musikaluri redaqtori - Ganatleba

musikaluri redaqtori - Ganatleba musikaluri redaqtori - Ganatleba

ganatleba.org
from ganatleba.org More from this publisher

maia oTiaSvili irina miqaZe<br />

mzis sxivi<br />

musikaSi<br />

VII<br />

`wyarosTvali~<br />

Tbilisi, 2009 weli<br />

1


2<br />

SemoqmedebiTi jgufi:<br />

avtori da jgufis xelmZRvaneli - maia oTiaSvili<br />

avtori - irina miqaZe<br />

eTnomusikosi - marina xuxunaiSvili<br />

<strong>musikaluri</strong> <strong>redaqtori</strong> - nana RvinianiZe<br />

literaturuli <strong>redaqtori</strong> - Tamar faSaliSvili<br />

mxatvar-dizainerebi:<br />

TinaTin mRebriSvili<br />

rati Tordia<br />

kompiuteruli uzrunvelyofa:<br />

marina javaxiSvili<br />

mixeil vawaZe<br />

revaz tatiSvili<br />

damkabadonebeli<br />

rati Tordia<br />

fonogramebis avtorebi:<br />

mixeil vawaZe<br />

levan mizandari<br />

audio reJisorebi:<br />

mixeil vawaZe<br />

mixeil kilosaniZe<br />

`wyarosTvali~<br />

tel: 74 63 69; 27 30 73;<br />

8(99) 76 10 39; 8(99) 30 16 84<br />

el-fosta: tskarostvali@gmail.com<br />

ISBN:<br />

© `wyarosTvali~ 2009<br />

© maia oTiaSvili


Sesavali<br />

dasrulda dawyebiTi skolis meeqvse weli. Tqven ukve meSvide klasSi xarT. am<br />

eqvsi wlis ganmavlobaSi Zalian bevri vimogzaureT, mravali simRera Tu sacekvao<br />

melodia movismineT. SeviswavleT <strong>musikaluri</strong> anbani, gavecaniT gamoCenil kompozitorTa<br />

da SemsrulebelTa biografiasa da Semoqmedebas, cekviTa da simReriT moviareT<br />

saqarTvelos kuTxeebi. ho, damaviwyda, ramdeni vxateT da vaferadeT Cvens samuSao<br />

rveulebSi! gavecaniT xalxur da klasikur sakravebs, simfoniur orkestrs da mis<br />

Semadgenlobas.<br />

rac ki ram saukeTeso Seqmnila musikalur xelovnebaSi, TiTqmis yvelafers<br />

SevexeT da movismineT.<br />

es yvelaferi warsulSi iyo, axla ki Tavidan daviwyoT - im droidan, rodesac<br />

adamians jer kidev pirvelyofili erqva...<br />

3


gakveTili 1-2<br />

musikis warmoSoba<br />

msoflio xalxTa xelovneba aTaswleulebs iTvlis. daaxloebiT 40 aTasi wlis<br />

winaT gonier adamians survili gauCnda Tavisi grZnobebi da gancdebi xelovnebiT<br />

gamoexata. musika am xelovnebis ganuyofeli nawilia da misi istoriac kacobriobis<br />

istoriasTan erTad iwyeba.<br />

rodis da sad warmoiSva <strong>musikaluri</strong> xelovneba? _ adamianebi am kiTxvaze pasuxs<br />

uZvelesi droidan eZeben. SemorCenilia mravali legenda. uZvelesi drois Cinelebis<br />

azriT musika imperatorebma Seqmnes. Zveli berZnebi ki Tvlidnen, rom musika Rmer-<br />

Tis mier boZebuli udidesi niWia.<br />

musikis warmoSobis Sesaxeb mecnierebaSic sxvadasxva azri arsebobs. magaliTad,<br />

me-19-20 saukunis ingliseli filosofosi da fsiqologi spenseri ambobda, rom<br />

musika warmoiSva adamianis aRelvebuli metyvelebis intonaciebis safuZvelze, sxvadasxva<br />

emociebisa da grZnobebis - sixarulisa Tu mwuxarebis gancdisas xmis awevdawevasa<br />

Tu aCqareba-Senelebis procesSi. misi azriT, musikis upirvelesi da martivi<br />

forma iyo simRera. ingliseli bunebismetyveli Carlz darvini ki fiqrobda,<br />

rom musika nadir-frinvelTa sasiyvarulo Zaxilisgan Seiqmna. Tumca pirvelyofili<br />

adamianis primitiuli simRerac ki ufro metad iTvleba musikalur xelovnebad, vidre<br />

frinvelTa maradiuli simRera-galoba. bulbuli dRemde erTi da igive simReras<br />

asrulebs, xolo adamianis <strong>musikaluri</strong> Semoqmedeba mudmivad cvalebadia da vi-<br />

Tardeba. mxolod adamians SeuZlia gadmosces musikiis meSveobiT mravalferovani<br />

gancda, emocia, damokidebuleba gare samyarosadmi da swored es aris xelovnebis<br />

mTavari Tavisebureba.<br />

uZveles adamianTa musikis ZiriTadi mamoZravebeli<br />

Zala Tavidanve ritmi iyo, rac dakavSirebulia maT moZraobasTan,<br />

sunTqvasa da guliscemasTan, Sromasa da nadirobasTan,<br />

sirbilTan da rokvasTan. simReris dros adamianebi<br />

ritms gamoxatavdnen taSiT, fexis bakuniT. es iyo<br />

erTgvari simRera `TanxlebiT~, ris funqciasac SemdgomSi<br />

asrulebdnen pirveli <strong>musikaluri</strong> sakravebi: xis naWre-<br />

bi, brtyeli qvebi, niJarebi, Cxarunebi, xrialebi. maTi<br />

xmarebis ufleba Tavdapirvelad mxolod tomTa<br />

beladebsa da uxucesebs hqondaT. Semdeg, adamianma<br />

Zvlis da lerwmis totisgan pirveli salamuri, fleita Seqmna, mSvildis lari<br />

_ Cangisa da qnaris simad aqcia, xolo gaWimuli tyavisagan doli gaakeTa.<br />

4<br />

Zvlis sastvenebi<br />

nadirobis scena. afrika<br />

i.keWaymaZe. ,,antika’’<br />

Zvlis salamuri


Sesavali<br />

sityva solfejio warmodgeba ori notis: sol da fa saxelwodebidan. solfejios<br />

gakveTilebze gavimeorebT musikis ana-banas da bevr axals SeviswavliT.<br />

daviwyoT yvelaferi Tavidan:<br />

ramdeni noti gvaqvs musikaSi? .........................................................<br />

daasaxele da gaimRere notebi.<br />

ramdeni xazisgan Sedgeba sanoto sistema? ...................................<br />

notebi iwereba xazebze da xazebs Soris.<br />

romeli iwereba xazebze? ....................................................................<br />

romeli iwereba xazebs Soris? ..........................................................<br />

Svidi notisgan Semdgar bgeraTa rigs gama ewodeba. gama Sedgeba ori tetraqordisagan:<br />

qveda da zeda. tetraqordi berZnulad oTx sims niSnavs; tetra _ oTxi; chorde<br />

_ simi.<br />

qveda qveda<br />

zeda zeda<br />

ra aris piano? .........................................................................................<br />

ra aris forte? .........................................................................................<br />

gaimRere gama pianoze da forteze<br />

tr treli italiurad trell _ ori mocemuli mezobeli notis swrafi monacvleobiTi<br />

gameoreba, rakraki.<br />

fermato italiurad fermata _ niSnavs notis, pauzis an akordis droebiT gaCerebas da<br />

Sekavebas.<br />

diapazoni- berZnulad dia pason chordon - yvela simis gavliT _ adamianis xmis an <strong>musikaluri</strong><br />

sakravis bgeriTi moculoba. sxvadasxva simaRlis bgerebis erToblioba,<br />

romelic misawvdomia ama Tu im sakravis an xmisaTvis. diapazonis aRsaniSnavad<br />

sakmarisia yvelaze dabali da yvelaze maRali bgerebis dasaxeleba, romelic<br />

mocemul sakravs an adamianis xmas aqvs.<br />

5


gakveTili 3<br />

musika, rogorc sinkretuli xelovneba<br />

espaneTi _ uZvelesi<br />

kldis gamosaxuleba<br />

rogor JRerda pirvelyofil adamianTa musika? mecnierebs am<br />

kiTxvaze pasuxis povnaSi exmareba arqeologiuri masala, kldeebisa<br />

da gamoqvabulis kedlebze SemorCenili naxatebi, aseve dRevandeli<br />

veluri tomebis yofa-cxovrebaze dakvirveba da maTi Seswavla.<br />

aRmoCnda, rom uZvelesi musika keTilxmovanebiT ar gamoirCeoda.<br />

Tavdapirvelad is iyo didi diapazonis mqone qaosuri bgerebis<br />

rigi. Zvel adamianebs mudmivad esmodaT bunebis xmebi _ velur<br />

cxovelTa Zaxili, frinvelTa galoba, mwerebis bzuili, Weqa-quxilisa<br />

da wvimis xmebi. Tavidan isini usmendnen da baZavdnen am xmebs,<br />

mogvianebiT ki uamravi qaosuri bgeridan ufro keTilxmovani<br />

bgerebis garCevac iswavles.<br />

magaliTad, kubus tomis adamianebi TavianT gancdebs gamoxataven<br />

calkeuli damoukidebeli bgerebiT, xSirad baZaven Citebis galobas,<br />

xolo ceilonze mcxovrebi ganviTarebis ufro maRal safexurze md-<br />

gomi vedas tomis simRerebi 2-3 bgeris diapazonisaa da SedarebiT maRali donisaa.<br />

