saxelmZRvanelo gamoicema euTos erovnul umciresobaTa ...
saxelmZRvanelo gamoicema euTos erovnul umciresobaTa ...
saxelmZRvanelo gamoicema euTos erovnul umciresobaTa ...
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
<strong>saxelmZRvanelo</strong> <strong>gamoicema</strong> <strong>euTos</strong> <strong>erovnul</strong> <strong>umciresobaTa</strong> umaRlesi<br />
komisris ofisis mxardaWeriT proeqtis `multilingvuri ganaTlebis<br />
reformis mxardaWera saqarTveloSi~ farglebSi.<br />
<strong>saxelmZRvanelo</strong>Si wamodgenili mosazrebebi ekuTvnis `samoqalaqo<br />
integraciisa da erovnebaTSorisi urTierTobebis centrs~ da SesaZloa<br />
ar emTxveodes <strong>euTos</strong> euuk-is Tvalsazriss.<br />
The textbook is published in the framework of the project `Supporting Multilingual<br />
Educational Reform in Georgia`. The project is funded by the office of<br />
OSCE High Commissioner on National Minorities. The contents of this publication<br />
are the sole responsibility of Center for Civil Integration and inter-Ethnic Relations<br />
(CCIIR) and can in no way be taken to reflect the views of the OSCE High<br />
Commissioner on National Minorities.<br />
redaqtori:<br />
Salva tabataZe<br />
2
ISBN 978-9941-0-3086-4<br />
Tamila CubiniZe<br />
maia inasariZe<br />
nino SaraSeniZe<br />
kaxa gabunia<br />
enisa da sagnis integrirebuli swavleba<br />
zogadsaganmanaTleblo skolebis<br />
sabazo da saSualo safexurebze<br />
UDC(uak)37.016+37.016:81-02831 e-688<br />
Tbilisi<br />
2010 weli<br />
3
Sinaarsi<br />
Sesavali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5<br />
Tavi I . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11<br />
1. enis swavlebis roli da mniSvneloba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11<br />
2. mSobelTa CarTuloba bilingvuri swavlebis procesSi . . . . . . . 14<br />
3. ra midgomebi arsebobs enis swavlebaSi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17<br />
4. meore enis swavleba sagnobriv Sinaarsze dafuZnebiT . . . . . . . . 20<br />
5. moswavleTaTvis enis aTvisebis procesSi<br />
gamosayenebeli ZiriTadi principebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
6. enis aTvisebis xelSemwyobi da xelis SemSleli aqtorebi . . . . . 29<br />
7. pedagogTa TanamSromloba bilingvuri swavlebis procesSi . . . . 31<br />
8. mSobliuri enis roli bilingvuri ganaTlebis procesSi . . . . . . 34<br />
Tavi 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39<br />
1. teqstebze muSaoba bilingvuri ganaTlebis procesSi . . . . . . . . . 39<br />
2. grafikuli organizatorebis gamoyeneba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44<br />
3. Secdomebze muSaoba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52<br />
4. bilingvuri gakveTilis Sefaseba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62<br />
Tavi 3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67<br />
1. bilingvuri gakveTilis dagegmva . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67<br />
2. bilingvuri gakveTilis dagegmvis etapebi . . . . . . . . . . . . . . . . . 69<br />
Tavi 4 qarTuli enisa da geografiis integrirebuli swavlebis<br />
sanimuSo gakveTilebi da Tematika. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
danarTi (rekomendebuli funqciuri frazebi<br />
sagnis maswavleblebisTvis) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />
4<br />
27<br />
81<br />
156
Sesavali<br />
winamdebare wigni bilingvuri ganaTlebis maswav-<br />
leblebisTvisaa gankuTvnili. misi mizania meToduri daxmareba<br />
gauwios sabazo da saSualo skolis pedagogebs bilingvur<br />
klasebSi saswavlo masalis Tematur dagegmvaSi, gakveTilebis<br />
dagegmvasa da SefasebaSi.<br />
gzamkvlevis am nawilSi mimoxilulia is sakiTxebi, romlebic<br />
maswavlebelma saswavlo masalis dagegmvisa da swavlebis procesSi<br />
unda gaiTvaliswinos. es aris moswavlis swavlis stili da<br />
inteleqtis saxeebi, aseve motivaciis xelSemwyobi faqtorebi. aqve<br />
maswavleblebi gaecnobian Tematur dagegmvis komponentebsa da<br />
gakveTilis dagegmvis zogad principebs; aqve iqneba rekomendaciebi<br />
da axsna-ganmartebebi Sefasebis miznebze, tipebze, saxeebsa da<br />
meTodebze.<br />
<strong>saxelmZRvanelo</strong>s meore nawilSi Cven maswavleblebs<br />
SevTavazebT bilingvuri gakveTilebis scenarebs.<br />
5<br />
* * *<br />
ganaTlebis sistemam aucileblad unda gaiTvaliswinos<br />
enobrivi politikis sakiTxebi. ganaTlebis procesi, romelic,<br />
codnis SeZenasTan erTad, moicavs socialuri da kulturuli<br />
faseulobebis dauflebas, xorcieldeba enis saSualebiT.<br />
enis matarebelTa transnacionaluri ganlagebis gamo, erTi da<br />
igive ena erT qveyanaSi SeiZleba warmoadgendes saxelmwifo enas,<br />
meoreSi ki _ <strong>erovnul</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enas (magaliTad, somxuri da<br />
azerbaijanuli enebi, romlebic saqarTvelos teritoriaze
<strong>umciresobaTa</strong> enebia, somxeTsa da azerbaijanSi ki - saxelmwifo<br />
enebi). garda amisa, arsebobs adgilobriv eTnikur <strong>umciresobaTa</strong><br />
garkveuli raodenoba, romlebic sakmaod mcirericxovanni arian da<br />
saukuneTa ganmavlobaSi cxovroben SezRudul teritoriaze<br />
(magaliTad, afxazebi, bacbebi). xsenebuli jgufebis warmomavloba<br />
da enebi gansxvavdeba umravlesobis eTnikuri warmomavlobisa da<br />
enisagan.<br />
udidesi mniSvneloba eniWeba qveynis moqalaqeTa cxovrebaSi<br />
saxelmwifo enis flobas: urTierToba saxelmwifo instituciebTan,<br />
oficialuri dokumentebis Sedgena, diskusiebi da debatebi<br />
parlamentsa Tu sxva saxelmwifo dawesebulebebSi - saxelmwifo<br />
enaze mimdinareobs; Sesabamisad, <strong>umciresobaTa</strong> piradi karieris<br />
ganviTarebisa Tu, sazogadod, qveynis cxovrebaSi CarTulobis<br />
uzrunvelyofis TvalsazrisiT, qarTuli enis daufleba uaRresad<br />
saWiro da aucilebelia. Tumca, faqtia, rom dResdReobiT, kvlav<br />
problemaa umciresobebiT kompaqturad dasaxlebul regionebSi<br />
saxelmwifo enis swavla-swavlebis sakiTxi.<br />
saxelmwifo doneze seriozulad dgeba <strong>erovnul</strong> <strong>umciresobaTa</strong><br />
warmomadgenelTa mozardebisTvis Tanamedrove ganaTlebis sistemis<br />
farglebSi saxelmwifo enis iseT doneze swavlebis sakiTxi, rom<br />
maT SeZlon Sromis bazarze arsebul konkurenciaSi mSobliuri<br />
enis matareblebTan Tanabar pirobebSi miiRon monawileoba.<br />
Tumca, saxelmwifo prioritetebi ar SeiZleba iyos wminda<br />
ekonomikuri. maT unda hqondeT socialuri mimarTuleba im mizniT,<br />
rom mosaxleobas gauadvildes adaptacia socialur-ekonomikuri<br />
reorganizaciis periodSi. is garemoeba, rom mosaxleobis did<br />
jgufebs ar SeuZliaT srulfasovani monawileobis miReba<br />
ekonomikur an socialur cxovrebaSi enobrivi problemebis gamo,<br />
adasturebs enobrivi kompetenciebis gavlenas saxelmwifos<br />
socialur erTianobaze. erTi mxriv, socialuri da politikuri<br />
6
xasiaTis problemebs SeuZliaT daayenon dRis wesrigSi saxelmwifo<br />
enis Seswavla im doneze, rom mosaxleobam ar igrZnos Tavi<br />
ganaTlebasa da profesiul karieraSi daCagrulad. meore mxriv,<br />
igive problemebi axdens regionul da <strong>erovnul</strong> <strong>umciresobaTa</strong><br />
enebis Seswavlis stimulirebas.<br />
bevri mSobeli da Temi miiCnevs, rom Tu bavSvis ganaTlebis<br />
procesSi didi dro eTmoba meore da mesame enas, aman SeiZleba<br />
iqonios uaryofiTi gavlena bavSvis pirvel enaze da mis zogad<br />
ganviTarebaze. mSobliuri enis mniSvnelobis SegrZneba exmareba<br />
adamians imis gansazRvraSi, Tu ra adgili ukavia mas sazogadoebaSi.<br />
ena eTnikuri kuTvnilebis TvalsaCino niSania, amitomac is yvelaze<br />
advilad iqceva xolme ama Tu im eTnikuri jgufis simbolod da<br />
ZiriTad Taviseburebad konfliqtur situaciaSi. gamokvlevebi<br />
aCvenebs, rom konfliqturi situaciis warmoqmnis mizezi xdeba ara<br />
ena, aramed sul sxva problemebi. im dros, rodesac socialuri, da<br />
politikuri faqtorebi SeiZleba gaxdes konfliqtis mizezi, enebi<br />
warmoadgenen araTu problemas, aramed misi gadawyvetis<br />
saSualebasac.<br />
unda ganvasxvavoT erTmaneTisagan is programebi, romlebic<br />
Seqmnilia <strong>umciresobaTa</strong>Tvis im qveynis saxelmwifo enis<br />
swavlebisTvis, sadac isini cxovroben da, meore mxriv, ucxo enebis<br />
swavlebis programebi. meore enis swavleba / Seswavlis saboloo<br />
mizania, <strong>umciresobaTa</strong> warmomadgenlebma aqtiuri monawileoba<br />
qveynis sazogadoebriv cxovrebaSi.<br />
multikulturul sazogadoebaSi yvela wevri unda iyos<br />
Tanasworuflebiani - yvelas (miuxedavad eTnikuri, religiuri Tu<br />
enobrivi sxvaobisa) unda mieces konkurentunarian, Tanaswor<br />
garemoSi arsebobis ufleba.<br />
7
* * *<br />
dResdReobiT saqarTvelos saganmanaTleblo sivrceSi<br />
swavlebis erTaderT formad monolingvuri modeli rCeba:<br />
monolingvuria rogorc dominant (saxelmwifo) enaze mimdinare<br />
swavleba, aseve, eTnikur <strong>umciresobaTa</strong> warmomadgenlebis enebze<br />
mimdinare swavlebis forma: qarTul skolebSi swavlebis ena erTia<br />
(qarTuli); ucxo ena iswavleba, rogorc sagani; aseve, mxolod erT<br />
enaze mimdinareobs swavleba rusul, somxur, azerbaijanul, osur<br />
skolebSi - saxelmwifo ena iswavleba, rogorc sagani, iseve,<br />
rogorc sxva (ucxo) enebi.<br />
es iyo (da dRemde rCeba) sabWouri modeli. ra Tqma unda,<br />
saTanado pirobebis SeqmniT (garemo, ojaxSi salaparako ena,<br />
meTodikurad momzadebuli pedagogebi da sxva) SesaZlebelia<br />
moswavlem garkveul doneze aiTvisos esa Tu is ena, magram,<br />
samwuxarod, arc aseTi pirobebi gvaqvs (gansakuTrebiT, eTnikuri<br />
umciresobebiT kompaqturad dasaxlebul regionebSi) da amocanac<br />
(igulisxmeba konkurenciis gaweva erTian <strong>erovnul</strong> gamocdebSi -<br />
qarTul enaSi) araadekvaturia. maSin, rodesac ganaTlebis sistemis<br />
reforma mowodebulia, saerTod aRmofxvras repetitorobis<br />
instituti, am problemis arseboba Zalauneburad xels uwyobs<br />
(metic - erTaderT SesaZleblobad tovebs) socialuri<br />
TvalsazrisiT gaumarTlebel movlenas.<br />
Sesabamisad, unda vifiqroT institucionalur cvlilebebze -<br />
modelze, romelic principulad Secvlis midgomas saskolo<br />
sivrceSi enobrivi ganaTlebis TvalsazrisiT.<br />
8
9<br />
* * *<br />
saskolo mravalenovani ganaTleba nebismieri bavSvis<br />
momzadebis elementia multikulturul sazogadoebaSi, amasTan,<br />
bavSvis mSobliuri kulturuli garemo ki ar iTrguneba, aramed<br />
viTardeba da ukeT warmoCindeba meore enis garemosTan Sedarebis<br />
fonze.<br />
mravalenovani ganaTlebis (bilingvuri ganaTleba<br />
mravalenovani ganaTlebis konkretuli saxea) ZiriTadi gansxvaveba<br />
monolingvurisgan is aris, rom swavlebis ena mxolod saSualeba ki<br />
ar aris, aramed mizanic. aqedan gamomdinare, orive miznis<br />
(pirobiTad - sagnobrivi da enobrivi) misaRwevad saWiroa<br />
gamudmebuli balansireba sagnobriv Sinaarsze fokusirebul<br />
gakveTilsa da specifikuri enobrivi mimarTulebis gakveTils<br />
Soris.<br />
dasavleTis wamyvan qveynebSi miRebuli forma xdeba meore enis<br />
swavleba Sinaarsze dafuZnebiT (content-based second language teaching),<br />
anu sagnobrivi Sinaarsisa da enis integrirebuli swavleba _<br />
swavlebis meTodika, romelic afarToebs enobriv kompetencias<br />
iseTi konkretuli sagnebis (sabunebismetyvelo, sazogadoebrivi,<br />
esTetikuri) Sinaarsze dayrdnobiT, romelic scildeba enis<br />
swavlebis Cveulebriv, tradiciul gakveTils. maswavlebeli,<br />
konkretuli sagnis swavlebasTan erTad, im enis codnis<br />
gaRrmavebaSic exmareba moswavles, romel enazec xorcieldeba<br />
sagnis swavleba.<br />
sagnobrivi Sinaarsisa da enis integrirebuli swavlebis<br />
mizani, erTi mxriv, saxelmwifo enis saTanado doneze aTviseba,<br />
meore mxriv ki - <strong>umciresobaTa</strong> enebis SenarCunebasa da<br />
ganviTarebaze zrunvaa. aseTi konceptualuri midgoma <strong>umciresobaTa</strong><br />
warmomadgenlebs uxsnis enobrivi da masze, ase vTqvaT, `gadabmuli~
<strong>erovnul</strong>i TviTidentifikaciis dakargvis safrTxis SegrZnebas da<br />
motivacias umaRlebs Semswavlelebsa da maT mSoblebs, Seiswavlon<br />
saxelmwifo ena: maTTvis cxadi xdeba, rom saskolo bilingvuri<br />
ganaTleba mozardis momzadebis instrumentia misi karieruli<br />
winsvlisa da socialur-ekonomikur Tu politikur sferoebSi<br />
warmatebis misaRwevad, amasTan, bavSvis mSobliuri kulturuli<br />
garemo ki ar iTrguneba, aramed viTardeba da ukeT warmoCindeba<br />
meore enis garemosTan Sedarebis fonze.<br />
ganaTlebis tradiciuli sistema umciresobis warmomadgenel<br />
bavSvebs sTavazobs arCevans: an ganaTlebas mSobliur enaze,<br />
romelsac Tan axlavs saxelmwifo enis formaluri swavleba, rac<br />
bavSvebs ar aZlevs saxelmwifo enis srulyofilad Seswavlis<br />
SesaZleblobas, an ganaTlebas saxelmwifo enaze, rac iwvevs<br />
umciresobis mSobliuri enis codnis simwires.<br />
bilingvuri ganaTleba <strong>umciresobaTa</strong> warmomadgenel bavSvebs<br />
sTavazobs orive enis myari codnis SeZenis SesaZleblobas ise, rom<br />
maT es enebi yoveldRiur cxovrebaSi gamoiyenon.<br />
10
Tavi I<br />
1. enis swavlebis roli da mniSvneloba<br />
enis roli adamianis cxovrebaSi ganusazRvrelia: ena ganasxva-<br />
vebs mas cxovelisgan, qmnis adamianad. SeiZleba iTqvas, rom enam<br />
Seqmna adamiani.<br />
adamians sxva cocxal arsebaTagan ganasxvavebs, upirveles yov-<br />
lisa, is, rom mas SeuZlia gamoiyenos sxvaTa mier mopovebuli (war-<br />
sulSi dagrovebuli) codna. es ki enis gareSe warmoudgenelia.<br />
ena xalxis, eris arsebobis upirvelesi niSania. ena ar aris erTi<br />
adamianis, konkretuli piris kuTvnileba - igi sazogadoebrivi mov-<br />
lenaa. metic - ena <strong>erovnul</strong>i msoflxedvaa, samyaros Taviseburi aRq-<br />
ma-Secnoba.<br />
enas ori ZiriTadi funqcia (daniSnuleba) aqvs: upirveles yovli-<br />
sa, igi azrovnebis iaraRia (enis eqspresiuli funqcia); magram<br />
azrovneba warmoudgenelia sazogadoebasTan, xalxTan urTierTobis<br />
gareSe. ase rom, enis meore funqcia uSualod ukavSirdeba pirvels<br />
- igi imavdroulad urTierTobis saSualebaa (enis komunikaciuri<br />
funqcia).<br />
rogorc zemoT iTqva, yoveli ena samyaros Tavisebur xedvas<br />
gvTavazobs da sxvadasxvagvarad aSuqebs cnebebs. erTi da imave cne-<br />
bis or sxvadasxva enaze Seswavla mis sxvadasxva kuTxiT ganxilvas<br />
gulisxmobs. `ramdenic meti ena ici, miT meti kaci xaro~... gadmogv-<br />
cems Zveli qarTuli sibrZne.<br />
11
saxelmwifo enis dauflebis saSualebebis SeTavazebiT, sax-<br />
elmwifo Tavis moqalaqeebs codnasa da CarTulobas sTavazobs.<br />
amasTanave, gansakuTrebiT mniSvnelovania, rom SeTavazeba moxdes<br />
ara mxolod ritorikul doneze, aramed gegmazomieri RonisZiebebis<br />
saxiT. zogadsaganmanaTleblo etapze saxelmwifo enis codnis<br />
uzrunvelyofa erT-erTi pirveli da realisturi amocanaa; amasTa-<br />
nave, cxadia, rom mizanmimarTuli RonisZiebebi mxolod am etapiT<br />
ar unda Semoifarglos. saxelmwifo enis Seswavla yvela asakobrivi<br />
jgufisaTvis unda gaxdes SesaZlebeli, rac uwyveti ganaTlebis<br />
saerTaSoriso mimarTulebasac Tanxvdeba. Tumca dReisaTvis sax-<br />
elmwifo enis swavlebis gaZlierebisaTvis yvelaze bunebrivi<br />
sivrce, rasakvirvelia, skolaa. aq imTaviTve igulisxmeba, rom im<br />
skolebSic, sadac mTeli saswavlo procesi moswavleTa mSobliur,<br />
xolo rusulenovani skolebis SemTxvevaSi _ rusul enaze mimdina-<br />
reobs, qarTuli ena da literatura savaldebulo sagania. Sesabami-<br />
sad, gansakuTrebuli organizaciuli da finansuri Zalisxmevis ga-<br />
reSe problemis gadaWra swored am etapidan aris SesaZlebeli.<br />
Tumca faqtia, rom, iSviaTi gamonaklisebis garda, moswavleebi<br />
skolas ver amTavrebdnen enis codniT aRWurvilebi. aq Tavis rols<br />
TamaSobda qarTuli enobrivi garemos ararseboba, yofiT situa-<br />
ciebSi enis gavrcelebis simwire.<br />
enis Seswavla metad xangrZlivi procesia da did dros moiT-<br />
xovs. yuradReba unda mivaqcioT erT mniSvnelovan detals: sazoga-<br />
dod, ganasxvaveben enobrivi kompetenciis or dones. erTi moicavs<br />
sabazo enobriv kompetencias interpersonaluri komunikaciisaTvis<br />
(siku _ sabazo interpersonaluri sakomunikacio unarebi _ es aris<br />
enis Sre, romelsac viyenebT yofiT situaciebSi da yoveldRiur<br />
urTierTobaSi. enis am Sres bavSvebi iTviseben ezoSi TamaSis,<br />
transportiT mgzavrobis, telefonze saubris, skolaSi<br />
moswavleebTan urTierTobis dros. socialuri urTierTobebi<br />
12
konteqstSia Casmuli da, rogorc wesi, damxmare saSualebebiTaa<br />
ganmtkicebuli _ Jesti, mimika da sxv. isini funqcionaluria da<br />
naklebad moiTxovs kognitur daZabulobas. ena naklebad aris<br />
datvirTuli specifikuri leqsikuri erTeulebiT); meore ki -<br />
kognitur-akademiuri rangis enobriv kompetencias (kalu _<br />
kognitur-akademiuri enobrivi unarebi; kalu aris formaluri<br />
akademiuri swavlis ena. is moicavs mosmenas, laparaks, kiTxvas da<br />
weras sagnobrivi Sinaarsis garSemo).<br />
skola is adgilia, sadac enis orive Sre intensiurad<br />
moqmedebs. swavlisa da cxovrebis sxvadasxva viTarebaSi<br />
moswavleebs orive enobrivi kompetencia esaWiroebaT. enis<br />
efeqturad aTvisebisaTvis, sazogadod, pirvel etapze sabazo<br />
sakomunikacio unarebi unda ganviTardes, rac aratradiciuli<br />
instruqtaJiT ukeT miiRweva.<br />
enebis swavlebis arsebuli, dRes moqmedi saskolo-saswavlo<br />
kursiT SesaZlebelia mxolod pirveli donis (siku) kompetenciebis<br />
daufleba, meore donis (kalu) enobrivi kompetenciis<br />
dasaufleblad ki gacilebiT meti dro da Tvisebrivad sxva tipis<br />
saswavlo strategiis SemuSaveba da damkvidrebaa saWiro; iseTi<br />
strategiisa, romelic moswavles daexmareba am enaze saazrovno<br />
operaciebis Sesrulebas.<br />
swored aseT strategias warmoadgens bilingvuri swavleba.<br />
moswavles uwevs meore enaze konkretuli sagnis Seswavla, rac imas<br />
niSnavs, rom mas uwevs am enaze azrovneba.<br />
13
2. mSobelTa CarTuloba bilingvuri swavlebis procesSi<br />
skola da ojaxi erTmaneTze axdens pirdapir gavlenas da<br />
