevrebis warmosadgenad eZlevaT 3-3 wuTi.<br />

Semdeg maswavlebeli klass aCvenebs videosiuJets “arasrulwlova ni<br />

atenelebi”. igi moswavleebs yofs 4 jgufad da aZlevs davalebas (dro<br />

_ 10 wuTi):<br />

• gansazRvreT, aris Tu ara aRniSnuli SemTxveva organizebuli danaSaulis<br />

magaliTi?<br />

• daasaxeleT mizezebi, ris gamoc mozardebma miiRes aseTi gada wyvetileba.<br />

• raSi gamoixateba am SemTxvevis kavSiri organizebul danaSaulTan<br />

(“qurdul samyarosTan”)?<br />

• rogor unda moxdes aseTi saxifaTo movlenebis Tavidan acileba?<br />

jgufebs sakuTari namuSevrebis warmosadgenad eZlevaT 3-3 wuTi.<br />

maswavlebeli mimarTavs samarTaldamcvels, gaacnos klass, Tu vis SeuZlia<br />

ganaxorcielos is dadebiTi moqmedeba, romelsac viTom asrulebda<br />

an asrulebs sazogadoebaSi ,,qurduli samyaros” warmomadgeneli,<br />

Tan daasabuTos, ratom aris sasurveli, rom mis mier dasaxelebulma<br />

kanonmorCilma profesionalebma ganaxorcielon es moqmedeba (dro _<br />

5-7 wuTi).<br />

magaliTad:<br />

• mosamarTles SeuZlia gadaWras sazogadoebis wevrebs Soris warmoSobili<br />

dava, mosamarTle, Tavisi statusidan gamomdinare, davis<br />

gadaWrisas iqneba samarTliani, damoukidebeli, miukerZoebeli da<br />

sxva.<br />

• konfliqtologi, mediatori, socialuri muSaki, romelTac, profesionalizmidan<br />

gamomdinare, aqvT davis gadaWrisa da konfliqtis<br />

mogvarebis unar-Cvevebi da sxva.<br />

130


korufcia<br />

131<br />

danarTi 4<br />

korufcia laTinuri sityvaa da gauaresebas/dazianebas, gaufasureba sa<br />

da garyvnilebas niSnavs.<br />

korufcia Zalauflebis borotad gamoyenebas gulisxmobs, rac piradi<br />

Tu sxva interesebidan gamomdinare xdeba da gamoixateba qmedebaSi an<br />

umoqmedebaSi. korufcia, rogorc miniWebuli Zalauflebis borotad gamoyeneba,<br />

SeiZleba bevrnairi saxis iyos. korufciaa, magaliTad, meqrTameoba:<br />

qrTamis aReba, micema, miTviseba, am dros Suamavloba; proteq cioniz<br />

mi; Tanamdebobis an kavSiris borotad gamoyeneba: TanamdebobiT<br />

mi ni We bu li uflebebis borotad gamoyeneba an gadameteba, Tanamdebobis<br />

borotad gamoyenebis gziT saxelmwifo qonebis miTviseba an gaflangva,<br />

gayalbe ba an sakuTari interesebisaTvis sxvagvarad gamoyeneba.<br />

mafia<br />

Morte alla Francia, Italia anela! – sikvdili frangebs, amosunTqva italias!<br />

Morte Ai Francesi, Invasori, Assassini! - sikvdili frangebs, dampyroblebs da<br />

mkvlelebs (1282).<br />

Mazzini Autorizza Furti Incenti Avvelenamenti – macini brZanebs yaCaRobas, mowamvlas<br />

da cecxlis wakidebas.<br />

arabuli enis mixedviT:<br />

maha _ gamoqvabuli.<br />

mafia – erqva siciliur dialeqtze gamoqvabulebs, romlebsac xalxi<br />

afarebda Tavs.<br />

ma hias _ “mariaJi”, TavmaRali, gamanadgurebeli.<br />

mahfil _ TavSeyra.<br />

mu afa _ TavSesafris micema.<br />

ma afir _ tomi, romelic 831 – 1072 wlebSi siciliaSi batonobda.<br />

siciliuri dialeqti:<br />

mafiuzu, marfuzu _ amayi, sakuTar Tavze didi warmodgenis mqone,<br />

Tavdajerebuli, mamaci da lamazi.<br />

sxvadasxva italiuri dialeqtebidan:<br />

sxvadasxva italiuri dialeqtebidan:<br />

malfuzo _ urwmuno, damnaSave.<br />

mafia an maffia _ Raribi, gasaWiri.<br />

mafi, mafio an mafiun _ patara, Seuxedavi kaci; glexi, yovelgvari<br />

manerebis gareSe.


legenda: legendis mixedviT, sicilieli qaliSvili gaaupatiura safrangeTis<br />

jaris erT-erTma rigiTma. gogonas deda gamovida quCaSi da yviroda:<br />

„Ma – ffi a! Ma – ffi a!“ – Cemi gogo, Cemi gogo. Ma – ffi a! _ mogvianebiT<br />

iqca frangebisaTvis winaaRmdegobis gawevis simbolod.<br />

1860 _ oficialurad pirvelad gvxvdeba sityva „mafia“.<br />

1865 _ siciliis samarTaldamcavi organoebi “mafias” uwodeben quCis ya-<br />

CaRebs da damnaSaveebs.<br />

1871 _ wesrigis dacvis Sesaxeb siciliur kanonSi sityva “mafia” gulisxmobs<br />

mowanwale, eWvmitanil pirebs.<br />

1875 wels TiTqmis yvela evropul enaze gvxvdeba am sityvis gamoyenebis<br />

SemTxvevebi.<br />

“mafiur” struqturebs dasabami siciliaSi daedoT, me-19 saukunis Sua periodSi,<br />

rodesac siciliaze daingra batonymuri wyobileba da glex ma<br />

piradi Tavisufleba miiRo, miwis gareSe. miwis nakveTebi maTi mflo belebisagan<br />

ijariT aiRes “gabelutebma” da ufro didi procentiT miagireves<br />

glexebs.<br />

“gabelutebi” glexTa usafrTxoebis dasacavad maT arTmevdnen gadasaxads<br />

_ “picu”. “gabelutebs” amisTvis hyavdaT Tavisi “razmi”.<br />

1861 wels samxedro samsaxuris sayovelTaod gamocxadebam gamoiwvia<br />

si cilielTa ukmayofileba da isini rCeviT mimarTavdnen “gabelutebs”.<br />

“gabelutebma” nel-nela daimkvidres glexTa cxovrebaSi saxelmwifos<br />

adgili. sicilielebi am axlad Camoyalibebul mafias eZaxdnen: Rirsebis<br />

mqone sazogadoebas!<br />

1881 wlidan mafiam SeZlo, Tavisi konservatori kandidatebic ki gaeyvana<br />

arCeviT organoebSi.<br />

pirvel msoflio omis dros “mafia” amaragebda italiis jars axali<br />

kad rebiT da amiT didi qonebis xelSi Cagdeba moaxerxa.<br />

1922 wlidan italia xelSi Caigdes faSistebma. musolinis warmomadgeneli<br />

siciliaze iyo Cezare mori. pirvelad morim SeZlo didi dartyma<br />

mieyenebina mafiuri ZalauflebisaTvis. moris siciliaSi mosvlis Sem deg<br />

sagrZnoblad Sesustda mafiis gavlena mis ekonomikasa da politikaze.<br />

meore msofli omis dasasruls aSS-idan italiaSi Camodis laki lu-<br />

Ciano da kontaqts amyarebs mafioz don karlo vicinisTan, romelic<br />

da ex mara aSS-s musolinis winaaRmdeg brZolaSi. meore msoflio omis<br />

Semdeg sicilia xdeba avtonomia da SeuZlebeli xdeba misi Semdgomi<br />

saxelmwifo kontroli.<br />

132


1945 wlidan iqmneba axali tipis mafia, romelic marto glexebis Seviwrovebas<br />

aRar sjerdeba da fesvebs idgams mSeneblobis, narkomaniis da<br />

ekonomikis sxvadasxva sferoSi (korleone ).<br />

1982 wels miiRes kanoni anti-mafiis Sesaxeb. am kanoniT siciliis avtonomia<br />

erTgvarad SezRudes, kerZod, regionaluri sabanko kontroli<br />

gadavida centraluri xelisuflebis (romis) xelSi. garda amisa, kanoni<br />

iTvaliswinebda 1. im pirTa dasjas, vinc mafiis wevri iyo da 2. im pirTa<br />

dacvas, vinc mafiis winaaRmdeg Cvenebas miscemda. am kanonma ganapiroba<br />

aniti-mafiuri komisiis gaaqtiureba. sul mokle droSi SesaZlebe li<br />

gax da sazogadoebisaTvis cnobili yofiliyo mafiis Sida struqtura,<br />

ierarqia, muSaobis stili da yvela is detali, romlebic manamde mxolod<br />

Woris doneze iyo cnobili. sul mokle droSi daakaves cnobili<br />

mafia-meTaurebi da amoiRes 100 miliardamde lira.<br />

1992 weli daxoces mafiasTan mebrZoli sicilieli mosamarTleebi falkone<br />

da borselino.<br />

2004-2005 wlebSi neapolSi mafiurma jgufma “kamoram” mier mokla 200-ze<br />

meti piri.<br />

koza nostra aSS-Si<br />

me-19 saukunis dasasruls aSS-Si emigrirebul iqna 800 000 sicilieli.<br />

maT daiwyes bandebis Camoyalibaba da italielebisTvis fulis gamo-<br />

Zal va.<br />

cnobili mafiozebi iyvnen:<br />

al kapone CikagoSi. alkoholis akrZalvis periodSi (1919-31) man moa xer xa<br />

di di fulis dagroveba. daiRupa filtvebis anTebiT da sifilistiT.<br />

laki luCiano: igi aSS-Si pataraobisas Cavida. 10 wlisa ukve “awerebda”<br />

sxva bavSvebs fuls. 1962 wels daiRupa gulis SeteviT.<br />

Cinuri triadeni<br />

Camoyalibda me-18 saukuneSi. ingliselebi indoeTSi moyvanil opiums<br />

yid dnen CineTSi, swored es iTvleba am organizaciis Camoyalibebis pirvel<br />

etapad. mas 300 000 wevri hyavs. wevrad gaxdomis pirobaa vinmes mokvla.<br />

axla isini fuls sZalaven Cinur restornebs (mag; aiZuleben maT<br />

500 dolarad iyidon Tevzis saWmeli) da biznesmenebs evropaSi da aSS-Si,<br />

vaWroben adamianebiT.<br />

133


danarTi 5<br />

,,qurduli samyaro,,<br />

qurduli samyaros warmoSobis mizezebi, socialur-<br />

politikuri aspeqti da warmoSobis Teoriebi<br />

upirveles yovlisa, saWiroa ganvixiloT ,,qurduli samyaros” warmoSoba<br />

da gaZliereba, aseve, is socialur-politikuri mdgomareoba, ramac ga napiroba<br />