6<br />

`Taflis Segroveba~<br />

kubus tomis uZvelesi melodia _ kunZuli sumatra, indoeTi<br />

vedas tomis simRera _ ceiloni<br />

musika adamianTa yofa-cxovrebaSi uZvelesi droidanve gansakuTrebul rols<br />

TamaSobda. adamiani mReroda Sromis, brZolis, lxinis Tu mwuxarebis dros. mReroda<br />

iavnanas, mwyemsur simReras, icoda datireba. misi mravalferovani sacekvao<br />

moZraobebi sxvadasxva magiur ritualTan iyo dakavSirebuli. musika TamaSobebis<br />

aucilebeli Tanmxlebic iyo. uZvelesi adamianisTvis<br />

ganuyofeli iyo sityva, simRera da moZraoba. mecnierebma<br />

aseT formas sinkretuli xelovneba uwodes.<br />

sinkretizmi berZnuli sityvaa da gaerTianebas, daunawevreblobas<br />

niSnavs. sinkretuloba xelovnebis sawyisi<br />

etapia, saidanac droTa ganmavlobaSi masSi gaerTianebuli<br />

es formebi xelovnebis damoukidebel dargebad<br />

iqca: sityva _ poeziad, simRera _ musikalur xelovnebad<br />

da cekva _ qoreografiad.<br />

bunebis romeli xmebi gesmis Sens garSemo?<br />

bunebis romel xmebs mibaZavdi? - mibaZe xmiT, daxate an<br />

gaiTamaSe raime scena.<br />

SenTvis nacnob romel sakravs (salamuri, qnari, doli)<br />

gamoiyenebdi bunebis xmebis _ nakadulis rakrakis,<br />

Citebis galobis, Weqa-quxilis gamosaxatad?<br />

panis fleitebis `ansambli~ _<br />

solomonis kunZulebi, afrika<br />

_ daadgine TiToeuli tomis ,,simReris’’ diapazoni<br />

_ ramden bgeras moicavs?<br />

_ rogoria Seni xmis diapazoni?


qvis xanis Zvlis fleitebi da<br />

sastvenebi<br />

Cxaruna _ niJara<br />

arqauli qnari<br />

ueno salamuri _ samTavro<br />

uZvelesi <strong>musikaluri</strong> sakravi, romelic lublianaSi 1998<br />

wels aRmoaCines, Zvlis salamuria. es salamuri 43 000-82 000<br />

wlisaa. gakeTebulia gamoqvabulis daTvis TeZos Zvlisgan da 4 nasvreti aqvs.<br />

indielTa tomis wriuli cekva - pantomima niangis niRbebiT<br />

qvis dasartyami sakravebi _ CineTi<br />

roca pirvelyofil adamians nadiris `mojadoeba~ surda, moZraobebiT, cekviT,<br />

nadirobis scenebs imeorebda da Tan mReroda.<br />

7


gakveTili 4-5<br />

olivie mesiani<br />

(1908 - 1992)<br />

olivie mesiani me-20 saukunis erT-erTi udidesi<br />

frangi kompozitori, novatori xelovani da uaRresad<br />

ganaTlebuli adamiania. igi xelovnebaSi gakvalul<br />

gzebs ar misdevda da mudam axlis ZiebaSi iyo, cdilobda<br />

ganeaxlebina <strong>musikaluri</strong> ena. misi nawarmoebebi<br />

gamoirCeva uCveulo ritmebiT, ferebiTa da sxvadasxva<br />

sakravTa tembris SexamebiT. xSirad iyenebda egzotikur<br />

dasartyam sakravebs, aseve eleqtrosakravebsac.<br />

axalgazrdobidan misi<br />

STagonebis wyaro iyo religia,<br />

Zvelinduri filosofia<br />

da musika, induri ritmebi,<br />

egzotikuri qveynebis kultura,<br />

Citebis galoba, Tanamedrove<br />

olivie mesiani<br />

poezia. swavlobda Citebis galobas da maT `planetis<br />

udides musikosebad~ miiCnevda. Citebi mesianisTvis<br />

bunebis sulis asaxvaa. mesiani dauRalavad swavlobda - jer<br />

safrangeTis, Semdeg afrikis, aziis, amerikis frinvelebs.<br />

akvirdeboda maT qcevas, firze iwerda maT xmebs,<br />

SemoqmedebiTad amuSavebda. maT safuZvelze misi araerTi<br />

nawarmoebi Seiqmna. pirveli piesa iyo ,,Savi SaSvi’’ fleitisa da fortepianosaTvis<br />

(1952), Semdeg ,,Citebis gaRviZeba’’ fortepianosa da orkestrisTvis, ,,egzotikuri<br />

frinvelebi’’ fortepianosa da 18 sakravisTvis, 13 safortepiano piesisgan Semdgari<br />

cikli ,,frinvelebis katalogi’’. aq SevxvdebiT kldis lurj SaSvs, rux bus, tyis<br />

torolas da sxv.<br />

mesiani ambobda: `mZime da sevdian fiqrTa moZalebis Jams, sxva ra gza da<br />

gamosavali arsebobs, Tu ara miaxloeba frinvelTa galobasTan tyeSi, mindvrebSi,<br />

mTebsa Tu zRvis sanapiroze? CemTvis swored aq cocxlobs musika~<br />

o. mesiani - `frinvelTa katalogi~<br />

mousmine musikas da Seni STabeWdileba daxate an dawere.<br />

SenTvis nacnobi romeli sakravebi JRerda am nawarmoebSi?<br />

daajgufe sworad:<br />

_ rogor fiqrobT,xelovnebis romeli<br />

damoukidebeli dargebi warmoiqmneboda<br />

sinkretuli xelovnebidan?<br />

8<br />

moZraoba<br />

sityva<br />

simRera<br />

poezia<br />

<strong>musikaluri</strong> xelovneba<br />

qoreografia<br />

daxate Citebi


itmi<br />

xSirad pirvelyofili adamianebi ritmebs, rogorc garkveul signalebs,<br />

erTmaneTisaTvis sxvadasxava ambebis Sesatyobineblad iyenebdnen. yovel ritmul<br />

naxazs Tavisi mniSvneloba hqonda.dasartyam sakravebze Sesrulebuli es ritmebi Sor<br />

manZilze ismoda, erTi soflidan meoreSi gadadioda. aseTi,Zalze mravalferovani,<br />

maxvilgonivruli da Taviseburi ,,dolis telegrafi’’ dRemde gvxvdeba zogierT<br />

afrikul tomSi.sxvaTaSoris, es principi gamoiyena Tavis cnobil satelegrafo<br />

anbanSi amerikelma gamomgonebelma semuel morzem.<br />

taSiT da kakuniT gamoxateT ritmuli suraTi<br />

gaimRereT or xmaSi da taSiT gamoxateT ritmuli suraTi<br />

zoma 4 xSirad<br />

gamoisaxeba<br />

C simboloTi<br />

ritmi (berZn. rhytmos) niSnavs Tanazomiereba, simwyobres. musikaSi<br />

ritmi sxvadasxva grZliobis notebis Tanmimdevrobaa. ritmi<br />

<strong>musikaluri</strong> moZraobis safuZvelia. melodia ar arsebobs ritmis<br />

gareSe, ritmi ki melodiis gareSe SeiZleba arsebobdes.<br />

albaT ginaxavs filmebi an wagikiTxavs raime uZveles adamianTa<br />

cxovrebaze. SeTxze patara moTxroba Senc an gaagrZele ambavi: .....<br />

saRamoa. mamakacebi nadirobidan dabrundnen.nadavli imdenia,mTel<br />

toms eyofa. inTeba koconi, yvelani mis garSemo ikribebian. ismis musikis xma.......<br />

gamoiyene sityvebi: niJarebi, taSi,sastvenebi,niRabi,scena,monadire, ,,cxoveli’’,<br />

,,gaiTamaSes’’ .<br />

me-20 saukunis frangma mogzaurma da<br />

mecnierma alen geerbranma indiel tomebTan<br />

mogzaurobisas Tan waiRo volfgang<br />

amadeus mocartis musikis gramfirfita.<br />

amazonis junglebSi mcxovreb makiritares mkvidrebze am musikam<br />

gasaocari efeqti moaxdina, veluri adamianebi monusxulebi<br />

usmendnen musikas, maTi saxeebi gakvirvebas, netarebas da<br />

siamovnebas gamoxatavdnen erTdroulad. mogvianebiT am saocar<br />

movlenaze gerbranma filmic gadaiRo.<br />

v.a. mocarti - opera `jadosnuri fleita~,<br />

Ramis dedoflis aria<br />

am arias asrulebs qalis yvelaze maRali sasimRero xma, romelsac koloraturuli<br />

soprano ewodeba. igi sopranos nairsaxeobaa.<br />

qalTa xmebi. simaRlis mixedviT qalTa xmebi iyofa sam ZiriTad jgufad:<br />

1. maRali _ soprano 2. saSualo _ meco soprano 3. dabali _ alti<br />

4<br />

9


gakveTili 6-7<br />

teqsti da musika inola gurguliasi<br />

10<br />

adamiani<br />

nurafers metyvi, mimRere<br />

rom gamixde Tanaziari.<br />

nurafers metyvi, mimRere,<br />

sanam ar aris gviani.<br />

misamReri: pirvelad iyo simRera,<br />

galoba lamazxmiani<br />

da simRerisTvis Seiqmna adamiani.<br />

roca RimiliT miyurebs<br />

eg Tvalebi sandomiani<br />

sul Cemianad giguleb<br />

da guli damaqvs frTiani<br />

misamReri: meored iyo Rimili<br />

mziani, alersiani,<br />

da RimilisTvis Seiqmna adamiani.<br />

pirvelad iyo simRera,<br />

galoba lamazxmiani<br />

da RimilisTvis Siqmna<br />

da simRerisTvis Seiqmna<br />

da sikeTisTvis Seiqmna adamiani.<br />

inola<br />

`Cemi saxeli xSirad ucxouri hgoniaT. igi svanuri warmoSobisaa da bbiZaCems iZ Z aC aCC ems m sv svaneTSi an aneTSi n<br />

yofnisas amoukiTxavs qvaze mkrTali, Zlivs gasarCevi warwera, irinola, marinola.<br />

garkveviT mxolod inola ikiTxeboda. ase damarqves es saxeli ivlisis Takara dRes.<br />

mzeSi dabadebuls Tan damyva mzis usazRvro siyvaruli, mze CemTvis simboloa sinaTlis,<br />

sicocxlis, siyvarulis. amitomac vambob: Cemi feria yviTeli, feri mzisa da cxeli qviSisa~.<br />

inola gurgulia - kompozitori, momRerali, poeti - daibada 1929 wlis 25 ivliss.<br />