skolisa da ojaxis TanamSromloba qmnis maqsimalurad efeqtur<br />
saswavlo garemos. bilingvuri ganaTlebis procesSi viTardeba<br />
orenovneba da ormagi wigniereba, radgan skolisa da ojaxis<br />
interesi emTxveva erTmaneTs.<br />
mSoblebs SeuZliaT zegavlena moaxdinon saskolo<br />
urTierTobebze, raTa skolam upasuxos maT moTxovnebs. samwuxarod,<br />
umciresobis moswavleTa mSoblebi gacilebiT iSviaTad<br />
erTiandebian da ayeneben moTxovnebs, realurad ki bilingvizmisa da<br />
bilingvuri ganaTlebis mxardasaWerad maTi xma uaRresad<br />
mniSvnelovania...<br />
skola, ojaxi da Temi urTierTdamokidebuli organizmia da<br />
erTmaneTTan TanamSromlobiT funqcionirebs. mSoblebs mravali<br />
funqcia aqvT; isini arian moxaliseebi, ase vTqvaT, skolis<br />
`arasruli ganakveTis TanamSromlebi~, maswavleblebi saxlSi,<br />
zrdasruli moswavleebi da damxmareebi. ojaxebs SeuZliaT<br />
uzrunvelyon maswavleblebi `codnis fondiT~, rac gulisxmobs<br />
codnasa da informacias, kulturul gamocdilebas, romlis<br />
meSveobiTac es ojaxebi Tavs irCenen, winaurdebian da warmatebebs<br />
aRweven... ojaxis codna, romelic SeiZleba skolam gamoiyenos,<br />
moicavs informacias yvavilebis, xeebis, nargavebis, mcenareTa<br />
Teslebis, soflis meurneobis, wylis ganawilebisa da sanavigacio<br />
sistemebis, administrirebisa da marTvis, cxovelebze zrunvis da<br />
veterinariis, medicinis, manqanaTmSeneblobis, sasoflo<br />
meurneobebis, rewvis, xaliCebis warmoebis eleqtrifikaciis,<br />
xalxuri tradiciebis, simRerebisa da cekvis, saxalxo da bunebrivi<br />
saSualebebiT mkurnalobis, arqeologiis, farikaobis, maTematikisa<br />
14
da biologiis da agreTve uamravi enisa da damwerlobis Sesaxeb.<br />
mSoblebsa da maswavleblebs Soris SesaZlebelia imdenad mWidro<br />
urTierTobebi ganviTardes, rom maswavleblebi iqcnen mSobelTa<br />
socialuri qselis nawilad, rac kidev metad gazrdis mSobelTa<br />
CarTulobas da saswavlo procesis efeqturobas.<br />
aRsaniSnavia, rom Zalian xSirad maswavlebelTa da mSobelTa<br />
urTierToba problematuria, isini xSirad ar TanamSromloben, ver<br />
ugeben erTmaneTs da yalibdeba antagonizmi skolasa da ojaxs<br />
Soris. skolisa da ojaxis urTierTobebis gaanalizebiT xSirad<br />
SesaZlebeli xdeba <strong>umciresobaTa</strong> moswavleebis akademiuri<br />
CamorCenis mizezebis povna da axsna.<br />
mSoblebma aucileblad unda gaacnobieron, rom maT gaaCniaT<br />
uflebebi da valdebulebebi da agreTve Zalaufleba, rom gavlena<br />
moaxdinon sakuTari Svilis ganaTlebis procesze: yvelaze mTavaria<br />
mSoblis dadebiTi damokidebuleba im faqtis mimarT, rom misi<br />
Svili swavlobs or an sam enaze. miuxedavad imisa, rom mSoblebma<br />
SesaZloa ar icodes romelime maTgani, mas mainc Tavisuflad<br />
SeuZlia daexmaros bavSvs, Seiswavlos es enebi. amisaTvis mSobeli<br />
regularulad unda ekiTxebodes bavSvs, ra Temaze saubroben<br />
skolaSi sxvadasxva gakveTilze, ra iyo misTvis mniSvnelovani, ra<br />
ainteresebs da aRelvebs... amiT bavSvi igrZnobs, rom rasac is<br />
akeTebs skolaSi, mniSvnelovani da seriozulia, igi dainteresdeba<br />
ufro metad. kargi iqneba, mSobelma gamoiyenos SesaZlebloba da<br />
iswavlos sakuTari Svilisgan is ena, romelsac ver flobs... es<br />
daexmareba bavSvs TviTSefasebaSi, swavlaSi da, rasakvirvelia,<br />
ganaviTarebs Tavad mSoblis enobriv SesaZleblobebsac.<br />
bevri miiCnevs, rom bavSvs unda elaparakon aramSobliur<br />
enaze, Tu is swavlobs mravalenovan klasSi. sinamdvileSi es ase ar<br />
aris. Tu mSobeli bavSvTan yovelTvis saubrobda mSobliur enaze<br />
da uceb daiwyebs saubars sxva enaze _ warmoiqmneba arabunebrivi<br />
15
situacia, bavSvica da mSobelic igrZnoben Tavs uxerxulad da<br />
Sedegi iqneba sawinaaRmdego... amitom aucilebelia, saxlSi<br />
gaagrZeloT laparaki im enaze, romelzec saubrobdiT adre. bavSvi<br />
sxva enebs mSoblis Carevis gareSec kargad iswavlis mravalenovan<br />
jgufSi.<br />
mSoblebisTvis saukeTeso rCevaa, daamyaron mWidro kontaqti<br />
maswavleblebTan. maswavleblebi iqnebian maTi madlierebi, Tu isini<br />
dausvamen kiTxvebs da mouyvebian, ra problemebi aqvT; aseve,<br />
mizanSewonilia saubari Svilis warmatebebze. erTad unda<br />
ganixilebodes sirTuleebi saSinao davalebebis Sesrulebisas da,<br />
aseve, erTad gamoinaxos gamosavali. bavSvebi da maswavleblebi<br />
iqnebian mSoblebis madlierebi, Tu isini dainteresdebiT, ra xdeba<br />
skolaSi. mSoblebma aucileblad unda miiRon monawileoba<br />
sxvadasxva saxis RonisZiebebSi da daeswron mSobelTa krebebs.<br />
16
3. ra midgomebi arsebobs enis swavlebaSi<br />
zogadad enis Seswavlis (dauflebis) meTodebi SeiZleba<br />
dayvanil iqnes Semdeg nusxamde:<br />
a) ucxo enis originalur wyarosTan Sexeba:<br />
enis matarebelTan urTierToba;<br />
enis matarebelTa metyvelebis mosmena;<br />
radios, magnitofonis, Canawerebis mosmena;<br />
televizoris, videos yureba;<br />
daumuSavebeli da araadaptirebuli teqstebis kiTxva<br />
(Jurnal-gazeTebi, reklamebi, firniSebi da a. S.);<br />
kompiuteruli programebis gamoyeneba;<br />
kompiuterTan urTierToba interaqtiur da avtonomiur<br />
reJimSi;<br />
kursis mosmena, sadac swavleba mocemul ucxo enaze<br />
mimdinareobs.<br />
b) ucxo enaze arsebuli specialurad SerCeuli zepiri<br />
gamoTqmebis an werilobiTi teqstebis gamoyeneba („xelmisawvdomi<br />
informacia“ sawyis etapze);<br />
g) enis matarebelTan uSualo dialogi. magaliTad,<br />
kompetentur mosaubresTan dialogSi monawileoba;<br />
d) ucxo enaze specialurad SemuSavebul da Seqmnil<br />
davalebebSi uSualo monawileoba („gasagebi informacia“<br />
damamTavrebel etapze);<br />
e) TviTswavleba (vinmes xelmZRvanelobiT), dasaxuli miznis<br />
ganxorcieleba da xelmisawvdom saswavlo saSualebaTa gamoyeneba.<br />
kvlevebma gviCvena, rom enebis swavlebis tradiciuli,<br />
gramatikisa da leqsikis dazepirebaze dafuZnebuli moZvelebuli<br />
oficialuri meTodebi, ar aris sakmarisi da rom bavSvebi ukeTesad<br />
swavloben interaqtiuri meTodebiT, roca isini ki ar izepireben,<br />
17
uSualod iyeneben enas. mravalenovani ganaTlebis kidev erTi win<br />
gadadgmuli nabijia, roca igi sxvadasxva enas iyenebs saswavlo<br />
kursis sxvadasxva nawilis Sesaswavlad. amis meSveobiT moswavleebs<br />
aqvT imis SesaZlebloba da stimuli, rom Tavisuflad flobdnen<br />
enebs. mravalenovan swavlebas safuZvlad udevs Zalian moqnili<br />
koncefcia, romelic sxvadasxva modelis gamoyenebas uSvebs,<br />
magaliTad, imis dadgenaSi, Tu saswavlo kursis ra moculoba unda<br />
iswavlebodes TiToeul enaze. gansxvavebuli SeiZleba iyos agreTve<br />
klasebis Semadgenlobac, magaliTad, klasSi garkveul<br />
gakveTilebze SeiZleba iyvnen umciresobisa da umravlesobis<br />
warmomadgeneli bavSvebi. amas didi upiratesoba aqvs sxvadasxva<br />
jgufebis bavSvebis dasaaxloeblad: am gziT uSualod<br />
stimulirdeba integrireba, Semcirdeba erTmaneTis mimarT mtrobis<br />
riski da dasustdeba uaryofiTi stereotipebi, romlebsac zogjer<br />
sxvadasxva saskolo sistema warmoSobs. umravlesobis<br />
warmomadgenel bavSvebs amiT umciresobis warmomadgenel<br />
klaselebTan daaxloebisa da maTi enisa Tu kulturis gacnobis<br />
SesaZleblobac eZlevaT. aqedan gamomdinare, maTSi gaRvivdeba sxva<br />
kulturisa da enis pativiscema iseve, rogorc sakuTarisa. aseTi<br />
bavSvebi ara mxolod ufro tolerantulebi gaizrdebian<br />
mravalferovnebis mimarT, aramed isini ukeTesad gaigeben<br />
mravalferovani sazogadoebis upiratesobas. Semdegi sakiTxi exeba<br />
asakis SerCevas - romeli asakidan SeiZleba mravalenovani<br />
ganaTlebis dawyeba. es is sakiTxia, romelTan dakavSirebiTac<br />
mTeli rigi qveynebis gamocdilebam gviCvena amgvari ganaTlebis<br />
adreul asakSi dawyebis upiratesoba. am dros ZiriTadi aqcenti<br />
gadatanilia patara bavSvebis mier enebis advilad Seswavlis<br />
unarze.<br />
Zalian efeqturad miiCneven mkvlevrebi transenobriv meTods.<br />
transenobrivi meTodi gulisxmobs, rom kiTxva da mosmena<br />
xorcieldeba erT enaze, xolo producireba (laparaki da wera) -<br />
meore enaze da swavlebis procesSi enebis funqciebi xSirad<br />
18
icvleba. magaliTad, gakveTilze moswavleebi kiTxuloben<br />
inglisurad, xolo diskusia am sakiTxze mimdinareobs espanurad,<br />
xolo maswavlebeli diskusiis procesSi akeTebs dazustebebs<br />
inglisurad. gakveTi-lis bolos moswavleebi asruleben weriT<br />
davalebas espanurad. meore gakveTilze enebis daniSnuleba<br />
icvleba, inglisuri gamoiyeneba producirebisTvis, xolo espanuri<br />
_ mosmenisa da kiTxvis unarebis gansaviTareblad...<br />
19
4. meore enis swavleba sagnobriv Sinaarsze dafuZnebiT<br />
saswavlo sagnis Sinaarsisa da enis aTvisebis integrireba<br />
bilingvuri saswavlo procesis erT-erTi mTavari amocanaa,<br />
romelic maswavlebelma unda Seasrulos, raTa Tavisi sagnis<br />
qarTulad swavlebaze warmatebulad gadasvla SeZlos. es marTlac<br />
rTuli problemaa, romlis gadaWrac mxolod maswavlebelTa<br />
TanamSromlobis Sedegad aris SesaZlebeli. aq, upirvelesad,<br />
igulisxmeba qarTulis, rogorc meore enis, maswavleblebsa da sxva<br />
saswavlo sagnebis maswavleblebs Soris aqtiuri da regularuli<br />
TanamSromloba.<br />
bilingvuri ganaTlebis winaaRmdeg erT-erTi mTavari<br />
argumenti is mosazrebaa, TiTqos moswavleebi saswavlo sagans ver<br />
iTviseben meore enis SezRuduli codnis gamo _ maT saswavlo<br />
sagani unda aiTvison enaze, romelic jer kidev aTvisebis<br />
stadiaSia. marTlac, kvlevebi adasturebs, rom akademiuri da<br />
rTuli enis gamoyeneba saswavlo sagnis aTvisebis dros gadaulaxav<br />
sirTuleebs uqmnis im moswavleebs, romelTac swavlebis enis mwiri<br />
codna aqvT. aseve, ar SeiZleba saswavlo sagnis Sinaarsis<br />
Seswavlis gadadeba _ es iwvevs CamorCenas swavlaSi tolebTan<br />
SedarebiT da swavlis survils ukargavs moswavles (ievina, 2009,<br />
gv.79). amas garda, sagnobrivi pedagogebi SiSoben, integrirebul<br />
gakveTilze enobrivi kompetenciebis amaRlebisTvis garkveuli<br />
drois daTmoba daazaralebs <strong>erovnul</strong> saswavlo gegmas mocemul<br />
saganSi (maTematikaSi, fizikaSi, geografiaSi da a.S.), romlis<br />
dafarvac savaldebuloa...<br />
swavlebis enisa da saswavlo sagnobrivi Sinaarsis<br />
integrireba niSnavs enobrivi komponentebis sagnobriv gakveTilebSi<br />
CarTvas. integrirebuli midgoma agebs xids meore enis gakveTilebsa<br />
20
da sagnobriv gakveTilebs Soris. am midgomis gamoyenebis Sedegad<br />
ori dadebiTi Sedegi miiRweva: meore enisa da sxva saswavlo sagnis<br />
masalis (sagnobrivi Sinaarsis) aTviseba.<br />
saswavlo sagnis gakveTilze maswavlebeli saswavlo masalas<br />
moswavlis Semecnebis donis Sesabamisad aswavlis, xolo moswavlis<br />
enis codnis donis Sesabamisad irCevs sakomunikacio aqtivobebs; ase<br />
rom, ena iqceva masalis aTvisebis saSualebad, instrumentad da ara<br />
swavlebis sagnad.<br />
enisa da sagnobrivi Sinaarsis integrirebuli swavleba<br />
ramdenime umniSvnelovanesi unaris ganviTarebas moiTxovs<br />
pedagogisgan: es erTnairad exeba rogorc meore enis pedagogs, aseve<br />
sxva sagnebis maswavleblebsac:<br />
mravalferovani informaciis matareblebis gamoyeneba _<br />
raTa meore enis masala SeZlebisdagvarad martivad aRsaqmeli<br />
gaxdes, maswavlebelma informacia Semecnebis mravalferovani<br />
masalis gamoyenebiT unda miawodos moswavleebs: realuri sagnebis,<br />
cxrilebis, gamosaxulebebis, diagramebis, aseve demonstrirebis,<br />
winaswar wakiTxvisa da weris strategiebis gamoyenebiT.<br />
moswavleebze orientirebuli swavlebis procesis<br />
organizeba _ swavlebis centrSi unda iyos moswavle, misi<br />
interesebi da saWiroebebi. moswavle aris aqtiuri obieqti,<br />
maswavleblis funqciaa, moswavleebis TanamSromlobasa da<br />
TiToeuli moswavlis codnis miRebis procesSi aqtiur CarTvas<br />
Seuwyos xeli. maswavlebelma samuSao ise unda dagegmos, rom<br />
moswav-les analizis unari ganuviTaros, rac asaTvisebeli masalis<br />
SemdgomSi gamoyenebisTvis aris aucilebeli (ievina, 2010, gv. 82).<br />
integrirebuli gakveTilis Catarebas seriozuli momzadeba<br />
esaWiroeba: upirvelesad, gansasazRvria rogorc sagnobrivi, aseve<br />
enobrivi miznebi. gasaazrebeli da dasagegmia TiToeuli aqtivoba _<br />
dasazustebelia SerCeul aqtivobaSi TiToeuli enis _<br />
21
mSobliurisa Tu meore enis _ funqcia (magaliTad, terminebs,<br />
sqemebs, TvalsaCinoebas vadgenT qarTul enaze, aseve, qarTulad<br />
vaZlevT martiv instruqciebs: `upasuxe~, `moyevi gakveTili~,<br />
`Seasrule davaleba~ da sxva); rac Seexeba narativs (magaliTad,<br />
moswavlis mier davalebis moyola), am etapze ar unda vaiZuloT<br />
moswavle, meore enaze daZlios es rTuli davaleba.<br />
integrirebuli midgomis dagegmvisTvis upriania momzadebis<br />
Semdegi xerxi: sanam integrirebuli meTodis gamoyenebas daiwyebdes,<br />
sagnis maswavlebelma unda icodes, Tu ra xerxebs iyenebs meore<br />
enis pedagogi Tavis gakveTilebze. am informaciis misaRebad<br />
maswavleb-lebi erTmaneTis gakveTilebs unda daeswron da klasSi<br />
muSaobis process daakvirdnen. rasakvirvelia, kargia, Tuki sagnisa<br />
da enis maswavleblebi winaswar iqnebian momzadebulebi trenirebis<br />
gziT.<br />
enisa da sxva saswavlo sagnis maswavleblebma, erTad<br />
muSaobis dros, unda daadginon enobrivi sirTuleebi da<br />
moswavlisTvis saWiro unarebi, romlebic Sesabamisi sagnis masalis<br />
aTvisebisTvis aris aucilebeli (magaliTad, <strong>saxelmZRvanelo</strong>s<br />
wakiTxvis unari; savarjiSoebis rveulSi davalebis Sesrulebis<br />
unari; sxvadasxva terminis mniSvnelobis garkvevis unari; sakuTari<br />
azris gamoTqmisa da dasabuTebis unari da sxva).<br />
Semdegi nabiji sagnobrivi da enis maswavleblis erToblivi<br />
muSaobis procesSi im problemebis dadgenaa, romlebic SesaZloa<br />
SeeqmnaT moswavleebs ama Tu im masalis (igulisxmeba sagnobrivi<br />
masala) aTvisebisas. aseTi saxis problemebi SeiZleba warmoiSvas,<br />
magaliTad, imis gamo, rom <strong>saxelmZRvanelo</strong>ebis an sxva, damxmare<br />
teqstebis leqsika zedmetad rTulia. aseT SemTxvevebSi meore enis<br />
maswavlebeli exmareba sagnobriv pedagogs TvalsaCinoebebis<br />
SedgenaSi, sadac maqsimalurad gamartivebuli iqneba Sesaswavli<br />
aucilebeli terminebi da is martivi enobrivi konstruqciebi,<br />
22
omelTa gamoyenebiTac moswavle SeZlebs codnis gamovlenas meore<br />
enaze, ZiriTadi saTqmelis gadmocemas qarTulad.<br />
sagnobrivma maswavlebelma unda daadginos Tavisi sagnis<br />
swavlebis procesSi yvelaze xSirad gamosayenebeli sityvebis<br />
CamonaT-vali. meore enis maswavlebelTan TanamSromlobiT unda<br />
uzrunvelyos am sityvebis sworad gamoyenebis unari. SesaZloa,<br />
Zalian gamoadgeT ZiriTadi sityvebis moswavleebisaTvis winaswar<br />
gacnoba. maswavlebels SeuZlia, gakveTilis ganmavlobaSi<br />
gansakuTrebuli yuradReba gaamaxvilos iseT sityvebze, romelTac<br />
SeuZliaT moswavleTa azrovneba swori mimarTulebiT waiyvanon,<br />
daexmaron mizezSedegobrivi kavSiris povnasa da pasuxebis<br />
moZiebaSi.<br />
integrirebuli gakveTilis axsnisas aucilebelia<br />
mravalferovani vizualuri masalis gamoyeneba; magaliTad, SeiZleba<br />
qaRaldze amowerili da amoWrili, qarTul enaze Sesrulebuli<br />
saWiro terminebis mikroba. es damatebiTi informacia garkveuli<br />
periodis ganmavlobaSi SeiZleba darCes vizualur masalaze<br />
ganTavsebuli. roca darwmundebiT, rom moswavleebma axali<br />
terminebi aiTvises, mikrobili furclebis moxsna SegiZliaT. aseve,<br />
maswavlebelma unda Seqmnas situaciebi, romlebSic mas SeuZlia<br />
darwmundes, rom moswavleebi axal terminebs srulad daeuflnen.<br />
gakveTilis dagegmvisas maswavlebelma unda daisaxos<br />
umniSvnelovanesi miznebi da swored maT moargos Sesabamisi masala,<br />
raTa gamousadegari wvrilmanebisa da detalebis swavlebas<br />
aaridos Tavi. sagnis maswavlebels SeuZlia moZebnos<br />
alternatiuli saswavlo wignebi an sxva masala, romelTa<br />
ganmartebebic ufro Seesabameba meore enis aTvisebis procesSi myof<br />
moswavleebs. maswavlebels, aseve, SeuZlia ukve arsebuli teqstebis<br />
moswavlis enis codnis donis Sesabamisad adaptireba; ar unda<br />
dagvaviwydes, rom saWiroa pirvel rigSi Zalian martivad aRsaqmeli<br />
23
masalis momzadeba axali Temis saswavleblad, xolo Semdeg<br />
gakveTilebze enobrivi mraval-ferovnebis TandaTanobiTi zrda,<br />
sanam Tema srulad iqneba aTvisebuli.<br />
Zalian mniSvnelovania, gakveTilis dasawyisSi miznebi dafaze<br />
daiweros da qarTul enaze xmamaRla davasaxeloT (SesaZlebelia,<br />
moswavleebsac gavameorebinoT es miznebi). sasargeblo iqneba aseve<br />
imis ganmarteba, rom es gakveTili wina da Semdeg gakveTilebTan<br />
mWidro kavSirSia.<br />
sanam moswavleebi raime samuSaos Sesrulebas Seudgebodnen,<br />
maswavlebelma maT savarjiSos sruli aRwera unda gaacnos:<br />
sasurvelia, pedagogma SeZlos am aRweris qarTul enaze wardgena,<br />
Tumca, gaviTvaliswinoT, rom pirobis gageba umniSvnelovanesi<br />
komponentia da mSobliuri enis gamoyenebis SezRudva am<br />
komponentSi mizanSeuwonelia. amis Semdeg maswavlebels SeuZlia<br />
moswavleebs misces ufleba, es davaleba safexurebad Tavad<br />
Seasrulon. es xerxi gansakuTrebiT maTematikisa da sxva zusti<br />
mecnierebebis savarjiSoebis SesrulebisTvisaa xelsayreli.<br />
saWiroa, rom moswavleebs TanamSromlobisa da klasSi<br />
samuSaod urTierTkavSirisTvis winapiroba SevuqmnaT. yovlad<br />
dauSvebelia, rom maswavlebelma mxolod leqciis formati<br />
gamoiyenos _ TviTon ilaparakos bevri, xolo moswavleebi<br />
pasiurebi iyvnen; moswavleebis damoukidebel, wyvilebSi an<br />
jgufebSi muSaoba saukeTeso formaa integrirebuli swavlebisaTvis.<br />
isini aqtiurad unda iyvnen CarTulni gakveTilis yvela monakveTSi.<br />
am SemTxvevaSi moswavleebi kargad aiTviseben rogorc sagnobriv<br />
masalas, aseve, gaiumjobeseben enis codnas. maswavlebelma<br />
xelovnurad unda Seqmnas situaciebi, romlebSic moswavleebs<br />
SesaZlebloba miecemaT, sagnis Sesabamisi leqsika gamoiyenon da<br />
sagnobrivi Sinaarsis Sesaxeb sakiTxebze isaubron, aseve,<br />
werilobiT gamoTqvan azri qarTul enaze.<br />
24
enis aTvisebis procesSi moswavleebi saubrisas Secdomebs<br />