,,qurduli samyaros” gaCena da misTvis aseTi avtoritetis mini-<br />

Weba.<br />

,,qurduli samyaro”, iseve rogorc zogadad nebismieri danaSauli, warmoadgens<br />

socialur movlenas, igi mWidro kavSirSia sxva sazogadoebriv<br />

movlenebTan, sazogadoebasa da politikasTan. es faqtorebi mis warmo<br />

SobaSi udides rols TamaSobs da amitomac maTi ganxilva sakmaod<br />

mniSvnelovania.<br />

erTi SexedviT, TiTqos aRniSnuli danaSaulis gaCenis mizezi iseTivea,<br />

rogoric sxva nebismieri danaSaulisa, Tumca is faqti, rom ,,qurduli<br />

samyaros” msgavsi organizebuli danaSaulebi (italiuri mafia, tria de bi,<br />

iakuZa) yvela saxelmwifoSi ar arsebobs, miuTiTebs, rom mas specifiku ri<br />

mizezebi aqvs. albaT zogierTma faqtorma ufro mniSvnelovani gavlena<br />

moaxdina ,,qurduli samyaros” warmoqmnaze da es ar aris erTi Zlieri<br />

faqtori, aramed esaa bevri mizezis urTierTzemoqmedebis Sedegi.<br />

imis gamo, rom ,,qurduli samyaro” gaCnda sabWoTa kavSirSi, saWiroa im<br />

qveyanaSi misi warmoSobis mizezebis ganxilva da im periodis socialurpolitikuri<br />

mdgomareobis Seswavla.<br />

h. abadinskis miaCnia, rom ,,qurduli samyaros” gaCenis mizezebi, faqtobrivad,<br />

analogiuria italiuri mafiis Camoyalibebis mizezebisa. ise ve,<br />

ro gorc italiaSi mafiis Camoyalibeba ganapiroba ucxoeli dampyroble -<br />

bis mier italiis xelSi Cagdebam da aman gamoiwvia sazogadoebis protesti,<br />

analogiurad sabWoTa kavSirSi revoluciis Semdeg komunistebis<br />

mo s v lam da gauTavebelma represiam xalxSi gaaCina undoblobisa da<br />

pro te s tis grZnoba. amas daemata isic, rom saxelmwifoSi Camoyalibda<br />

socializ mi, sadac adamiani ubralo WanWikia didi socialisturi manqanisa.<br />

amri gad, ,,saxelmwifo, rogorc mtris xati” warmoadgens erT-erT<br />

umTavres mi zezs ,,qurduli samyaros” Camoyalibebisa da sazogadoebis<br />

mier mi si aRiarebisa.<br />

aseve mniSvnelovania, rom revoluciis Sedegad damyarebuli mmarTveloba<br />

Tavad iyo danaSaulebrivi da Sedgeboda kriminalebisagan. ,,gan sa-<br />

134


kuTrebiT bevrma kriminalurma elementma hpova TavSesafari saqarTvelos<br />

bolSevikebis social-demokratiul partiaSi, romelic, umete sad,<br />

te rorizmiT, eqspropriaciiT, SekveTili mkvlelobebiTa da gamoZalviT<br />

iyo dakavebuli. am periodis partiis aqtiuri funqcionerebi iyvnen<br />

i. juRaSvili (stalini), s. orjonikiZe, kamo, f. maxaraZe da sxvebi, romel-<br />

Ta gan bevri SemdgomSi sabWoTa kavSiris partiuli xelmZRvaneli gax da.”<br />

isini qveynis marTvas warsulSi miRebuli kriminaluri gamocdilebis<br />

Sesabamisad Seudgnen. aRsaniSnavia isic, rom socialist revolucioner-<br />

Ta danaSaulebrivi saqmianobis Sedegad mopovebuli Tanxebi bolSevikuri<br />

revoluciis mosawyobad ZiriTad finansur resursad iqca. amrigad,<br />

Tavad saxelmwifo iyo erTi didi politikur-kriminaluri gaerTianeba,<br />

ramac TavisTavad ganapiroba kidevac ,,qurduli samyaros” Seqmna.<br />

garda aRniSnulisa, ,,qurduli samyaros” gaCenas xeli Seuwyo iseTma<br />

po litikurma garemoebebma, rogorebicaa: sabWoTa kavSirSi uamravi ada -<br />

mianis cixeSi moxvedra da revoluciis Semdgomi represiebiT aTaso<br />

biT adamianis cimbirSi gadasaxleba. maT Soris iyvnen rogorc<br />

sis xlis samarTlis damnaSaveebi, aseve udanaSauloebi (inteligencia, politpatimrebi<br />

da a.S.), Sedegad ki nel-nela cixidan gamosul adamia nebs<br />

iqidan gamohqondaT ,,qurduli azrovneba”. imdroindeli sazogadoebis<br />

mniSvnelovani nawili cixeSi namyofi iyo da icoda iqauri wesebi. xedavda,<br />

rom aRniSnuli wesebiT samarTlianobis miRweva ufro SesaZlebeli<br />

iyo, vidre saxelmwifosTan kavSiriT. aqedan ki iwyeba kidev erTi mniSvnelovani<br />

mizezi _ esaa sasamarTlo xelisuflebisa da samarTlis<br />

ar ar seboba. aRniSnuli funqcia SeiTavses ,,kanonierma qurdebma,” anu<br />

maT daikaves is vakuumi, romelic saxelmwifos araswori politikis Sedegad<br />

darCa. dasaxelebul garemoebebs daemata samarTaldamcav Ta korumpirebuloba<br />

da sisuste.<br />

erT-erT umniSvnelovanes socialur mizezs warmoadgenda, aseve, saxel<br />

mwifosa da xelisuflebaSi avtoritetuli figuris ararseboba.<br />

marTalia, iyo stalini, magram igi avtoritets mxolod partiuli nomenklaturisaTvis<br />

warmoadgenda, xolo sazogadoebas misi eSinoda, gansakuTrebiT<br />

1936-1937 wlebis Semdeg, amitomac sazogadoeba, romelsac<br />

sWirdeboda lideri da avtoriteti, cudsa da uaress Soris cuds arCevda<br />

da avtoritetad ,,kanonier qurds” aRiarebda, romelic sazogadoebis<br />

na wilad iqca da romelic moCvenebiTad ubralo xalxis gverdiT id ga.<br />

ubralo adamiani ,,qurduli samyaros” wevrobiT ufro Tavisuflad<br />

grZnobda Tavs, vidre xelisuflebisadmi loialuri da kanonmorCili<br />

mo qalaqe.<br />

yovelive aman sakmaod noyieri niadagi Seqmna ,,qurduli samyaros” Camosayalibeblad<br />

da xeli Seuwyo sazogadoebaSi mis damkvidrebasa da<br />

ganviTarebas.<br />

sainteresoa, Tu rogor gaCnda ,,qurduli samyaro” saqarTveloSi. saqar-<br />

135


TveloSi is importis gziT Semovida Tu Cvens qveyanaSi da mTels sab-<br />

WoTa kavSirSi erTdroulad aRmocenda? aRniSnul kiTxvas aqve SeiZleba<br />

gaeces pasuxi.<br />

zogadad, rogorc aseTi, organizebuli danaSauli, ,,qurduli samyaro”<br />

da ,,kanonieri qurdi” saqarTveloSi ar arsebobda da igi, ra Tqma unda,<br />

sabWoTa kavSiris pirmSoa, Tumca qarTul mentalitetSi da sazogadoe ba-<br />

S i yovelTvis arsebobda ,,kanonieri qurdis” analogi, rac ganpirobebulia<br />

qarTvelebisaTvis ase Zlier damaxasiaTebeli TvisebebiT. dabali<br />

<strong>samarTlebrivi</strong> <strong>kultura</strong>, Tavisuflebismoyvareoba (maT Soris kano nisagan<br />

Tavisuflebis), dauwereli moraluri wesebis arseboba da ma Ti<br />

pativiscema, avtoritetisadmi morCileba, liderobis survili. yovelive<br />

aqedan gamomdinare, qarTul sazogadoebaSi mudam arsebobdnen<br />

av toritetebi: xevisbrebi, maxvSebi da a.S, romlebic aseve dauwereli<br />

wesebis Sesabamisad da mixedviT akontrolebdnen sazogadoebas. amrigad,<br />

,,qurduli samyaro,” ra Tqma unda, ar aris wminda qarTuli fenomeni<br />

da igi sabWoTa kavSirSi Seqmnili organizebuli danaSaulia, magram<br />

SeiZleba iTqvas, rom igi ar yofila ucxo qarTuli sazogadoebisaTvis<br />

da albaT amitomac saqarTvelom aRniSnuli danaSauli, sabWoTa kavSiris<br />

sxva qveynebisagan gansxvavebiT, ufro advilad miiRo da SeiTvisa.<br />

,,kanonieri qurdebis” instituti Camoyalibda me-20 saukunis ocdaaTian<br />

wlebSi sabWoTa cixeebSi. arsebobs mravali versia imis Sesaxeb, Tu ram<br />

ganapiroba am institutis gaCena. Tumca, naTelia is faqti, rom ,,qurduli<br />

samyaro” TavisiT ar Seqmnilia, igi Seqmnes. aris mosazreba, rom igi<br />

Ta vad saxelmwifom Seqmna imisaTvis, rom gaekontrolebina patimrebiT<br />

gavsebuli cixeebi, daeregulirebina cixeebSi situacia, radganac im pir-<br />

Ta raodenoba, romlebic am periodis sabWoTa kavSiris cixeebsa Tu gadasaxlebebSi<br />