gaizarda Tbilisis Zvel ubanSi. yovel zafxuls samegrelos ulamazes sofel uCaSonaSi<br />

atarebda. bunebasTan,samyarosTan siaxlovem igi bavSvobidanve aamRera. gitaraze dakvra<br />

mamidam aswavla, xolo Congursa da fandurze- ZiZam. sevdisa Tu sixarulis gamomxatveli<br />

misTvis simRera da Svidsimiani gitara gaxda.<br />

<strong>musikaluri</strong> ganaTleba Tbilisis niWier bavSvTa aTwledSi miiRo. mReroda gundSi,<br />

werda leqsebs. universitetSi swavlis dros Tavis megobrebTan _ giuli daraxveliZesa da<br />

medea sixaruliZesTan erTad trio `samaiaSi~ mReroda. am periodSi daiwera misi ulamazesi<br />

simRerebi: `gitara~, `geli~, `sizmaria~, `Rimili minda~, `uSenod~ da sxv. aseve 15 sabavSvo<br />

simRera. inola gurgulias asze meti simRera Tavisave leqsebze aqvs amRerebuli. qarTuli<br />

sasimRero xelovnebis Sedevria inolas mier namReri daviT ToraZis romansi filmidan `dRe<br />

pirveli, dRe ukanaskneli~. misi bolo simReraa `adamiani~.<br />

inola gurgulia - `adamiani~, asrulebs vokaluri trio `harmonia~<br />

mousmine simReris minus fonogramas da imRere TviTon<br />

gansazRvre Sesrulebis ra formaa gamoyenebuli- gundi, kvarteti, solo, trio<br />

ras ewodeba trio?<br />

ansambli (ansamble) franguli sityvaa da niSnavs ,,erTad’’. musikaSi _<br />

SemsrulebelTa mcire raodenobisgan Semdgar jgufs. arsebobs vokaluri,<br />

instrumentuli da vokalur-instrumentuli ansamblebi.


cnobebi qarTuli musikis Sesaxeb<br />

TrialeTis vercxlis Tasi<br />

qarTuli xalxuri musika Zalian mdidari da mravalferovania.<br />

misi fesvebi Soreul warsulSi iRebs saTaves.<br />

amas adasturebs mecnierebisa da xelovnebis sxvadasxva<br />

dargi: istoria, arqeologia, mxatvroba, literatura,<br />

eTnografia. sainteresoa uZvelesi arqeologiuri<br />

gaTxrebis dros napovni nivTebi.<br />

1930wels mcxeTaSi samTavros dedaTa monastris<br />

teritoriaze Catarebuli gaTxrebis dros erT-erT samarxSi<br />

aRmoaCines gedis wvivis Zvlisgan damzadebuli<br />

patara ueno salamuri. salamurze 3 Tvalia amoWrili<br />

da masSi Cabervisas 4 bgera JRers. salamuri, savaraudod,<br />

patara mwyemsi biWis saflavSi iyo damarxuli. igi<br />

Zv.w.aR XV-XVIIIs.s-iT daTariRda da dRes s.janaSias sax-<br />

elobis erovnul muzeumSi inaxeba.<br />

sainteresoa yazbegSi aRmoCenili uZvelesi simebiani sakravebis _qnaris,<br />

Cangis gamosaxulebebi (Zv.w.aR XI-Xs) aseve `yazbegis ganZad” wodebuli brinjaos<br />

patara qandakebebi, kacunebi, romelTac xelSi <strong>musikaluri</strong> sakravebi<br />

uWiravT (Zv.w.aR VII_VIs.s).<br />

arqeologebma TrialeTis gaTxrebis dros aRmoaCines vercxlis Tasi<br />

(Zv.w.aR II aTaswleulis Sua periodi), romelzec gamosaxulni arian ferxulSi<br />

Cabmuli adamianebi. msgavsi saferxulo wyoba ramdenime saferxulo simRera-<br />

Sia SemorCenili.<br />

saferxulo cekvaa<br />

aseve gamosaxuli<br />

samTavros brin-<br />

jaos sartyelze<br />

(Zv.w.aR VIII-VII s.s).<br />

yvelaze Zveli werilobiTi cnoba qarTuli simReris Sesaxeb asureTis<br />

mefe sargons ekuTvnis (Zv.w.aR 714w.) igi wers, rom qarTveluri tomebi Sromis<br />

dros `mxiarul simRerebs~ mRerian. ai, ras gviambobs berZeni istorikosi<br />

qsenofonte (Zv.w.aR V-VIs.s) qarTvelTa Soreuli winaprebis, mosinikebis Sesaxeb:<br />

`saocari xalxia mosinikebi, brZolisa da laSqrobis win jer mRerian da<br />

cekvaven. mas Semdeg ki rac gamwkrivdebian, erTi maTgani iwyebs, xolo yvela<br />

danarCeni mReriT ritmulad miabijebs.” brZolis dasasruls ki mosinikebi<br />

`gansakuTrebuli yaidis cekva-simRerebs” asrulebdnen.<br />

brinjaos patara qandakebebi. yazbegi<br />

brinjaos sartyeli. nadirobis scena _ samTavro<br />

gakveTili 8-9<br />

11


injaos patara qandakebebi. yazbegi<br />

istoriuli da literaturuli nawarmoebebidan<br />

irkveva, rom qarTvelebs musika Tan axldaT nadirobisa<br />

da Sromis dros, omsa Tu qorwilSi, glovasa<br />

Tu saxalxo dResaswaulebze. SemorCenilia adamianis<br />

xmebisa da sakravTa aRmniSvneli bevri termini,<br />

rac qarTuli <strong>musikaluri</strong> azrovnebis ganviTarebis<br />

maRali donis maniSnebelia. aseTi cnobebi xSirad<br />

gvxvdeba SoTa rusTavelis `vefxistyaosanSi”. amis<br />

erT-erTi nimuSia Semdegi strofi:<br />

`avTandil jda marto sawols, ecva oden marT perangi,<br />

i m R e r d a da ixarebda, wina edga erTi C a n g i .”<br />

XVII da XVIIIs-is qarTveli poeti-mefeebis arCil II-is, vaxtang VI-is, Teimuraz II-is<br />

literaturul nawarmoebebSi Semonaxulia im periodis musikalur kulturasTan<br />

dakavSirebuli araerTi saintereso ambavi Tu wes-Cveuleba.<br />

cnobili qarTveli poeti daviT guramiSvili `qarTvel mefeTa gvartomobis ambavSi”<br />

xatovnad, <strong>musikaluri</strong> terminebis gamoyenebiT aRwers mefe-poetTa Sesrulebul<br />

mReras:<br />

`SoTa m R e r s, mefe Teimuraz,<br />

arCil m o s Z a x i s Zmureba,<br />

mesakrave.<br />

Tixis qandakeba.<br />

ufliscixe<br />

Zv.w. VI s.<br />

mefe vaxtang da iakob<br />

maRla z i l s mietkbureba.<br />

begTabeg, nodar, oTari,<br />

onana b a n s eubneba.”<br />

musikosi CangiT.<br />

brinjaos qandakeba.<br />

yazbegi.<br />

Zv.w. VII-VI s.<br />

<strong>musikaluri</strong> terminebi mravlad gvxvdeba sulxan-saba orbelianis leqsikon-<br />

Sic. musikas qarTulad saxioba hqvia. saxioba _ `ese ars musika mwyobri ZalTa da<br />

sakravTani da xmoaneba tkbili, galoba Tu simRera~ - ganmartavs sulxan-saba.<br />

mcxeTaSi, sveticxovlis taZris samxreT kedlis freskaze gamosaxulia 21 mocekvave<br />

qali, momReralTa da mesakraveTa mwyobri, romlebic saferxulo sanaxaobaSi<br />

iReben monawileobas.<br />

qarTuli musikis mecnieruli Seswavla XIX s-dan iwyeba. dReisaTvis TbilisSi<br />

xSirad tardeba msoflio mravalxmianobis sakiTxebisadmi miZRvnili saerTaSoriso<br />

simpoziumebi, romlebSic monawileoben qarTuli xalxuri SemoqmedebiT dainteresebuli<br />

sxvadasxva qveynis musikosebi. uamrav qveyanaSi (inglisi, safrangeTi, aSS,<br />

iaponia, avstralia da sxv.) arsebobs qarTuli simReris Semswavleli jgufebi. 2001<br />

wels iuneskom qarTuli tradiciuli mravalxmianoba msoflios aramaterialuri<br />

kulturis Sedevrad aRiara. kosmosSi gagzavnil musikalur SedevrTa Soris ki erTerTi<br />

qarTuli `Cakruloa~.<br />

ueno salamuris Canaweri.<br />

ueno salamuri _ samTavro<br />

cnobilia, rom salamuri saqarTveloSi uZvelesi droidan arsebobs. salamurze<br />

ukravdnen cxvris Segrovebis da garekvis dros, RamiT ki mwyemsi salamuriT Tavs<br />

ifxizlebda da irTobda.<br />

12


<strong>musikaluri</strong> testi<br />

daasaxele da daasrule sakravebi<br />

... musikis samkurnalo Zalas bevri Zveli xalxi lxi aRiarebda.<br />

musikiT mkurnaloba dResacaa SenarCunebuli li bevr<br />

pirvelyofil xalxebTan.<br />

... avstraliis aborigenebis mkurnalis samedicino dicino<br />

instrumentebSi musikalur sakravebsac SexvdebodiT. eqims salamurebis rebis mTeli<br />

nakrebi hqonda, TiToeul maTgans, eqimis azriT, ama Tu im avadmyofobis obis damarcxeba<br />