uSveben. es bunebrivi movlenaa. bilingvali maswavlebeli<br />
darwmunebuli unda iyos, rom moswavleebs esmiT informacia da ar<br />
unda miaqcios gadaWarbebiT didi yuradReba orTografiisa da<br />
stilistikis aspeqtebs. ra Tqma unda, maswavlebelma Tavad swori<br />
forma unda SesTavazos, magram misgan gamarTuli metyvelebis<br />
moTxovna gaumarTlebelia. mTavari roli enis sworad gamoyenebis<br />
aTvisebaSi enis maswavlebels uWiravs da ara ama Tu im sagnis<br />
pedagogs.<br />
integrirebuli gakveTilis warmatebuli SedegisaTvis didi<br />
mniSvneloba eniWeba sworad da gemovnebiT SerCeul aqtivobebs.<br />
airCieT aqtivobebi, romlebic moswavleebs daexmareba, Tavad<br />
aRmoaCinon axali informacia; maswavlebeli exmareba moswavleebs<br />
informaciis organizebaSi da Sesasrulebeli moqmedebebis<br />
Tanmimdevrobas ugegmavs. sabunebismetyvelo mimarTulebis an<br />
socialur mecnierebaTa gakveTilebze didi warmatebiT SeiZleba im<br />
xerxebis gamoyeneba, romlebSic moswavleebi proeqtis meTodiT<br />
ikvleven Tavisive arCeul Temas. maswavlebeli moqmedebs rogorc<br />
koordinatori _ moswavle gansazRvravs problemas, eZebs mis<br />
mizezebs, atarebs kvlevebs an eqsperiments da problemis<br />
gadawyvetis gzebs eZebs. enis codnis done, azris gasagebad<br />
gamoTqmis unari da proeqtis SemuSavebis procesSi sxvebis azris<br />
gageba iZens konkretul praqtikul mniSvnelobas. am dros<br />
SesaZlebelia qarTuli enis _ rogorc informaciis mogrovebis,<br />
monacemTa damuSavebis, argumentirebis saSualebad gamoyeneba.<br />
rekomendebulia, maswavlebelma gamoiyenos aqtivobebi,<br />
romlebSic moswavleebisTvis nakluli informaciis moZieba iqneba<br />
saWiro: am tipis aqtivobebs miekuTvneba roluri TamaSebi,<br />
situaciuri, kiTxva-pasuxebis savarjiSoebi, problemebis gadawyveta.<br />
TiToeul moswavles (klasSi an jgufSi) aqvs erTi an ori<br />
25
informaciis fragmenti, romlebic savarjiSos Sesasruleblad aris<br />
aucilebeli, magram ar aris saWiro informaciis srulad miwodeba.<br />
moswavleebma erTad unda imuSaon, unda gacvalon informacia. am<br />
xerxiT maTi metyvelebis da azrovnebis unaris gavarjiSeba da enis<br />
donis gaumjobeseba SeiZleba.<br />
26
5. moswavleTaTvis enis aTvisebis procesSi<br />
gamosayenebeli ZiriTadi principebi<br />
gakveTilze gamoyenebuli terminebi, axali sityvebi da<br />
frazebi gaxadeT moswavleTaTvis gasagebi: moaxdineT maTi peri-<br />
frazireba, gaamartiveT isini, gamoiyeneT Jestikulacia, konteqsti,<br />
realizmi da a.S.<br />
gaxsovdeT, rom gageba (gacnobiereba) da warmoTqma (gadmoce-<br />
ma) ar aris erTi da igive. ar DdaaZaloT moswavleebs, gansakuTre-<br />
biT sawyiss etapze, kiTxvebze pasuxis gacema da sityvebis axsna.<br />
mieciT maT imis saSualeba, rom qceviT da moqmedebebiT moaxdinon<br />
reagireba Tqvens naTqvamze.<br />
praqtikuloba<br />
gadaamowmeT winadadebebi, romelTa warmoTqmasac apirebT<br />
gakveTilze sakuTari TavisaTvis ori SekiTxvis dasmis gziT: vi-<br />
tyodi Tu ara rodesme (davsvamdi Tu ara aseT SekiTxvas) Cems<br />
mSobliur enaze? Cem mier warmoTqmuli azri/SekiTxva dakavSire-<br />
bulia Tu ara im codnasTan da unarebTan, romelTa aTvisebasac va-<br />
pirebT programis mixedviT?<br />
interesunarianoba<br />
moerideT iseTi kiTxvebis dasmas, romelTa pasuxebi winaswar<br />
aris nagulisxmevi.<br />
27
mimzidveloba<br />
airCieT mimzidveli Sinaarsis masala da aseve muSaobis<br />
gasarTobi forma. rodesac maswavleblis mizania moswavlisaTvis<br />
enis ganviTareba, xSirad kiTxvebi da davalebebi warmodgenelia<br />
primitiuli saxiT, inteleqtualuri datvirTvis gareSe.<br />
moswavleebs esaWiroebaT axali, ucnobi masalebi, Secdomebze<br />
swavlis SesaZlebloba. iseTi davaleba, romelic moiTxovs<br />
problemis gadaWras, sadac aris moulodnelobebi, saubrisaTvis<br />
ufro met stimuls warmoadgens, gramatikul savarjiSoebTan<br />
SedarebiT.<br />
mieciT moswavleebs sakmarisad bevri Ria tipis davaleba,<br />
raTa aman gamoiwvios axali daugegmavi sityvebi da struqturis<br />
gadmocemis aucilebloba.<br />
SearCieT iseTi davaleba, romelic moiTxovs erTdroulad<br />
ramdenime unaris CarTvas, gaaerTianeT enobrivi Semoqmedeba da<br />
informatiuli elementebi.<br />
Tanmimdevruloba<br />
gakveTilis dagegmvis procesSi, orientireba moaxdineT<br />
moswavleTa gamocdilebaze, aRwereT, Tu rogor SeuZlia moswavles<br />
axlad SeZenili codnisa da unarebis gamoyeneba, da ramdenad<br />
sasargeblo iqneba maTi gamoyeneba momdevno gakveTilze axali<br />
masalisa da unarebis aTvisebis procesSi.<br />
28
6. swavla-swavlebis principebi zogadsaganmanaTleblo<br />
skolebis sabazo da saSualo safexurebze<br />
bilingvuri swavlebis warmatebiT warmarTvisaTvis aucilebelia<br />
swavla/swavlebis principebis gaTvaliswineba sabazo da saSualo<br />
skolaSi.<br />
principi 1. moswavle swavlobs ukeT, roca iTvaliswineben mis in-<br />
dividualur Taviseburebebs.<br />
amisaTvis maswavlebelma unda:<br />
SearCios swavlebis iseTi meTodebi, romlebic Seesatyvise-<br />
ba moswavlis asakobriv Taviseburebebs;<br />
SesTavazos moswavleebs mravalferovani aqtivobebi, sa-<br />
varjiSoebi, davalebebi maTi individualur TaviseburebaTa<br />
gaTvaliswinebiT (xasiaTi, swavlis stili, inteleqtualuri<br />
unarebi, Zlieri da susti mxareebi).<br />
aRWurvos moswavle saswavlo strategiebiT, romlebic mas<br />
swavlas gauadvilebs da ufro damoukidebels gaxdis.<br />
principi 2. moswavle ukeT iswavlis, Tu mas miecema pirovnuli po-<br />
tencialis ganviTarebis saSualeba.<br />
amisaTvis maswavlebelma unda:<br />
gamoumuSavos moswavleebs dadebiTi damokidebuleba sa-<br />
kuTari Tavis, sxvebis, swavlis, garemomcveli samyaros,<br />
saxelmwifo enis mimarT;<br />
Camouyalibos moswavleebs konstruqciuli damokidebule-<br />
ba Secdomis mimarT da gaacnobierebinos mas, rom Secdoma<br />
29
swavlis procesis ganuyofeli nawilia (Secdomebis gamo-<br />
vlena da gaanalizeba ganapirobebs winsvlas);<br />
mkafiod ganusazRvros moswavles, Tu ras elian misgan;<br />
Seqmnas ndobis atmosfero, sadac iqneba TanamSromloba<br />
da ara konkurencia, Sejibri.<br />
principi 3. moswavle ukeT swavlobs enas, rodesac igi motivirebu-<br />
lia.<br />
amisaTvis maswavlebelma unda:<br />
misces moswavles saSualeba daakvirdes asaTvisebel<br />
masalas damoukideblad, gamoTqvas varaudebi, aRmoaCi-<br />
nos, mixvdes, amoicnos, Seadaros, rasac Tanamedrove<br />
pedagogika codnis konstruirebas, agebas uwodebs;<br />
swavlebis Sinaarsi miusadagos moswavleTa interesebs;<br />
Seqmnas iseTi sakomunikacio, realuri situaciebi, ro-<br />
mlebic mimzidveli iqneba moswavleebisaTvis;<br />
dausaxos moswavleebs realisturi, daZlevadi amoca-<br />
nebi da miznebi, raTa moswavleebma igrZnon warmatebis<br />
gemo;<br />
waaxalisos warmateba, daafasos da Seafasos winsvla.<br />
mniSvnelovania im asakobrivi Taviseburebebis gaTvaliswinebac,<br />
romlebic mniSvnelovnad gansazRvravs warmatebas swavlebasa da<br />
swavlaSi.<br />
am etapze gasaTvaliswinebeli asakobrivi Taviseburebebia:<br />
fizikuri da fsiqikuri puberteti (momwifeba). 11-12 wlidan<br />
individis sulieri organizaciis iseTi cvlileba iCens Tavs,<br />
romelic, pirvel rigSi, mis moqmedebaTa Tu gancdaTa stiqiurad<br />
aRkveTaSi vlindeba. mozardis damokidebuleba movlenebTan da<br />
30
sagnebTan, iseve rogorc socialur sinamdvilesTan, sxvagvaria,<br />
vidre bavSvobis xanaSi. igi SemecnebiTia da ara gulubryvilo.<br />
mozardi cdilobs gaiazros movlenebi, swored amitom am asakSi<br />
iwyeba da Semdeg Zlierdeba mozardis fsiqologiuri da<br />
filosofiuri azrovneba. ganviTarebis am safexurze ”mes” manamde<br />
ramdenadme gaurkveveli cnobiereba icvleba cxadi da<br />
gamokveTili TviTcnobierebiT. masSi iRviZebs kritikuli<br />
damokidebuleba sakuTari Tavis mimarT da ara marto sakuTari<br />
Tavis, aramed sxvebis mimarTac. amitom masTan uxeSi<br />
damokidebuleba, mis kritikaze mZafri reagireba konfliqtis<br />
warmoSobis pirobad iqceva. am konfliqtma SeiZleba<br />
gamousworebebli ziani miayenos mozards. mas yvelaze da<br />
yvelaferze sakuTari Sexeduleba gaaCnia da es maswavlebelma<br />
unda gamoiyenos swavlebisa da swavlis procesSi. misces mas<br />
azris Tavisuflad gamoxatvis saSualeba, maT Soris meore<br />
enazec, ar miaqcios yuradReba aseT dros enobriv Secdomebs.<br />
am periodSi aRmocendeba sakuTari pirovnebis socialuri<br />
aRiarebisadmi Zlieri miswrafeba. mozards uCndeba Zlieri<br />
moTxovnileba, hqondes wona socialur garemoSi. amitom am dros<br />
gansakuTrebuli mniSvneloba eniWeba waxalisebas, sxvebis TvalSi<br />
misi avtoritetis amaRlebas, misi SesaZleblobebis maqsimalur<br />
warmoCenas. am etapze kvlav aqtualuria roluri TamaSebisa da<br />
situaciuri amocanebis gamoyeneba saswavlo procesSi, magram ise,<br />
rom moswavlem ar igrZnos sakuTari ususuroba enaSi. amisaTvis<br />
maswavlebelma winaswar unda moamzados moswavleebi, miawodos<br />
mas is enobrivi konstruqciebi da Sesabamisi leqsika, romlebic<br />
moswavles am amocanebis daZlevaSi daexmareba.<br />
gardamavali asakis erT-erT damaxasiaTebel movlenas<br />
warmoadgens SromiTi unarianobis daqveiTeba. gansakuTrebiT es<br />
SeimCneva vaJebTan. magram amis gadalaxvac SeiZleba, Tu<br />
31
maswavlebeli gamonaxavs swor gzas. erT-erTi piroba,<br />
davaZlevinoT mozards es sirTule, aris is, rom moswavlis<br />
Sroma, Tundac minimaluri SedegiT, dafasebuli da mowonebuli<br />
iqneba. mozardebisaTvis aucilebelia ufrosebis aRiareba, maSin<br />
maT xalisi uCndebaT gaamarTlon maswavlebelTa pozitiuri<br />
Sexeduleba. sakmarisia mozards daakisron ufrosis funqcia<br />
umcrosebis mimarT, rom maT Secvalon swavlisadmi (Sromisadmi)<br />
damokidebuleba. magaliTad, daxmaros umcrosklaselebs<br />
saswavlo proeqtis ganxorcielebaSi, speqtaklis dadgmaSi an<br />
Tundac waukiTxos maT saintereso moTxrobebi / zRaprebi<br />
qarTul enaze.<br />
kidev erTi damaxasiaTebeli Tavisebureba am asakisaTvis aris ara<br />
ubralod urTierTobis moTxovnileba, aramed Zlieri survili _<br />
ipovos gageba sxvebSi. yovel mozardSi Zlieria tendencia iyos<br />
aRiarebuli, gaugon da ar datovon gverdze.<br />
gardamavali asakis, gansakuTrebiT ki misi bolo fazisaTvis<br />
damaxasiaTebelia interesTa sruliad axali wris aRmoceneba.<br />
saxeldobr, mozards uCndeba interesi cxovrebis sxvadasxva<br />
sferos mimarT, gansakuTrebiT ekonomikuri sferos mimarT. man<br />
kargad icis qonebis an karieris mniSvneloba. aqedan gamomdinare,<br />
imis gacnobireba, rom keTildReobis miRweva da cxovrebaSi<br />
adgilis damkvidreba saxelmwifo enis dauflebiT SeiZleba, mas<br />
uRvivebs motivacias da es unda iyos mxardaWerili<br />
maswavleblebis mier.<br />
32
7. enis aTvisebis xelSemwyobi da xelis SemSleli<br />
faqtorebi<br />
xelSemwyobi faqtorebi:<br />
Tavisufali garemo<br />
moswavleebs SeuZliaT icinon, isxdnen TavianT sayvarel po-<br />
zaSi, gadaadgildnen klasSi, saswavlo procesidan miiRon siamovne-<br />
ba.<br />
gariskvis survili<br />
adamianebs, romlebsac uyvarT gariskva, aseve uyvarT gamoc-<br />
noba. isini ar eridebian sasacilo mdgomareobaSi Cavardnas da<br />
Tvlian., rom ,, vinc ar riskavs, is ver imarjvebs.<br />
warmatebaSi darwmunebuli.<br />
1. moswavleebi, romlebic darwmunebulni arian TavianT<br />
warmatebaSi, advilad moiZieben sxva gzas, im SemTxeve-<br />
vaSi, Tu pirveli cda ar gaamarTlebs.<br />
2. moTmineba da gacnobiereba imisa, rom erTbaSad<br />
yvelafris gageba SeuZlebelia.<br />
3. moswavle, romelic martivad miiRebs im faqts, rom<br />
yvelafris gageba erTbaSad SeuZlebelia, im<br />
SemTxvevaSic aqtiurad iTanamSromlebs, Tu davalebis<br />
Sinaarsi Tavidan ar iqneba misTvis srulebiT naTeli.<br />
33
xelisSemSleli faqtorebi:<br />
aRelveba, nerviuloba<br />
yvelaze Zlieri filtri aris nerviuloba. Tu bavSvi nerviulobs,<br />
wrialebs, oflianobs, fexebs iqnevs, es niSnavs, rom enobrivi<br />
informaciis miRebas xvdeba ,,filtri''.<br />
gariskvis survilis arqona.<br />
adamianebi, romlebsac ar uyvarT riski, advilad ikargebian. maT<br />
eSiniaT Secdomebis daSvebis sxvebis TvalSi sasacilod gamoCenis.<br />
warmatebaSi daeWveba.<br />
moswavleebi, romlebsac sakuTari Tavis rwmena ar gaaCniaT,<br />
arc cdiloben, da amas imiT xsnian, rom mainc ar gamouvaT. isini<br />
yovel Secdomas aRiqvamen ara rogorc axlis swavlis<br />
SesaZleblobas, aramed rogorc sakuTar nakls, rom maT ar<br />
SeuZliaT swavla.<br />
didi moculobis informaciasTan Tavis garTmevis<br />
SeuZlebloba.<br />
moswavle romelsac ar SeuZlia imasTan Segueba, rom yvela-<br />
fris erTad gageba SeuZlebelia, maswavleblis mxridan moiTxovs<br />
gamudmebiT axsnas da amJRavnebs mouTmenlobas, Tu maswavlebeli<br />
myisierad ar uxsnis yvela sityvis mniSvnelobas.<br />
34
8. pedagogTa TanamSromloba bilingvuri swavlebis<br />
procesSi<br />
bilingvuri swavlebis procesis warmatebuli realizebisTvis<br />
aucilebelia TanamSromloba moswavleebs Soris, aseve,<br />
maswavleblebs Soris da moswavleTa da maswavleblebs Soris.<br />
aucilebelia, rom am TanamSromlobis mniSvneloba bilingvuri<br />
ganaTlebis mTavarma realizatorebma gaiazron: ara mxolod<br />
qarTulis, rogorc meore enis, maswavleblebma, aramed sxva sagnebis<br />
maswavleblebmac <strong>erovnul</strong> <strong>umciresobaTa</strong> skolebSi. bilingvuri<br />
swavlebis procesis warmatebuli realizeba SeuZlebelia manam,<br />
sanam TiToeuli maswavlebeli mxolod Tavis sagans uRrmavdeba da<br />
imis Semdeg, roca igi gadis klasidan, ar interesdeba romelime<br />
konkretuli klasis mdgomareobiT, ar iqneba informirebuli imis<br />
Sesaxeb, Tu ras da rogor swavloben moswavleebi sxva<br />
gakveTilebze, gansakuTrebiT qarTulis, rogorc meore enis,<br />
gakveTilebze. ramdenime sagnis qarTul enaze swavlis dawyebis<br />
Semdeg izrdeba moswavlis datvirTva. maswavleblebisTvis<br />
sasargeblo iqneboda, xSirad Seikribon da isaubron imaze, Tu ras<br />
swavloben konkretuli klasis moswavleebi TiToeul saganSi. aseTi<br />
saxis informaciis gacvla aucileblad Seuqmnis maT samuSaos<br />
erTmaneTSi SeTanxmebisa da gaiolebis safuZvels. aseve,<br />
maswavleblebs SeuZliaT erTmaneTis gakveTilebs daeswron, raTa<br />
moswavleebis enis codnis doneSi darwmundnen. es TanamSromloba<br />
momgebiani iqneba maswavleblisTvisac, radganac kolegebs Soris<br />
TanamSromloba axali codnis SeZenas uwyobs xels da afarToebs<br />
TiToeuli maswavleblis warmodgenas Teoriisa da praqtikis<br />
gakveTilebze Sefardebis Sesaxeb.<br />
35
Cveulebrivi daxmareba ar niSnavs TanamSromlobas (rac, ra<br />
Tqma unda aseve aucilebelia), es aris samuSao procesis<br />
urTierTSeTanxmeba da kolegisTvis saswavlo gegmis<br />
daregulirebaSi daxmareba. Tu moswavleebi ver xedaven, rom mas-<br />
wavleblebi gundurad muSaoben, verc TviTon moaxerxeben amas.<br />
TanamSromloba unda ganixilebodes rogorc saSualeba, ro-<br />
melic moswavleTa urTierTkontaqts uzrunvelyofs, igi swavlebis<br />
socialuri mxarea. moswavle swavlebis procesSi erTveba, matu-<br />
lobs misi TviTSegneba da Tavdajereba, igi mzad aris riskisTvis,<br />
radganac klasSi dadebiTi socialur emociuri atmosfero sufevs.<br />
aseTi midgomisTvis Sesabamisi garemos Seqmnas, romlis<br />
centrSic moswavlea moqceuli, upirveles yovlisa, gaazreba sWir-<br />
deba, Tu ra unda gakeTdes imisaTvis, rom miRweul iqnes Tanam-<br />
Sromloba viwro gagebiT. es ara mxolod saubars iTvaliswinebs,<br />
aramed kompleqsur midgomas yvela unaris asaTviseblad. magaliTad,<br />
SesaZlebelia, teqsti TiToeulma moswavlem damoukideblad waikiT-<br />
xos, xolo Semdgom wyvilebSi ganixilon igi da mxolod amis Sem-<br />
deg daiwyon imaves ufro did jgufebSi keTeba da, sabolood,<br />
mTelma klasma erTad ganixilos... aseve, weriTi savarjiSoebis Se-<br />
sruleba nebismier safexurze SeiZleba. wakiTxvis an mosmenis win<br />
SesaZlebelia Temis zogadad ganxilva, raTa moswavleebs gavacnoT<br />
da gavuRvivoT interesi.<br />
jgufebSi da wyvilebSi muSaoba moswavleebs Soris Tanam-<br />
Sromlobas zrdis da maswavleblis mTel klasTan saubris auci-<br />
leblobis dros amcirebs. TanamSromlobis gamoyenebiT swavleba<br />
moswavles ayenebs yuradRebis centrSi da radikalurad cvlis<br />
klasikuri swavlebis models, roca maswavlebeli iwyebs saubars,<br />
moswavle mas pasuxobs, Sedegad maswavlebeli mis pasuxs afasebs.<br />
mcirericxovan jgufebSi muSaoba enis Sesaswavlad uaRresad<br />
mniSvnelovania. gasaTvaliswinebelia komunikaciuri swavlebis far-<br />
36
To SesaZleblobebi: uSualo garemo, Tavisufleba da moswavleTa<br />
CarTuloba, aseve, davalebebis diferenciaciis SesaZlebloba. mci-<br />
rericxovan jgufSi iqmneba bunebrivi dialogisTvis ukeTesi piro-<br />
bebi, vidre klasis organizebis nebismieri sxva xerxis gamoyenebis<br />
dros - moswavleebis organizebis es modeli, maswavleblisTvis mi-<br />
sawvdomi meTodebidan, erT-erTi yvelaze moqnili da pozitiuri,<br />
amasTan, integrirebis SesaZleblobis momcemia: jgufSi samuSao<br />
SeiZleba savarjiSoebze iyos koncentrirebuli, rac aviTarebs ro-<br />
gorc sworad, aseve Tavisuflad metyvelebis unars. mas SeuZlia<br />
sworad metyvelebis unaris ganviTarebis swavlebis efeqturobis<br />
gazrdac da moswavleebs jgufurad organizebuli samuSaos Segue-<br />
baSic daexmareba im donemde, rom maT SeZlon Tavisufali metyve-<br />
lebis savarjiSoebis Sesruleba erToblivad. pozitiur Sedegs aZ-<br />
lierebs maswavlebeli `CareviT~ (araformaluri swavlebiT), Ti-<br />
Toeul jgufTan misvliT, rac moswavleebs enis codnis faseul<br />
informacias aZlevs.<br />
37
9. mSobliuri enis roli bilingvuri ganaTlebis procesSi<br />
bilingvurad muSaobis dros ori ena gamoiyeneba, rogorc swav-<br />
lebis saSualeba anu instrumenti: moswavlis mSobliuri (umcire-<br />
sobis) ena da oficialuri (saxelmwifo) ena; an oficialuri ena da<br />
romelime ucxo ena. es ki imas niSnavs, rom maswavleblebi, romle-<br />
bic TavianT sagans moswavleebs bilingvurad aswavlian, muSaoben<br />
erT gundSi: gegmaven saswavlo masalas ara mxolod romelime kon-<br />
kretuli klasisTvis, aramed TiToeuli konkretuli TemisTvis, Se-<br />
saZlebelia raime konkretuli sakiTxisTvisac. am gziT saswavlo<br />