imyofebodnen, aSkarad Seusabamo iyo im jariskacebisa Tu<br />

policielebis raodenobasTan, romlebic maT icavdnen.<br />

arsebobs versia, rom ,,qurduli samyaro” sabWoTa xelisuflebis mier<br />

Seiqmna, rogorc socialuri kontrolis meqanizmi, iseve rogorc Sua<br />

saukuneebSi arsebobda socialur kontrolis ganmaxorcielebeli bere<br />

bis ordenebi. ,,sabWoTa kavSiris erT-erTi saidumloa, Tu romelma<br />

partiulma funqcionerma gadawyvita berebis ordenis analogi Seeqmna<br />

sazogadoebaze kontrolis gaZlierebis mizniT. es proqti warmatebiT<br />

ganxorcielda da misi Sedegi Cvens garemoSi dRemde aqtiurad cocxlobs.<br />

es aris socialuri instituti, romelic kanonieri qurde bis saxeliTaa<br />

cnobili.”<br />

dRemde burusiTaa moculi, kriminalebis gaerTianebisaTvis beruli ordenis<br />

saxis micema “lager”-cixeebSi moxda Tu ,,Tavisuflebaze”, rodesac<br />

partiuli inteleqtualebi mixvdnen, rom yvela ukmayofilos daWe ras,<br />

daxvretas an gadasaxlebas ver SeZlebdnen. kriminalurma gaerTiane bam<br />

136


ucbad SeiZina berobis niSnebi: kanonieri qurdebis kodeqsi Seicavs yvela<br />

im kanons, romlebic berebs hqondaT: celibati, sakuTrebaze uaris<br />

Tqma, gaWirvebulis da miusafaris TanagrZnoba, politikaSi Caurevloba<br />

da sxva.<br />

aRniSnuli versiis Tanaxmad, qurdebi xelisuflebis mier kontro lir debodnen<br />

da maTi arseboba Tavad xelisuflebis keTili nebidan ga momdinareobda.<br />

,,ra Tqma unda, kanonier qurdebs Sorisac iyvnen dau mor-<br />

Cileblebi da maTze legendebis warmoeba da kvlavwarmoeba isev da isev<br />

sabWoTa specsamsaxurebis daxmarebiT xdeboda imisaTvis, rom kanonier<br />

qurdTa ordenis xibli gaeZlierebina.” marTalia, sabWoTa xelisuflebam,<br />

garkveulwilad, xeli Seuwyo ,,kanonieri qurdebis” Camoyalibebas,<br />

ro ca cixeSi kriminaluri avtoritetebis gamoyeneba daiwyo wesrigis<br />

dasamyareblad, Tumca Semdeg maT dakarges kontroli da qurdebma Za li an<br />

mniSvnelovani Zalaufleba moipoves rogorc cixeSi, aseve cixis ga reT<br />

da saxelmwifoc uZluri aRmoCnda maT winaaRmdeg brZolaSi. amrigad,<br />

marTalia saxelmwifom Seqmna ,,qurduli samyaro”, rogorc socialuri<br />

kontrolis meqanizmi, magram, samwuxarod, Tavad dakarga masze kontroli.<br />

,,qurduli samyaro,” marTalia, garkveulwilad axorcielebda socialur<br />

kontrols, magram es iyo kriminaluri samyaros mier Seqmnili meqanizmi,<br />

romelic Tavad sazogadoebisaTvis gaxda misaRebi, Cven mier ukve<br />

gan xiluli mizezebis gamo.<br />

amrigad, sakmaod mniSvnelovania, ganxilul iqnes qurduli samyaros warmoSobisa<br />

da ganviTarebis istoria, raTa naTlad gamoCndes is dadebiTi<br />

RonisZiebebi, romlebic saxelmwifom gaatara ,,qurduli samyaros” winaaRmdeg<br />

brZolaSi da is Secdomebi, romlebic iqna daSvebuli da ramac<br />

ganapiroba ,,qurduli samyaros” dRemde moRweva. amis Seswavla ki<br />

dagvexmareba warsulis gamocdilebaze dayrdnobiT SevimuSaoT brZolis<br />

swori taqtika.<br />

ra Tqma unda, kriminalur samyaroSi ,,kanonier qurdebamdec” arsebobdnen<br />

avtoritetebi, romlebic akontrolebdnen damnaSaveebs rogorc cixeSi,<br />

aseve cixis gareT. Tumca, ,,kanonieri qurdebisagan” gansxvavebiT, maTi<br />

avtoriteti marto kriminalebze vrceldeboda da isini sazogadoebaSi<br />

miRebulebi ar iyvnen.<br />

,,sabWoTa kavSirSi “kanonieri qurdebis” winamorbedebi 1917 wlis oqtom<br />

bris revoluciis Semdeg gamoCndnen. danaSaulebrivi samyaros organizaciis<br />

Sida sistemis TiTqmis samsaukunovani istoria memkvidreobiT<br />

kavSirs uzrunvelyofda da Tavisi tradiciebis, adaT-wesebis, “kanonebis”<br />

kultivirebas axdenda.” swored am dagrovebul gamocdilebaze nelnela<br />

aRmocenda ,,qurduli samyaro.”<br />

ruseTSi kriminaluri avtoritetebi pirvelad revoluciis Semdeg gaCn-<br />

137


den, rodesac danaSaulebriv samyaroSi gamoiyo ori ZiriTadi mimar-<br />

Tuleba. pirveli _ damnaSaveni revoluciamdeli staJiT, meore _ pirebi,<br />

romlebic danaSaulis gzas daadgnen sabWoTa xelisuflebis mxridan<br />

zewolis Sedegad. am ukanasknelebma SeZles da moaxerxes TavianTi<br />

gav lenis qveS moeqciaT is damnaSaveebic, romlebsac ufro didi krimi<br />

naluri gamocdileba da ufro xangrZlivi danaSaulebrivi staJi<br />

hqon daT, ris Sedegadac Camoyalibda ,,Jiganebis” kasta, xolo jgufis wevrebs,<br />

romlebsac ,,Jiganebi” xelmZRvanelobdnen, ewodaT ,,Spana.” swo red<br />

aRniSnul periodSi ,,Jiganebis” mier Camoyalibda is ZiriTadi wesebi,<br />

romlebic SemdgomSi safuZvlad daedo ,,qurdul kanonebs.” ,,Jiganebi”<br />

sakuTar danaSaulebriv moqmedebas politikuri sarCuliT xsnidnen, “Jiga<br />

ne bis” mier Seqmnili wesebi da kanonebi mimarTuli iyo axali po litikuri<br />

reJimisadmi opoziciuri ideologiis gasamyareblad da mdgomareobda:<br />

• ,,sazogadoebisaTvis sasargeblo raime samuSaos Sesrulebis<br />

akrZalvaSi;<br />

• oficialuri ojaxis Seqmnis akrZalvaSi;<br />

• iaraRiT xelSi saxelmwifos dacvaSi monawileobis akrZalvaSi;<br />

• dazaralebulis an mowmis saxiT oficialur xelisuflebasTan<br />

TanamSromlobis akrZalvaSi;<br />

• saerTo salaroSi fulis Setanis valdebulebaSi.”<br />

es wesebi iqca safuZvlad da pirvel nabijad axali tradiciebisa da<br />

adaT-wesebis formirebisaken, romlebsac SemdgomSi ,,qurduli samyaros”<br />

tradiciuli atributebi (tatuireba, Jargoni, Jestebi) da emociuri elementebi<br />

(simRera, proza, Txroba) mohyva da maT erTad profesiuli damnaSavis<br />

arsi gansazRvres.<br />

Tumca, ,,Jiganebis” aseT avtoritets ver eguebodnen xangrZlivi ,,staJis”<br />

mqone kriminalebi, romlebSic ZiriTadad Sediodnen qurdebi da TaRliTebi<br />

(swored es danaSaulebi iTvleboda yvelaze avtoritetulad).<br />

,,brZolas ZalauflebisaTvis, romelic 20-30-ian wlebSi grZeldeboda,<br />

da naSaulebriv samyaroSi kardinaluri cvlilebebi mohyva. kriminaluri<br />

ierarqiis qveda safexurze mdgarma kriminalebma, romelTac “Jiga ne bi”<br />

marTavdnen da Tavs “urkebs” uwodebdnen, uari ganacxades liderebis<br />

morCilebaze, rasac ZalauflebisaTvis namdvili omi mohyva. “urkebma”<br />

da maTma mxardamWerma qurdebma gaimarjves da revoluciamdeli da<br />

axali tradiciebis simbiozis safuZvelze kriminaluri samyarosaTvis<br />

qcevis axali normebis kultivireba iwyes. sinTezis Sedegad Seiqmna<br />

araformaluri “qurduli kanoni”, romelic awesrigebda qcevis wesebs<br />

kriminalur garemoSi da adekvaturad asaxavda arsebuli socialuri<br />

sistemis, rogorc obieqturi sinamdvilis, realiebs. sxva sityvebiT rom<br />

vTqvaT, damuSavda da damtkicda dauwereli “qurduli kanoni”, romelic<br />

mTlianad danaSaulebrivi samyaros tradiciebs efuZneboda. am kanonis<br />

138


mxardamWeri liderebi sakuTari Tavs “kanonier qurdebs” uwodebdnen.”<br />

amrigad, rogorc vxedavT, postrevoluciur sabWoTa kavSirSi Seqmnilma<br />

sazogadoebrivma mdgomareobam gavlena moaxdina kriminalur samyarozec,<br />

rac winapiroba gaxda ,,qurduli samyaros” Seqmnisa.<br />

,,qurduli samyaros” aRmoceneba zemoT aRniSnul tradiciebze daiwyo<br />

1929 wlidan, maSin, roca sabWoTa kavSirma Seqmna specialuri sammar<br />

Tvelo e.w. ,,gulagi,” romelsac sabWoTa cixeebze kontroli daeva<br />

la. igi ZiriTadad ekonomikuri miznebiT Camoyalibda. milionobiT<br />

ufa so muSaxeli iTvisebda maRaroebs, maTve gahyavdaT arxebi da gzebi,<br />

aSenebdnen qalaqebs. Tumca patimarTa uricxv armias sWirdeboda gene -<br />

rali, Sida marTvis berketebi. aRniSnul situaciaSi kriminaluri avtoritetebis<br />

gamoCenas lager-cixeebSi yvela miesalmeboda _ rogorc<br />

ci xis administracia, romelsac uWirda patimarTa marTva, aseve Tavad<br />

patimrebic, romelTa Sorisac urTierToba ar kontrolirdeboda da<br />

iyo ganukiTxaoba. ,,kanonieri qurdebi” ki TavianTi avtoritetis me S veobiT<br />

advilad axerxebdnen dasaxelebuli problemebis mogvarebas. aRniSnulis<br />

Sedegad Camoyalibda umaRlesi ,,qurduli kasta” _ ,,blatnie”<br />

(,,blatnoebi”). es iyo is xalxi, visac Tavad cixis administracia aniWebda<br />

mTel rig privilegiebs imis sanacvlod, rom maT ekontrolebinaT patimrebi.<br />

swored am periodSi daiwyo ,,qurdulma samyarom” gaZliereba. igi Zlierdeboda<br />

da viTardeboda, avsebda Tavis rigebs axali liderebiT. ,,sakadro<br />

politika” iyo umkacresi. ,,kanonieri qurdi” yvela ver gaxdeboda.<br />

,,qurduli kanonebi” gavrcelda sabWoTa kavSiris yvela cixeSi. ikr-<br />

Zaleboda umizezod vinmes daWra, mokvla, sakanSi sxva patimris gaqurdva.<br />

Tavad ,,kanonieri qurdebi” ki yvelaze daculebi iyvnen, sastikad isjeboda<br />

,,kanonieri qurdis” Seuracxyofa an mkvleloba. amrigad, warmoSo bis<br />

momentidanve ,,qurdulma samyarom” sakmaod didi avtoriteti moipo va da<br />

mTeli sabWoTa kavSiris masStabiT erTaderT wamyvan krimina lur dajgufebad<br />

iq ca.<br />

amrigad, saxelmwifos gulgrilobam, uyuradRebobam da, aseve, cixe Si<br />

kon kretuli kastisaTvis privilegiebis miniWebam gamoiwvia ,,qurdu li<br />

samyaros” Seqmna. penitenciuri sistemis mouwesrigebloba da cixeebSi<br />

saTanado kontrolis ararseboba SeiZleba saxelmwifos Zvirad daujdes,<br />

rac ,,qurduli samyaros” magaliTzec gamoCnda. cixis SigniT Seqmnilma<br />

da saxelmwifos mier waxalisebulma organizebulma danaSaulma cixis<br />

gareTac gamoaRwia da sazogadoebasa da saxelmwifos didi safrTxe<br />

Seuqmna.<br />

139


“qurduli samyaros” ganviTareba cixeSi da cixis gareT<br />

mniSvnelovania ganvixiloT ,,qurduli samyaros” Semdgomi ganviTarebac,<br />

radganac am sakiTxis ganxilviT gavarkvevT, Tu rogori rTuli da winaaRmdegobrivi<br />