SeeZlo.<br />

13


gakveTili 10<br />

xevsuruli Tojina<br />

lurji sufra sufra mTiuleTidan<br />

saqarTvelos kuTxeebis<br />

<strong>musikaluri</strong> kultura<br />

Cven jer kidev pirvel klasSi gavicaniT saqarTvelos ruka da SeviyvareT<br />

misi kuTxeebi. bevri simRera movismineT, bevri vimRereT,<br />

viTamaSeT, vicekveT da ferxulic CavabiT. saqarTveloSi 16 kuTxea.<br />

gavixsenoT isini: qarTli, kaxeTi, imereTi, guria, samegrelo, raWa,<br />

svaneTi, fSavi, TuSeTi, xevi... kidev erTxel `moviaroT saqarTvelo<br />

simReriT~, ufro kargad gaverkveT aRmosavleT da dasavleT saqarTvelos<br />

musikalur kulturaSi, vnaxoT, riT gansxvavdebian isini erTmaneTisagan.<br />

viciT rom saqarTvelos sxvadasxva kuTxeSi sxvadasxva<br />

kiloze anu dialeqtze saubroben. asea musikaSic_yvela kuTxes Tavisi<br />

damaxasiaTebeli <strong>musikaluri</strong> dialeqti anu kilo aqvs. saqarTvelos<br />

yvela kuTxis <strong>musikaluri</strong> ena saerTo qarTul fuZes emyareba.<br />

saqarTvelos sxvadasxva kuTxeebis musikis Seswavlas aRmosavleT saqarTvelos<br />

mTianeTiT daviwyebT. esenia: xevsureTi, fSavi, TuSeTi, mTiuleTi, xevi, gudamayari.<br />

aRmosavleT saqarTvelos mTianeTi<br />

aRmosavleT saqarTvelos mTis kuTxeebs bevri saerTo aqvT. rTuli reliefi,<br />

mkacri cxovrebis wesi da amindi did gavlenas axdenda<br />

mTielebis udrek xasiaTze. gansakuTrebuli pativiscemiT<br />

sargeblobdnen mTieli vaJkacebi mterTan gamoCenili<br />

vaJkacobis gamo. maTi gmiruli brZola xalxur leqsebsa<br />

da simRerebSic aisaxa.<br />

mTielebs gansakuTrebiT uyvarT poezia _ Sairi,<br />

galeqseba, kafia, rac leqsis TqmaSi Sejibrebas niSnavs.<br />

aRsaniSnavia, rom mTielTa xalxuri musika ganviTarebis<br />

doniT bevrad CamorCeba maT xalxur poezias.<br />

mTaSi dRemde SemorCenilia uZvelesi qristianulwarmarTuli<br />

dResaswaulebi. mTielebi ikribebodnen<br />

Satili<br />

xatobebze_salocavebis pativsacemad. moixseniebdnen RmerTs, wmindanebs, dailocebodnen.<br />

Semdeg ilxendnen.. svamdnen TavianT gamoxdil luds, arays, mRerodnen,<br />

imarTeboda cekva-TamaSi. xevsureTSi pativs miagebdnen gudanis, xaxmatis jvrebs.<br />

fSavSi _ laSaris, Tamaris jvars da a.S.<br />

aRmosavleT saqarTvelos mTaSi Tems saTaveSi xevisberi edga.<br />

igi didi avtoritetiT sargeblobda xalxSi. mas `laSqarT Tavadobac”<br />

evaleboda da saero saqmeebic.<br />

mTis xalxi Zalzed stumarTmoyvarea. SeiZleba iTqvas, rom aq<br />

stumris kulti iyo yovelTvis, rac kargad aisaxa vaJa-fSavelas<br />

`stumar-maspinZelSi~.<br />

gaWirvebaSi Cavardnil ojaxs yvela unda daxmareboda. xevsureTSi<br />

amas `oCxari” ewodeboda. gavrcelebuli iyo Zmadnaficobis<br />

wesi.<br />

14<br />

`sacevao~ salamurze


xevsureTi<br />

xevsureTis xevsureT soflebi mdinare aragvis xeobaSi,<br />

kavk kavkasionis mTis kalTebzea Sefenili. xe-<br />

vs vsureTi gamorCeuli kuTxea Tavisi<br />

yofiTa da kulturiT. aq zamTari<br />

adre iwyeboda da Zalian mkacri iyo,<br />

gzebi iketeboda, mimosvla Wirda.<br />

karCaketilma cxovrebam ganapiroba<br />

is faqti, rom xevsurebma bolo dromde Semoinaxes<br />

uZvelesi tradiciebi, maT Soris <strong>musikaluri</strong>c.<br />

xevsuri qalebi xelsaqmis didostatebi arian. ulamazesia<br />

maTi naqsovi fardagebi, windebi, xurjinebi. xevsurul<br />

tansacmels talavari ewodeba, romlis gulispirsa<br />

xevsuruli<br />

da kalTis napirebze xat-jvrebia amoqarguli.<br />

fanduri<br />

xevsurebi uniWieresi moleqseebi arian. galeqseba,<br />

anu leqsis TqmaSi Sejibri aq Zveli wesia. sainteresoa `SemRernebis”<br />

tradiciac. `simReras” Tavisi melodia aqvs da sagmiro saq-<br />

meebs leqsad gviambobs.<br />

`SemRernebis” dros ori solisti erTma- erTmaneTs<br />

enacvleba. jer erTi mReris leqss, Sem-<br />

deg meore bans eubneba.<br />

xevsuruli musika martivia. igi ZiriTadad erTxmiania,<br />

Tumca gvxvdeba orxmianobac. xevsuri mamakaci<br />

mReris xmamaRla, TiTqmis yviriliT. simRera metyvelebas<br />

hgavs, anu xevsuri laparakiT - reCitativiT<br />

amRerebs leqss. amitomaa albaT, rom igi simReras Tqmas<br />

uwodebs _ `simReras vityvio.” melodia naklebad<br />

ganviTarebulia. iwyeba maRali bgeridan da dacurebiT<br />

Camodis dabla. xmis dacurebas glisando ewodeba.<br />

xevsuruli saweso ferxulebi miTologiur gadmocemebze,<br />

istoriul gmirebze, RvTaebebze mogviTxro-<br />

xevsurebi<br />

ben. ferxulebi erTi an ori gundis monacvleobiT sruldeba. sagundo Sesrulebis<br />

aseT formas,roca ori gundi monacvleobiT mReris, antifonuri<br />

simRera ewodeba.<br />

xevsurebSi Zalze gavrcelebulia `TiToobiT<br />

mRera”, anu solo Sesruleba: xSirad is xevsuruli<br />

fanduris TanxlebiT imRereba, romelic Cveulebrivze<br />

ufro didia da mxolod ori simi aqvs.<br />

xevsureTSi gavrcelebulia sakulto,<br />

saweso, sagmiro, Sromis simRerebi, akvnis<br />

xevsuri gogona<br />

sadRvebeliT nanebi, tirilebi_samgloviaro simRerebi.<br />

gayofilia mamakacTa da qalTa simRera. qalTa<br />

repertuarSi ZiriTadad nanebi da samgloviaro simRerebi Sedis.<br />

isini ufro melodiuri da daxvewilia, vidre mamakacebis simRera.<br />

xevsuruli xevsuruli winda<br />

reCitativi - recitare - italiuri sityvaa da niSnavs<br />

laparaks, musikaSi ki laparakTan miaxloebul simReras.<br />

glisando-glissando-italiuri sityvaa da srials niSnavs.<br />

adamianis xmiT da <strong>musikaluri</strong> sakraviT bgeris Sesrulebis xerxi,<br />

romelic iZleva feradovan, ,,dacurebul’’ gadasvlas bgeridan bgeraze. sanoto CanawerSi aRiniSneba<br />

talRiseburi xaziT ganapira bgerebs Soris.<br />

`ferxisuli~<br />

gakveTili 11<br />

15


do-dan do-mde erTmaneTis miyolebiT Sesrulebul mwyobr bgeraTrigs Cven gamas<br />

vuwodebT. aseTive wesiT SegviZlia avagoT gamebi ,,re’’- dan, ,,mi’’-dan da a.S. vnaxavT,<br />

rom miviRebT sxvadasxva elferis bgeraTrigebs.am gansxvavebul, mravalferovan<br />

gamebs kiloebi, tonalobebi ewodebaT. ,,do’’-dan agebul gamas sxvagvarad do<br />

maJorsac uwodeben. maJori franguli sityvaa da dids, mtkices niSnavs. musikaSi<br />

maJorul gamas mxiaruli da naTeli xmovaneba aqvs.<br />

_ axla do maJoris bgerebi gavaormagoT da es intonaciuri savarjiSo jer<br />

SevasruloT legatoze da Semdeg stakatoze taSis ayolebiT.<br />

ritmul-intonaciuri savarjiSo:<br />

taSiT da kakuniT gamoxateT<br />

ritmuli suraTi.<br />

daasaxele taqtis zoma<br />

gamoicani ra simReraa . . .<br />

daiTvale taqtebi, daasaxele notebi, daadgine notebis grZlioba da taqtis zoma.<br />

16<br />

do-maJori<br />

gaimRere Semdeg bgeraTa rigi aRmavali da daRmavali mimarTulebiT:<br />

daasaxeleT, ra grZliobis notebia<br />

gaixsene, ra aris legato? ra aris stakato?<br />

s i a x l e<br />

sol naxevari grZliobis notia.<br />

wertili ki nots mis naxevar<br />

grZliobas umatebs.<br />

ra grZliobiT gaaxangrZliva<br />

wertilma es noti? . . . . . . . . . .<br />

antifoni-anti (sapirispiro) da phone (xma, bgera) - berZnuli sityvaa<br />

da niSnavs simReras, romelsac monacvleobiT asrulebs ori gundi.