masalis zedmet gameorebas aridebs Tavs, SeTanxmebulia masalis<br />
Tanmimdevroba, aseve saswavlo masalis Seswavlis procesSi gamoye-<br />
nebadi ori enis urTierTTanamSromloba. aseve, mniSvnelovania<br />
swavlebis meTodebis gaazreba. im SemTxvevaSi, Tuki pedagogebi<br />
namdvilad profesionalurad zrunaven TavianTi moswavleebis cod-<br />
nasa da unarebze, yvela maswavleblis samuSao urTierTSeTanxme-<br />
bulia. amis Sedegad gakveTilisTvis gamoyofili dro efeqturad<br />
aris gamoyenebuli.<br />
swavlebis procesSi, ori enis gamoyenebis dros, ZiriTadi<br />
yuradReba unda mieqces konkretuli sagnis masalis aTvisebis pro-<br />
cess. enebi mxolod instrumentebia. mxolod dargis specialists<br />
SeuZlia Tavisi dargis Sesabamisi leqsikis swavleba. enis pedagogs<br />
- arc mSobliuri enis, arc meore enisas - ar SeuZlia iwinaswarme-<br />
tyvelos, SesTavazos da aswavlos yvelaferi romelime konkretuli<br />
enis farglebSi sxvadasxva mecnierebis sferoSi. amitom saswavlo<br />
sagnis maswavlebeli iyenebs, iribad amdidrebs moswavlis leqsikas<br />
da nawilobriv enasac aswavlis maT, imisda miuxedavad, es aris<br />
moswavleebis mSobliuri ena Tu swavlebis procesSi gamoyenebuli<br />
sxva ena.<br />
38
ar aris SemTxveviTi, rom bilingvuri swavlebis meTodolo-<br />
giis sakiTxebis Seswavlisas gansakuTrebuli yuradReba swavlebis<br />
procesSi, gakveTilis msvlelobis dros, enis gamoyenebas eqceva.<br />
enis arCevis ramdenime midgoma arsebobs. maswavlebels gaazrebuli<br />
unda hqondes, anu winaswar unda dagegmos enis gamoyenebis gegma<br />
gakveTilzec, moswavlis damoukidebeli muSaobis drosac, magali-<br />
Tad, saxlSi.<br />
enebis dagegmarebis meTods bevri aspeqti ganapirobebs.<br />
moswavlis asaki, zogadi ganviTareba, mSobliuri enis flobi-<br />
sa da meore enis aTvisebis done, socialuri gamocdileba,<br />
enis praqtikuli gamoyenebis gamocdileba, SesaZleblobebi,<br />
arsebuli codna da unarebi ganapirobebs imas, Tu ra raode-<br />
nobiT unda gamoviyenoT erTi an meore ena.<br />
saswavlo miznebi, davalebebi ganapirobebs, Tu romel enaze<br />
unda tardebodes esa Tu is mecadineoba Tu samuSao.<br />
dabalansebuli saswavlo masalis aTvisebisTvis gamoyofili<br />
drois monakveTis dagegmva ganapirobebs imas, Tu rodis da<br />
romeli ena unda gamoviyenoT axali Temis swavlis, gameore-<br />
bis, ukve naswavli masalis ganmtkicebis an saSinao davalebis<br />
Sesrulebisa Tu Semowmebis dros.<br />
swavlebis meTodebis arCevani ganapirobebs, Tu ras da ra<br />
enaze aswavlis maswavlebeli, Tu rogor da ra enaze muSao-<br />
ben moswavleebi. mniSvnelovania, Tu ramdenad kargad icnobs<br />
maswavlebeli enis swavlebis meTodebs da ramdenad Seswevs<br />
maTi gamoyenebis unari.<br />
saswavlo sagnis Sinaarsi, misi sirTulis safexuri (Teori-<br />
ulica da yoveldRiur praqtikaSi gamoyenebis SesaZlebloba),<br />
sxva saswavlo sagnebTan kavSirSi, SesaZlebelia saswavlo<br />
masalis nawilis yofaSi aTviseba, aseve, meore enaSi, ganapi-<br />
robebs, Tu rodis unda gamoviyenoT erTi an meore ena.<br />
39
gamoyenebuli saswavlo literatura, masala, masSi gamoyene-<br />
buli enis specifika (bavSvebis asakisTvis damaxasiaTebeli<br />
Tvisebebisa da enis ganviTarebis donis Sesabamisi - rogorc<br />
mSobliur enaSi, aseve meore enaSi) gansazRvravs, Tu rogor<br />
da rodis unda daexmaroT moswavleebs ara mxolod saswavlo<br />
masalis aTvisebaSi, aramed, aseve, mis gagebaSi meore enaze.<br />
sxva sagnebSi enis gamoyenebis gamocdileba (maswavleblis<br />
dagegmili) gansazRvravs, Tu ra ician ukve da ra SeuZliaT<br />
moswavleebs meore enis gamoyenebis dros.<br />
moswavlis saWiroebani ganaTlebis miRebis Semdgom procesSi.<br />
aq naxsenebia enebis (mSobliuri Tu meore) gamoyenebis (dagegma-<br />
rebis) mxolod zogierTi aspeqti, romelTa gaTvaliswineba mniSv-<br />
nelovania bilingvuri swavlebisa da swavlis dros. Tumca, kidev<br />
arsebobs TiToeuli saswavlo sagnis aTvisebis pirobebi. mudmivad<br />
unda vadevnoT Tvalyuri imas, Tu ramdenad iTviseben moswavleebi<br />
swavlebis sagans, izrdeba Tu ara meore enis gamoyeneba, umjobesde-<br />
ba Tu ara maTi mSobliuri enis codna.<br />
aqsiomaturia, rom yvelaze kargia swavlebis enad mSobliuri<br />
enis gamoyeneba. fsiqologiuri TvalsazrisiT, mniSvnelovania,<br />
radgan bavSvi avtomaturad iazrebs da unari aqvs, gamoxatos<br />
sakuTari mosazrebebi, roca procesi misTvis nacnob enaze<br />
mimdinareobs. socialurad mniSvnelovania, radgan moswavle<br />
sakuTari Tavis identificirebas axdens sakuTar TemTan.<br />
saganmanaTleblo kuTxiT, is swavlobs ufro swrafad da kargad<br />
mSobliur enaze, vidre misTvis ucxo enaze.<br />
mniSvnelovania, rom sruli Zalisxmeva mivmarToT, raTa bavSvebma<br />
SeZlon mSobliur enaze ganaTlebis miReba... ganaTlebis kuTxiT,<br />
mniSvnelovania, rom rac SeiZleba met xans gagrZeldes swavlebis<br />
procesSi mSobliuri enis gamoyeneba. swavlis dawyebis pirvel<br />
etapze ki umniSvnelovanesia, moswavle mSobliur enaze swavlobdes,<br />
40
adgan, erTi mxriv, kargad gebulobs am enaze da, meore mxriv,<br />
mSobliur enaze swavleba amcirebs im stress, rac moswavleSi<br />
Cndeba ojaxidan skolaSi Sesvlis dros.<br />
roca swavlebis procesSi ar xdeba mSobliuri enis gamoyeneba,<br />
moswavleebi sakuTar Tavs aRiqvamen CamorCenilebad,<br />
arasrulfasovnebad da sulelebad. maTi kultura Seuracxyofili,<br />
xolo moswavleebi SeSinebulebi, dabneulebi da travmirebulni<br />
xdebian. am yovelives SeiZleba hqondes grZelvadiani efeqtic.<br />
mSobliuri enis codna xels uwyobs meore enis aTvisebas.<br />
kvlevebma daadastures, rom moswavleebs, romlebic flobdnen<br />
mSobliur enas, ufro kargad hqondaT ganviTarebuli werisa da<br />
zepirmetyvelebis unarebi meore enaSi mSobliuri enis armcodne<br />
moswavleebTan SedarebiT. mSobliuri enis codna xels uwyobs<br />
unarebis transfers meore enis Seswavlisas.<br />
enobrivi kodebis Secvla (gadasvla mSobliuri enis<br />
gamoyenebidan - meore enis gamoyenebaze da piriqiT) farTod aris<br />
gavrcelebuli bilingvur klasSi. enobrivi kodebis Secvla ara<br />
mxolod gavrcelebulia umravles saganmanaTleblo situaciaSi,<br />
aramed bunebrivi procesicaa, radgan warmoadgens Seqmnili<br />
siZnelisadmi pragmatul pasuxs, radganac aseTi siZneleebi xSirad<br />
gvxvdeba, roca moswavleebi sagnobriv Sinaars swavloben im enaze,<br />
romelsac srulyofilad ver floben. swavleba moiTxovs Zalian<br />
did yuradRebas, xolo yuradRebis misapyrobad enis Secvla xSirad<br />
gauTviTcnobiereblad xdeba. maswavleblebi xSirad verc<br />
acnobiereben, rodis moaxdines enis Secvla, an saerTod Secvales<br />
Tu ara ena klasSi.<br />
enebis Secvlas klasSi moepoveba pedagogiuri da socialuri<br />
funqciebi mkvlevarTa dakvirvebiT, bilingvur klasSi mimdinare<br />
saubrebi da enebis cvlilebebi kargad asaxavs skolaSi arsebul<br />
konteqstsa da tradiciebs. magaliTad, maswavleblis mier enobrivi<br />
41
kodebis gamocvla SeiZleba niSnavdes gakveTilis dawyebas,<br />
gakveTilis sakiTxze gadasvlas, moswavlesTan specifikur<br />
interaqcias an gakveTilis Sinaarsidan saklaso menejmentze<br />
gadasvlas.<br />
klasSi enis gamoyeneba ganpirobebulia 3 faqtoriT: 1)<br />
maswavleblis enisadmi damokidebulebiT; 2) moswavlis enobrivi<br />
kompetenciiTa da enisadmi damokidebulebiT; 3) moswavlesa da<br />
maswavlebels Soris SeTanxmebiT. sawyis etapze enebis arCevani<br />
ganpirobebulia moswavleTa saWiroebebiT. maswavleblebi xSirad<br />
mimarTaven moswavlisaTvis nacnob enas masalis miwodebisas, Tumca<br />
am SemTxvevebSic did rols TamaSobs ganaTlebis sistemisa Tu<br />
skolis politika, romelic SeiZleba krZalavdes romelime enis<br />
gamoyenebas an piriqiT _ axalisebdes moswavlisaTvis gasageb enaze<br />
masalis miwodebas.<br />
saklaso oTaxSi enis gamoyeneba kidev ramdenime faqtoriTaa<br />
ganpirobebuli, kerZod, enebs Soris arsebuli statusiT, ori enis<br />
TanmimdevrobiTa da sinqronizaciiT, moswavlisa da maswavleblis<br />
SeTanxmebiT da a. S. saklaso oTaxSi mimdinare orenovani procesis<br />
gaazreba da axsna SesaZlebeli xdeba mxolod Temis, ekonomikuri,<br />
istoriuli, socialuri da politikuri konteqstis<br />
gaTvaliswinebiT.<br />
42
Tavi II<br />
1. teqstebze muSaoba bilingvuri ganaTlebis procesSi<br />
bilingvuri swavlebis erT-erTi mniSvnelovani sakiTxia<br />
teqstze muSaoba. ramdenadac bilingvuri klasebisaTvis specialuri<br />
<strong>saxelmZRvanelo</strong>ebi ar arsebobs, amdenad ZiriTad saswavlo saSua-<br />
lebad erTenovani <strong>saxelmZRvanelo</strong>ebi gamoiyeneba. am saxelmZRva-<br />
neloebis moxmareba bilingvuri klasebisaTvis garkveuli meTodikis<br />
gaTva;liswinebas moiTxovs, rac teqstze muSaobis principebs gu-<br />
lisxmobs.<br />
teqstze muSaoba ramdenime etapad unda daiyos. pirveli etapi<br />
gulisxmobs maswavleblis muSaobas teqstze. maswavlebeli winaswar<br />
amzadebs teqsts klasisaTvis. amisaTvis igi iTvaliwinebs klasis<br />
enobriv dones, winaswar aanalizebs im problemebs, romlebic<br />
klasSi SeiZleba gaCndes teqstis damuSavebis procesSi. pirvel<br />
rigSi, unda moxdes teqstis enobrivi damuSaveba. amisaTvis maswav-<br />
lebelma sasurvelia gamoyos ramdenime mimarTuleba:<br />
terminebi<br />
da cnebebi<br />
zogadi<br />
leqsika<br />
frazebi konstruqciebi funqciuri<br />
43<br />
frazebi<br />
gakveTilis enac yoveli etapisaTvis winaswar unda daigegmos.<br />
maswavlebelma winaswar unda gaiazros, Tu romeli sakiTxis Sesax-
eb romel enaze isaubrebs an rogor miawodebs dasamuSavebel masa-<br />
las _ TargmaniT, sqemiT, zepiri ganmartebiT Tu sxva saSualebiT.<br />
ganvixiloT TiToeuli mimarTuleba:<br />
terminebi da cnebebi<br />
rogorc aRiniSna, maswavlebelma teqsti winaswar unda daamu-<br />
Saos. teqstis damuSavebisas calke unda gamoiyos is terminebi da<br />
cnebebi, romlebic mniSvnelovania axali sakiTxisaTvis. misi miwo-<br />
deba klasisaTvis SeiZleba saTanado ganmartebebiT moswavlis<br />
mSobliur enazec, magram umjobesia terminebisa da cnebebisaTvis<br />
grafikuli organizatorebis, sqemebis an cxrilebis gamoyeneba. es<br />
efeqturi saSualeba moswavles daexmareba ara marto terminebisa<br />
da cnebebis aTvisebaSi, aramed masalis kargad gaanalizebasac Seu-<br />
wyobs xels, radgan sagakveTilo procesis dasrulebis Semdeg an<br />
momdevno gakveTilze es masala saSualebas miscems moswavles, im-<br />
sjelos ganxilul sakiTxze sayrdeni sityvebis, gaanalizebuli<br />
cnebebisa da terminebi gamoiyenebiT. Tu arsebobs specialuri<br />
TvalsaCinoeba mocemul sakiTxze, sasurvelia maswavlebelma misi<br />
terminebi da cnebebi aseve calke daamuSavebinos klass, raTa,<br />
TvalsaCinoebaze dayrdnobiT, moswavlem advilad SeZlos termine-<br />
bis aTviseba da maTi msjelobaSi gamoyeneba.<br />
zogadi leqsika<br />
calke unda imuSaos maswavlebelma im sityvebze, romlebic<br />
uSualodaa dakavSirebuli sakiTxTan, magram warmoadgens zogad<br />
leqsikas, anu isini sxva sakiTxebze an sagnebSi msjelobisasac das-<br />
Wirdeba moswavles. maTi aTviseba aamaRlebs moswavleTa enobriv<br />
kompetencias. amgvari leqsika sasurvelia klass miewodos rogorc<br />
TargmaniT, ise ganmartebiTi axsniT, sinonimiTa da antonimiT. leq-<br />
sikis aTvisebisaTvis amgvari sqema SeiZleba gamoviyenoT.<br />
44
sityva<br />
frazebi<br />
sityva<br />
gavrcelebuli<br />
sityvaTSexameba<br />
ganmarteba<br />
teqstis winadadeba<br />
axali winadadeba<br />
sinonimi<br />
antonimi<br />
aseve, calke dasamuSavebelia frazebi, anu is Sesityvebebi,<br />
romlebic Temis analizisas da msjelobisas gamoadgeba moswavles.<br />
isini sayrdeni frazebis rols Seasruleben, amitom sasurvelia<br />
teqstidan calke amoviRoT isini da mivawodoT moswavles saTanado<br />
ganmartebiT (aq SesaZlebelia misi mSobliuri enac davixmaroT).<br />
unda gvaxsovdes, rom teqstis Targmna araefeqturi gzaa; amdenad,<br />
rac ufro metad damuSavdeba teqsti frazebis TvalsazrisiT da<br />
gamoiyofa calkeuli elementebi sagakveTilo procesSi, miT ufro<br />
45
gauadvildebaT maT SemdgomSi rogorc konkretul, mocemul masa-<br />
laze, ise sxva sakiTxebze msjeloba. calkeuli frazebi safuZvlia-<br />
nad unda damuSavdes, radgan isini im enobriv saSualebaTa ricxvs<br />
ganekuTvnebian, romlebic zrdis moswavlis mier enis akademiuri<br />
flobis dones da zogadad amaRlebs mis enobriv kompetencias. sa-<br />
survelia garkveuli frazebis gamoyenebiT Seiqmnas axali teqsti,<br />
rogorc werilobiT, ise zepirad, daisvas SekiTxvebi da ase Semdeg.<br />
konstruqciebi<br />
calkea dasamuSavebeli enobrivi konstruqciebi. maTSi igu-<br />
lisxmeba is gramatikuli sakiTxebi, romlebic metad mniSvnelovania<br />
gamarTuli msjelobisaTvis. mSobliuri enis matareblisaTvis es<br />
sruliad arasaWiro sferoa, magram enis SemswavlelisaTvis ki me-<br />
tad mniSvnelovani, radgan man momavalSi SeZlos ara marto sakiT-<br />
xis Sesaxeb azris gamoxatva, aramed SeZlos gamarTuli, salitera-<br />
turo enis normebis dacviT agebuli msjeloba, sworad gamoiyenos<br />
saxelis brunvis, zmnis, Tandebulis, ricxvis formebi... yovelive es<br />
sakiTxebze msjelobisas unda miewodos enis Semswavlels, radgan<br />
calkeul gramatikul sakiTxebze msjeloba misi gamoyenebis praqti-<br />
kul mxares ar gulisxmobs. aseTi konstruqciebi calke unda damu-<br />
Savdes, raTa moswavlem kargad gaacnobieros romeli enobrivi<br />
forma (brunva, ricxvi, Tandebuli, zmnis dro, sxva gramatikuli ka-<br />
tegoria) unda gamoiyenos konkretul SemTxvevaSi. aseTi konstruq-<br />
ciebis miwodebisas, ra Tqma unda, gramatikul sakiTxebze ki ar ga-<br />
maxvildeba yuradReba, aramed enobriv formebze, rogorc azris ga-<br />
moxatvis saSualebaze. konstruqciebSi maswavlebelma yuradReba<br />
unda gaamaxvilos imaze, rom es konkretuli konstruqcia moiTxovs<br />
konkretul brunvas, mocemul Tandebuls, Sesabamis ricxvis formas<br />
da ase Semdeg, Tumca sruliadac araa saWiro gramatikuli terminis<br />
gamoyeneba. aseTi konstruqciebi calke unda amoiweros da mos-<br />
wavles unda ganemartos, rom swori da gamarTuli msjelobisaTvis<br />
46
saWiroa maTi Seucvlelad gamoyeneba, radgan winaaRmdeg SemTxveva-<br />
Si azri damaxinjdeba an Seicvleba. magaliTisaTvis: am garemoebam<br />
gamoiwvia, sakiTxTan dakavSirebiT mniSvnelovania, am problemis<br />
Taobaze, am movlenebma gamoiwvia saTanado Sedegi... calke gamota-<br />
nili aseTi konstruqciebi xels Seuwyobs moswavleTa gamarTuli<br />
metyvelebis unar-Cvevebis gamomuSavebas.<br />
funqciuri frazebi<br />
aseve calke unda damuSavdes da moswavleebs miewodoT is<br />
funqciuri frazebi, romlebic maswavlebels dasWirdeba sakiTxis<br />
axsnisas. magaliTad: vnaxoT cxrilze, daxazeT cxrili, SeavseT<br />
cxrili, SeusabameT swori forma, daakavSireT, daajgufeT, moaxdi-<br />
neT klasifikacia, miuwereT qarTuli Sesatyvisebi, sqemis / cxrilis<br />
mixedviT imsjeleT... da ase Semdeg. maTi ganmartebis gareSe mos-<br />
wavle ver SeZlebs davalebis sworad Sesrulebas. amdenad, maswav-<br />
lebelma winaswar unda gaTvalos, rogor warimarTeba teqstze mu-<br />
Saoba da moswavleebs specialurad, axsna-ganmartebiT unda miawo-<br />
dos is funqciuri frazebi, romlebic sagakveTilo procesSi das-<br />
WirdebaT, raTa aman SemdgomSi ar gamoiwvios Seferxeba.<br />
bilingvuri swavlebis erT-erTi umniSvnelovanesi sakiTxia<br />
teqstze muSaoba, radgan swored teqstia moswavlisaTvis sagnobri-<br />
vi codnis mimcemi da amave dros igi aris misi enobrivi kompeten-<br />
ciis amaRlebis umTavresi saSualeba, radgan enis akademiuri flo-<br />
bis dones mxolod am gziT vaRwevT. sxva SemTxvevaSi ena mxolod<br />
komunikaciis saSualebad darCeba enis SemswavlelisaTvis. amdenad,<br />
Tu teqstze muSaoba sworad ar warimarTa mizani verc erT sferoSi<br />
ver Sesruldeba da Tavad bilingvuri swavlebis formac safrTxis<br />
qveS dadgeba. es kargad unda axsovdes maswavlebels.<br />
47
2. grafikuli organizatorebis gamoyeneba<br />
ian amos komenskim Tavis naSromSi `didi didaqtika~ didaqtikis<br />
erT-erT umTavresad TvalsaCinoebis principi miiCnia: `oqros kano-<br />
nad unda iqces piroba: moswavleebs unda meceT ufleba, SeigrZnon<br />
yvelaferi, rac ki SesaZlebelia SeigrZnon SegrZnebebis doneze:<br />
xilvadi - mxedvelobiT, xma - smeniT, suni - ynosviT, gemo - gemoTi,<br />
Sesaxebi - SexebiT.~<br />
ratom aris xilvadoba ase mniSvnelovani?<br />
komenskis azriT, ra enasac ar unda vaswavlideT _ mSobliur<br />
enasac ki _ unda vaCvenoT nivTebi, romelTa ganmartebac sityvebia<br />
da unda vaswavloT sityvebiT gamoTqma yvelafrisa, rasac vxedavT,<br />
rasac vexebiT, rasac vWamT, raTa metyvelebis procesi da azri yo-<br />
velTvis paralelurad mimdinareobdes da orive viTardebodes er-<br />
Tad. aravis ar SeiZleba wavakiTxoT is, rac mas ar esmis, an movT-<br />
xovoT imis ganxilva, ris gamoTqmac mas sityvebiT ar SeuZlia.<br />
vizualuri saSualebebi damxmare saswavlo saSualebebia, ro-<br />
melTac aCveneben, demonstrirebas ukeTeben gakveTilze, raTa ufro<br />
gasagebi da advilad aRsaqmeli gaxdes saswavlo masala, miwodebu-<br />
li informacia, Teoriuli azri da ase Semdeg. vizualur saSuale-<br />
bebs, Cveulebriv, saswavlo procesis garkveuli safexuris saWiroe-<br />
bebisa da moTxovnebis, aseve moswavleebis asakidan gamomdinare<br />
Tvisebebis Sesabamisad amzadeben. maT ajgufeben bunebriv, xelovnur<br />
da simbolur vizualur masalad.<br />
vizualuri masala SeiZleba iyos:<br />
a) bunebis obieqtebi (demonstrirebis dros, eqskursiebze da gaseir-<br />
nebis dros),<br />
48
) specialurad Seqmnili saSualebebi (plakatebi, sqemebi, gamosax-<br />
ulebebi, foto suraTebi, naxatebi, geometriuli figurebi, muliaJe-<br />
bi, grafikuli cxrilebi, tabulebi),<br />
g) simboluri saSualebebi (rukebi, globusebi),<br />
d) modelebi (aparatebi, xelsawyoebi),<br />
e) saekrano saSualebebi (kino filmebi, diafilmebi, diapozitivebi<br />
da sxva),<br />
v) audiovizualuri saSualebebi (video Canawerebi, audio Canawere-<br />
bi).<br />
jgufi:<br />
tradiciulad gamoiyeneba vizualuri swavlebis meTodis ori<br />
ilustrirebis meTodi (saswavlo masalis amsaxvel saSuale-<br />
bebTan dakavSirebuli - plakatebis, rukebis, naxazebis, sqeme-<br />