gza ganvlo aRniSnulma organizebulma danaSaulma da<br />

mainc ganagrZobs arsebobas. gaverkveT, sadaa misi susti wertilebi da<br />

rogor unda vimoqmedoT mis winaaRmdeg.<br />

1937 wlis agvistoSi gamasworebel dawesebulebaTa xelmZRvaneleb ma<br />

mi iRes brZaneba, romliTac “sameulebisaTvis” im pirTa saqmeebis momzadeba<br />

da ganxilva moiTxoveboda, romlebic “aqtiur antisabWoTa, ZirgamomTxrel<br />

da sxva danaSaulebriv saqmianobas eweodnen”. ZiriTadi<br />

da rtyma unda ganxorcielebuliyo qurdul gaerTianebaTa liderebzec.<br />

sul, eJovis brZanebis safuZvelze, Sinsaxkomis banakebSi daxvrites<br />

30 aTas kacze meti, romelTa umetesobasac danaSaulebrivi samyaros<br />

liderebi Seadgendnen.”<br />

represiebis Semdeg dawyebul meore msoflio oms mohyva lagerebidan<br />

patimrebis frontze gaSveba. maT Soris iyvnen ,,kanonieri qurdebic”,<br />

Tum ca ,,kanonieri qurdebis” nawilma ar uRalata ,,qurdul kanonebs” da<br />

uari ganacxada frontze wasvlaze. mravali qurdi daiRupa frontze.<br />

gadarCenilTagan bevri kvlav aRmoCnda Tavisuflebis aRkveTis adgileb<br />

Si da danaSaulebriv sferoSi reintegrireba daiwyo. aRniSnuls<br />

win aRud ga qurdebis is nawili, romelmac ar uRalata “rwmenas”. dabrunebul<br />

qur debs isini “frontovikebs” da “gamyidvel Zuknebs” uwodebdnen.<br />

am jgufebs Soris warmoqmnili dapirispireba “Zuknebis omis”<br />

saxelwodebiTaa cnobili. aRniSnuli omis Sedegad cixeebSi bevri ,,kanonieri<br />

qurdi” mokles. sabolood ,,avtomatSikebma” da orTodoqsma<br />

qur debma miaRwies SeTanxmebas da ,,qurdulma kanonma” pirvelad ganicada<br />

radikaluri cvlileba. konkretul SemTxvevebSi dasaSvebad iqna<br />

miCneuli omSi wasvla da xelisuflebasTan TanamSromloba.<br />

,,Zuknebis omis” Semdeg kidev erTi seriozuli Setakeba, romelic ,,kanonierma<br />

qurdebma” gadaitanes, iyo e.w. ,,polonel qurdebsa” da ,,kanonier<br />

qurdebs” Soris gaCenili dapirispireba. ,,poloneli qurdebi” iyvnen<br />

kri minaluri avtoritetebi, romlebmac nebayoflobiT Tqves uari ,,qurdul<br />

kanonebze” da TavianTi kasta Camoayalibes SedarebiT liberaluri<br />

kanonebiT. maT Soris daundobeli brZola daiwyo, Tumca ,,kanonierma<br />

qur debma” aRniSnuli sirTulec daZlies. garda Sida brZolebisa, maT<br />

gauZles saxelmwifos mier warmoebul represiul RonisZiebebsac.<br />

1956 wels sabWoTa kavSiris Sss-m q.solikamskSi daaarsa eqsperimentuli<br />

kolonia #6, romelsac xalxSi “TeTr geds” uwodebdnen. aq mxolod<br />

“kanonieri qurdebi” imyofebodnen. kolonia 80-iani wlebis bolomde<br />

moq medebda. aRniSnul dawesebulebaSi ,,kanonier qurdebs” usastikesad<br />

140


uswordebodnen. saxelmwifo yovel Rones xmarobda ,,kanonieri qurdebis”<br />

gasanadgureblad. SeiZleba iTqvas, rom aRniSnuli RonisZiebebis<br />

Sedegad sakmaod Semcirda ,,kanonieri qurdebis” raodenoba. 50-iani<br />

wlebisaTvis sabWoTa kavSiris 30-iani wlebis ,,qurduli ordenidan”<br />

dar Ca mxolod 3%. Tumca am RonisZiebebis Semdeg saxelmwifom brZola<br />

Sua gzaze Sewyvita da ,,qurdul samyaroze” gamarjveba gamoacxada, rac<br />

udidesi Secdoma iyo.<br />

,,rogorc praqtikam gviCvena, miuxedavad yvelaze “drakonuli” Ronis-<br />

Zi ebebisa da fuZemdebluri principebis transformaciisa, “kanonieri<br />

qur debis” ZiriTadma masam ara mxolod gadarCena moaxerxa, ara med SesaniSnavad<br />

Seegua axal politikur da ekonomikur pirobebs. ra Tqma unda,<br />

isini aRar iyvnen is kanonieri qurdebi, romlebic XX s.-is 30-40-iani<br />

wlebis “gulagis” banakebSi liderobdnen.”<br />

,,qurdulma samyarom” gauZlo socializmis represiul manqanas, rac<br />

imis mimaniSnebelia, rom am mankierebis winaaRmdeg mxolod ZaliT brZola<br />

ar gamodgeba, aseve Zalian mniSvnelovan faqtors warmoadgens ideologiuri<br />

brZola. marTalia, 50-ian wlebSi mxolod 3% darCa ,,qurduli<br />

ordenidan,” magram isic sakmarisi aRmoCnda, rom es mankiereba kvlav<br />

fexze damdgariyo da dRemde moeRwia. es faqtori, ra Tqma unda, gasaTvaliswinebelia<br />

,,qurduli samyaros” winaaRmdeg brZolaSi.<br />

aqve Zalian mniSvnelovania, ganvixiloT, Tu rogor moxda ,,qurduli samyaros”<br />

cixis gareT gamotana da sazogadoebaSi damkvidreba. rogorc<br />

zemoT aRiniSna, sazogadoebaSi arsebobda noyieri niadagi imisaTvis,<br />

rom ,,qurdul samyaros” fesvebi gaedga. aRniSnuli viTareba ,,qurdulma<br />

samyarom” kargad gamoiyena da daimkvidra Tavisi adgili sazogadoebaSi.<br />

1953 wels, stalinis gardacvalebisa da tiranuli reJimis xrwnis dawyebis<br />

Semdeg, ,,qurdulma samyarom” cixis gareT gamosvla daiwyo. axali<br />

SesaZlebelobebi gaCnda sazogadoebrivi cxovrebis sxvadasxva sferoSi<br />

qurdebis kriminaluri “potencialis” realizaciisaTvis.<br />

pirvel rigSi, ,,qurduli samyaros” wesebisa da ideebis sazogadoebaSi<br />

damkvidreba ganapiroba cixidan ,,Tavisuflebaze” gamosulma uamravma<br />

yofilma avtoritetma Tu ubralo kriminalma, romlebic ,,lagerebsa”<br />

Tu cixeebSi ,,eziarnen” aRniSnul fenomens da surdaT sazogadoebaSic<br />

gaevrcelebinaT es wesebi.<br />

,,cixis subkulturis Camoyalibebisa da gavrcelebis Sedegebi gascda<br />

penitenciuri problemebis farglebs. upirveles yovlisa, aman gamoiwvia<br />

sazogadoebis kriminalizacia, profesiuli da organizebu li<br />

da naSaulobis zrda, “kanonieri qurdebis” klanis xelaxali aRorZineba.<br />

nawilobriv, es moxda mosaxleobas Soris cixis subkulturis da masTan<br />

erTad kriminaluri ganwyobis gavrcelebiT, nawilobriv ki imis gamo,<br />

141


om Tanamedrove cixeebi da banakebi rogorc arsebuli, ise aRmocenebis<br />

procesSi myofi kriminaluri struqturebis kvebis wyarod iqca.”<br />

aseve, sakmaod didi roli iTamaSa ,,qurduli samyaros” cixis gareT<br />

gamosvlis droisaTvis moqmedi samarTaldamcavi sistemis sisustem da<br />

korumpirebulobam. adgilobrivi samarTaldamcavi organoebis Cinovnikebi<br />

sakmaod maRal Semosavlebs iRebdnen kriminaluri avtoritetebisagan,<br />

sanacvlod isini Tvals xuWavdnen maT arsebobaze, riTac ,,qurdul<br />

samyaros” Zalian did SesaZleblobas aZlevdnen, sul ufro Rrmad gaed<br />

gaT fesvebi da aeTvisebinaT sazogadoebrivi urTierTobebis meti<br />

sfe ro.<br />

“kanonieri qurdis” institutis aRorZinebaSi mniSvnelovani roli iTa -<br />

ma Sa 60-80-ian wlebSi samarTaldamcavi organoebis saqmianobaSi poli<br />

tikur-voluntaristuli hipoTezis _ “sabWoTa kavSirSi dana Sau<br />

lo bis sruli aRmofxvris SesaZleblobis Sesaxeb” _ SemoWram da<br />

qve yanaSi profesiuli da organizebuli danaSaulobis likvidaciis<br />

iluziam. amas Tan mohyva samarTaldamrRvevTa winaaRmdeg Sesabamisi<br />

or ganoebis brZolis aqtivobis daqveiTeba. qaRaldze, angariSebSi yvelaferi<br />

kargi rakursiT iyo warmodgenili, sinamdvileSi ki zneobriv<br />

normaTa daqveiTeba saSiS tempebs iRebda. Sss operatiul-samZebro aparatebis<br />

saqmianoba muSaobis umartives formebamde da meTodebamde<br />

nivelirdeboda. sauwyebo dokumentebidan amoiRes iseTi cnebebi, rogorebicaa:<br />

“kanonieri qurdi”, “sisxlissamarTlebriv-bandituri elementi”,<br />

“bandformireba” da a.S. normatiuli dokumentebidan msgavsi<br />

terminebisa da cnebebis amoRebam, agreTve sisxlis<strong>samarTlebrivi</strong> kanon<br />

mdeblobis arasworma reformirebam ganapiroba samarTaldamcavi<br />

or ganoebis samsaxurebrivi saqmianobis amorfuloba “kanonier qur deb-<br />

Tan” da danaSaulebrivi samyaros sxva liderebTan mimarTebiT. 1960<br />

wlis sisxlis samarTlis kodeqsis avtorebma saqarTvelos sabWoTa<br />

socialisturi respublikis Zveli sisxlis samarTlis kodeqsis terminebi<br />

da gansazRvrebebi, romlebic organizebuli danaSaulobis calkeul<br />

formebs asaxavdnen, ZiriTadad, daiyvanes cnebebamde “banda” da<br />

“msjavrdebulTa danaSaulebrivi dajgufeba”. qaRaldidan gaqra, Tumca<br />

cxovrebaSi ganagrZobda arsebobas organizebuli danaSaulobis iseTi<br />

formebi, rogorebic aris e.w. “Saika”, “danaSaulebrivi organizacia” da<br />

sxva. moxda maTi komuflireba universaluri <strong>samarTlebrivi</strong> cnebiT:<br />