maia wyneTelis simRera<br />

diliT rad giyvars torolav stvena,<br />

vis emalebi netavi,<br />

maswavle Seni lamazi ena,<br />

rada xar gaubedavi?<br />

misamReri:<br />

heri, heri, heri, heri,<br />

Seni eSxiT meca vmReri,<br />

meca vmReri ase mali-mal,<br />

leqsi TiTo-orolao,<br />

mec maswavle torolao,<br />

mec SensaviT kentad davdivar.<br />

Seni simRera gahyveba maSin<br />

frTamali qaris qrolasa.<br />

mzeo amodi, amodi, mzeo,<br />

nu efarebi gorasa.<br />

misamReri: heri, heri...<br />

torolav, kentad jobia frena,<br />

saxlSi jabanis yolasa,<br />

mzeo, amodi, amodi, mzeo,<br />

nu uef efarebi e gorasa.<br />

musika sulxan cincaZis<br />

teqsti petre gruzinskisa<br />

gakveTili 12-13<br />

kadri kinofilmidan<br />

`maia wyneTeli~<br />

sulxan cincaZe - `maia wyneTelis simRera~<br />

mousmine minus fonogramas da Seasrule TviTon<br />

sulxan cincaZe meoce saukunis cnobili qarTveli kompozitoria.<br />

mas dawerili aqvs opera `gandegili~, baletebi `demoni~, `dali<br />

da monadire~ simfoniebi, koncertebi da piesebi sxvadasxa<br />

instrumentebisaTvis.mas ekuTvnis musika Zveli qarTuli<br />

filmebisaTvis:“abezara”, “WriWina”, “maia wyneTeli”, “Tojinebi<br />

icinian”, “baSi aCuki~, `jariskacis mama~. mis mravalferovan<br />

SemoqmedebaSi gansakuTrebuli adgili sakvarteto Janrs eTmoba.<br />

popularulia cincaZis sakvarteto miniaturebi, romelTa<br />

umravlesoba xalxur Temebzea Seqmnili: lale~, `indi-mindi,~<br />

`urmuli~, `saWidao~, `mwyemsuri~da sxva. mis miniaturebs saqarTvelos<br />

saxelmwifo kvarteti asrulebs. es koleqtivi dRes<br />

sulxan cincaZis saxelobisaa. wlebis manZilze<br />

sulxan cincaZe iyo Tbilisis vano sarajiSvilis<br />

saxelobis saxelmwifo konservatoriis reqtori.<br />

saqarTvelos saxelmwifo<br />

simebiani kvarteti<br />

miniatura - miniature italiuri<br />

sityvaa da niSnavs mcires.<br />

musikaSi esaa patara piesa.<br />

daasaxele simebiani kvartetis sakravebi


gakveTili 14<br />

faraoni tutanhamoni<br />

egvipte uZveles civilizaciaTagan erT-erTi<br />

yvelaze Zlevamosili da idumalebiT aRsavse<br />

qveyanaa. egviptelTa xelovneba mimzidveli da<br />

momajadoebelia. aTaswleulTa win Seqmnili<br />

grandiozuli piramidebi da uzarmazari kldisgan<br />

nakveTi sfinqsi-Tanamedrove egviptis erTgvari<br />

`savizito baraTia~. Zveli egviptelebi ganTqmulni<br />

iyvnen kedlis ferweriT, minisa da oqros SesaniSnavi<br />

nakeTobebiT. pirvelad egvipteSi Seiqmna uzarmazari<br />

qandakeba-obeliskebi. egvipteSi Caeyara safuZveli<br />

mecnierebis sxvadasxva dargebs.<br />

eristosfenem Zv.w. 230 wels pirvelad gazoma<br />

manZili qalaqebs aleqsandriasa da asuans Soris,<br />

Semdeg ki dedamiwis zomebic gansazRvra. ptolmeusma<br />

ki kartografias Cauyara safuZveli.<br />

Zvelegvipturi literatura Cvenamde<br />

ieroglifebis saxiTaa moRweuli. Zvelegvipturi<br />

poeziis nimuSebidan aRsaniSnavia `piramidebis teqstebi~, `gardacvlilTa wigni~,<br />

`arfistis simRera~ egviptelebi maT papirusebze werdnen, xolo mokle warwerebs<br />

qvaze kveTdnen.<br />

egviptis uZvelesi <strong>musikaluri</strong><br />

kultura saTaves Zv.w.-is IV-III<br />

aTaswleulebidan iRebs,anu mas 5000<br />

wliani istoria aqvs. SemorCenili<br />

uZvelesi sakravebi, bareliefebi, WurWlis<br />

moxatulobani, saxviTi xelovnebis<br />

nimuSebi, literaturuli wyaroebi,<br />

simReraTa da sagalobelTa teqstebi, Zvel<br />

berZen da romael istorikosTa Canawerebi<br />

18<br />

egvipte<br />

naxati papirusze<br />

adastureben, rom Zvel egvipteSi <strong>musikaluri</strong><br />

xelovneba maRali donis iyo da mas didad<br />

afasebdnen. egviptis taZrebSi, faraonebisa<br />

da didebulebis samarxebSi, reliefebsa da<br />

freskebze, momRerlebisa da musikosebis uamravi<br />

gamosaxuleba gvxvdeba. maTze asaxuli musikosebi<br />

sxvadasxva sakravebze ukraven. maT Sorisaa arfa,<br />

fleita, barbiTi da sxv sxvadasxvagvari xv<br />

dasartyami<br />

sakravi. SemorCenili<br />

SemorCenilia li aseve mocekvaveTa<br />

figurebi.<br />

musika egvipteSi Ta Tan axlda samiwaTmoqmedo<br />

saqmianobas, momRerle<br />

momRerlebi arTobdnen nilosze<br />

naviT mocuraveebs,<br />

xolo mesayvireebi da<br />

me medo medoleebi do d leebi amxnevebdnen<br />

mebrZolebs. musika Tan<br />

sd sdev sdevda ev e da d aseve sacekva sacekvao moZraobebs, sxvadasxva<br />

ri ritu ritualebs tu tual aleb e s sasax sasaxleebsa Tu taZrebSi. amave<br />

dr ddros, os os, musik musika garTobis saSualebac<br />

iy iyo,<br />

o, risi ddasturicaa<br />

Tavad musikis<br />

eg eegvipturi vi vipt ptu saxelwodeba `hi~ (`xi~),<br />

ra rrac c si siamovnebas niSnavs.<br />

ccnobilia,<br />

rom adreul<br />

pe pperiodSi, r<br />

aRmosavleTis


sxva xalxebis msgavsad, egviptur musikasac<br />

sinkretuli xasiaTi hqonda. aq gavrcelebuli iyo<br />

erTxmianoba, Semdeg ki primitiuli orxmianobac<br />

gaCnda. sruldeboda solo simRerebi da sagundo<br />

musikac. solo simRerebi sxvadasxva sakravis<br />

TanxlebiT sruldeboda, xolo sagundo musikas<br />

gundi unisonSi asrulebda (unisoni erTi da imave simaRlis<br />

ori an meti xmis erTdrouli JReradobaa). gavrcelebuli<br />

iyo sagundo Sesrulebis sxvadasxva forma. sagundo<br />

musikas xan erTi gundi asrulebda, xan ki ori gundi<br />

monacvleobiT. zogjer ki solisti da gundi enacvleboda erTmaneTs.<br />

Zvel egvipteSi xSirad ewyoboda saxalxo dResaswaulebi.<br />

gavrcelebuli iyo xalxuri Semoqmedeba da profesiuli musikac.<br />

profesionali musikosebi sakulto da saero musikas qmnidnen.<br />

gansakuTrebiT mniSvnelovani iyo e.w. misteriebi _ musikalur-dramatuli<br />

warmodgenebi,isini eZRvneboda RmerTebs osiriss,, izidasa da totis,<br />

romlebic <strong>musikaluri</strong> xelovnebis<br />

Semqmnelebad iTvlebodnen. misteriebis<br />

yvelaze popularuli Tema iyo Txroba<br />

osirisis sikvdilisa da mkvdreTiT<br />

aRdgomis Sesaxeb (osirisi _ bunebis<br />

Semqmneli Zalebisa da imqveyniuri<br />

samyaros RmerTia). taZrebSi Sesrulebuli<br />

misteriebi sagundo iyo, xolo faraonebisa<br />

da didgvarovnebis sasaxleebSi gamarTul<br />

RvTaebebisadmi miZRvnil warmodgenebSi<br />

osirisi da izida<br />

aleqsandriis leq d biblioTeka<br />

didi adgili ekava cekvebsa da<br />

instrumentul musikas.<br />

verdi - opera `aida~. scena nilosTan<br />

brma musikosi arfiT<br />

egviptis dedaqalaqi kairo _ `aTasi monastrisa~ da `aRmosavleTis<br />

karibWe~, rogorc mas uwodebdnen, afrikis yvelaze didi qalaqia. mis<br />

muzeumSi egviptis msoflio saganZuria Tavmoyrili. egviptis sididiT<br />

meore qalaqi aleqsandria Zvel droSi ganTqmuli iyo aleqsandriis<br />

SuquriT. (erT-erTi Svid saocrebaTagani, Semdgom ganadgurebuli). aleqsandriaSi iyo<br />

aseve Zvel samyaroSi ganTqmuli biblioTeka, romelic arabTa Semosevebis dros ganadgurda.<br />

dRes mis adgilas araCveulebrivi, Tanamedrove, uzarmazari biblioTeka arsebobs. aq rva<br />

milioni wignia daculi. misi fasadis erT-erT kedelze ki msoflioSi arsebuli ToTxmetive<br />

anbanis asoebia amokveTili,maTs Sorisaa qarTuli anbanic.<br />

egviptis dedaqalaqis kairos saxeli warmodgeba arabuli sityvisgan `al-kahiri~, romelic<br />

planeta marss aRniSnavs<br />

19


gakveTili 15<br />

juzepe verdi<br />

(1813-1901)<br />

XIX saukunis gamoCenili italieli kompozitori<br />

juzepe verdi msoflio <strong>musikaluri</strong> kulturis udidesi<br />

figuraa da erT-erTi yvelaze popularuli saopero<br />

kompozitoria. verdi daibada 1813 wlis 10 oqtombers, qalaq<br />

busetos maxloblad mdebare patara sofel le-ronkoleSi,<br />

Raribi mikitnis ojaxSi. lukma-puris mosapoveblad bavSvobidan bevrs Sromobda.<br />

musika Zalian uyvarda da mamam es rom SeamCnia, patara juzepes spineti aCuqa [spineti<br />

klavesinis nairsaxeobaa]. am sakravs kompozitori mTeli cxovreba saTuTad inaxavda.<br />