bis, gamosaxulebebis, fotosuraTebis, grafikebis, diagrame-<br />
bis, tabulebis - gamoyenebasTan);<br />
demonstrirebis meTodi (raTa naCvenebi iyos sivrciTi sas-<br />
wavlo saSualebebi);<br />
ilustrireba procesia, romlis mizania Teoriis garkveuli ka-<br />
noni an movlena ukeT gasagebi gaxados magaliTis, vizualuri saSu-<br />
alebebis, sityvieri ganmartebebis, moZraobis da ase Semdeg daxma-<br />
rebiT.<br />
demonstrireba SesaZlebelia vizualuri masalis damzadebis<br />
dros, saswavlo eqsperimentebis dros maT Sesaxeb Sefasebebis da<br />
ganmartebebis gziT, anu maswavleblis, moswavlis an sxva pirovnebis<br />
mier naTqvamis gamoyenebiT. demonstrireba Sesaswavli nivTis, ob-<br />
ieqtis, movlenis cocxlad dakvirvebis SesaZleblobas uzrunve-<br />
lyofs, amgvarad, Sesabamisi saswavlo masalis Sinaarsis ukeTesad<br />
gaazrebas da aTvisebas uwyobs xels.<br />
49
vizualuri saswavlo masalis gamoyeneba rom efeqturi<br />
gaxdes, mniSvnelovania gvaxsovdes da gaviTvaliswinoT ramdenime<br />
piroba da moTxovna.<br />
saswavlo procesSi vizualuri meTodebis gamoyeneba moswav-<br />
leebis vizualur mxatvruli azrovnebis ganviTarebas uwyobs<br />
xels; aaqtiurebs yuradRebas da Semecnebis unars; konkreti-<br />
zacias ukeTebs saswavlo an gamosakvlev Teoriul sakiTxebs;<br />
nanax movlenebs ukeTebs sistematizebasa da klasificirebas;<br />
swavlisadmi interess ukeTebs stimulirebas (Sesabamisad, po-<br />
zitiuri motivaciis Camoyalibebas uwyobs xels); procesis da<br />
movlenebis modelirebis SesaZleblobas iZleva, romelTa<br />
realur droSi dakvirveba SeuZlebelia; saswavlo masalis<br />
aTvisebis donis Sesaxeb konkretuli informaciis miRebis Se-<br />
saZleblobas iZleva;<br />
ar SeiZleba xilvadoba TviTmiznad iqces. vizualuri masalis<br />
optimalurad gamoyeneba niSnavs amis mizandasaxulad keTebas,<br />
saswavlo gakveTilis mizanTan da ZiriTad davalebasTan kav-<br />
Siris gaTvaliswinebiT. xilvadobis meTodi unda daba-<br />
lansdes sxva meTodebis gamoyenebiT.<br />
xilvadoba SeiZleba axali saswavlo masalis axsnis dros<br />
iyos gamoyenebuli, aseve ukve naswavlis ganmtkicebisTvis da<br />
Sefasebis dros. mniSvnelovania gvaxsovdes rom vizualuri<br />
masalis gamoyeneba gakveTilisTvis gamoyofili dros<br />
sagrZnoblad dazogvaSi gvexmareba.<br />
vizualuri masalis damzadeba SeuZlia maswavlebels (gamoye-<br />
nebis win an gamoyenebis dros) da aseve moswavleebs (indivi-<br />
dualurad an jgufebSi, wyvilebSi muSaobaSi). damzadebul<br />
masalaSi maswavlebels Tavisufali adgilebis datoveba<br />
SeuZlia, romelic Semdgom moswavles SeeZleba Seavsos (miax-<br />
atos, miaweros rame, an raimes saxeli daarqvas).<br />
50
vizualuri masalis gamoyenebis dros unda darwmundeT, rom<br />
mas yvela moswavle kargad xedavs.<br />
mniSvnelovania moswavleebis asakobrivi jgufisTvis damax-<br />
asiaTebeli Tvisebebis gaTvaliswineba, mexsierebis dominanti<br />
saxeobebi.<br />
bilingvuri swavlisa da swavlebis dros gansakuTrebiT<br />
mniSvnelovania grafikuli organizatorebis gamoyeneba. es xerxi<br />
kargad Seesabameba ori saswavlo sagnis swavlebis miznebs (meore<br />
enisa da raime sxva sagnisa). grafikuli organizatorebis gamoyene-<br />
biT, maswavlebeli uzrunvelyofs rogorc sagnis masalis, aseve<br />
enis aTvisebis warmatebulobas.<br />
grafikuli organizatorebi da maTi funqciebi:<br />
grafikuli organizatorebi informaciis struqturirebis<br />
xerxia _ mowesrigebis (dajgufebis) uniSvnelovanesi xerxi.<br />
grafikuli organizatorebi informacias vizualurad gvaCve-<br />
neben.<br />
grafikuli organizatorebis gamoyeneba aqtiur swavlas<br />
uwyobs xels. magaliTad: saSinao davalebis (savarjiSoebis)<br />
Sesrulebis dros, moswavleebi im enas iyeneben, romelzec<br />
laparakoben, kiTxuloben, weren, ismenen, fiqroben, xolo in-<br />
formaciis grafikulad ganlagebis dros isini iyeneben ro-<br />
gorc nacnob, aseve ucnob informacias.<br />
grafikuli organizatorebis gamoyeneba maswavlebels da<br />
moswavles Soris TanamSromlobas, anu kooperatiul swavle-<br />
bas, uwyobs xels,.<br />
grafikuli organizatorebi gvexmareba teqstis vizualurad<br />
mowesrigebaSi (mis gagebaSi). maTi gamoyeneba SeiZleba:<br />
1) teqstis an axali masalis wakiTxvis win,<br />
51
2) wakiTxvis Semdeg,<br />
3) weris an davalebis werilobiT Sesrulebis win,<br />
4) teqstis an davalebis ganxilvis dros,<br />
5) diskusiis dros,<br />
6) daskvnebis gakeTebis procesSi da a.S.<br />
grafikuli organizatorebis gamoyeneba moswavlis saswavlo<br />
Temis Sesaxeb arsebuli codnis dadgenaSi (gaazrebaSi) gvex-<br />
mareba, aseve _ axali codnis aTvisebisTvis moswavleebis<br />
momzadebaSi.<br />
grafikuli organizatorebis gamoyenebis dros, moswavle da<br />
maswavlebeli erTmaneTisgan swavloben (masalasac, erTmane-<br />
Tis gagebas da erTmaneTTan urTierTobas). bilingvuri swav-<br />
lis procesSi aseT TanamSromlobas gansakuTrebuli mniSv-<br />
neloba aqvs. moswavleebi sakuTari codnis struqturirebas<br />
swavloben da aqedan gamomdinare swavlis sakuTar strate-<br />
gias irCeven.<br />
grafikuli organizatorebis gamoyeneba rogorc vizualuri,<br />
aseve sityvieri (verbaluri) informaciis gamoyenebas ganapi-<br />
robebs. es moswavleebs SesaZleblobas aZlevs airCion, vari-<br />
reba gaukeTon swavlis stils, sakuTari SesaZleblobebis<br />
gaTvaliswinebiT.<br />
grafikuli organizatorebis gamoyenebis upiratesobebi:<br />
SegviZlia gamoviyenoT iseT auditoriaSi, romelSic<br />
moswavleebis enis codnis done sxvadasxvaa.<br />
SegviZlia gamoviyenoT iseT auditoriaSi, romelSic<br />
moswavleebis aTvisebis unaris done sxvadasxvaa.<br />
SegviZlia ganvaviTaroT da gavafarTooT leqsikuri<br />
maragi.<br />
52
moswavlis codnas awesrigebs, xels uwyobs misi disku-<br />
siis unarisa da SesaZleblobis ganviTarebas, aseve sa-<br />
kuTari azris da mis xelT arsebuli informaciis ga-<br />
moTqmis.<br />
im moswavleTa azrisa da enis integrirebas uwyobs<br />
xels, romelTac gansxvavebuli (sxvadasxva) swavlis<br />
stili aqvT.<br />
ufro xelmisawvdoms xdis nebismieri saxis (esoden<br />
rTul, specifikur da ucxo) informacias (saswavlo sa-<br />
gans).<br />
ras unda mivaqcioT yuradReba grafikuli organizatorebis gamoye-<br />
nebis dros?<br />
yuradReba unda mieqces mTavar informacias, cnebebs, azrebs:<br />
mTavari unda gamoikveTos (ufro didi asoebi an naxatebi,<br />
ufro mkveTri feriT gaxazuli an gaferadebuli), naklebad<br />
mniSvnelovani ufro patara asoebiT, an sxvanairad unda dai-<br />
weros (weris mimarTulebis Secvla SeiZleba).<br />
grafikuli organizatorebi sxvadasxva moswavlis individua-<br />
luri gamocdilebisa da codnis dadgenis SesaZleblobas<br />
gvaZlevs, Semdgom am informaciaze dayrdnobiT axali codnis<br />
miRebis SesaZleblobas. es swavlis process realurad amar-<br />
tivebs da aadvilebs.<br />
xeli SeuwyveT cnebebis da zogadi saxelebis ganviTarebas!<br />
grafikuli organizatorebi gviCveneben mTavar azrs, Sesabami-<br />
si leqsikis daxmarebiT. daexmareT moswavleebs cnebebis Se-<br />
madgeneli nawilebis (atributebis) danaxvaSi. mizani aris ga-<br />
geba da swavla, amitom gamoiyeneT iseTi sityvebis maragi,<br />
53
omlebic ganmartavs, azustebs, ilustrirebas ukeTebs in-<br />
formacias.<br />
xSirad gamoiyeneT wera, kiTxva, azrovneba!<br />
moswavleebs rom grafikuli organizatorebis gamoyeneba an<br />
Sedgena SeeZloT, maT bevri unda ikiTxon, ifiqron da weron.<br />
roca moswavleebi grafikulad asaxaven informacias an kama-<br />
Toben mis Sesaxeb, maT uwevT masalis gadakiTxva, erTmaneTSi<br />
molaparakeba, saubari, damtkiceba, Sesabamisad xedaven movle-<br />
naTa urTierT kavSirs, urTierTobas, movlenebis ganviTare-<br />
bas, mizezebsa da Sedegebs.<br />
wera exmareba da xelSemwyobia dagegmarebisa da ganxilvisa!<br />
grafikuli organizatorebi efeqturi saSualebaa diskusiis<br />
principiT muSaobis, gegmis Sedgenis, weris organizebis dros.<br />
yvelafris Caweris Semdeg SegviZlia naSromis Sinaarsis daj-<br />
gufeba da gadaxarisxeba.<br />
ganaviTareT mimdinare diskusia!<br />
grafikuli organizatorebis gamoyeneba azrebs mimarTulebas<br />
aZlevs. moswavleebi avTentur enas xmaroben - interpretire-<br />
bis, analizis, problemis gadawyvetis, daTanxmebis, ardaTanx-<br />
mebis, TanamSromlobis, Secdomebis daSvebis dros - saswavlo<br />
masalidan romelime specifikuri Temis Seswavlis procesSi.<br />
instruqciebis an grafikuli organizatorebis micemis dros<br />
Tqven exmarebiT dagegmvaSi.<br />
grafikuli organizatorebis gamoyenebiT maswavlebeli mos-<br />
wavleebs aCvenebs mTavars raime Temis, cnebis Sesaxeb da<br />
xerxs, Tu rogor SeiZleba axali informaciis aTviseba. igi<br />
faqtobrivad rCevas an instruqcias iZleva, Tu rogor SeiZ-<br />
leba swavlis gagrZeleba (rogor SeiZleba am Temis aTviseba).<br />
54
grafikuli organizatorebi Sefasebis instrumentia. grafi-<br />
kuli organizatorebi moswavlis codnis, Segnebis, swavlis,<br />
fiqris donis obieqturad Sefasebis SesaZleblobas iZleva.<br />
55
3. Secdomebze muSaoba<br />
enis Seswavlis procesSi Secdomebi gardauvalia. igi enis aT-<br />
visebis Tanamdevi movlenaa. Sesaswavl enaze metyvelebis unaris<br />
ganviTareba aucileblad iwvevs Secdomebs, romlebic sxvadasxva<br />
faqtorebiTaa ganpirobebuli: rTulia Sesaswavli enis fonematuri<br />
struqturis srulad aTviseba da misi realizeba, sawarmoTqmo apa-<br />
ratis morgeba axali enis monacemebTan, aseve xdeba mSobliuri enis<br />
yalibis meqanikuri gadatana axal enobriv sistemaSi, an adgili aqvs<br />
konstruqciis arasrulad aTvisebas da miRebuli codnis arasrul-<br />
fasovnad gadatanas praqtikaSi. es da sxva mravali sakiTxi gansa-<br />
kuTrebulad TvalsaCinoa saklaso muSaobisas. rogor unda moiqces<br />
maswavlebeli? reagirebis gareSe datovos Secdomebi Tu meyseulad<br />
mianiSnos masze moswavles? mxolod gausworos Secdoma Tu imsje-<br />
los TiToeul maTganze? ra dro dauTmos Secdomebis analizs? Se-<br />
moitanos axali masala Tu isev imuSaos im masalaze, romelic jer<br />
kidev ar auTvisebia moswavles ise, rom ar dauSvas Secdoma? yvela<br />
Secdomaze hqondes reaqcia maswavlebels Tu mxolod zogierTze an<br />
SerCeviT imsjelos TiToeulze? ra dro dauTmos Secdomebis ana-<br />
lizs da rogor miawodos is klass? individualurad unda moxdes<br />
moswavleTa mier daSvebuli Secdomebis analizi Tu igi saklaso<br />
ganxilvis sagani unda gaxdes? _ es kiTxvebi da maTze pasuxis ga-<br />
cema mniSvnelovania saswavlo procesis srulyofilad agebisaTvis<br />
da sagakveTilo procesSi maswavleblis qmedebis sworad warmarT-<br />
visaTvis.<br />
pirveli da mniSvnelovani piroba, romelic unda Sesruldes,<br />
aris is, rom moswavle, romelic cdilobs Sesaswavl enaze martivi<br />
komunikaciis agebas da axerxebs Tundac elementarul komunikacias,<br />
56
ar unda SevaferxoT; anu am SemTxvevaSi uSecdomo metyveleba an<br />
Secdomebis analizi ki araa mTavari, aramed is, rom Sesaswavl<br />
enaze metyvelebis survili gavuCinoT enis Semswavlels / mos-<br />
wavles. es metad mniSvnelovani fsiqologiuri faqtoria, radgan<br />
enis Seswavlisas yvelas uviTardeba kompleqsi imisa, rom igi aras-<br />
worad an arasrulyofilad gadmoscems azrs. Tu maswavlebeli am<br />
SemTxvevaSi yovel Secdomaze reagirebs, sasurveli Sedegis nac-<br />
vlad, rom moswavlem gamarTulad ilaparakos, SesaZloa sruliad<br />
sapirispiro Sedegi miviRoT _ moswavles daekargeba Sesaswavl<br />
enaze metyvelebis survili.<br />
aRsaniSnavia is, rom Secdomebi mosalodnelia yvela doneze,<br />
magram sxvadasxva doneze Secdomebi sxvadasxvagvari iqneba. enis<br />
Seswavlis pirvelive safexurze Cndeba sawarmoTqmo problemebi. Se-<br />
saswavli enis fonematuri struqtura erTbaSad Zneli aRsaqmeli da<br />
warmosaTqmelia. miT ufro, es exeba specifikuri bgerebis sworad<br />
gamoTqmas. Semdgom etapze Tavs iCens sxvadasxvagvari gramatikuli<br />
sakiTxi. Secdomebi mudmivad vlindeba weraSi. yvela am sakiTxs<br />
etapobrivad da mizanmimarTulad unda damuSaveba. Secdomebze mu-<br />
Saoba saswavlo procesis ganuyofel nawilad unda iqces. enis<br />
swavlebisas Secdomebi gardauvalia, amdenad saswavlo procesis<br />
sworad dagegmva gulisxmobs Secdomebze specialur muSaobas. amg-<br />
varad dagegmili saqmianoba ki safuZveli gaxdeba, erTi mxriv, enis<br />
komunikaciuri aspeqtis ganviTarebisa, xolo meore mxriv, igi gana-<br />
viTarebs da aamaRlebs enis akademiuri flobis dones.<br />
Secdomebze muSaoba warmoTqmaSi<br />
sawarmoTqmo problemebi Tavs iCens enis swavlebis pirvelive<br />
dRidan, magram maTi gamosworeba mcire droSi ar moxdeba, rac ar<br />
unda gaZlierebuli da intensiuri muSaoba Catardes am mxriv. enis<br />
codnis donis amaRlebasTan erTad sawarmoTqmo problemebic mcir-<br />
57
deba, magram igi yovelTvis SeiZleba darCes aqcentis saxiT, anu<br />
srulyofilad swori warmoTqmac verasodes ganxorcieldes. ramde-<br />
nadac es SeiZleba ganvixiloT mkveTrad individualuri Tvisebebisa<br />
da unarebis gamovlenad, amdenad misi srulad daZleva mxolod in-<br />
dividis SesaZleblobebs SeiZleba mivandoT. zogierTi individi bu-<br />
nebrivi smenisa da sxva unar-Cvevebis Sedegad enis aTvisebis para-<br />
lelurad axerxebs sawarmoTqmo aparatis srulyofas da uaqcento<br />
metyvelebas, zogisaTvis ki es mudmiv maxasiaTeblad rCeba, Tumca<br />
SesaZloa, misi enobrivi kompetencia maRalic ki iyos. amdenad, sa-<br />
warmoTqmo problemebis analizisas unda moxdes mxolod ZiriTad<br />
problemebze aqcentireba. rogorc cnobilia, bgeris umTavresi max-<br />
asiaTebeli misi sityvaTganmasxvavebeli funqciaa _ bgeraTa Canac-<br />
vlebiT SeiZleba miviRoT sruliad gansxvavebuli mniSvnelobis si-<br />
tyva. amitom enis SemswavlelTan gansakuTrebulad unda mieqces yu-<br />
radReba amgvar problemebs enaSi da masze specialurad Seiqmnas<br />
savarjiSoebi, raTa sawarmoTqmo problema ar gadaizardos enobriv<br />
problemaSi. amisaTvis:<br />
specialurad damuSavdes Sesaswavli enis fonematuri struq-<br />
tura enis Semswavlelis mSobliur enasTan mimarTebiT da ga-<br />
moiyos gansxvavebuli bgerebi; am bgeraTa gamoyenebiT Seiqmnas<br />
winadadebebi da mcire zomis martivi, araavTenturi teqstebi,<br />
romlebsac gamoviyenebT rogorc sawarmoTqmo miznebisaTvis,<br />
ise karnaxisa da werisaTvis. yoveli nacionaluri jgufisaT-<br />
vis unda ganisazRvros SecdomaTa mosalodneli tipebi. maga-<br />
liTad, Turqul da azerbaijanulenovan moswavleebs, agreTve<br />
evropuli enebis umravles warmomadgenlebs uZneldebaT qar-<br />
Tuli enis yru mkveTr TanxmovanTa warmoTqma, rogorebicaa: p,<br />
t, k; rusulenovan enis Semswavlels gauWirdeba yru fSvin-<br />
vierebis warmoTqma: f, T, q. aseve rTulia afrikatebis (Z, c, w,<br />
j, C, W) warmoTqma zemoTCamoTvlili enebis warmomadgenle-<br />
58
isTvis, magram somxurenovani moswavlisaTvis es ar warmoad-<br />
gens gansakuTrebul problemas. qarTulisaTvis specifikuria<br />
enisZirismieri y Tanxmovani da misi sworad warmoTqma<br />
xangrZliv, SesaZloa dauZlevel problemadac ki darCes qar-<br />
Tuli enis SemswavlelisaTvis. amdenad am problemebze auci-<br />
leblad unda gamaxvildes yuradReba, magram srulyofili<br />
warmoTqmis survilma ar unda Seaferxos enis Seswavlis<br />
procesi da arc enis Semswavlels unda gauCndes iseTi gan-<br />
wyoba, rom es dauZleveli procesia. Tu Secdomebi ar cvlis<br />
sityvis mniSvnelobas, maTze specialurad yuradRebis gamax-<br />
vileba arcaa saWiro, radgan amgvari problemebi enobrivi<br />
kompetenciis amaRlebasTan erTad TandaTan Semcirdeba.<br />
gamoiyos iseTi bgerebi, romelTa araswori gamoyeneba gamoiw-<br />
vevs sityvis mniSvnelobis cvlas. qarTulisaTvis aseTia: p -<br />
f: papa - fafa, piri _ firi, puri _ furi, poni _ foni, paqti _<br />
faqti... T _ t: Tari _ tari, Taro _ taro, TuSi _ tuSi... q _<br />
k: qudi _ kudi, qari _ kari, qera _ kera, qula _ kula... c _<br />
w: celi _ weli, curavs _ wuravs... C _ W: Ciri _ Wiri, Cala _<br />
Wala... g _ R: gori _ Rori, gvari _ Rvari, gomi _ Romi, go-<br />
nieri _ Ronieri... R - y: Ria _ yia, Rele _ yeli... da ase Sem-<br />
deg. sasurvelia, enis Semswavlels sakiTxav da sawarmoTqmo<br />
masalad winaswar mivawodoT aseTi sityvebi, raTa man, erTi<br />
mxriv, yuradReba gaamaxvilos maT sworad warmoTqmaze da<br />
meore mxriv, Tavad icodes mosalodneli Secdomis arseboba.<br />
am sityvaTa gamoyenebiT sasurvelia, Seiqmnas winadadebebi an<br />
mcire moculobis teqstebi, romelTa gamoyeneba SeiZleba sa-<br />
kiTxavad, smenisa da gagebis unaris gasaumjobeseblad, kar-<br />
naxiT werisaTvis. aseve mizanSewonili iqneba Casasmeli sa-<br />
varjiSoebis miwodebac, romlebSic Tavad unda gansazRvros<br />
sityvis konteqsturi mniSvneloba da Tavad unda SearCios<br />
59
mocemul sityvaTagan erT-erTi. aseve mniSvnelovania specia-<br />
luri mizniT Seqmnili audio masalis miwodeba an maswav-<br />
leblis mier warmoTqmuli calkeuli sityvebisa da teqstebis<br />
demonstrireba.<br />
momzaddes specialuri savarjiSoebi sawarmoTqmo aparatis<br />
dasaxvewad; amisaTvis SeiZleba misaRebi iyos `enis gasatexeb-<br />
ic~, magram aq unda gaviTvaliswinoT is, rom enis gasatexis<br />
yvela sityva advilad asaxsneli da gasagebi unda iyos enis<br />
SemswavlelisaTvis.<br />
swavlebis procesSi sasurvelia maswavlebelma CainiSnos is<br />
Secdomebi, romlebsac warmoTqmisas uSveben moswavleebi da<br />
Semdgom Seqmnas specialuri savarjiSoebi maTTvis. amgvari<br />
savarjiSoebis SesaZlo tipebis: TvalsaCinoeba, romelzedac<br />
moxdeba swori da araswori formebis gamijvna (ra aris ga-<br />
moxatuli suraTze: qari Tu kari?, romelia wigni da romeli<br />
ciga?...), demonstrirebaze dayrdnobiT gameoreba, simReris an<br />
leqsis audioCanaweris mosmena da Semdgom moswavleebis mier<br />
imave teqstis gameoreba... es ukanaskneli SesaZloa xSirad Ta-<br />
vad maswavlebelma Seasrulos: mis mier wakiTxul an war-<br />
moTqmul teqsts imeoreben moswavleebi.<br />
moiZebnos masala (leqsebi, simRerebi...), romlebic gamosadegi<br />
iqneba sawarmoTqmo daniSnulebiT.<br />
aseve didi mniSvneloba eqneba multiplikaciuri da mxatvru-<br />
li filmebis naxvas specialuri davalebebiT (magaliTad,<br />
kiTxva-pasuxi: ra Tqva am gmirma? ra upasuxa meorem?...).<br />