“pirTa jgufis winaswari SeTanxmeba”. sisxlis samarTlis kodeqsSi SenarCunda<br />

termini “organizebuli danaSaulebrivi jgufi”, magram misi<br />

konkretuli Sinaarsi axsnili ar yofila. amitomac aseTi definiciebis<br />

gamoyeneba, rogorc procesualuri instrumentariisa, praqtikulad, SeuZlebeli<br />

iyo. operatiuli muSakebi, gamomZieblebi da mosamarTleebi mas,<br />

ZiriTadad, aigivebdnen zemoT dasaxelebul cnebasTan: “pirTa jgufis<br />

winaswari SeTanxmeba”. es ar moiTxovda danaSaulebrivi jgufis an danaSaulebrivi<br />

organizaciis niSnebis procesualur damtkicebas, rac,<br />

142


asakvirvelia, aRniSnuli kategoriis sisxlis samarTlis saqmeebze sasamarTlo<br />

procesebis Catarebas aiolebda”.<br />

amrigad, pirvel rigSi, kanonmdeblobis mouqnelobam, masSi ,,qurdu li<br />

samyaros” winaaRmdeg muxlis ararsebobam da, aseve, Tavad saxelmwifos<br />

mier qurduli samyaros winaaRmdeg brZolis Sewyvetam ganapiroba misi<br />

kvlav gaZliereba. aseTi politika saxelmwifos ukan Semoutrialda.<br />

sa nam saxelmwifos ,,siraqlemis poza” eWira, ,,qurduli samyaro” nel-nela<br />

Zlierdeboda da avtoritetsac imaRlebda sazogadoebaSi. es mware<br />

ga mocdileba, Cveni azriT, unda iqnes gaTvaliswinebuli Tanamedrove<br />

sa qarTveloSi da ,,qurduli samyaros” winaaRmdeg brZola ar unda da sruldes<br />

marto maTi cixeSi CasmiT.<br />

danaSaulebrivi garemos gansakuTrebiT saSiSi liderebis arasaTanadod<br />

Sefasebam, 70-80-ian wlebSi qveyanaSi arakeTilsaimedo socialur-ekonomikuri<br />

da socialur-politikuri situaciis arsebobam da, Sesabamisad,<br />

saxelmwifos mxridan “kanonieri qurdebis” winaaRmdeg brZolis Sesustebam<br />

kriminalebs erTgvari socialuri Sesvenebis saSualeba misca,<br />

ra m ac “kriminalur-negatiuri” ideologiis farTod gavrcelebamde da<br />

qurduli moZraobis zrdis stimulirebamde migviyvana.<br />

,,qurdulma samyarom” kargad gaTvala isic, rom Tu sazogadoebaSi mWidrod<br />

gaidgamdnen fesvebs, maT winaaRmdeg brZola sakmaod Zneli iqneboda,<br />

amitomac isini aqtiurad eweodnen ,,piar-kampaniebs,” ,,qvelmoqmedebas”,<br />

yvelanairad cdilobdnen sazogadoebisaTvis eCvenebinaT, rom ,,kanonieri<br />

qurdebi” samarTlianobisa da Tanasworobis mxares arian da rom, saxelmwifosagan<br />

gansxvavebiT, isini ufro zrunaven ubralo xalxze. aR -<br />

niSnuli RonisZiebebiT ,,qurduli samyaro” sul ufro da ufro Zlierdeboda.<br />

ra Tqma unda, am movlenebs arc saqarTvelosaTvis auvlia gverdi da<br />

Cve ni qveyanac, rogorc sabWoTa kavSiris Semadgeneli nawili, am dana-<br />

Saulebrivi sindikatis gavlenas ganicdida.<br />

,,am negatiurma procesebma gansakuTrebiT iCina Tavi kavkasiaSi da, ker Zod,<br />

saqarTveloSi. 20-50-iani wlebis periodSi danaSaulobis organize bu li<br />

da profesiuli formebis, maT ricxvSi, “kanonieri qurdis” institutis<br />

ganviTareba totalitaruli sistemis mkacr CarCoebSi xdeboda da,<br />

regionis miuxedavad, identuri niSnebiT xasiaTdeboda. kvlevis proces<br />

Si avtorebis mier ar yofila gamovlenili raime dokumenturad<br />

damtkicebuli gansxvaveba im periodis qarTvel da rus an sxva kriminalur<br />

avtoritetebs Soris. Tumca specialur literaturaSi da sxva<br />

masalebSi ukve xSirad gvxvdeba qarTveli “kanonieri qurdebis” saxelebi,<br />

romelTa avtoriteti vrceldeboda rogorc Tavisuflebis aRkveTis<br />

adgilebSi, ise mis gareT.”<br />

Crdilovani biznesis saqmosnebTan Serwymis wyalobiT “qurduli samya-<br />

143


o” mniSvnelovnad gaZlierda. qarTvel “kanonier qurdebs” sagulisxmo<br />

materialuri saxsrebi gauCndaT da “saerTo salaroze” naklebad iyvnen<br />

damokidebulni. bevri maTgani mdidrul cxovrebas eweoda: restornebi,<br />

avtomobilebi, Zvirfasi tansacmeli, lamazi qalebi, gavlenian da respeqtabelur<br />

pirTaTvis damaxasiaTebeli sxva atributebi. amis gamo<br />

“kanonieri qurdis” statusi prestiJuli gaxda qarTveli sazogadoebis<br />

sxvadasxva fenaSi, gansakuTrebiT axalgazrdebs Soris. axalgazrdobas<br />

qurduli romantika itacebs (gansakuTrebiT mimzidvelia legendebi<br />

qur duli simamacis, patiosnebis Sesaxeb, simRerebi, folklori), “kanoni eri<br />

qurdi” ganixileba, rogorc Suamavali gatacebuli sakuTrebis dasabruneblad,<br />

samarTliani arbitri konfliqtebisa da “saqmis garCe vebis”<br />

dros. piri, romelic gadawyvetilebas iRebs operatiulad da aseve<br />

operatiulad aRasrulebs.<br />

saxelmwifom 80-ian wlebSic gamoacxada ,,qurduli samyaros” winaaRmdeg<br />

brZola, magram sasurvel mizans mainc ver miaRwia. amjeradac saxelmwifom<br />

,,qurduli samyaros” winaaRmdeg zedapiruli brZola daiwyo,<br />

kvlav sxvadasxva muxliT iWerdnen ,,kanonier qurdebs,” Tumca aravin<br />

ebrZoda mizezebs, amitomac kvlav ver moxerxda ,,qurduli samyaros”<br />

da marcxeba.<br />

,,1986 wlis Sua xanebisaTvis daapatimres da cixeSi Casves 52 “kanonieri<br />

qurdi”, Tumca maTma umravlesobam mxolod simboluri sasjeli miiRo,<br />

ramdenadac sisxlis samarTlis kodeqsSi ar iyo specialuri muxli,<br />

romelic iTvaliswinebda pasuxismgeblobas “kanonieri qurdebis” kastasTan<br />

kuTvnilebis gamo. masalebidan Cans, rom oTxi qurdi gaasamarTles<br />

gasaxlebis reJimis darRvevisaTvis, 14 _ iaraRisa da sabrZolo masalis<br />

ukanono flobisaTvis, 19 _ narkobiznesisa da danaSaulebrivi<br />

aqtiurobis sxva formebisaTvis da arc erTi maTgani ar dasjila<br />

realuri qmedebis anu danaSaulebrivi dajgufebebis saqmianobaSi or ganizatoruli<br />