<strong>musikaluri</strong> ganaTleba axalgazrda verdim TiTqmis damoukideblad miiRo, sofelSi<br />

iswavla <strong>musikaluri</strong> anbani da organze dakvra. samwuxarod milanis konservatoriaSi<br />

juzepe verdi ar miiRes, mkacrma komisiam igi uniWod CaTvala. amis Semdeg verdim<br />

mecadineoba saopero Teatr ,,la-skalas’’diriJor vinCenco laviniasTan daiwyo.<br />

misi meSveobiT Seiswavla saopero musika, eswreboda saopero speqtaklebs, usmenda<br />

rosinis, donicetis, belinis operebs. verdim xangrZlivi SemoqmedebiTi cxovrebis<br />

manZilze 26 opera dawera. pirveli warmateba gmirul-istoriul siuJetebze<br />

dawerilma operebma moutanes. esenia ,,nabuqo’’, ,,lombardielebi’’, ,,ernani’’. am<br />

operebis melodiebi xalxma aitaca da quCebSi mReroda. male verdis popularoba<br />

italiis sazRvrebs gascda da igi mTelma msofliom gaicno. dResac msoflios<br />

saukeTeso scenebs verdis saopero Sedevrebi: ,,rigoleto’’,<br />

,,traviata’’, bal-maskaradi’’, ,,aida’’, ,,otelo’’, ,,falstafi’’<br />

amSvenebs.<br />

verdi iyo ara mxolod udidesi musikosi, aramed<br />

didi moqalaqe, patrioti da demokrati. bevr keTil<br />

saqmes uxmaurod akeTebda, materialurad exmareboda<br />

gaWirvebulebs.xolo Tavisi SemoqmedebiTi moRvaweobis<br />

50 wlisTavi didi RonisZiebebiT ki ar aRniSna, aramed<br />

milanis moxucebuli musikosebisTvis saxli aaSena. mas<br />

mogvianebiT ,,verdis saxli’’ daerqva. gardacvalebis mere didi maestro am saxlis<br />

patara samlocveloSi meuRlis- jozepinas gverdiT daasaflaves. gardacvalebamde<br />

3-4 wliT adre ki verdim anderZi Seadgina, romelSic mebaRec ki ar daviwyebia.<br />

verdis dakrZalvas 300 000 milaneli daeswro.axalgazrda arturo toskaninis<br />

xelmZRvanelobiT, romelic SemdgomSi legendarul diriJorad iqca, orkestrma<br />

gundTan erTad Seasrula musika operidan ,,nabuqo’’.<br />

verdi genios kompozitorad sicocxleSive aRiares.<br />

Rrmad moxucebul verdis ekuTvnis es sityvebi:<br />

20 wlis asakSi vambobdi - ,,me’’,<br />

30 wlisa - ,,me da mocarti’’,<br />

40 wlisa vyvirodi - ,,mocarti da me’’,<br />

axla vfiqrob - ,,mocarti’’.<br />

opera italiuri sityvaa da Seqmnas, SeTxzvas<br />

niSnavs. operis samSobloa italia, qalaqi<br />

florencia.<br />

pirveli opera `dafna~ daiwera 1594 wels.<br />

avtorebi: peri da rinuCini.<br />

xelovnebis romel dargebs aerTianebs opera? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

gaixsene qalTa xmebi.<br />

20<br />

juzepe verdi<br />

mxatvari jovani boldini<br />

verdis spineti - klavesini<br />

juzepe verdi


qali arfiT<br />

egvipteli musikosebi<br />

gakveTili 16<br />

Zv.w. III saukuneSi egvipteSi farTod<br />

gavrcelda da popularul profesiad<br />

iqca xeironomia _ gundis, momRerlebis<br />

xelmZRvaneloba. xeironomi musikosebs<br />

bgeris simaRles da melodiis mimarTulebas<br />

miuTiTebda. xeironomebi ZiriTadad<br />

qurumTa wridan iyvnen. maT arfaze da<br />

fleitaze dakvrac unda scodnodaT.<br />

egvipteli musikosebi<br />

_ SeiZleba xeironomebi Tanamedrove<br />

diriJorebis winaprebad miviCnioT? ratom?<br />

egvipteSi musikosTa sxvadasxva ansambli<br />

iyo gavrcelebuli.solo Semsruleblebi ZiriTadad<br />

arfaze damkvrelebi iyvnen. Tavad faraonebic xSirad<br />

muzicirebdnen xolme. egvipteSi musikas xom faraonTa<br />

xelovnebas uwodebdnen. egvipteSi bevrma musikosma<br />

daimsaxura pativi da dideba. Cvenamde<br />

moaRwia faraonTa sasaxleebSi moRvawe<br />

araerTi musikos-Semsruleblissaxelma.<br />

maT Soris profesiuli musikis<br />

istoriaSi pirvel musikosad miCneulia<br />

karis fleitisti, momRerali da<br />

romel qarTul<br />

xalxur sakravs<br />

mogagonebT?<br />

sasaxlis kapelis xelmZRvaneli kufuanxi.<br />

mas faraonma usurkafma Tavis musikosebi barbiTiTa da arfiT<br />

samarxis reliefi Zv. w. XVI _ XIV s.s.<br />

piramidasTan Zeglic ki daudga.xSirad,<br />

musikis profesia Taobidan Taobas gadaecemoda. cnobili iyo<br />

sxvadasxva saojaxo dinastiebi. samwuxarod, ar aris SemorCenili<br />

xalxur musikosTa saxelebi. egviptelma musikosebma sazRvrebs<br />

gareTac gaiTqves saxeli. bevri maTgani saberZneTSi aswavlida.<br />

Tavis mxriv, berZeni swavlulebi da musikosebic xSirad stumrobden<br />

egviptes. aq muSaobden istoriis mama herodote da filosofosi<br />

platoni,maT aRweres musikosTa cxovreba, sakravebi da maTi<br />

JReradoba. mogvianebiT egviptur yofaSi siriidan gavrcelda<br />

satrfialo simRerebi da samxedro musika. berZnul-romaul epoqaSi<br />

egvipturi musika TandaTan berZnuls miuaxlovda, Tumca didi xnis<br />

manZilze SeinarCuna individualoba. mraval sakravsa da simReras<br />

gauxangrZlives sicocxle koptebma _qristianma egviptelebma. bizantiuri xanidan<br />

ki – egvipturma musikam nel-nela Tavisi TviTmyofi saxe dakarga.<br />

Zvelegvipturi arfa Zvelegvipteli musikosebi<br />

21


klaviatura<br />

fortepianoze TeTri da Savi klaviSebiT vukravT. maT erTobliobas klaviatura<br />

ewodeba. klaviatura laTinuri sityvaa - clavis - gasaRebs niSnavs. klaviatura iyofa<br />

oqtavebad. oqtava italiurad rvas niSnavs.<br />

davasaxeloT oqtavebi: subkontroqtava, kontroqtava, didi oqtava, patara<br />

oqtava, I oqtava, II oqtava, II oqtava, IV oqtava, V oqtava _ arasrulia, radgan is xuTi<br />

bgerisgan Sedgeba. subkontroqtavis garda danarCeni oqtavebi Svidsafexuriani<br />

bgeraTarigisgan Sedgeba.<br />

daasaxeleT oqtavis bgerebi: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

sub- kontroqtava didi oqtava patara oqtava I oqtava II oqtava III oqtava IV oqtava V oqtava<br />

kontroqtava<br />

es notebi Seesabamebian I oqtavas. zeda do-dan zeviT ukve II oqtava iwyeba.<br />

Tqvens sanoto rveulebSi dawereT II oqtavis re.<br />

dawere noti re<br />

klaviatura fortepianos erT-erTi ZiriTadi Semadgeneli nawilia. igi sxva<br />

klaviSian sakravebsac aqvs. esenia: organi, akordeoni, klavesini da Tanamedrove<br />

sinTezatori.<br />

ritmul-intonaciuri savarjiSo:<br />

taSiT da kakuniT gamoxateT ritmuli suraTi.<br />

daasaxele taqtis zoma<br />

gaimRere savarjiSoebi da daadgine, romeli sruldeba stakatoTi da romeli legatoTi<br />

22<br />

&4 2 œ<br />

F<br />

&4 3 œ .<br />

œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ œ<br />

œ . œ . œ .<br />

œ . œ . œ . œ . œ . œ . œ . œ .<br />

œ .<br />

œ . .<br />

<br />

tempi - laT. tempus - niSnavs dros. musikaSi tempi aRniSnavs nawarmoebis<br />

Sesrulebis siCqares. tempi mniSvnelovani gamomsaxvelobiTi<br />

saSualebaa . tempis SerCeva damokidebulia nawarmoebis xasiaTsa da<br />

mis Sinaarsze. arsebobs neli, saSualo da Cqari tempebi.


Zvelegvipturi sakravebi<br />

aRsaniSnavia, rom Zveli egviptelebi,<br />

musikalur sakravebs da maT xmebs ama Tu im<br />

sagans,movlenas an magiur Zalas ukavSirebdnen.<br />

ase mag: erT-erTi adreuli sakravi-lerwmis<br />

fleita nayofierebis RmerTTan iyo<br />

gaigivebuli.<br />

fiqroben, rom uZveles droSi nilosis<br />

napirebze mcxovrebT Tavdapirvelad<br />

dasartyami, xmauris gamomwvevi sakravebi<br />

hqondaT, romlebsac iyenebdnen sawesCveulebo<br />

ritualebisas da raime gangaSis sauwyebladac.<br />

es iyo sxvadasxva Cxaruna, xis sandaletebi, JRarunebi, dafdafi,<br />

sistra. gviptelTa azriT, sistrebis CxaruniT SeiZleboda taZrebidan sikvdilisa da<br />

ubedurebis gandevna. dedofal kleopatras brZanebiT ki brZolis dros, romaelTa<br />

dasaSineblad egvipteli meomrebi uamrav sistras iyenebdnen. egviptelebi tanzec<br />

atarebdnen sakravebs, romlebic moZraobisas xmebs TavisTavad gamoscemdnen.<br />

mogvianebiT gaCnda _ Tixis fleitebi, xis sastvenebi. . .maT TandaTan miemataT<br />

lerwmis salamuri (Tanamedrove klarnetis winapari), Wiqis formis didi dolebi,<br />

moxr moxrili liTonis Wrialebi. roca <strong>musikaluri</strong> cxovreba kidev ufro<br />