Secdomebze muSaoba zepirmetyvelebaSi<br />
rogorc ukve iTqva, maswavleblis pirveli rigis amocanaa, rom<br />
ar Seawyvetinos moswavles metyveleba daSvebuli Secdomebis gamo.<br />
magram amave dros:<br />
60
maswavlebelma unda CainiSnos Secdomebi;<br />
maswavlebelma unda moaxdinos SecdomaTa klasifikacia;<br />
unda ganisazRvros SecdomaTa tipebi enis kompetenciis mixed-<br />
viT, anu moxdes im sakiTxebis gamoyofa, romelzedac yura-<br />
dRebis miqceva SesaZlebeli iqneba enis flobis konkretuli<br />
donisaTvis;<br />
Seiqmnas specialuri savarjiSoebi, testebi mosalodneli<br />
Secdomebis gamosasworeblad;<br />
asakisa da enis flobis donis mixedviT daigegmos samuSaoebi<br />
klasSi Sesasruleblad (maswavleblis saubari, specialuri<br />
ganmarteba, axsna, analizi...).<br />
gramatikul Secdomebze muSaoba<br />
gramatikuli Secdomebis gamosworeba metad xangrZlivi pro-<br />
cesia da igi gansakuTrebul muSaobas moiTxovs rogorc maswav-<br />
leblis, ise enis Semswavlelis mxridan.<br />
maswavlebelma unda CainiSnos yvela is Secdoma, romelsac<br />
moswavleebi uSveben zepirmetyvelebisas Tu werisas. magram yvela<br />
Secdomis analizi, bunebrivia, ver moxdeba erTbaSad, radgan igi<br />
moiTxovs rogorc enobrivi kompetenciis garkveul dones, ise ga-<br />
saTvaliswinebelia asakobrivi sakiTxic, radgan arsebobs Secdoma-<br />
Ta meqanikuri da gaazrebuli daZlevis gzebi. dawyebiTi klasebis<br />
moswavleebs sasurvelia mxolod swori forma mivawodoT xSirad<br />
daSvebuli Secdomebis sanacvlod da specialuri analizis gareSe<br />
mivaRwioT maT gamosworebas. asakobrivi da enobrivi kompetenciis<br />
zrdasTan erTad TandaTanobiT moxdeba enobrivi struqturisa da<br />
enobrivi meqanizmebis gaazreba da SecdomaTa safuZvlian analizs<br />
mxolod am SemTxvevaSi eqneba azri.<br />
gramatikuli Secdomebis analizisas mniSvneloba eniWeba imas,<br />
Tu ra iwvevs am tipis Secdomas. am SemTxvevaSi ramdenime aspeqti<br />
61
unda gaviTvaliswinoT: Secdoma SeiZleba gamowveuli iyos mSobli-<br />
uri enis analogiT, radgan enis Semswavlels pirdapir gadmoaqvs<br />
Tavisi enisaTvis damaxasiaTebeli konstruqcia Sesaswavl enaSi;<br />
gramatikul Secdomebs iwvevs enobrivi kompetenciis dabali done,<br />
anu Sesaswavli enis struqturis arcodna da enobrivi meqanizmebis<br />
gauTvaliswinebloba.<br />
rogor unda vimuSaoT gramatikul Secdomebze?<br />
pirvel rigSi unda moxdes SecdomaTa klasifikacia, magali-<br />
Tad: Secdomebi piris formaTa sworad gamoyenebis sakiTxSi,<br />
zmnis droTa formebis warmoebaSi, Secdomebi zmnur kon-<br />
struqciebSi, anu zmnasTan dakavSirebul saxelTa formebis<br />
sworad gamoyeneba, rTuli winadadebebis konstruqciebis<br />
Sedgena Tu sxva tipisa...<br />
sasurvelia Seiqmnas TvalsaCinoeba _ sqemebi, cxrilebi...<br />
romlebic asaxaven, rogorc Sesaswavli enis Taviseburebebs,<br />
aseve moaxdenen mosalodnel SecdomaTa sapirispirod swori<br />
formebis gaaqtiurebas;<br />
unda Seiqmnas specialuri savarjiSoebi TiToeuli sakiTxi-<br />
saTvis: Casma, swori formis SerCeva, areuli Tanmimdevrobis<br />
dalageba, zmnis, winadadebis, teqstis gadayvana sxva drois /<br />
piris formaSi, kiTxva-pasuxi pirTa formebis gaaqtiurebiT,<br />
minidialogis Sedgena mocemuli formebis gamoyenebiT, situ-<br />
aciuri TamaSebi Sesaswavli formebis gamoyenebiT, gamonakli-<br />
sebze specialuri muSaoba da ase Semdeg...<br />
mocemuli formebis gamoyenebiT winadadebebi an teqstis Sed-<br />
gena;<br />
informaciis gameoreba da axali winadadebis / informaciis<br />
damateba;<br />
dialogis Sedgena mocemuli an gansaxilveli formebis ga-<br />
moyenebiT (wyvilebSi muSaoba)...<br />
62
gramatikuli Secdomebze muSaobis erT-erTi efeqturi gzaa<br />
funqciuri gramatikis sakiTxebis miwodeba enis SemswavlelTaT-<br />
vis. igi gansakuTrebulad avlens gramatikis praqtikul daniS-<br />
nulebas da amave dros aviTarebs enobriv kompetenciebs komuni-<br />
kaciuri situaciebis mixedviT.<br />
Secdomebze muSaoba weris mimarTulebiT<br />
weriTi davalebebi metad mniSvnelovania rogorc uSualod<br />
weris unar-Cvevis, ise zogadad enobrivi kompetenciis ganviTarebi-<br />
saTvis. weris procesi metyvelebasTan SedarebiT nela da pasiuri<br />
codnis gaaqtiurebiT mimdinareobs, ramdenadac enis Semswavlels /<br />
moswavles sakmarisi dro aqvs azris gadmosacemad mis mier aTvise-<br />
buli masalidan gaazrebulad SearCios formebi. amdenad werisas<br />
daSvebuli Secdomebi saukeTeso indikatoria gaazrebuli codnis<br />
doneze arsebul problemaTa gamosavlenad. Tu weriT namuSevarSi<br />
Secdomebi mravladaa, es aSkarad aCvenebs, rom enis Semswavleli-<br />
saTvis garkveuli sakiTxebi jer kidev dauZlevelia. amdenad, weri-<br />
sas daSvebul Secdomebze mizanmimarTulad unda imuSaos rogorc<br />
enis Semswavlelmac, aseve maswavlebelma.<br />
weriTi davalebebis saxiT moswavles SesaZloa sxvadasxva sa-<br />
muSao mieces da TiToeuli maTgani Tavisebur midgomasa da muSao-<br />
bas moiTxovs. upirveles yovlisa ki unda aRiniSnos, rom didi<br />
mniSvneloba eniWeba weriTi namuSevris kargad gamoyenebas Secdoma-<br />
Ta analizisaTvis. amitom maswavlebelma aucileblad unda mianiS-<br />
nos yvela Secdomaze, xolo Semdgom gamokveTilad unda miuTiTos<br />
swori forma an azris gamoxatvis swori enobrivi saSualebebi. vi-<br />
zualizaciis es xerxi kargi saSualebaa moswavlisaTvis sakuTar<br />
SecdomaTa gasaanalizeblad.<br />
dawyebiT safexurze efeqturia karnaxi, radgan igi avlens im<br />
problemebs, romlebic mosmenis, gagebis, enis fonematuri struqtu-<br />
63
isa da orTografiis gaazrebis dones avlens. karnaxi kargad ga-<br />
moavlens, ra problemebia bgeraTa aRqmisa da sworad weris Tval-<br />
sazrisiT.<br />
weriTi davalebis erT-erTi saxeobas warmoadgens winadadebe-<br />
bisa da teqstebis Sedgena. am SemTxvevaSi vlindeba gramatikuli<br />
problemebi, rac aseve unda gaxdes Secdomebis gasworebisa da ana-<br />
lizi safuZveli. rveulSi, specialur adgilze, gamokveTilad, um-<br />
jobesia sqematurad da TvalsaCinod, saTiTaod unda gamoikveTos<br />
yvela Secdoma swori variantis CvenebiT.<br />
M metad efeqturi saSualebaa, moswavleTa mier Secdome-<br />
bis gasworeba. amisaTvis rveulSi unda gamoiyos adgili Secdomebis<br />
gasworebisaTvis, sadac moswavle Tavadve dawers Secdomis sanac-<br />
vlod swor, gamarTul variants.<br />
mokled, Secdomebis analizi weris mimarTulebiT amgvarad<br />
SeiZleba warmovidginoT:<br />
karnaxi da misi analizi;<br />
weriTi davaleba da misi analizi;<br />
naweris gasworebisas mieniSnos yvela Secdoma swori formis<br />
miTiTebiT;<br />
gamoiyos specialuri adgili Secdomebis gasworebisaTvis;<br />
Seiqmnas specialuri davalebebi, teqstebi tipur SecdomaTa<br />
gaanalizebisaTvis.<br />
dasasrul, kidev erTxel mivubrundeT im SekiTxvebs, romleb-<br />
ic daisva da sakiTxis gaTvaliswinebiT maT mokled gavceT pa-<br />
suxi:<br />
amdenad, Secdomebi reagirebis gareSe ar unda darCes, magram<br />
TiToeul maTganze dauyovneblivi reagireba Seaferxebs moswav-<br />
lis metyvelebis process. amitom sasurvelia, maswavlebelma Cai-<br />
niSnos Secdomebi, moaxdinos maTi klasifikacia da Semdgom<br />
gaaanalizos isini. enis Seswavlis sawyis safexurze SeiZleba<br />
64
mxolod mieniSnos swori formis Sesaxeb. aseve efeqturi iqneba<br />
TvalsaCinoebebis, gansakuTrebiT ki sqemebis, gamoyeneba. enobrivi<br />
kompetenciis zrdasTan erTad ki sasurvelia SecdomaTa analizi<br />
da maTze garkveuli msjeloba. SecdomaTa klasifikaciis Semdeg<br />
maswavlebelma enis aTvisebis procesSi TandaTanobiT unda gaaa-<br />
nalizos Secdomebi da igi etapobrivad miawodos klass. araa<br />
aucilebeli Secdomebis analizs mTeli sagakveTilo procesi<br />
daeTmos, an garkveuli TanamimdevrobiT moxdes maTze msjeloba.<br />
piriqiT, maTi gaanalizeba SeniSvnis xasiaTs unda atarebdes.<br />
aseve aucilebelia specialuri savarjiSoebis Sedgena, romleb-<br />
Sic ukve gaanalizebuli Secdomebis praqtikaSi gadatana moxde-<br />
ba. es kidev erTxel gamoavlens imas, ramdenad sworad iyeneben<br />
ganxilul formebs. sasurvelia Secdomebi mTel klasTan erTad<br />
gaanalizdes da ara individualurad, Tumca weris mimarTulebiT<br />
amas mainc individualuri xasiaTi eZleva.<br />
65
4. bilingvuri gakveTilis Sefaseba<br />
B bilingvuri swavlebis procesis Sefasebisas gansakuTrebuli<br />
yuradReba eqceva Tavad swavlebis processa da swavlebis<br />
strategiebs (formatuli Sefaseba) da Sedegebs (Semajamebeli<br />
Sefaseba). amisaTvis gamoiyeneba sxvadasxva xerxi, kerZod:<br />
dakvirveba, interviu, testebi da sxva. producirebis unarebis<br />
Sefaseba gulisxmobs pasuxs Semdeg kiTxvebze:<br />
ra informaciis / sametyvelo funqciis gamoyeneba Seu-<br />
ZliaT mSobliur da meore enaze moswavleebs Secdome-<br />
biT Tu uSecdomod (dasaxuli amocanebis Sesrulebis<br />
Sefaseba)?<br />
visTan _ maswavleblebTan, TanatolebTan da stumrebTan<br />
_ SeuZliaT urTierTqmedeba (komunikaciis problema)?<br />
rogoria maTi lingvisturi unarebi (enobrivi konstruq-<br />
ciebis aTvisebis donis Sefaseba da ara Secdomebis aR-<br />
nusxva)?<br />
SemfasebelTa amocanebSi unda Sediodes saswavlo procesis<br />
analizi (dakvirveba klasSi), maswavleblis / moswavleebis /<br />
mSoblebis urTierTobebi, saswavlo masalebi, aseve moswavleTa<br />
kompetenciebis testireba (formatuli / Semajamebeli). klasSi<br />
dakvirvebisas yuradReba unda mieqces ara marto moswavleebis,<br />
aramed maswavleblis qcevasac: ra gavlenas axdens is moswavleebze<br />
da rodis da rogor iyenebs enebs? rogor qmnis motivacias? rogor<br />
reagirebs Secdomebze? Secdomebis gasworebis rogor formebs<br />
iyenebs: modelirebas (swori formis Tanamimdevruli da xSiri<br />
gameoreba Secdomebis pirdapiri Sesworebis gareSe) Tu xelaxla<br />
66
formulirebas (moswavlis SecdomiT naTqvamis sworad da gasagebad<br />
formulireba)? rogor aris organizebuli saswavlo procesi?<br />
moswavleTa progresis Sesafaseblad bilingvur skolaSi<br />
yuradReba unda mieqces maT miRwevebs saganSi. bilingvur skolaSi<br />
moswavles xuTi weli mainc sWirdeba imisaTvis, rom igi daeuflos<br />
meore enas sagnebis Sesaswavlad. Aam xangrZlivobis gamo moswavles<br />
SeiZleba gauCndes sakuTari ususurobis gancda, Camouyalibdes<br />
dabali TviTSefaseba. am problemis gadasawyvetad arsebobs ori<br />
gza: pirveli _ bilingvuri klasis moswavleTa Sefaseba<br />
specialurad maTTvis Sedgenili standartebis mixedviT. am midgomam<br />
SeiZleba mSoblebisa da sagnebis maswavlebelTa gamoiwvios, radgan<br />
maTi survilia, moswavlis Sedegebi Seesabamebodes saxelmwifo<br />
standarts. amis gamo aucilebeli xdeba Cveulebrivi skolebisaTvis<br />
kuTvnili testebis gamoyeneba. Mmagram, amasTan, unda vifiqroT<br />
testebSi garkveuli cvlilebebis Setanis Sesaxeb. magaliTad, aseTi<br />
SeiZleba iyos orenovani testi. aseve SeiZleba moswavleebs<br />
SeiZleba mieceT damatebiTi dro, neba davrToT, isargeblon<br />
leqsikonebiT an gavumartivoT testuri davalebebis pirobebi.<br />
vafasebT ra bilingvur programebs, ar unda<br />
SemovifargloT mxolod enobrivi unarebis SefasebiT. unda<br />
Sefasdes Sinaarsi, mizani da meTodika.<br />
ras<br />
vafasebT?<br />
qvemoT gTavazobT savaraudo CamonaTvalis cxrils:<br />
moswavleTa<br />
Sefaseba<br />
kompetencias<br />
mSobliur enaSi;<br />
kompetencias sa-<br />
ganSi;<br />
67<br />
bilingvuri<br />
swavlebis<br />
komponentebis<br />
Sefaseba<br />
swavlebis meTodika;<br />
saswavlo Sinaarsi;<br />
maswavlebelTa ur-<br />
TierToba moswavle-<br />
bilingvuri<br />
modelis<br />
Sefaseba<br />
modelis efeq-<br />
turoba;<br />
bilingvuri<br />
swavlebis mas-
vin<br />
afasebs?<br />
kompetencias meore<br />
enaSi;<br />
motivacias;<br />
sxva kompetenciebi<br />
(kognituri unare-<br />
bi, socialuri un-<br />
arebi, sxva saswav-<br />
lo una-rebi);<br />
maswavleble-bi;<br />
saatestacio / saga-<br />
mocdo komisia.<br />
mizani moswavleTa Zlieri<br />
rogor<br />
vafasebT?<br />
da susti mxare-<br />
ebis gamovlena;<br />
standartis Sede-<br />
gebis miRweva;<br />
informacia mSo-<br />
belTaTvis;<br />
SerCeva.<br />
kiTxvarebi;<br />
testebi;<br />
interviu;<br />
dakvirveba.<br />
ebTan. wavlebelTa<br />
damkvirvebelTa jgufi.<br />
xarisxis kontroli;<br />
masalebis gadamuSa-<br />
veba;<br />
maswavlebelTa mom-<br />
zadebis done.<br />
interviu;<br />
dakvirveba klasSi<br />
Catarebul samuSa-<br />
oebze;<br />
zepirmetyvelebis<br />
analizi;<br />
saswavlo masalebis<br />
analizi.<br />
68<br />
momzadeba.<br />
gare monitor-<br />
ingis jgufi.<br />
gadawyvetilebis<br />
miReba modelis<br />
SenarCuneba /<br />
arSenarCunebaze,<br />
ganviTarebaze.<br />
saswavlo prog-<br />
ramebisanali- zi;<br />
kiTxvarebi;<br />
kvlevebi.<br />
gakveTilis Sefasebisas, rekomendebulia, rom maswavleblebma<br />
upasuxon Semdeg kiTxvebs:<br />
miRweuli iyo Tu ara gakveTilis gamokveTili miznebi?
SerCeuli strategiebis saSualebiT ramdenad moxerxda gakveTi-<br />
lis winaSe dasmuli amocanebis gadaWra?<br />
Seesabameba Tu ara gakveTilisaTvis gamoyofili drois gadana-<br />
wileba realur SesaZleblobebs da moswavleTa moTxovnebs?<br />
rogor gamoiyeneben moswavleebi gakveTilze miRebul codnas<br />
momavalSi?<br />
ra SeiZleboda gakeTebuliyo sxvagvarad?<br />
TviTSefaseba<br />
imisaTvis, rom moswavle SeeCvios sakuTari pasuxis Semowme-<br />
bas, Camouyalibdes Secdomis mimarT swori damokidebuleba, daZ-<br />
lios SiSi Secdomis winaSe, xSirad unda mivceT sakuTari namuSev-<br />
ris Sefasebis saSualeba. TviTSefaseba mas exmareba imis gacnobie-<br />
rebaSi, rom Secdomebis aRiareba da gamosworeba winsvlis aucile-<br />
beli pirobaa. TviTSefasebiT igi grZnobs met valdebulebas da<br />
cdilobs iyos maqsimalurad obieqturi.<br />
TviTSefasebis ramdenime xerxi arsebobs. yvelaze gavrcele-<br />
bulia swor pasuxebTan moswavleebis pasuxebis Sedareba. moswav-<br />
leebi am Sedarebis gziT Tavad aRmoaCenen sakuTar Secdomebs da<br />
Semdeg aanalizeben, ratom dauSves es Secdomebi, ris codna da-<br />
akldaT, ra ver gaiTvaliswines, iqneb koncentracia ver moaxerxes<br />
sakiTxTan dakavSirebiT an marTebuli gza ar airCies da sxva.<br />
TviTSefasebis procesSi mniSvnelovani swored sakuTari saq-<br />
mianobis refleqsiis procesia. es aRmoaCeninebs moswavles sakuTar<br />
sust mxareebs, romelTa dasaZlevadac unda mimarTos sakuTari Za-<br />
lisxmeva. Sedegiania TviTSefasebis iseTi xerxi, roca moswavle<br />
winaswar SemuSavebuli Sefasebis sqemis mixedviT afasebs sakuTar<br />
naSroms, Semdeg ucvlis mewyviles da erTmaneTis namuSevrebs afa-<br />
69
seben, bolos ki maswavlebeli afasebs. am SemTxvevaSic mniSvnelo-<br />
vania analizis procesi. ra daemTxva Sefasebis am sam SemTxvevaSi<br />
erTmaneTs, ra _ ara da ratom? ris codna ar eyo moswavles Tavad<br />
an mis Tanaklasels obieqturi SefasebisaTvis.<br />
70
Tavi III<br />
1. bilingvuri gakveTilis dagegmva<br />
riT gansxvavdeba bilingvuri gakveTili meore enis swavlebis<br />
gakveTilisgan?<br />
enis gakveTili gakveTili, romelzedac<br />
viTardeba ena<br />
programa yuradReba maxvildeba yuradReba sagnis<br />
enaze da enis Seswav- Sinaarsa da enobriv<br />
lis miznebze (codna unarebze (sagnis<br />
enaze da enis codna) codna da enis<br />
dagegmva<br />
gamoyeneba)<br />
yuradReba enaze, mis yuradReba enis ga-<br />
struqturaze, enis moyenebaze, vsaubrobT<br />
Seswavlis kontrolsa ra sagnis Sinaarsze;<br />
da praqtikul samu- yuradReba im Si-<br />
Saoze enaSi<br />
naarsze,<br />
wignSia.<br />
romelic<br />
aqtivobebi yuradReba producire- yuradReba sagnis Sibaze<br />
orientirebul naarsidangamomdi- aqtivobebze, savarji- nare savarjiSoebze;<br />
Soebi, romlbic unda aqcenti vizualur<br />
da SeiZleba kon- saSualebebze da matroldebodes.salis<br />
CarTva kiTxvisa<br />
da werisaTvis.<br />
enis arCeva maswavlebeli da moswavle iyenebs<br />
moswavleebi (SeZlebis- enas, romelic Seedagvarad)<br />
mTel sabameba mis codnas;<br />
gakveTilze urTi- maswavlebeli iyenebs<br />
erToben samizne enaze. enas mkacrad gegmiurad,<br />
fiqrobs ra<br />
moswavlesa<br />
ganze.<br />
da sa-<br />
71
gakveTilis dagegmvisas, upiratesoba unda mieniWos iseT sis-<br />
temas, sadac gamoyenebulia kritikuli azrovnebis principebi.<br />
sxvagvarad rom vTqvaT, gakveTilis TiToeul fazaSi garkveuli<br />
problemis dasma unda moxdes. aucilebelia imis damaxsovreba, rom<br />
mecadineobis TiToeul fazaSi saWiroa Sesabamisi meTodisa da<br />
strategiis gamoyeneba. swavlebis strategiisa, Tu meTodis SerCevi-<br />
sas mniSvnelovania gakveTilis miznis da Sefasebis kriteriumebis<br />
gaTvaliswineba.<br />
gakveTilis dagegmvisas, pirvel rigSi saWiroa gakveTilze ga-<br />
mokveTili miznebis Sefaseba da am miznebis ganxorcielebis Se-<br />
saZleblobis gansazRvra gakveTilisaTvis gamoyofili drois gan-<br />
mavlobaSi.<br />
aseve saWiroa gakveTilis TiToeuli fazisaTvis strategiis<br />
SemuSaveba. Tumca, unda gvaxsovdes, rom strategia aris mxolod<br />
saSualeba, romelic gvexmareba dagegmili Sedegebis miRwevaSi.<br />
gakveTilis Semdeg saWiroa miRweuli Sedegebis analizi da<br />
maTi Sesabamisobis dadgena winaswar SemuSavebul miznebTan. es<br />
maswavlebels aZlevs imis saSualebas, rom iswavlos sakuTar<br />
gamocdilebaze da ukeTesad dagegmos yoveli momdevno gakveTili.<br />
bilingvuri gakveTili:<br />
maswavleblis ena enis dagegmva masalebi sayrdeni masala<br />
moswavleTaTvis<br />
rogor leqsika da romel enas ra masala ra daxmareba<br />
frazebia saWiro enas rodis damWirdeba dasWirdeba yve-<br />
moswavleTa<br />
gamoviyeneb? da romel las da ra _<br />
organizebisaTvis? enis romeli enaze? calkeuls?<br />
saganTan<br />
kompetencia<br />
dakavSirebuli<br />
leqsika<br />
ganviTardeba?<br />
72
2. bilingvuri gakveTilis dagegmvis etapebi<br />
a. gakveTilis Tema.<br />
b. motivacia.<br />
risTvis aris saWiro es gakveTili?<br />
ramdenad aris dakavSirebuli gakveTilis Tema im codnasTan,<br />
romlis SeZenac sxva gakveTilebis Sedegad moxda?<br />
dakavSirebulia Tu ara gakveTilis Tema adre miRebul<br />
codnasTan da momavalSi misaReb masalasTan?<br />
ramdenad aris gakveTilis Tema dakavSirebuli moswavleTa<br />