saqmianobisaTvis. am epizodma daadastura mravali mkvlevris<br />

azri imis Taobaze, rom Zalian Znelia qurdis izolireba misi<br />

or ganizatoruli saqmianobisgan, rasac is cixeSi yofnis drosac ki<br />

warmatebiT axorcielebs”.<br />

amrigad, SeiZleba iTqvas, rom mTeli Tavisi arsebobis periodSi ,,qurdulma<br />

samyarom” uamravi ram ganvlo: Sida dapirispirebebi, sisxlismRv<br />

re li garCevebi, saxelmwifos mxridan warmoebuli represiebi da,<br />

miuxe da vad amisa, mainc moaxerxa gadarCena da sazogadoebaSi fesvebis<br />

myarad gadg ma. igi swrafad adaptirdeba yovelgvar gardaqmnebsa da<br />

cvlilebebTan da viTardeba sazogadoebasTan erTad, amitomac aucilebelia,<br />

gaviziaroT warsulis gamocdileba da vimoqmedoT Sesa bami sad.<br />

ar unda davuSvaT igive Secdomebi da SevecadoT, yovelTvis erTi nabijiT<br />

win viyoT ,,qurdul samyaroze,” raTa man ver moaswros adaptireba<br />

da Tavis daRweva. es yovelive ki dagvexmareba, rom aRniSnuli mankiere-<br />

144


is winaaRmdeg efeqturi brZola warvmarToT.<br />

“qurduli samyaros” wesebi<br />

,,qurduli samyaros” winaaRmdeg brZolis da misi dagegmvisaTvis saWiroa<br />

gavecnoT Tavad am fenomenis maxasiaTeblebsac, zogadad ganvixiloT<br />

,,qurduli samyarosaTvis” damaxasiaTebeli wesebi. aRniSnuli wesebis<br />

ganxilvam unda warmoaCinos, Tu ratomaa es mankiereba sazogadoebisaTvis<br />

mi saRebi, saidan warmoiSveba misdami sazogadoebis tolerantuli<br />

da mokidebuleba, ratomaa igi ase romantizebuli axalgazrdebsa da ufrosi<br />

Taobis adamianebSi. aRniSnuli sakiTxis ganxilva SesaZlebels<br />

gaxdis SevimuSaoT ,,qurdul samyaroze” zemoqmedebis meqanizmebi.<br />

,,qurduli samyaros” wesebs sakmaod didi istoria aqvs, man bevri cvlileba<br />

ganicada da amJamadac ganicdis sazogadoebrivi viTarebis kvaldakval.<br />

srulyofilad qurduli samyaros wesebi da misTvis damaxasiaTebeli<br />

niSnebi gadmocemulia givi lobJaniZisa da giorgi Rlontis monogra fia-<br />

Si ,,kanonieri qurdebi saqarTveloSi: istoria da realoba.” aRniSnuli<br />

mono grafiis Sesabamisad SevecdebiT am wesebis ganxilvas.<br />

qurduli samyaros pirveli da umTavresi maxasiaTebeli, riTac is xiblavs<br />

sazogadoebas, es aris damoukidebloba. qurdi aris Tavisufali<br />

da igi aravis ar emorCileba, ,,kanonieri qurdi” mxolod qurduli kanonis<br />

mixedviT cxovrobs. Tavisufleba ki nebismieri adamianisaTvis<br />

uZvirfasesi ramaa da gansakuTrebiT mniSvnelovani iyo sabWoTa kavSiris<br />

dros, rodesac adamians da sazogadoebas maqsimalurad SezRuduli<br />

hqon daT Tavisufleba. amrigad, Tavisufali da damoukidebeli ,,kanonieri<br />

qurdi,” romelic arad agdebda sabWoTa reJims, sazogadoebaSi da,<br />

gan sakuTrebiT, axalgazrda biWebSi aRtacebas iwvevda.<br />

mniSvnelovania is garemoeba, rom ,,qurduli sazogadoeba” efuZneboda<br />

Tanasworobasa da demokratiul ierarqias. ,,qurdul samyaroSi” ,,kanonie<br />

ri qur debi” Tanasworni iyvnen, ganurCevlad erovnebisa. aseve, ,,qurduli<br />

samyaro” saSualebas iZleoda damsaxurebis SemTxvevaSi nebismieri<br />

ga m xdariyo ,,kanonieri qurdi.” demokratiulobisa da Tanasworobis gamovlinebad<br />

SeiZleba CavTvaloT is wesic, rom dauSvebeli iyo vinmes<br />

umizezod daCagvra, cema, daWra an mokvla. adamians pasuxi unda ego<br />

Tavis saqcielze.<br />

amasTan, ,,qurdul samyaroSi” arsebobs sxva sakmaod mniSvnelovani ,,kanonebi”,<br />

romelTa Sesrulebac savaldebuloa ,,qurduli samyaros” yvela<br />

145


warmomadgenelisaTvis. esenia:<br />

• qurduli ideis erTguleba da mxardaWera;<br />

• samarTaldamcav organoebTan kontaqtebis dauSvebloba;<br />

• sxva “kanonier qurdebTan” an avtoritetebTan urTierTobebSi<br />

patiosnebis dacva;<br />

• TavianT wreSi axali wevrebis, gansakuTrebiT, axalgazrdebis Cabmis<br />

valdebuleba;<br />

• politikuri saqmianobis akrZalva;<br />

• kontroli gamasworebel dawesebulebebsa da droebiTi dakavebis<br />

saknebSi wesrigis dacvaze, iq qurdebis Zalauflebis damyareba;<br />

• kartis TamaSis aucilebeli codna.<br />

am ZiriTadi “kanonebidan” gamomdinareobs mTeli rigi wesebisa:<br />

• uari nebismier saxelisuflebo struqturasTan TanamSromlobaze;<br />

• uari sagamoZiebo da sasamarTlo organoebisaTvis Cvenebis<br />

micemaze;<br />

• uari Cadenili danaSaulis aRiarebaze;<br />

• konfidencialobis dacvis valdebuleba TanamzraxvelebTan da maT<br />

adgilsamyofelTan dakavSirebiT;<br />

• sakuTrebis da danazogis arqona;<br />

• ojaxis aryola;<br />

• perioduli patimroba;<br />

• uari iaraRze;<br />

• nebismier pirobebSi muSaobaze uaris Tqma;<br />

• zonaSi wesrigis dacva, e.i. konfliqtis garCeva, kamaTis, danis<br />

trialis da a.S. dauSvebloba;<br />

• patimrebis yofnis adgilebis momarageba;<br />

• qurduli salaros Sevseba, e.i. msjavrdebulebis, patimrebisgan da<br />

a.S. mosakrebelis aReba;<br />

• mSoblebis (gansakuTrebiT dedis) pativiscema;<br />

• nebismieri partiis, gaerTianebis wevrobaze uaris Tqma;<br />

• “Jargonis” codna;<br />

• axalgazrdobisaTvis cxovrebis, “gagebis” swavleba;<br />

• Caweris (registraciis) arqona;<br />

• patiosneba qurdebTan kartis TamaSis dros;<br />

• TanaSemwis (Sestiorkis) yola.<br />

cixis “kanonebi”:<br />

• gamoyofs wils “saerTo salaroSi”;<br />

• krZalavs Zaladobis gamoyenebas “kanonieri qurdis” mimarT;<br />

• pativs scems ufrosebs;<br />

• pativs scems mSoblebs;<br />

146


• Seurigebelia dabezRebisadmi;<br />

• krZalavs usafuZvlod raimes warTmevas;<br />

• krZalavs vinmes mimarT mtkicebulebis gareSe braldebis<br />

wayenebas;<br />

• krZalavs Seuracxyofas;<br />

• krZalavs ucenzuro ginebas;<br />

• mxars uWers daojaxebulebs;<br />

• krZalavs seqciaSi Sesvlas (“ar gawiTleba”);<br />

• krZalavs Tavisianebis gaqurdvas.<br />

aRniSnuli CamonaTvali moyvanilia g. lobJaniZisa da g. Rlontis monografiaSi<br />

da SeiZleba srulyofilad miviCnioT.<br />

amrigad, rogorc am wesebidan Cans, sakmaod bevri ram ,,qurdul wese b-<br />

Si” damyarebulia sazogadoebaSi arsebul moralur da zneobriv Ri rebulebebze.<br />

ufrosis pativiscema, Zaladobis gamoyenebis akrZalva umi zezod,<br />

dambezReblobis akrZalva, ojaxis pativiscema da a.S. es yve la fe ri<br />

Zalian axloa da misaRebia sazogadoebisaTvis. albaT aman gana piro ba<br />

isic, rom ,,kanonierma qurdebma” moaxerxes sazogadoebis ,,moxibvla”.<br />

amas emateba Tavad ,,kanonieri qurdis” maRali avtoriteti, rasac ganapirobeda<br />

maTze legendebis SeTxzva da maTi vaJkacobis, simamacisa<br />

da samarTlianobis etalonad warmoCena. ,,qurduli samyaros” wesebis<br />

mixedviT, umaRles donemdea ayvanili mamakacuri Rirseba, romlis xelyo<br />

fa da umizezod Selaxva sastikad isjeboda da nebismier kriminalur<br />

av toritets, pirvel rigSi, Tavisi da Tavisi axloblebis Rirsebis dacva<br />

evaleboda. aRniSnuli wesebi mowonebas imsaxurebs axalgazrdebSi. maT<br />

uCndebaT survili, mibaZon ,,kanonier qurdebs,” cdiloben icxovron<br />

,,qur duli wesebis” Sesabamisad. es ki xels uwyobs ,,qurduli samyaros”<br />

axali ,,kadrebiT” Sevsebas.<br />

,,qurduli samyaros” Seswavlam naTlad gvaCvena, ramdenad did safrTxes<br />

warmoadgens igi sazogadoebisaTvis, ra xerxebi iqna mis winaaRmdeg gamoyenebuli,<br />

romeli aRmoCnda maT Soris efeqturi da romeli piriqiT,<br />

ra gza ganvlo qurdulma samyarom dRevandlamde da ratomaa igi ase<br />

misaRe bi sazogadoebisaTvis. aRniSnulis codna dagvexmareba sworad<br />

davgeg moT am danaSaulis winaaRmdeg brZola, gaviziaroT ukve arsebuli<br />

gamocdile ba da aRar davuSvaT igive Secdomebi. momdevno TavSi ganxi luli<br />

iqneba is RonisZiebebi, romlebsac saqarTvelos xelisufleba ata rebs<br />

,,qurduli samyaros” winaaRmdeg, kerZod, sakanonmdeblo cvlilebebi.<br />

2003 wlis 20 dekembers cvlileba Sevida saqarTvelos sisxlis samar-<br />

Tlis kodeqsSi, romliTac daemata 223 1 _e muxli ,,qurduli samyaros<br />

wevroba, kanonieri qurdoba”. es muxli moTavsebulia saqarTvelos sisxlis<br />

samarTlis kodeqsis mecxre karis (,,danaSauli sazogadoebrivi<br />

wesrigisa da uSiSroebis winaaRmdeg”) ocdameaTe TavSi da ganekuTvneba<br />

147


sazogadoebrivi wesrigisa da uSiSroebis winaaRmdeg mimarTul danaSaulTa<br />

ricxvs. aRniSnuli muxli Semdegnairadaa formulirebuli:<br />

,,1. qurduli urduli samyaros wevroba _ isjeba Tavisuflebis aRkveTiT vadiT<br />

xu Tidan rva wlamde, jarimiT an uamisod.<br />

2. kanonieri qurdoba _ isjeba Tavisuflebis aRkveTiT vadiT Svididan<br />

aT wlamde, jarimiT an uamisod.”<br />

aseve, Cvens qveyanaSi miRebulia kanoni ,,organizebuli danaSauli sa<br />

da reketis Sesaxeb,” romelSic ganmartebulia ,,qurduli samyaro” da<br />

,,kanonieri qurdi.”<br />

,,1. qurduli samyaro _ pirTa nebismieri erToba, romelic moqmedebs<br />

maT mi er dadgenili/aRiarebuli specialuri wesebis Sesabamisad<br />

da romlis mizania daSinebiT, muqariT, iZulebiT, dumilis pirobebiT,<br />

qurduli garCevis gziT, danaSaulebriv qmedebebSi arasrulwlo<br />

vanTa CabmiT, danaSaulis CadeniT an danaSaulis Cadenisaken<br />

waqeze biT misi wevrebisaTvis an sxva pirebisaTvis sargeblis mi-<br />

Reba.<br />

2. qurduli samyaros wevri _ nebismieri piri, romelic aRiarebs qurdul<br />

samyaros da aqtiurad moqmedebs qurduli samyaros miznebis<br />

gansaxorcieleblad.<br />

3. qurduli garCeva _ qurduli samyaros wevris mier ori an orze met<br />

pirs Soris arsebuli davis gadawyveta, romelsac axlavs muqara,<br />

iZuleba, daSineba an sxva ukanono qmedeba.<br />

4. kanonieri qurdi _ qurduli samyaros wevri, romelic qurduli<br />

samyaros specialuri wesebis Sesabamisad nebismieri formiT mar-<br />

Tavs an/da organizebas uwevs qurdul samyaros an pirTa garkveul<br />

jgufs.”<br />

148


Tema 8 - Cemi samarTliani arCevani<br />

mizani<br />

moswavleebi gaiazreben kanonis uzenaesobis principisa da samarTlebri<br />

vi kulturis mniSvnelobas.<br />

xangrZlivoba - erTi gakveTili (erTi akademiuri saaTi).<br />

saWiro resursebi _ furclebi, kalmebi, trafaretebi, markerebi, didi<br />

formatis qaRaldebi.<br />

gakveTilis procesi<br />

maswavlebeli kedlis erT boloSi gamoakravs trafarets ,,momxre” da<br />

meore boloSi _ ,,mowinaaRmdeges”.<br />

samarTaldamcveli moswavleebs sTavazobs gamoTqmas: ,,unda davicvaT<br />

yvela kanoni, kanoni, maT Soris, usamarTloc ki” ki”. moswavleebs 2 wuTi aqvT mosafiqreblad.<br />