ga ganviTarda gaCnda axali natifi Casaberi sakravebi,romlebsac<br />

ZZvirfasi<br />

liTonisa da xisgan amzadebdnen. saberZneTidan Semovida<br />

panis fleita (siriniqsi, larWemi), berZnul-romaul periodSi ki<br />

gavrcelda avlosi, bukcina, sxvadasxva lirebi, tuCis harmonika....<br />

Zv w. III saukuneSi aleqsandrielma meqanikosma qtesibiusma<br />

hidravlosi _ wylis organi Seqmna.es sakravi egviptidan romSic<br />

gavrcelda. g<br />

hidravloss organis winaparad miiCneven.<br />

aziidan Semovida sayvirebi, bukebi, mrgvali da oTxkuTxedi dolebi,<br />

dasartyami rgolebi, dairebi, JRarunebi,zanzalakebi. egvipteSi Zalze<br />

popularuli sakravi iyo sayviri,romelsac mravalnairi daniSnuleba<br />

hqonda.sasaxleebSi dwesaswaulebze igi sazeimo ganwyobis asamaRleblad<br />

gamoiyeneboda, taZrebSi mzis amosvlisa da Casvlis mauwyebeli iyo.<br />

sayviri JRerda aseve merbrZolTa suliskveTebis asamaRleblad da omSi<br />

gamarjvebulTa sazeimo Sexvedrebzec. egviptelTa sayvareli uZvelesi<br />

sakravi _ 4 simiani, patara gadasatani arfa iyo. masze fexmorTxmiT<br />

ukravdnen, mogvianebiT misi zoma gaizarda, formac icvala da ufro<br />

daixvewa.egviptelebi am sakravs udides pativs scemdnen da oqroTi da<br />

Zvirfasi qvebiT amkobdnen...<br />

egvipturi daira<br />

egvipturi<br />

hidravlosi<br />

egvipturi bumbeki _ doli<br />

juzepe verdi. opera `aida~,<br />

I moqmedebis II suraTi, scena taZarSi<br />

daasaxele, ra sakravebi JRers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

ra xasiaTisaa musika da ra tempSi JRers?<br />

Seni ganwyoba da STabeWdileba gadmoeci naxatiT.<br />

gakveTili 17<br />

23<br />

egvipturi arfebi<br />

egvipturi sistra _ JRaruna<br />

ormagi fleita


gakveTili 18<br />

wina gakveTilebze bevri visaubreT Zvel egviptesa da mis musikalur<br />

kulturaze, uZveles sakravebze. Tavis droze egviptis kulturiT dainteresda<br />

gamoCenili italieli kompozitori juzepe verdic, rodesac<br />

opera `aidaze~ daiwyo muSaoba. man Zalian kargad Seiswavla Zveli egviptis<br />

istoria, arqeologia, religia, wes-Cveulebebi, xelovnebis nimuSebi,<br />

Zveli egvipturi sakravaebi. eqvsi Zvelegvipturi sayviri SeukveTa,<br />

raTa misi uZvelesi JReradoba gaecocxlebina. mas Semdeg, simfoniuri orkestris<br />

am sakravebs `egviptur sayvirebs~ uwodeben. marTalia, am udidesi kompozitoris<br />

opera italiur enaze JRers, misi Sinaarsi swored Zvel egviptes<br />

ukavSirdeba. Tumca verdis musika ar aris eTnografiuli<br />

xasiaTis da masSi ver SevxvdebiT verc erT nasesxeb<br />

aRmosavlur melodias, am didebul musikas egviptis<br />

uZveles da egzotikur samyaro-<br />

Si gadavyavarT. sainteresoa<br />

am operis Seqmnis istoria.1868<br />

wels egviptis mmarTvelma xali-<br />

kairos opera<br />

verdi ,,aida”<br />

fa izmail faSam, ukve saqveynod<br />

cnobil kompozitors kairos ax-<br />

ali Teatrisa da sueciis arxis gaxsnasTan dakavSirebiT<br />

operis dawera SeukveTa. maSin verdim uari ganacxada,<br />

magram ori wlis Semdeg, roca Zvelegviptur siuJetze<br />

milani. la skala<br />

scenari waikiTxa, aRfrTovanebuli siamovnebiT daTanmxda. scenaris avtori aRmoCnda<br />

frangi egviptologi o. marieti. is iyo cnobili mecnieri, kairos muzeumis<br />

pirveli direqtori, romelsac egviptelTa winaSe didi damsaxurebisTvis egviptis<br />

mTavrobam beis tituli mianiWa (bei aRmosavleTis qveynebSi batons niSnavs). marietis<br />

scenars safuZvlad mis mierve papirusze amokiTxuli uZvelesi legenda daedo,<br />

romelic gviambobs egvipteli faraonebis mravalsaukunovan brZolaze<br />

eTiopiis (imdroindeli nubiis) winaaRmdeg, eTiopieli mona<br />

qalis aidasa da egviptelTa axalgazrda mTavarsardlis radamesis<br />

siyvarulis ambavs.<br />

,,me aRfrTovanebuli var, warmoidgineT - vwer operas kairosTvis!!!’’<br />

verdisTvis didad saamayo iyo is ambavi, rom ,,aidas’’ dadgma<br />

suecis arxis gaxsnas ukavSirdeboda!<br />

kompozitorma konsulta-<br />

scena opera `aidadan~<br />

ciebi swored marietisgan miiRo<br />

Zveli egviptis Sesaxeb. kairos<br />

speqtaklisTvis dekoraciebi da kostumebi marietis<br />

eskizebis mixedviT damzadda. opera udidesi<br />

warmatebiT daidga kairoSi, 1871 wlis 24 dekembers,<br />

kompozitori am speqtakls ar daswrebia, radgan<br />

,,aida’’male milanSic unda daedgaT. milanis ,,la<br />

skala’’ xalxiT iyo savse. aplodismentebi ar wydeboda.<br />

antraqtis dros ki musikosebma verdis oqros<br />

sadiriJoro joxi aCuqes. milanuri premieridan<br />

erTi wlis Semdeg `aida~ neapolSi daidga. speqtaklis Semdeg aRfrTovanebulma<br />

msmenelma kompozitori sastumromde xelSi atacebuli miiyvana. ukan ki anTebuli<br />

CiraRdnebiT aTasobiT adamiani mihyveboda. orkestri mTeli saRamo verdis aivanis<br />

qveS triumfalur marSs ukravda.<br />

24<br />

juzepe verdi. opera `aida~. triumfaluri marSi<br />

mousmine musikas da Seni STabeWdileba daxate an dawere.<br />

am marSSi JRers `egvipturi sayvirebi~<br />

Zvelegvipteli mesayvire


<strong>musikaluri</strong> testi<br />

egvipteli mesayvire<br />

juzepe verdi<br />

daasaxele Casaberi sakravebi da aRmoaCine Secdoma.<br />

marSi franguli sityvaa da niSnavs siaruls, svlas, moZraobas. marSebi<br />

sxvadasxva xasiaTisaa: sazeimo, sadResaswaulo, samxedro, saqorwino,<br />

samgloviaro da sxv. marSebs axasiaTebT 4/4 da 2/4 zoma. samxedrosazeiomo<br />

marSebs xSirad fanfaruli intonaciebi aqvT.<br />

fanfara Zveleburi sasignalo Casaberi sakravia, sayviris nairsaxeobaa.<br />

igi isea mowyobili, rom umetesad samxmovanebis bgerebs iRebs. aseTi<br />

intonacia-signalebi TiTqmis yvela samxedro marSSi gvxvdeba, maT<br />

gareSe warmoudgenelia samxedro musika. am fanfarul intonaciebSia<br />

asaxuli sulieri simxneve, mtkice xasiaTi da energia.<br />

erTxel, montekatinas vilaSi verdis megobari<br />

ewvia da misi TavmdablobiT gaocebuli darCa. kompozitori<br />

erT patara oTaxSi Seketiliyo. es oTaxi<br />

misi sasadiloc iyo, misaRebic, samuSao oTaxica da<br />

saZinebelic. saxlSi kidev 2 oTaxi aRmoCnda. magram<br />

verdis im or ,,saidumlo’’ oTaxSi hqonia Senaxuli 100-mde arRani. Turme mis aq<br />

Camosvlamde am arRnebze quCis musikosebi gamudmebiT ukravdnen ariebs misi<br />

operebidan `rigoleto’’, ,,trubaduri’’, ,,traviata~ da kompozitors muSaobis<br />

saSualebas ar aZlevdnen. ,,me gadavwyvite es sakravebi mTeli sezoniT viqiravo.<br />

marTalia, es siamovneba 1500 lira damijda, magram samagierod, axla SemiZlia<br />

sruliad mSvidad vimuSavo’’ – daamata verdim..<br />

25


samxmovaneba<br />

sami bgerisagan Semdgar akords samxmovaneba ewodeba. akordi _ accordo _ italiuri<br />

sityvaa da sami an meti <strong>musikaluri</strong> bgeris harmoniul SeerTebas niSnavs.<br />

_ axla gavimReroT gama do-maJori da do, mi, sol bgerebi gavaferadoT wiTlad.<br />

gaaferade<br />

am gaferadebuli bgerebis erToblioba qmnis<br />

samxmovanebas.<br />

gaimRere samxmovanebis bgerebi<br />

& w w w & w w w w w w<br />

gaimRere intonaciuri savarjiSo. imRere Sens megobarTan erTad or<br />

xmaSi. aRniSne samxmovanebis bgerebi<br />

dawere meore oqtavis notebi: do, re, mi<br />

& w<br />

& w<br />

& w<br />

solfejio<br />

solfejio<br />

solfejio<br />

ritmul-intonaciuri savarjiSo<br />

taSiT da kakuniT Seasrule ritmuli suraTi. daasaxele taqtis zoma<br />

gamoicani ra simReraa. gaavle paraleli uZveles adamianTa simRerebTan.<br />

26<br />

sulxan cincaZe - sakvarteto miniatura `mwyemsuri~<br />

mousmine musikas da gamoicani, romeli sakravebi<br />

JReren, simebiani sakravebiT romel xalxur sakravs baZavs<br />

kompozitori.