pirad gamocdilebasTan da maT interesebTan?<br />
rogor moxerxdeba am gakveTilis saSualebiT swavlis swavla<br />
da kritikuli azrovnebis ganviTareba?<br />
ra saxis informacias miiReben moswavleebi am gakveTilis<br />
saSualebiT?<br />
rogor unda moxdes gakveTilis gegmis SemuSaveba imgvarad,<br />
rom gaiRviZos TiToeuli moswavlis personalurma interesma?<br />
ra saxis kiTxvebis dasma moxdeba moswavleTaTvis, rogor<br />
gaarTmeven Tavs axali Temis gagebas, rogor SeZleben<br />
axali informaciis gaanalizebas, ideebis sinTezirebas da<br />
a.S.<br />
rogor SeiZleba gakveTilis Temis gamoyeneba imgvarad, rom<br />
ganviTardes kiTxvebis dasmis, analizis, diskusiis SesaZ-<br />
lebloba?<br />
Temis rogori aspeqtebiT aris SesaZlebeli moswavleTaTvis<br />
Semdgomi kvleviTi muSaobisaTvis xelSewyoba?<br />
73
ogor moxdeba aRniSnuli gakveTilis saSualebiT meore enis<br />
aTviseba da rogor Camouyalibebs moswavles dadebiT damoki-<br />
debulebas meore enis mimarT?<br />
ra saxis TanamSromloba iqneba sagnis maswavlebelsa da enis<br />
maswavlebels Soris?<br />
gakveTilis romel etapze da ra mizniT moxdeba mSobliuri<br />
enis da meore enis gamoyeneba?<br />
romeli sityvebis SeTvisebaa aucilebeli meore enidan,<br />
moswavlis leqsikonidan romeli sityvebis aqtivizaciaa<br />
aucilebeli?<br />
swavlebis ra saxis meTodebi da meTodologiuri xerxebi<br />
iqneba gamoyenebuli imisaTvis, rom moswavleSi ganaviTaros<br />
zepirsityvieri da werilobiTi saxiT meore enaze azris da<br />
grZnobis gadmocema?<br />
rogor ganxorcieldeba moswavleTa TanamSromloba da maT<br />
mier axalad aTvisebuli leqsikis gamoyeneba?<br />
g. gakveTilis miznebi<br />
yoveli gakveTilisaTvis saWiroa ramdenime miznis win wamoweva:<br />
mizani, romelic dakavSirebulia aTvisebuli masalis SinaarsTan;<br />
mizani, romelic aviTarebs moswavlis kritikul azrovnebas da<br />
misi swavlebis SesaZleblobebs;<br />
mizani, romelic aviTarebs meore enis SesaZleblobebs da iZleva<br />
kulturul garemoSi integrirebis saSualebas;<br />
d. winaswar wayenebuli pirobebi<br />
aucilebelia imis Sefaseba, Tu ra unda icodes da SeeZlos<br />
moswavles imisaTvis, rom warmatebiT gaarTvas Tavi axal masalas.<br />
ra winaswari codna gaaCnia moswavles Temis irgvliv?<br />
74
imisaTvis rom codna SenarCunebuli da xangrZlivi iyos,<br />
aucilebelia misi SeTviseba ukve nacnob da gasageb konteqstSi,<br />
amitom TiToeuli Temis aTvisebamde saWiroa rom moswavle<br />
flobdes winaswar informacias aRniSnuli Temis Sesaxeb.<br />
gvaZlevs Tu ara moswavleTa niWierebis done, azrovneba da<br />
swavlis unari imis saSualebas, rom maT daZlion maswavlebelTa<br />
mier gakveTilisaTvis SemuSavebuli masala?<br />
Tu xdeba swavlebis axali meTodis gamoyeneba,<br />
moswavleebisaTvis aucilebelia informaciis miwodeba. Tu<br />
gakveTilze gegmavT axali meTodis Setanas, maSin moswavleTa<br />
interesis gamowveva aRniSnuli meTodis mimarT SesaZlebelia<br />
kiTxvebis dasmiT. imis aucilebloba, rom Tavidanve ganviTardes<br />
swavlebis SesaZlebloba, Seexeba moswavleTa jgufur muSaobasac<br />
da swavlebis SesaZleblobis gaTavisebas<br />
ra donezea warmodgenili qarTuli enis codna da bilingvurad<br />
swavlebis mzaoba?<br />
maswavleblisaTvis aucilebelia Seafasos klasSi moswavleTa<br />
mier meore enis codnis done. agreTve aucilebelia imis damaxso-<br />
vreba, rom bilingvur meTodebSi mTavar princips warmoadgens ara<br />
gadaTargmna, aramed Sedareba.<br />
e. gakveTilis Sefaseba<br />
Sefasebis dros mniSvnelovania gvaxsovdes gakveTilis gamokve-<br />
Tili miznebi. fasdeba Semdegi:<br />
rogor aris aTvisebuli saswavlo masala;<br />
iswavles Tu ara moswavleebma fiqri da swavla;<br />
Seivses Tu ara moswavleebma meore enis codna;<br />
Sefasebis warmarTva SesaZlebelia sxvadasxva meTodebis<br />
gamoyenebis gziT. Tu Sefasebis procesSi CarTulebi arian<br />
moswavleebi, maT unda icodnen, Tu romeli davaleba fasdeba<br />
dadebiTad. amisaTvis aucilebelia naTlad Camoyalibdes da<br />
75
Seiqmnas im kriteriumebis formulireba, romelTa saSualebiTac<br />
moxdeba davalebis Sefaseba. Sefasebis kriteriumebis SemuSaveba<br />
umjobesia moswavleebTan erTad, uSualod Sesafasebeli davalebis<br />
Sesrulebis win.<br />
v. droisa da masalebis gadanawileba<br />
gakveTilis dawyebamde saWiroa imis gansazRvra, gakveTilis<br />
msvlelobisas saWiro iqneba Tu ara damxmare masalebi da<br />
xelsawyoebi. ufro rTulia drois gadanawileba. drois<br />
mizanmimarTuli gadanawileba warmoadgens erTgvar winapirobas<br />
imisaTvis, rom swavlebis procesi iyos dinamiuri, kargad<br />
mofiqrebuli, efeqturi, raTa maswavlebelma moaxerxos yvela<br />
winaswar dagegmili ideis ganxorcieleba.<br />
76
3. gakveTilis mimdinareobis dagegmva<br />
gakveTilis safuZvels warmoadgens swavlebisa da swavlis<br />
samsafexuriani meTodi<br />
a. gamxnevebis/waxalisebis faza<br />
waxalisebis fazis dagegmvisas aucilebelia iseTi strategiis<br />
SemuSaveba, romelic ukeT moaxerxebs:<br />
Temis irgvliv winaswari codnis gaerTianebas<br />
moswavleTa waxalisebas, swavlis mowadinebas.<br />
b. codnis gaTavisebis faza<br />
codnis gaTavisebis fazis dagegmvisas, unda moxdes imis Sefase-<br />
ba, Tu rogor moxerxdeba SerCeuli strategiis Sedegad gakveTilze<br />
miRebuli codnis gaTaviseba da rogor ganviTardeba TanamSromlo-<br />
bisa da damoukideblad muSaobis unari.<br />
g. ukukavSiris faza<br />
mocemuli fazis dagegmvisas, saWiroa imis gansazRvra, Tu ro-<br />
gor moxdeba SerCeuli strategiis Sedegad codnis SeTviseba,<br />
agreTve rogor imoqmedebs es strategia miRebuli codnis Semoqme-<br />
debiTad gamoyenebis procesze.<br />
kooperatiuli swavlebis mniSvneloba bilingvur ganaTlebaSi<br />
kvlevebi bilingvur ganaTlebaSi amtkicebs, rom jgufuri<br />
kooperatiuli swavlebis organizebisas:<br />
arsebobs Sinaarsis konteqstidan gagebis SesaZlebloba, agreTve<br />
upiratesoba arsebobs bevri drois TvalsazrisiTac da enis<br />
77
srulyofilad gamoyenebis saSualebiTac; Sinaarsisa da koncef-<br />
ciis ukeTesad gasagebad SesaZlebelia mSobliuri enis gamoyene-<br />
bac;<br />
meore enaSi garkveuli unarebis ganviTarebisas, SesaZlebelia<br />
mSobliuri enis codnis sistemiT operireba;<br />
xdeba moswavleTa stimulireba codnisa da enis aTvisebis<br />
procesSi aqtiurad CasarTavad;<br />
warmoCenilia da gamoyenebulia axali saswavlo masalebi;<br />
swavlebis procesSi yuradReba maxvildeba moswavleTa<br />
gansxvavebul Tvisebebze da stilze da viTardeba maTi<br />
mravalmxrivi SesaZleblobebi;<br />
icvleba maswavleblis roli - informaciis mimwodebeli<br />
adamianisgan, is gadaiqceva informaciis SeTvisebis<br />
organizatorad;<br />
tradiciuli gakveTilis msvlelobisas umeteswilad saubrobs<br />
maswavlebeli. aseTi gakveTilis tipuri sqema SegviZlia<br />
warmovadginoT Semdegi saxiT: maswavleblis SekiTxva-moswavlis<br />
,,swori pasuxi am SekiTxvaze. amavdroulad, TvalsaCinoa droSi<br />
SezRudva. Tu moswavle myisierad ver pasuxobs SekiTxvaze, is eZebs<br />
Sesaferis sityvas, aseT SemTxvevaSi ki maswavlebeli mas ar aZlevs<br />
dros da ekiTxeba sxva moswavles. jgufSi muSaobis dros<br />
aucilebelia da SesaZlebelia enis mravalmxrivi funqciebis<br />
gamoyeneba. rodesac moswavleebi saubroben erTmaneTSi, da ara<br />
mxolod maswavlebelTan, mkveTrad izrdeba enis funqciebis<br />
gamoyenebis SesaZlebloba. arsebobs TanamSromlobis meti<br />
variantebi, rac, Tavis mxriv, iZleva enis gavarjiSebis met<br />
saSualebas. mniSvnelovania isic, rom, rodesac moswavleebi<br />
saintereso problemis gadaWras cdiloben, am dros isini enas<br />
iyeneben ara imitom, rom <strong>saxelmZRvanelo</strong>s tradiciuli davaleba -<br />
,,SeadgineT winadadeba'' Seasrulon, aramed srulad iyeneben<br />
78
codnas meore enaSi. miuxedavad imisa, rom maTi saubari yovelTvis<br />
gramatikulad gamarTuli ar aris, am gziT moswavleebs aqvT azris<br />
gadmocemis saSualeba.<br />
aseve SeiZleba Seicvalos tradiciuli karnaxi, rodesac<br />
maswavlebeli dgas klasis winaSe da mTel klass karnaxobs<br />
garkveul teqsts. misi gardaqmna kooperatiul swavlebad<br />
SesaZlebelia moswavleTa dawyvilebis an jgufebad dayofis gziT,<br />
romlis drosac moswavleebi rig-rigobiT karnaxoben erTmaneTs<br />
srul teqsts, an gamotovebul sityvebs. am gziT mcirdeba stresi,<br />
moswavleebi koncentrirebas axdenen davalebaze da aqtiurad<br />
usmenen erTmaneTs. izrdeba TanamSromlobiTi damokidebuleba da<br />
individualuri pasuxismgeblobis grZnoba.<br />
yoveldRiuri urTierTobisas sakmarisia SezRuduli raodenobis<br />
sityvebis maragi da gramatikuli struqtura; sxvadasxva sakiTxTan<br />
dakavSirebiT sakuTari azris dafiqsirebisas moswavleebs<br />
uviTardebaT farTo leqsikis da enis gansxvavebuli modelebis<br />
gamoyenebis moTxovnileba.<br />
maswavleblebi xSirad sifrTxiliT ekidebian jgufebSi<br />
muSaobas. ase, magaliTad: `rogor SeiZleba viyo darwmunebuli,<br />
rom moswavleebi ar daiwyeben saubars mSobliur enaze? vifiqroT<br />
imaze, Tu rogor mivaRwioT sasurvel Sedegs martivi gziT: mkacri<br />
discipliniT Tu mizanmimarTuli davalebebis SedgeniT?~<br />
specialurad konstruirebuli davaleba, sadac yvela moswavles<br />
aqvs raRac nawili informaciisa da davalebis Sesruleba<br />
SesaZlebelia mxolod am informaciis SegrovebiT, iZleva<br />
pirdapiri reagirebis, individualuri pasuxismgeblobisa da<br />
aqtiuri mosmenis saSualebas.<br />
nuTu saocari ar aris is faqti, rom aTeuli wlebis<br />
ganmavlobaSi moswavleebi wyvilebad isxdnen merxebTan da,<br />
miuxedavad amisa, maT ar hqondaT emociis gaziarebisa da<br />
79
erTmaneTis daxmarebis saSualeba. jgufSi muSaobisas dabali<br />
enobrivi SesaZleblobis mqone moswavles aqvs saSualeba,<br />
SeekiTxos sxvas mSobliur enaze, xolo moswavle, romelic<br />
warmatebulia meore enaSi, moaxdens sakiTxebis perifrazirebas da<br />
amiT moaxdens saubris ganviTarebas.<br />
bilingvur ganaTlebaSi izrdeba maswavleblis roli.<br />
tradiciuli sagnis maswavlebeli zogjer fiqrobs: ,,me var sagnis<br />
maswavlebeli, CemTvis mniSvnelovania, Tu rogor aiTvisa moswavlem<br />
sagnobrivi masala. me vafaseb Sinaarss da ara enas. `bilingvuri<br />
ganaTlebis dros TiToeuli maswavleblis roli farTovdeba da is<br />
gadaiqceva aseve enis maswavleblad. pirvel rigSi, yvela<br />
maswavlebeli xdeba enis momxmarebeli, xSirad ki tardeba Semdegi<br />
principi: ,,viswavloT erTad~.<br />
80
Tavi IV<br />
qarTuli enisa da geografiis<br />
integrirebuli swavlebis<br />
sanimuSo gakveTilebi da Tematika<br />
81
VII klasi<br />
wlis bolos misaRwevi Sedegebi:<br />
Tema saswavlo miznebi enobrivi miznebi<br />
geologiuri dro. moswavle ecnoba geoqro-<br />
teritoriis mde-<br />
bareobisgan- sazRvra rukasa da<br />
globusze.<br />
geografiuli<br />
garemo da adamia-<br />
ni;<br />
bunebaTsargebloba<br />
da adamianis ze-<br />
moqmedeba bunebaze;<br />
katastrofuli da<br />
stiqiuri movlene-<br />
bi bunebaSi.<br />
nologiur sqemas; ecnoba<br />
bunebrivi movlenebis gan-<br />
viTarebas geologiuri<br />
etapebis mixedviT;<br />
swavlobs dedamiwis war-<br />
moSobidan dRemde masze<br />
momxdar mniSvnelovan<br />
cvlilebebs.<br />
moswavle rukisa da glo-<br />
busis gamoyenebiT gan-<br />
sazRvravs geografiuli<br />
obieqtebis koordinatebs;<br />
daaqvs geografiuli ob-<br />
ieqtebi konturul ru-<br />
kaze;<br />
axdens sivrceSi orienti-<br />
rebas horizontis mxaree-<br />
bis mixedviT da poulobs<br />
sasurvel obieqts rukasa<br />
da globusze.<br />
moswavle ecnoba geogra-<br />
fiuli garemos mraval-<br />
ferovnebas da ikvlevs<br />
masze adamianis gansaxle-<br />
bis mizezebs; swavlobs<br />
bunebrivi resursebis ti-<br />
pebs da maT rols adamia-<br />
nis saqmianobaSi;<br />
msjelobs stiqiur mov-<br />
82<br />
moswavles SeuZlia<br />
TemisaTvis mniSvne-<br />
lo-vani terminebis<br />
qarTulad dasaxele-<br />
ba, icis am terminTa<br />
qarTuli ganmartebe-<br />
bi, SeuZlia sinoni-<br />
muri sityvebiTa da<br />
aRweri-Ti msjelo-<br />
biT terminTa Sec-<br />
vla da maTi meSveo-<br />
biT mosazrebis gad-<br />
mocema.<br />
moswavles SeuZlia<br />
sworad gamoiyenos<br />
is konstruqciebi,<br />
romlebic sakiTxze<br />
msjelobisas das-<br />
Wirdeba. saWiroebis<br />
SemTxvevaSi ki<br />
SeuZlia erTi grama-<br />
tikulikonstruq- ciis sxva konstruq-<br />
ciiT Secvla ise,<br />
rom aagos swori da<br />
gramatikulad ga-<br />
marTuli msjeloba.<br />
moswavlem icis yve-<br />
la im funqciuri
unebrivi pirobe-<br />
bis da bunebrivi<br />
garemos gavlena<br />
meurneobis ganvi-<br />
Tarebaze.<br />
samecniero-<br />
teqnikuriprogre- sis dadebiTi da<br />
uaryofiTi mxaree-<br />
bi; adamianis eko-<br />
logiuripasuxism- gebloba.<br />
lenebze, maTi warmoSobi-<br />
sa da Tavidan acilebis<br />
mizezebze.<br />
moswavle ecnoba da<br />
msjelobs adamianis saq-<br />
mianobasa da Sromis ia-<br />
raRebze uZvelesi droi-<br />
dan dRemde;<br />
ikvlevs geografiuli<br />
garemos rols meurneobis<br />
dargebis ganlagebasa da<br />
ganviTarebaze.<br />
moswavle ecnoba samec-<br />
niero-teqnikur progress;<br />
msjelobs stp-is dadebiT<br />
da uaryofiT mxareebze;<br />
mohyavs magaliTebi da<br />
asabuTebs stp-is wvlils<br />
ekonomikis winsvla-<br />
ganviTarebaze;<br />
msjelobs bunebrivi re-<br />
sursebis racionalur<br />
gamoyenebasa da adamianis<br />
ekologiur pasuxismgeb-<br />
lobaze.<br />
83<br />
frazis mniSvneloba,<br />
rac Temaze muSaobi-<br />
sas sWirdeba da<br />
SeuZlia am frazebis<br />
Tavad gamoyenebac.<br />
moswavles esmis<br />
yvela instruqcia,<br />
rac Temis irgvliv<br />
arsebuli savarji-<br />
SoebisTvis sWirdeba<br />
da Tavadac SeuZlia<br />
amgvari instruqcie-<br />
bis ageba.<br />
moswavle Tavisuf-<br />
lad asrulebs<br />
tests an sxva speci-<br />
fikur davalebebs<br />
sakiTxis irgvliv da<br />
Tavadac SeuZlia<br />
amgvari davalebis<br />
Seqmna instruqcie-<br />
bis, Sesabamisi<br />
funqciuri frazebi-<br />
sa da konstruqcie-<br />
bis gamoyenebiT.
gakveTili 1<br />
Tema - adgilmdebareobis gansazRvra rukaze; pirobiTi niSnebi<br />
gakveTilis mizani – moswavleebma SeZlon geografiuli obieqtebis<br />
povna rukasa da globusze geografiuli<br />
koordinatebis saSualebiT.<br />
enobrivi mizani _ moswavleebma unda icodnen rukebi da misi saxee-<br />
bi, horizontis ZiriTadi da Sualeduri mxareebi,<br />
grZedi da ganedi.<br />
Sesaswavli leqsika/terminebi – geografiuli koordinatebi, grZedi<br />
ganedi, kartografiuli niSnebi, paraleli,<br />
meridiani, gradusTa bade, topografiuli<br />
ruka, adgilis gegma.<br />
funqciuri frazebi _ ras gamosaxaven, ra tipisa arsebobs,<br />
gansazRvreT, ipoveT gansxvaveba, SeasruleT<br />
davaleba.<br />
dro _ 45 wuTi.<br />
resursebi _ <strong>saxelmZRvanelo</strong>, samuSao rveuli, saxazavi,<br />
geografiuli da topografiuli rukebi, sqemebi,<br />
dafa, carci.<br />
84
aqtivoba 1<br />
A<br />
aqtivobebi<br />
rukis saSualebiT gamosaxaven:<br />
mTel dedamiwas<br />
romelime kontinents okeaneebs<br />
rukis daniSnuleba:<br />
calkeul saxelmwifos<br />
saswavlo samxedro sainJinro<br />
turistuli<br />
maswavlebeli moswavleTa namuSevrebs qulebiT afasebs Semdegi<br />
kriteriumebiT:<br />
davalebis amomwuravad Sesruleba;<br />
pasuxebis sizuste.<br />
dro _ 10 wuTi.<br />
aqtivoba 2<br />
adgilmdebareobis gansazRvra rukaze; pirobiTi niSnebi.<br />
maswavlebeli dafaze gamosaxavs horizontis mxareebis sqemas:<br />
85
C/N<br />
d/W a/O<br />
≠<br />
s/S<br />
maswavlebeli moswavleTa wyvilebs aZlevs davalebas, ro-<br />
melic momzadebuli aqvs formatze.<br />
daadgine qvemoT mocemul rozetze 5–12 wertilebis mimarTu-<br />
leba moyvanili nimuSis mixedviT.<br />
magaliTi: wertili 1 mimarTulia CrdiloeTisaken;<br />
wertili 2 mimarTulia samxreT-dasavleTisaken;<br />
wertili 3 mimarTulia dasavleTisaken;<br />
wertili 4 mimarTulia CrdiloeT-CrdilodasavleTisaken.<br />
wertili 5<br />
wertili 6<br />
wertili 7<br />
wertili 8<br />
wertili 9<br />
wertili 10<br />
wertili 11<br />
wertili 12<br />
C/N<br />
. 4 . 1<br />
. 8<br />
86<br />
. 7<br />
. 10<br />
d/W . 3 . . 6 a/O<br />
. 11<br />
. 2<br />
. 12 . 5 . 9<br />
s/S
samuSaos dasrulebis Semdeg maswavlebeli ramdenime wyvilis<br />
saSualebiT amowmebs Sesrulebul davalebas. namuSevrebs afasebs<br />
sityvieri komentariT, risTvisac SeiZleba gamoiyenos frazebi:<br />
“Tqveni pasuxi sworia”; “meti yuradReba gmarTebT”, “Tqveni pasuxi<br />
moiTxovs sizustes” da a.S.<br />
dro 20 wuTi.<br />
aqtivoba 3<br />
maswavlebeli iyenebs msoflios fizikur an naxevarsferoebis<br />
rukas da moswavleebs aCvenebs ekvators, sawyis meridians, polu-<br />
sebs. maswavlebeli uxsnis moswavleebs geografiul koordinats.<br />
aCvenebs grZedsa da ganeds, risTvisac igi iyenebs sqemas sax-<br />
elmZRvaneloSi – grZedebi da ganedebi dedamiwis sferul modelze.<br />
saubris dasasruls maswavlebeli moswavleTa wyvilebs aZlevs da-<br />
valebas:<br />
<strong>saxelmZRvanelo</strong>s teqstSi mocemuli wyaros daxmarebiT _<br />
,,geografiuli ganedebisa da grZedebis ganlageba dedamiwis sfe-<br />
rul modelze” an msoflios politikur rukaze gansazRvreT Tbi-<br />
lisis, londonis da keiptaunis grZedi da ganedi.<br />
dro 10 wuTi.<br />
aqtivoba 4<br />
maswavlebeli klass aCvenebs geografiul da topografiul<br />
rukebs (SeiZleba kedelze dakidon an <strong>saxelmZRvanelo</strong>s danarTi ga-<br />
moiyenos) da aZlevs davalebas:<br />
87
ipoveT gansxvaveba rukebs Soris da mosazrebebi SeitaneT sqemaSi.<br />
magaliTad:<br />
topografiuli rukis<br />
maxasiaTeblebi<br />
gamosaxulia mcire teritoria-<br />
qalaqi, sofeli, daba da a.S.<br />
gamosaxulia Senobebi;<br />
teritoria dawvrilebiTaa naCve-<br />
nebi;<br />
msxvili masStabia gamoyenebuli<br />
ar aris naCvenebi sasargeblo<br />
da a.S.<br />
wiaRiseuli da relief.<br />
dro _ 10 wuTi.<br />
88<br />
geografiuli rukis maxasiaTeblebi<br />
gamosaxulia didi teritoria-<br />
saxelmwifo, kontinenti da a.S.<br />
gamosaxulia reliefis formebi;<br />
teritoria zogadia;<br />
saSualo an wvrili masStabia<br />
gamoyenebuli;<br />
gamosaxulia sasargeblo wiaRi-<br />
da a.S.<br />
seuli.<br />
gakveTilis dasasruli.