vinc eTanxmeba, dgeba im mxares, sadac aris warwera ,,momxre”,<br />

vinc winaaRmdegia _ warwerisken ,,mowinaaRmdege”, xolo is, vinc<br />

meryeobs _ SuaSi.<br />

rodesac monawileebi ganlagdebian kedlis gaswvriv, samarTaldamcveli<br />

sTxovs kedlis boloebSi mdgom or monawiles, dajdes oTaxis centrSi<br />

mdgom skamze. am moswavleebs aqvT TiTo wuTi imis gansamartavad, Tu<br />

ratom eTanxmebian an ar eTanxmebian gamonaTqvams.<br />

erTi wuTis Semdeg samarTaldamcveli sTxovs maT, visac ar hqonda gadawyvetili,<br />

sad unda damdgariyo, gadainacvlon erTi an meore lideris<br />

ukan, radgan ar SeiZleba, vinmes darCes Camouyalibebeli azri. Sedegad<br />

unda Seiqmnas gancxadebis ,,momxreTa” da “mowinaaRmdegeTa” TiTo jgufi.<br />

mieciT erTmaneTisgan daSorebul orive jgufs 5 wuTi TavianTi<br />

poziciebis damcavi argumentebis mosafiqreblad da lideris asarCevad,<br />

romelic waradgens am argumentebs msmenelis winaSe.<br />

5 wuTis Semdeg liderebma unda daikavon adgilebi oTaxis centrSi, xo lo<br />

,,mxardamWerebi” ganlagdnen maT ukan. liderebs 3-3 wuTi aqvT TavianTi<br />

argumentebis warmosadgenad, drois amowurvis Semdeg mxardamWe rebs SeuZliaT<br />

Seicvalon azri da gadavidnen opoziciuri jgufis mxares, Tu<br />

maTi argumentebi ufro damajereblad moeCvenebaT.<br />

mieciT jgufebs damatebiTi 5 wuTi argumentebze samuSaod da mesame<br />

spikeris asarCevad. analogiurad, drois amowurvis Semdeg mieciT mona-<br />

149


wileebs saSualeba, Seicvalon poziciebi, Tu amis survili eqnebaT.<br />

Semdegi etapi gulisxmobs Semajamebel analizsa da diskusias.<br />

maswavlebeli avlens im moswavleebs, romlebmac TamaSis mimdinareobis<br />

dros Seicvales azri da arkvevs, konkretulad romelma argumentebma<br />

gamoiwvies es. hqonda Tu ara raime azri savarjiSos maTTvis, vinc ar<br />

Seicvala sakuTari azri? SeuZliaT warmoadginon romelime argumenti,<br />

romelsac SeeZlo maTTvis azris Secvla. poziciebis Secvla moxda<br />

mxolod argumentebisa Tu emociebis safuZvelzec?<br />

bolos maswavlebeli da samarTaldamcveli madlobas uxdian moswavleebs<br />

maT mier gaweuli Sromisa da TanamSromlobisTvis, romelic gagrZeldeba<br />

sxva formebiT. orive aRniSnavs, Tu ramdeni ram iswavles<br />

moswavleebisa da erTmaneTisgan, ramac sasargeblod gaamdidra maTi<br />

ga mocdileba.<br />

150


ganmartebiTi leqsikoni<br />

polisi - Zvel berZnulad niSnavda qalaqs.<br />

politea – Zvel berZnulad niSnavda qalaqis mmarTvelobas.<br />

politia – politea laTinurad. swored laTinuri enidan warmoiSva<br />

sit yva policia, romelic sawyis etapze xelisufals niSnavda.<br />

policia _ sazogadoebrivi wesrigis dasacavad uflebamosili samar-<br />

Taldamcavi organo. Tanamedrove qveynebis saxelmwifo meqanizmSi policiis<br />

struqtura da gavlena damokidebulia mmarTvelobis formebze,<br />

saxelmwifoebriv-teritoriul mowyobasa da politikur reJimze. policia<br />

pa suxismgebelia mosaxleobis, saxelmwifos, kerZo sakuTrebis dacvaze,<br />

agreTve sisxlissamarTlis saqmeTa gamoZiebaze, sagzao moZraobisa<br />

da sazogadoebrivi wesrigis regulirebaze. policielebs, rogorc wesi,<br />

acviaT forma da atareben iaraRs.<br />

federaluri – igivea rac federaciuli – federaciis safuZvelze agebuli.<br />

federacia – saxelmwifo wyobilebis forma, romlis drosac ramdenime<br />

saxelmwifosgan iqmneba erTi saxelmwifo.<br />

kadrebi – romelime dawesebulebis, warmoebis, meurneobis ama Tu im dargis<br />

muSakTa ZiriTadi Semadgenloba.<br />

politikuri saqmianoba – politikur partiaSi gawevrianeba, nebismier<br />

arCeviT organoSi arCevis uflebis gamoyeneba.<br />

azartuli TamaSebi _ anu TamaSobebi, romelTa Sedegi mTlianad an nawilobriv<br />

damokidebulia SemTxveviTobaze, tardeba banqos dastis, kamaTlis,<br />

saTamaSo borblis (ruletis) an saTamaSo aparatis meSveobiT<br />

da masSi monawileoba fuladi mogebis SesaZleblobas iZleva.<br />

kodeqsi – kanonTa krebuli.<br />

saqarTvelos samoqalaqo kodeqsi _ kanonebi, romlebic awesrigebs pir-<br />

Ta Tanasworobaze damyarebul kerZo xasiaTis qonebriv, saojaxo da pirad<br />

urTierTobebs.<br />

saqarTvelos administraciul samarTaldarRvevaTa kodeqsi<br />

saqarTvelos administraciul samarTaldarRvevaTa kodeqsi _ kanonebi,<br />

romlebic emsaxureba sakuTrebis, moqalaqeTa socialur-ekonomikuri, politikuri<br />

da piradi uflebebisa da Tavisuflebebis, agreTve sawarmoTa,<br />

dawesebulebaTa, organizaciaTa uflebebisa da kanonieri interesebis,<br />

151


mmarTvelobis dadgenili wesis, saxelmwifo da sazogadoebrivi wesri<br />

gis dacvas, samarTaldarRvevaTa Tavidan acilebis uzrunvelyofas,<br />

moqalaqeTa aRzrdas saqarTvelos konstituciis, moqalaqeTa uflebebis,<br />

pativisa da Rirsebis, saerTo cxovrebis wesebis pativiscemis, dakisrebul<br />

movaleobaTa Sesrulebis suliskveTebiT.<br />

saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsi _ kanonebi, romlis mixedvi-<br />

Tac dgindeba sisxlis-<strong>samarTlebrivi</strong> pasuxismgeblobis safuZveli, amas-<br />

Tanave, gansazRvravs, Tu romeli qmedebaa danaSaulebrivi da awesebs<br />

Sesabamis sasjels an sxva saxis sisxlissamarTlebriv RonisZiebas.<br />

sisxlis samarTlis saproceo kodeqsi _ kanonebi, romelTa mizania, daadginos<br />

danaSaulis an sxva marTlsawinaaRmdego qmedebis faqtobrivi<br />

garemoebani da misi Camdeni piri, uzrunvelyos kanonis sworad gamoye ne -<br />

ba, ar dauSvas udanaSaulo piris msjavrdeba, gamoasworos sagamoZie bo<br />

da sasamarTlo Secdomebi, daicvas moqalaqis, eWvmitanilis, bralde bulis,<br />

dazaralebulis, agreTve sisxlis samarTlis procesis yvela sxva<br />

mo nawilis uflebebi da Tavisuflebebi, daamkvidros sazogadoebaSi kano<br />

nis, humanizmisa da samarTlianobis ideebis pativiscema.<br />

meurveoba da mzrunveloba – arasrulwlovan bavSvebs, romlebic mSoblis<br />

mzrunvelobis gareSe darCnen mSoblebis gardacvalebis, gardac -<br />

vli lad aRiarebis, mSoblebisaTvis mSoblis uflebis CamorTmevis, SeCere<br />

bis an SezRudvis, mSoblebis qmeduunarod, ugzo-ukvlod dakargulad<br />

aRiarebis an bavSvis mitovebulad aRiarebis gamo, uwesdebaT meurveoba<br />

da mzrunveloba maTi aRzrdis mizniT, piradi da qonebrivi uflebebisa<br />

da interesebis dasacavad.<br />

meurveoba _ meTvalyureoba, romelic wesdeba bavSvze, romelsac ar miuR<br />

wevia Svidi wlis asakisaTvis.<br />

mzrunveloba _ mzrunveloba wesdeba arasrulwlovanze Svidi wlis<br />

asa kidan Tvramet wlamde.<br />

saganmanaTleblo resurscentri<br />

saganmanaTleblo resurscentri - saganmanaTleblo resurs-centri<br />

(Sem dgomSi – resurs-centri) warmoadgens saqarTvelos ganaTlebisa da<br />

mecnierebis saministros (SemdgomSi – saministro) teritoriul or ganos.<br />

saministros teritoriuli organoebia saganmanaTleblo resurscentrebi,<br />

romlebic iqmneba saqarTvelos mTel teritoriaze;<br />

saganmanaTleblo resurscentrebis mmarTvelobis sfero, ufleba-movaleobani<br />

da saqmianobis ZiriTadi mimarTulebebi ganisazRvreba saganmanaTleblo<br />

resurscentrebis tipuri debulebiT, romelsac amt kicebs<br />

ministri.<br />

152


meurveobisa da mzrunvelobis centraluri da adgilobrivi organoebi _<br />

saqarTvelos Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis saministro<br />