`ra mweralia, Sumeruli Tu ar icis~.<br />

Sumeruli damwerloba Tixis firfita<br />

oTxsimian qnarze Sesasrulebeli<br />

simRera himni babiloni.<br />

2000-1700 Zv.w.<br />

oqros xarisTaviani<br />

arfa Zv.w. 2600<br />

Sumeri<br />

daaxloebiT 6000 wlis win, axlandeli erayis<br />

miwa-wyalze, tigrossa da evfrats Soris sparseTis<br />

ubis sanapiroebTan gadaSlili iyo uZvelesi<br />

kulturis qveyana _ Sumeri, sadac kacobriobis<br />

erT-erT udides kulturas Caeyara<br />

safuZveli. amboben, istoria Sumeridan iwyebao.<br />

Sumerebi sakuTar Tavs `SavTavians~ uwodebdnen.<br />

`SavTavianni~ SuamdinareTis xalxTa<br />

zogadi saxelicaa. Sumerebma dasabami misces<br />

SuamdinareTis civilizacias. maT mier Seqmnili<br />

kulturis unikaluri Zegli, Sedevri _<br />

lursmuli damwerlobaa,romelic Zv.w. IV s-dan<br />

iRebs dasabams.Tixis firfitebze dawerili nimuSebis<br />

amokiTxva pirvelad XIX s-is dasawyisSi<br />

germanelma filologma geog fridrix grotenfendma SesZlo.<br />

Sumeruli damwerloba gadaiRes aqadebma, asirielebma<br />

da sxvebma. Sumerebma pirvelebma moxates Tixis WurWeli,<br />

aages farTo taZrebi, romlis kedlebic nadirobisa da msxverplTSewirvis<br />

scenebiT daamSvenes, erT-erTma pirvelebma<br />

daamzades oqros WurWeli da iaraRi. SumerTa bevri Zegli<br />

ganadgurda, xolo is, rac im udidesi saganZurebidan<br />

gadarCa, dRes msoflios saukeTeso muzeumebSi inaxeba da<br />

saamayoa kacobriobisaTvis.<br />

am saganZuridanaa xisa da oqros xarisTaviani arfa,<br />

mravali samkauli da sakulto namuSevari. Sumerebma ber-<br />

Znebze bevrad adre Seqmnes xelovnebis uZvelesi nimuSebi<br />

_ zodiaqos niSnebiani uZvelesi RvTaebebis reliefuri<br />

suraTebi da beWdebi...<br />

Sumeruli andazebi<br />

`ra mweralia, Sumeruli Tu ar icis~.<br />

`xelma xelTan erTad saxli aaSena,<br />

mucelma mucelTan erTad saxli daaqcia~.<br />

`cudad aRWurvil qveyanas<br />

mteri mudam karibWis win<br />

eyolebao~.<br />

SeiZleba iTqvas, rom Sumerebi uZveles samyaroSi mravali saukunis<br />

ganmavlobaSi iyvnen istoriis ,,mTavari moqmedi pirni~. maTi astronomia<br />

da maTematika yvelaze zusti iyo mTels axlo aRmosavleTSi. Cven dResac<br />

vyofT wels 4 drod, 12 Tved, zodiaqos 12 niSnad, vzomavT kuTxeebs, wuTebsa<br />

da wamebs ise, rogorc amas odesRac Sumerebi akeTebdnen.<br />

magram Sumerebis yvelaze mniSvnelovani wvlili<br />

msoflio istroaiSi damwerlobis gamogonebaa. swored<br />

damwerlobam daaCqara ganviTareba adamianis moRvaweobisa<br />

yvela sferoSi; SesaZlebeli gaxda meurneobis<br />

aRwera, dagegmva, gaCnda ganaTlebis sistema..<br />

h i m n i<br />

`Su me ro, di a do mi wav mTel qvey ni e re ba ze, naT liT<br />

Se mo si lo, RvTi ur mad lTa mim fe ne lo aR momo- sav li dan da sav lam de, Se ni RvTi u ri mad lni<br />

mtki ce da Se ur ye ve li a, Se ni gu li Ca uR we ve-<br />

li uf skru li a, Se ni az ri, ro me lic gul Si<br />

gaqvs, ca sa viT mi uw vdo me li a...~<br />

gakveTili 19<br />

27


gakveTili 20-21<br />

28<br />

Jingle Bell Rock<br />

Jingle bell, jingle bell, jingle bell rock<br />

Jingle bells swing and jingle bells ring<br />

Snowing and blowing up bushels of fun<br />

Now the jingle hop has begun<br />

Jingle bell, jingle bell, jingle bell rock<br />

Jingle bells chime in jingle bell time<br />

Dancing and prancing in Jingle Bell Square<br />

In the frosty air.<br />

What a bright time, it’s the right time<br />

To rock the night away<br />

Jingle bell time is a swell time<br />

To go gliding in a one-horse sleigh<br />

Giddy-up jingle horse, pick up your feet<br />

Jingle around the clock<br />

Mix and a-mingle in the jingling feet<br />

That’s the jingle bell,<br />

That’s the jingle bell,<br />

That’s the jingle bell rock<br />

“Jingle Bells Rock”, asrulebs ansambli “Holly Dolly”<br />

mousmine am simReris minus fonogramas da imRere TviTon


Sumeruli literaturis erT-erTi yvelaze<br />

cnobili Zeglia `eposi gilgameSze~. es aris Sumeruli<br />

legendebis krebuli, romelic mogvianebiT<br />

Zvel aqadeur enazec iTargmna.masSi moTxrobili<br />

ambebi lursmuli damwerlobiT Sesrulebul<br />

Tixis 12 firfitaze iyo gadmocemuli, romelTagan<br />

samwuxarod yvela ver Semoinaxa..eposi mogviTxrobs Suamdinaruli folkloris<br />

yvelaze popularul gmirze, urukis legendarul mefe gilgameSze ,mis megobar velur<br />

enqiduze da ukvdavebis saidumlos Ziebaze.<br />

gilgameSi<br />

Zvel SumerTa I dinastiis mefe gilgameSi (3000-2000<br />

ww.mijna) eposSi moxseniebulia, rogorc RmerTkaci,SumerTa<br />

gmiri, amasTanave ampartavani da amayic. misgan Seviwrovebuli<br />

uruqis xalxi RmerTebs daxmarebas sTxovs. RmerTebi<br />

dedamiwaze qalRmerTs agzavnian, romelic gilgameSTan sabrZolvelad<br />

Tixisgan uZlevel gmir enqidus gamoZerwavs.<br />

magram male gilgameSi da enqidu damegobrdebian. isini er-<br />

Tad gailaSqreben fiWvis tyeebis mflobel urCxul humbabas<br />

winaaRmdeg da mzis RmerTis daxmarebiT daamarcxeben mas.<br />

gilgameSze ganawyenebuli siyvarulisa da omis qalRmerTi<br />

iSTari ki Suris saZieblad mamamiss _ mTavar RmerT anus _<br />

sTxovs gansacdeli miuvlinos gilgameSs.magram megobrebi<br />

RmerTebisgan gamogzavnil uzarmazar xarsac daamarcxeben<br />

da iSTars dascineben. aseTi mkrexelobis gamo enkidu kvdeba,<br />

sasowarkveTili gilgameSi ki `cxovrebis saidumlos~ saZebnelad<br />

gaemgzavreba. bevri mogzaurobis Semdeg igi ipovnis<br />

mcenares, romelic sicocxles ubrunebs adamians, magram<br />

rodesac gilgameSi mcire<br />

xniT mas Tvals moacilebs,<br />

mcenares gveli<br />

gaitacebs...<br />

`gilgameSi~ mraval<br />

enazea naTargmni,maT<br />

Soris qarTuladacaa gamocemuli.gilgameSis<br />

brZolis epizodi asaxulia gamomwvari Tixis reliefze<br />

(Zv w. II aTaswl.).Zvel Sumerul da aqadur<br />

beWdebzec xSirad gamosaxavdnen mxecebTan mebrZol<br />

RmerTkacs.<br />

urCxul humbabas Tavi<br />

Sumeruli RvTaeba<br />

gilgameSi<br />

Sumeruli nageboba<br />

zigurti, q. uri<br />

XXII-XXI s.s. Zv. w.<br />

gilgameSi da enqidu<br />

imogzaure uZveles samyaroSi: www.metacafe.com - Images Of Ancient Assyrians & Babylonians<br />

gakveTili 22<br />

29


gakveTili 23<br />

qnari<br />

egviptis msgavsad, SuamdinareTis saxelmwifoebSic musikosebs<br />

reliefebze da gansakuTrebiT cilindrul beWdebze gamosaxavdnen.<br />

es ZiriTadad ritualuri nadimisa da RmerTTa Tavyrilobebis<br />

scenebia. <strong>musikaluri</strong> instrumentebic egvipturis msgavsia _ arfebi,<br />

lirebi. swored Sumerebma Seqmnes maRalganviTarebuli<br />

instrumentuli kultura _ rkaliseburi da<br />

kuTxovani arfebi, salamuri,fleita, hoboi,daira,<br />

didi dolebi. erT-erT Tixis firitaze lursmuli damwerlobiT<br />

Cawerili teqstis poeturi fragmenti ki mecnierTa azriT, vokaluri<br />

melodiaa arfis akompanimentiT.<br />

Sumerebis musikalur kulturaze warmodgena mecnierebam sxva<br />

wyaroebiTac Seavso. esenia: sxvadasxva sameurneo angariSebi, iuridiul<br />

dokumentebi, maTematikis da anatomiis saxelmZRvaneloebi,<br />

himnebisa da sagalobelTa teqstebi, qandakebebisa da mxatvro-<br />

bis nimuSebi.<br />

30<br />

Sumeris musika<br />

Sumeruli msxverplSewirva<br />

qnaris TanxlebiT Zv. w. 2400 s.<br />

oqros xarisTaviani qnaris sadgamze<br />

gamosaxulia mocekvave daTvi, qnarze<br />

damkvreli viri da mefurad metyveli lomi.<br />

moWedilia sadafebiTa da Zvirfasi qvebiT.<br />

oqros xarisTaviani arfa Zv.w. 2600<br />

SumerTa Semdeg SuamdinareTis am teritoriaze arsebobda aqadi,<br />

babiloni, siria-finikia, asiria.<br />

daukari da daadgine diapazoni<br />

oTxsimian qnarze Sesasrulebeli simRera himni babiloni 2000 -1700 Zv.w.

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!