an/da mis sistemaSi Semavali uflebamosili dawesebuleba (organizacia),<br />

agreTve maTi teritoriuli organoebi.<br />

mantia – GgrZeli, farTo wamosasxami.<br />

mosamarTle – saqarTvelos kanonmdeblobiT, saerTo sasamarTlos Tanamdebobis<br />

piri, romelic kanoniT dadgenili wesiT arCeuli an daniSnulia<br />

mosamarTled da erTpirovnulad an kolegiis SemadgenlobaSi<br />

axor cielebs marTlmsajulebas.<br />

prokurori – piri, romelic uSualod axorcielebs sisxlis samarTlis<br />

saproceso kanonmdeblobiT gaTvaliswinebul funqciebs.<br />

advokati – emorCileba mxolod kanonsa da profesiuli eTikis normebs<br />

da gawevrianebulia saqarTvelos advokatTa asociaciaSi. saadvoka to<br />

saqmianoba moicavs: advokatis mier iuridiuli rCevis micemas im piri saTvis,<br />

romelmac mas daxmarebisaTvis mimarTa; klientis warmomadgenlobas<br />

sakonstitucio davis, sisxlis, samoqalaqo an administraciuli samarTlis<br />

saqmeze sasamarTloSi.<br />

ierarqiuli – ierarqiis xasiaTisa.<br />

ierarqia – wesi Tanamdebobrivad udablesis daqvemdebarebisa umaR lesisadmi.<br />

iusticiis umaRlesi skola _ skolis daniSnulebaa saqarTvelos saer To<br />

sasamarTloebis sistemaSi mosamarTled dasaniSni piris profesiuli<br />

momzadeba. skolis mizania, uzrunvelyos msmenelis Teoriuli codnis<br />

gaRrmaveba da praqtikuli muSaobisaTvis aucilebeli unar-Cvevebis gamomuSaveba.<br />

saqarTvelos iusticiis umaRlesi sabWo _ mosamarTleTa Tanamdebobaze<br />

daniSvnis, mosamarTleTa Tanamdebobidan gaTavisuflebis, sakvalifi kacio<br />

gamocdebis organizebis, sasamarTlo reformis gasatareblad winadadebebis<br />

SemuSavebis da kanoniT dadgenili sxva amocanebis Ses rulebis<br />

mizniT Seqmnili organo.<br />

kolegia – sami mosamarTlisgan Semdgari sasamarTlo.<br />

spikeri _ sakanonmdeblo organos sxdomebis warmmarTveli. termini damkvidrda<br />

britaneTis Temta palatis spikerebTan analogiiT.<br />

braldebuli – sisxlis samarTlis pasuxisgebaSi micemuli piri.<br />

153


gansasjeli – braldebuli, romlis mimarT sabraldebo daskvnis Sedgenis<br />

Semdeg saqme arsebiTad gansaxilvelad an saproceso SeTanxmebis<br />

dadebis Semdeg dasamtkiceblad Cabarda sasamarTlos gansjadobis mixedviT.<br />

braldebis mxare – prokurori, agreTve dazaralebuli.<br />

nafici msajuli – xalxis warmomadgenlebi, romlebic uSualod monawileoben<br />

marTlmsajulebis ganxorcielebaSi. isini, rogorc wesi, qmnian<br />

damoukidebel kolegias, romelic verdiqtis gamotaniT wyvets mxolod<br />

braldebulis braleulobisa Tu udanaSaulobis sakiTxs. braleulad<br />

cnobis SemTxvevaSi ganaCens adgenen da sasjels niSnaven profesionali<br />

mosamarTleebi damoukideblad an nafic msajulebTan erTad.<br />

inspeqtor-gamomZiebeli – saxelmwifo Tanamdebobis piri, romelic Tavisi<br />

kompetenciis farglebSi uflebamosilia awarmoos sisxlis samarTlis<br />

saqmeTa winaswari gamoZieba.<br />

mowme – piri, romlisTvisac cnobilia sisxlis samarTlis saqmis gare<br />

moebaTa dasadgenad saWiro monacemebi. mowmed SeiZleba gamoiZaxon<br />

nebismieri piri, romelmac SeiZleba icodes sisxlis samarTlis saqmis<br />

garemoebaTa dasadgenad saWiro monacemebi.<br />

alkoholizmi _ magari sasmelebis xSirad sma; loToba.<br />

alkoholiki (loTi) _ piri, romelsac smisTvis Tavis danebeba ar ZaluZs<br />

da romlis cxovrebis weszec sma mniSvnelovan gavlenas axdens.<br />

narkotiki _ iseTi mcenareuli an xelovnurad miRebuli nivTiereba, romlis<br />

moxmareba adamianis organizmSi fizikur, gonebriv an orive sa xis<br />

cvlilebebs iwvevs.<br />

narkomania _ daavadeba, romelic viTardeba narkotikul saSualebaTa<br />

sistematuri moxmarebis Sedegad da vlindeba narkotikis miRebis dauZleveli<br />

an Znelad dasaZlevi moTxovnilebis saxiT.<br />

narkomani _ narkomaniiT daavadebuli adamiani, romelsac aqvs narkotikis<br />

dauZleveli moTxovnileba, aReniSneba perioduli an qronikuli<br />

in toqsikacia (mowamvla) da iZulebulia gazardos nivTierebis doza<br />

organizmis dozisadmi SeCvevis gamo.<br />

narkotikis momxmarebeli _ adamiani, romelic arasamedicino daniSnu lebiT<br />

xmarobs narkotikul saSualebas, vinaidan aqvs misdami Camoyalibebu<br />

li damokidebuleba.<br />

narkotikuli danaSauli _ piradi moxmarebisaTvis narkotikuli saSua-<br />

154


lebis ukanono damzadeba, SeZena, Senaxva anda eqimis daniSnulebis gare Se<br />

ukanonod moxmareba; aseve narkotikuli saSualebis warmoeba, gadazidva,<br />

gadagzavna an gasaReba; narkotikuli saSualebis Semcveli mcenaris<br />

uka nono daTesva, moyvana an kultivireba; narkotikuli saSualebis ukanonod<br />

moxmarebisaTvis binis an sxva sadgomis daTmoba; narkotikuli<br />

saSualebis moxmarebaze dayolieba.<br />

pasiuri saarCevno ufleba (arCevnebSi monawileobis ufleba) – moqala qis<br />

ufleba, kenWi iyaros sajaro xelisuflebis warmomadgenlobiT organo<br />

Si asarCevad da sajaro xelisuflebis Tanamdebobis dasakaveblad.<br />

nikotinizmi – nikotiniT qronikuli an mwvave mowamvla.<br />

nikotini – Sxami, romelsac Seicavs Tambaqo.<br />

azartuli TamaSobebi _ TamaSobebi, romelTa Sedegi mTlianad an nawilobriv<br />

damokidebulia SemTxveviTobaze, tardeba banqos dastis, kamaTlis,<br />

saTamaSo borblis (ruletis) an saTamaSo aparatis meSveobiT da<br />

masSi monawileoba fuladi mogebis SesaZleblobas iZleva.<br />

moTamaSe _ piri, romelic TamaSobaSi monawileobs mogebis miRebis mizniT.<br />

samorine – specialuri saTamaSo dawesebuleba, sadac saTamaSo borb lis<br />

(ruletis), banqos, saTamaSo magidebis, kamaTlebis, saTamaSo aparatebisa<br />

da sxva inventaris saSualebiT xorcieldeba fuladi mogebis gaTamaSeba.<br />

saTamaSo darbazi – samorineSi TamaSobebis Casatarebeli specialuri<br />

adgili, sadac uzrunvelyofilia moTamaSeTa usafrTxoeba da daculia<br />

sazogadoebrivi wesrigi da romelic akmayofilebs sanitariul, higienur<br />

da xanZarsawinaaRmdego normebs; agreTve mowyobilia specialuri<br />

saka so oTaxi.<br />

saTamaSo aparati – meqanikuri an eleqtronuli meqanizmebi, romlebic<br />

moqmedebaSi mohyavT monetebiT, JetonebiT an sxva saSualebiT da mogeba<br />

ganisazRvreba cifrebis, simboloebis an maTi kombinaciis mTliani an<br />

nawilobrivi damTxveviT.<br />

saTamaSo aparatebis saloni – specialuri saTamaSo adgili, sadac gan-<br />

Tavsebulia saTamaSo aparatebi.<br />

lataria – nebayoflobiTi jgufuri an masobrivi TamaSoba, romlis dros<br />

ac latariis organizatori sajarod gamoqveynebuli, dadgenili wesi sa<br />

155


da pirobebis dacviT aTamaSebs saprizo fonds. mogebis damTxveva latari<br />

is romelime bileTze damokidebuli ar aris latariis organizato ris<br />

an sxva subieqtis neba-survilsa da moqmedebaze, warmoadgens SemTxve vi-<br />

To bas da ar SeiZleba iyos specialurad mowyobili.<br />

loto – jgufuri TamaSoba, romlis monawile irCevs ricxviT an sim boloebis<br />

kombinaciebs da mogeba damokidebulia ricxviTi an simbo loe bis<br />

kombinaciebis mTlian an nawilobriv damTxvevaze da mogeba ganisaz Rvre<br />

ba saprizo fondis odenobidan. loto tardeba specialurad mowyo -<br />

bil SenobaSi da masSi monawileTa maqsimaluri raode no ba ganisazRvreba<br />

SenobaSi arsebuli saTamaSo adgilebis raodeno biT.<br />

bingo – jgufuri TamaSoba, romelSic ricxviTi baraTebis an eleqtrotablos<br />

meSveobiT fiqsirdeba mogeba specialuri mowyobilobidan<br />

amo suli ricxviTi kombinaciebis damTxveviT da mogeba ganisazRvreba<br />

saprizo fondis odenobidan. bingo tardeba specialurad mowyobil<br />

Se nobaSi da masSi monawileTa maqsimaluri raodenoba ganisazRvreba<br />

SenobaSi arsebuli saTamaSo adgilebis raodenobiT.<br />

totalizatori – TamaSoba, romelic imarTeba moTamaSeebis mier Se jibrebis<br />

mimdinareobis an/da TamaSobis Sedegis prognozze fsonebis dadebiT,<br />

xolo mogeba damokidebulia fsonis moculobaze. totalizatori<br />

imarTeba mxolod specialurad mowyobil SenobaSi.<br />

wamaxalisebeli gaTamaSeb gaTamaSeba – TamaSoba, romelic tardeba kon kre tu li<br />

sa xis produqciis (momsaxurebis) swrafad da efeqtianad re a lizebis miz -<br />

niT da wamaxalisebeli gaTamaSebis bileTi gaicema ufa sod. wamaxalise -<br />

be li gaTamaSebis nebarTva gaicema konkretuli produqciis (momsaxure -<br />

bis) mwarmoebel iuridiul (fizikur) pirze an mis warmomadgenel ze.<br />

dau Svebelia wamaxalisebel gaTamaSebaSi mo nawileobisaTvis nebismie ri<br />

fo r miT safasuris daweseba.<br />

sindikati – ekonomikuri an sazogadoebrivi sargeblis miRebis mizniT<br />

adamianTa an adamianTa jgufebis gaerTianeba.<br />

156


157

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!