gakveTili 2<br />
Tema – globusi; dedamiwis sasaaTo sartylebi<br />
gakveTilis mizani – moswavleebi gaecnon sasaaTo zolebs;<br />
gaigebon sasaaTo zolebis praqtikuli<br />
mniSvneloba.<br />
enobrivi mizani – moswavleebma icodnen dedaqalaqebis mdebareobis<br />
saxeebi, sazRvrebis xasiaTi, dedamiwis sasaaTo<br />
sartylebi.<br />
Sesaswavli leqsika / terminebi – sasaaTo zolebi, ZiriTadi meri-<br />
diani.<br />
funqciuri frazebi _ ipoveT, gansazRvreT, sad mdebareobs, ra<br />
dro _ 45 wuTi.<br />
hqvia, warmoadgineT davaleba, monacemebi<br />
SeitaneT.<br />
resursebi _ <strong>saxelmZRvanelo</strong>, samuSao rveuli, msofliosa da evra-<br />
ziis politikuri rukebi, globusi (fizikuri, politikuri).<br />
89
aqtivoba 1<br />
Aaqtivobebi<br />
maswavlebeli aZlevs wyvilebs davalebas:<br />
rukaze ipoveT dedaqalaqi, gansazRvreT misi mdebareoba qveynis<br />
teritoriaze da monacemebi SeitaneT cxrilSi. magaliTad:<br />
dedaqalaqi qveyana centraluri<br />
kievi<br />
dro 5 wuTi.<br />
aqtivoba 2<br />
ukraina<br />
mdebareoba<br />
+<br />
90<br />
aracentraluri<br />
mdebareoba<br />
periferiuli<br />
mdebareoba<br />
maswavlebeli moswavleebs amuSavebs evraziis politikur<br />
rukaze. moswavleebi aCveneben saxelmwifoebs da asaxeleben maT<br />
dedaqalaqebs.<br />
Semdeg maswavlebeli svams SekiTxvebs. magaliTad:<br />
sad mdebareobs italia?<br />
ra hqvia italiis dedaqalaqs?<br />
moswavle pasuxobs SekiTxvebs da rukaze aCvenebs dasaxelebul<br />
saxelmwifos da mis dedaqalaqs.<br />
dro 10 wuTi.
aqtivoba 3<br />
maswavlebeli wyvilebs urigebs baraTebs, romelzec erT-erTi<br />
saxelmwifoa miTiTebuli da aZlevs davalebas:<br />
rukis daxmarebiT gansazRvreT saxelmwifos sazRvrebi – qvey-<br />
nebi da zRvebi/okeaneebi; warmoadgineT davaleba cxrilis saxiT.<br />
cxrils maswavlebeli dafaze akeTebs. magaliTad:<br />
SvedeTi<br />
aRmosavleTi dasavleTi CrdiloeTi samxreTi<br />
esazRvreba fi-<br />
neTi, Crdiloe-<br />
Tis da baltiis<br />
zRvebi<br />
esazRvreba<br />
norvegia<br />
91<br />
esazRvreba<br />
norvegia<br />
CrdiloeTis da<br />
baltiis zRvebi<br />
maswavlebelma SeiZleba moswavleTa codna qulebiT Seafasos.<br />
Sefasebis kriteriumebi:<br />
cxrilis amomwuravad Sevseba;<br />
rukaze sworad Cveneba.<br />
dro _ 15 wuTi.<br />
aqtivoba 4<br />
maswavlebeli saubrobs globusis, rogorc dedamiwis mod-<br />
elis Sesaxeb. moswavleebs aCvenebs masStabiTa da Tematurad
gansxvavebul globusebs (Tu, ra Tqma unda, maswavlebels xeli mi-<br />
uwvdeba am resursebze).<br />
maswavlebeli saubrobs dedamiwis sasaaTo zolebis Sesaxeb, risT-<br />
visac igi iyenebs sasaaTo zolebis rukas <strong>saxelmZRvanelo</strong>dan.<br />
saubris dasrulebis Semdeg, maswavlebeli svams SekiTxvas:<br />
Tu TbilisSi dRis 1 saaTia, romeli saaTi iqneba amave meri-<br />
dianze samxreTiT an CrdiloeTiT mdebare romelime Soreul<br />
qalaqSi?<br />
dro 10 wuTi.<br />
aqtivoba 5<br />
saSinao davaleba _ sasaaTo zolebi.<br />
msoflios politikur-administraciuli rukisa da dedamiwis sa-<br />
saaTo zolebis rukis (gakv. <strong>saxelmZRvanelo</strong>Si ,,globusi. dedamiwis<br />
sasaaTo zolebi”) daxmarebiT upasuxeT kiTxvebs:<br />
- rodesac TbilisSi dilis 9 saaTia, ra droa: 1) tokioSi, 2) pa-<br />
rizSi, 3) londonSi, 4) vaSingtonSi, 5) santiagoSi?<br />
- ra mizniT aris SemoRebuli sasaaTo zolebi?<br />
- rodesac CrdiloeT naxevarsferoSi dRea, ra xdeba am dros<br />
samxreT naxevarsferoSi? ratom?<br />
dro 5 wuTi.<br />
gakveTilis dasasruli.<br />
92
VIII klasi<br />
wlis bolos misaRwevi Sedegebi:<br />
Tema saswavlo miznebi enobrivi miznebi<br />
ra aris regioni<br />
da ra niSnebiT<br />
aerTianeben qvey-<br />
nebs regionebSi?<br />
kavkasiis regionis<br />
buneba, resursebi<br />
da meurneobis<br />
dargebi.<br />
samxreT kavkasiis<br />
xalxebis yofa da<br />
adaT-wesebi; eko-<br />
logiurimdgoma- reoba, bunebrivi<br />
da kulturuli<br />
Zeglebi.<br />
moswavle swavlobs<br />
msoflios regionebs,<br />
maT mdebareobas da re-<br />
gionuli dayofis mize-<br />
zebs;<br />
ecnoba qveynebis erTma-<br />
neTisagan ganmasxvavebel<br />
niSnebs;<br />
msjelobs saerTaSoriso<br />
organizaciebis miznebi-<br />
sa da mniSvnelobis Se-<br />
saxeb.<br />
moswavle swavlobs kav-<br />
kasiis regions da axa-<br />
siaTebs mas msoflios<br />
regionebis gamoyofis<br />
principze dayrdnobiT.<br />
moswavle ecnoba kavka-<br />
siis xalxebis cxovrebas<br />
im bunebrivi garemos<br />
fonze, romelSic isini<br />
saqmianoben; msjelobs<br />
regionis ekologiuri,<br />
bunebrivi da kulturu-<br />
li Zeglebis mdgomareo-<br />
93<br />
moswavles SeuZlia Te-<br />
misaTvis mniSvnelo-vani<br />
terminebis qarTulad<br />
dasaxeleba, icis am<br />
terminTa qarTuli gan-<br />
martebebi, SeuZlia<br />
sinonimuri sityvebiTa<br />
da aRweri-Ti msjelo-<br />
biT terminTa Secvla<br />
da maTi meSveobiT mo-<br />
sazrebis gadmocema.<br />
moswavles SeuZlia<br />
sworad gamoiyenos is<br />
konstruqciebi, rom-<br />
lebic sakiTxze msje-<br />
lobisas dasWirdeba.<br />
saWiroebis SemTxvevaSi<br />
ki SeuZlia erTi gra-<br />
matikulikonstruq- ciis sxva konstruq-<br />
ciiT Secvla ise, rom<br />
aagos swori da gra-<br />
matikulad gamarTuli<br />
msjeloba.<br />
moswavlem icis yvela<br />
im funqciuri frazis<br />
mniSvneloba, rac Te-<br />
maze muSaobisas sWir-<br />
deba da SeuZlia am
msoflios mosax-<br />
leoba da misi te-<br />
ritoriuligana- wileba; migraciebi<br />
da gansaxlebis<br />
tipebi.<br />
mogzaurobebi da<br />
didi geografiuli<br />
aRmoCenebi.<br />
transporti, ro-<br />
gorc komunikaciis<br />
erT-erTi saSuale-<br />
ba.<br />
vaWroba da bizne-<br />
si, rogorc ur-<br />
TierTobis erT-<br />
erTi saSualeba.<br />
bis Sesaxeb. frazebis Tavad gamoye-<br />
moswavle Seiswavlis<br />
msoflios mosaxleobis<br />
rasobriv da eTnikur<br />
mravalferovnebas, rao-<br />
denobriv cvlilebebs,<br />
gansaxlebis Tavisebure-<br />
bebs, migraciul proce-<br />
sebs; ukavSirebs maT<br />
bunebriv garemos da<br />
ekonomikur ganviTarebas.<br />
moswavle ecnoba cno-<br />
bil mogzaurebs da maT<br />
aRmoCenebs; msjelobs<br />
maT Sesaxeb, rogorc<br />
qveynebsa da xalxebs<br />
Soris komunikaciis erT-<br />
erTi saSualebis Sesax-<br />
eb; akavSirebs mas vaWro-<br />
bisa da ekonomikis gan-<br />
viTarebasTan.<br />
moswavle swavlobs<br />
transportis saxeebsa da<br />
satransporto saSuale-<br />
bebs; msjelobs maTze,<br />
rogorc komunikaciis<br />
erT-erT umniSvnelovanes<br />
saSualebaze.<br />
moswavle ikvlevs va-<br />
Wrobisa da biznesis<br />
rols ekonomikis ganvi-<br />
TarebaSi.<br />
94<br />
nebac.<br />
moswavles esmis yvela<br />
instruqcia, rac Temis<br />
irgvliv arsebuli sa-<br />
varjiSoebisTvissWir- deba da Tavadac SeuZ-<br />
lia amgvari instruq-<br />
ciebis ageba.<br />
moswavle Tavisuflad<br />
asrulebs tests an<br />
sxva specifikur dava-<br />
lebebs sakiTxis<br />
irgvliv da Tavadac<br />
SeuZlia amgvari dava-<br />
lebis Seqmna instruq-<br />
ciebis, Sesabamisi<br />
funqciuri frazebisa<br />
da konstruqciebis ga-<br />
moyenebiT.
gakveTili 1<br />
Tema – msoflios umsxvilesi regionebi; evrazia<br />
gakveTilis mizani – moswavleebi gaecnon msoflios msxvil<br />
regionebs;<br />
gaarkvion kontinentebisa da qveynis nawilebis<br />
gamoyofis niSan-Tvisebebi.<br />
enobrivi mizani – moswavleebma icodnen kontinentebi da okeaneebi,<br />
regionebis klasifikacia, kavkasiisa da xmelTaSua<br />
zRvis qveynebi.<br />
Sesaswavli leqsika/terminebi – makroregioni; iokumena; Zveli<br />
samyaro; axali samyaro.<br />
funqciuri frazebi _ ras niSnavs, ratom moxda, moiyvane magali-<br />
Tebi.<br />
dro _ 45 wuTi.<br />
resursebi _ <strong>saxelmZRvanelo</strong>, msoflios fizikuri da politikuri<br />
rukebi, evraziis ruka, sqemebi, cxrilebi, furclebi.<br />
95
aqtivoba 1<br />
aqtivobebi<br />
maswavlebeli moswavleebs usvams SekiTxvas:<br />
dro 5 wuTi.<br />
aqtivoba 2<br />
ras niSnavs „regioni”?<br />
teritoria kontinentze<br />
mag: kavkasia mag: baltiispireTi<br />
maswavlebeli wyvilebs aZlevs davalebas. magaliTad:<br />
evraziis an msoflios politikur-administraciuli rukis daxmare-<br />
biT moiyvaneT magaliTebi:<br />
regioni, romelic moicavs ramdenime qveyanas<br />
xmelTaSuazRvispireTi<br />
italia, espaneTi, portugalia,<br />
saberZneTi _ evropaSi<br />
alJiri, maroko, libia, egvipte<br />
_ afrikaSi<br />
96
maswavlebelma SeiZleba moswavleTa codna Seafasos qulebiT.<br />
Sefasebis kriteriumebi:<br />
sqemaze informaciis sizuste;<br />
rukaze swori orientireba.<br />
dro 15 wuTi.<br />
aqtivoba 3<br />
maswavlebeli klass uxsnis da msoflios fizikur rukaze<br />
aCvenebs kontinentebsa da qveynis nawilebs. igi informacias<br />
gamosaxavs dafaze sqemis saxiT:<br />
evrazia evropa<br />
Crd. amerika azia<br />
samx. amerika amerika<br />
kontinentebi afrika afrika qveynis nawilebi<br />
avstralia avstralia<br />
antarqtida antarqtida<br />
nebs klass.<br />
maswavlebeli kontinentebsa da qveynis nawilebs rukaze aCve-<br />
dro 10 wuTi.<br />
aqtivoba 4<br />
maswavlebeli ganmartavs iokumenas da mis nawilebs, Zvel<br />
da axal samyaros da msoflios rukaze aCvenebs Sesabamis teri-<br />
toriebs. ganmartavs, Tu ratom uwodeben Tanamedroveni kontinen-<br />
tebs makroregionebs.<br />
dro 5 wuTi.<br />
97
aqtivoba 5<br />
maswavlebeli klass hyofs jgufebad. TiToeul jgufs aZlevs<br />
furcels, romelzec kontinentia miTiTebuli.<br />
maswavlebeli avalebs jgufebs, gamoiyenon msoflios poli-<br />
tikuri ruka da cxrilSi Seitanon 10 saxelmwifo kontinentidan.<br />
magaliTad:M<br />
saxelmwifoebi kontinenti /<br />
safrangeTi evropa<br />
nepali azia<br />
italia evropa<br />
indoeTi azia<br />
da a.S.<br />
dro 10 wuTi.<br />
gakveTilis dasasruli.<br />
98<br />
qveynis nawili
gakveTili 2<br />
Tema – evropis gaerTianebis idea<br />
gakveTilis mizani – moswavleebi gaecnon evropis gaerTianebis<br />
ideis arss;<br />
gansazRvron saqarTvelos natoSi gawevrianebis<br />
Sedegebi.<br />
enobrivi mizani – moswavleebma icodnen evropisa da evrokavSiris<br />
qveynebi, natos ganmarteba, evrokavSiris Seqmnis<br />
xelSekrulebebi.<br />
Sesaswavli leqsika/terminebi – „evropuli moZraoba”; „saerTo<br />
bazari”; „evratomi”; „maastrixtis xelSekruleba”;<br />
„Sengenis zona”.<br />
funqciuri frazebi _ gaarkvieT, pasuxebi SeitaneT, gansazRvreT,<br />
dro _ 45 wuTi.<br />
CamoTvaleT faqtorebi, gaecaniT masalas<br />
<strong>saxelmZRvanelo</strong>Si, miumateT axali informacia.<br />
resursebi _ <strong>saxelmZRvanelo</strong>, sqemebi, cxrilebi, dafa, carci.<br />
99
aqtivoba 1<br />
aqtivobebi<br />
maswavlebeli gakveTils iwyebs moswavleTa daxmarebiT sqema-<br />
Si informaciis SetaniT da rukaze CvenebiT:<br />
germania<br />
italia<br />
evropis dania<br />
qveynebi didi britaneTi<br />
dro 10 wuTi.<br />
aqtivoba 2<br />
avstria<br />
Sveicaria<br />
norvegia da a.S.<br />
maswavlebelma moswavleTa daxmarebiT dafaze wers saerTa-<br />
Soriso organizacia nato-s ganmartebas:<br />
dro 5 wuTi.<br />
nato<br />
Crdilo<br />
atlantikuri organizacia<br />
xelSekrulebis<br />
100
aqtivoba 3<br />
maswavlebeli moswavleebs warudgens cxrils:<br />
saqarTvelosTvis natoSi gawevrianebis mniSvneloba.<br />
magaliTad:<br />
wileoba<br />
xelsayreli faqtorebi araxelsayreli faqtorebi<br />
- mSvidobis dacva<br />
- usafrTxoeba<br />
- daxmarebis gaweva<br />
- sawvrTnel programebSi mona-<br />
- SeiaraRebuli Zalebis mom-<br />
zadeba da gawvrTna.<br />
dro 10 wuTi.<br />
101<br />
arakeTilganwyobil saxelmwifosTan<br />
urTierTobis daZabva<br />
namuSevrebi SeiZleba Seafasos qulebiT Semdegi kriteriumebis<br />
mixedviT:<br />
saintereso mosazreba;<br />
azris dasabuTeba.<br />
aqtivoba 4<br />
maswavlebeli ekiTxeba moswavleebs:<br />
ra iciT evrokavSiris Sesaxeb?<br />
maswavlebeli ismens da dafaze afiqsirebs moswavleTa mosazrebebs:
dro 5 wuTi.<br />
aqtivoba 5<br />
evrokavSiri fuli _ evro<br />
102<br />
evropis qveynebis gaerTianeba<br />
saerTaSoriso organizacia<br />
TanamSromlobs saqarTvelo<br />
saqarTvelos surs gawevrianeba<br />
maswavlebeli yuradRebas amaxvilebs evropis gafarToebis<br />
istoriaze da klass acnobs evrokavSirSi gawevrianebuli qveynebis<br />
cxrils.<br />
Semdeg maswavlebeli svams SekiTxvebs:<br />
romeli saxelmwifoebi gawevriandnen pirvelad evrokavSirSi?<br />
sul ramdeni wevri qveyanaa dRes evrokavSirSi?<br />
dro 5 wuTi.<br />
aqtivoba 6<br />
maswavlebeli moswavleebs acnobs politikur wreebSi cno-<br />
bil popularul frazebs, rogoricaa “maastrixtis xelSekruleba”<br />
da “Sengenis zona”.<br />
dro 5 wuTi.
aqtivoba 7<br />
am sakiTxebis, evrokavSiris dRevandeli SesaZleblobebisa da<br />
evrosabWos Sesaxeb gacnobis Semdeg maswavlebeli moswavleebs aZ-<br />
levs <strong>saxelmZRvanelo</strong>dan saSinao davalebs.<br />
maswavlebeli klass aZlevs weriT saSinao davalebasac:<br />
gakveTilis teqstze dayrdnobiT SeavseT cxrili:<br />
evrokavSiris Seqmnis xelSemwyobi xelSekrulebebi:<br />
xelSekrulebis sax-<br />
elwodeba<br />
dro 5 wuTi.<br />
xelSekrulebis xel-<br />
moweris TariRi<br />
gakveTilis dasasruli.<br />
103<br />
xelSekrulebis miza-<br />
ni
IX klasi<br />
wlis bolos misaRwevi Sedegebi:<br />
Tema saswavlo miznebi enobrivi miznebi<br />
saqarTvelos te-<br />
ritoriisformi- reba da sidide,<br />
sazRvris xasiaTi,<br />
geografiuli mde-<br />
bareoba,admini- straciul-<br />
teritoriulimo- wyoba da mmarTve-<br />
loba.<br />
saqarTvelos bune-<br />
ba anu reliefi,<br />
hava mdinareebi da<br />
tbebi, niadagebi,<br />
organuli samyaro<br />
da landSaftebi.<br />
moswavle ecnoba saqarT-<br />
velos teritoriis Ca-<br />
moyalibebis process da<br />
adarebs mas sxva qveynebi-<br />
sas;<br />
gaarkvevs sazRvris tipebs<br />
da maT Taviseburebebs;<br />
Seiswavlis geografiuli<br />
mdebareobis saxeebs, ri-<br />
Tac gansazRvravs saqarT-<br />
velosaTvis mis mniSvne-<br />
lobas;<br />
gaigebs teritoriis admi-<br />
nistraciul erTeulebad<br />
dayofis principebs da<br />
daakavSirebs mas saxelm-<br />
wifos mmarTvelobis<br />
formebTan.<br />
moswavle ecnoba saqarT-<br />
velos bunebis elemen-<br />
tebs;<br />
swavlobs mravalferovani<br />
landSaftebis warmoqmnis<br />
mizezebs da MmaT daniS-<br />
nulebas qveynis ekonomi-<br />
kaSi.<br />
104<br />
moswavles SeuZlia Temi-<br />
saTvis mniSvnelo-vani<br />
terminebis qarTulad da-<br />
saxeleba, icis am termin-<br />
Ta qarTuli ganmartebebi,<br />
SeuZlia sinonimuri sity-<br />
vebiTa da aRweri-Ti<br />
msjelobiT terminTa Sec-<br />
vla da maTi meSveobiT<br />
mosazrebis gadmocema.<br />
moswavles SeuZlia swo-<br />
rad gamoiyenos is kon-<br />
struqciebi, romlebic sa-<br />
kiTxze msjelobisas das-<br />
Wirdeba. saWiroebis<br />
SemTxvevaSi ki SeuZlia<br />
erTi gramatikuli kon-<br />
struqciis sxva kon-<br />
struqciiT Secvla ise,<br />
rom aagos swori da<br />
gramatikulad gamarTuli<br />
msjeloba.<br />
moswavlem icis yvela im<br />
funqciuri frazis mniSv-<br />
neloba, rac Temaze mu-<br />
Saobisas sWirdeba da<br />
SeuZlia am frazebis Ta-<br />
vad gamoyenebac.<br />
moswavles esmis yvela
saqarTvelos bune-<br />
brivi resursebi<br />
da maTi gamoyeneba<br />
(miwis, mineraluri,<br />
havis, wylis, bi-<br />
ologiuri).<br />
saqarTvelos mo-<br />
saxleoba(raode- nobrivicvlile- bebi,sqesobriv- asakobrivi,eTni- kur - religiuri,<br />
socialur –<br />
politikuri<br />
struqtura da de-<br />
mografia).<br />
mosaxleobis mi-<br />
graciuliproce- sebi da maTi geo-<br />
grafia;mosaxleo- bis gansaxleba da<br />
urbanizacia.<br />
<strong>erovnul</strong>i meurneo-<br />
bis dargebi (saT-<br />
bob-energetikuli,<br />
agrowarmoeba, me-<br />
venaxeoba-meRvine-<br />
oba, mrewveloba,<br />
satransporto ma-<br />
gistralebi da<br />
kvanZebi, momsax-<br />
M<br />
moswavle ecnoba da<br />
swavlobs saqarTvelos<br />
bunebriv simdidreebs, maT<br />
daniSnulebasa da gamoye-<br />
nebas sameurneo Tvalsa-<br />
zrisiT.<br />
moswavle ecnoba mosax-<br />
leobis demografiul maC-<br />
veneblebs da dinamikur<br />
maxasiaTeblebs, ukavSi-<br />
rebs maT qveynis ekonomi-<br />
kur aqtivobas;<br />
msjelobs problemebis<br />
Sesaxeb da eZebs gadaWris<br />
gzebs;<br />
akeTebs prognozs.<br />
moswavle ecnoba migra-<br />
ciisa da urbanizaciis<br />
procesebs, aanalizebs<br />
maT warmoSobasa da gan-<br />
viTarebas qveynis mTel<br />
teritoriaze da akeTebs<br />
prognozs.<br />
moswavle ecnoba erovnu-<br />
li meurneobis struqtu-<br />
ras. akeTebs Zveli-<br />
tradiciuli da axali-<br />
Tanamedrove dargebis ka-<br />
tegorizacias; msjelobs<br />
maT amJamindel mdgoma-<br />
reobaze;<br />
akeTebs prognozs maTi<br />
105<br />
instruqcia, rac Temis<br />
irgvliv arsebuli savar-<br />
jiSoebisTvis sWirdeba da<br />
Tavadac SeuZlia amgvari<br />
instruqciebis ageba.<br />
moswavle Tavisuflad<br />
asrulebs tests an sxva<br />
specifikur davalebebs<br />
sakiTxis irgvliv da Ta-<br />
vadac SeuZlia amgvari<br />
davalebis Seqmna in-<br />
struqciebis, Sesabamisi<br />
funqciuri frazebisa da<br />
konstruqciebis gamoyene-<br />
biT.
ureobis sfero,<br />
sagareo vaWroba,<br />
turizmi).<br />
garemos dacva<br />
(stiqiuri movlene-<br />
bi, daculi teri-<br />
toriebi).<br />
Kkulturuli<br />
RirsSesaniSnaobebi<br />
(istoriul-arqi-<br />
teqturuliZeg- lebi, xalxuri<br />
dResaswaulebi,<br />
TamaSebi, sporti).<br />
saqarTvelos re-<br />
gionebi, maTi geo-<br />
grafiuli maxasia-<br />
Teblebi da Tavi-<br />
seburebebi.<br />
ganviTarebis perspeqti-<br />
vebsa da rolze qveynis<br />
ekonomikaSi.<br />
moswavle ecnoba saqarT-<br />
velos Tanamedrove eko-<br />
logiur mdgomareobas,<br />
katastroful da stiqiur<br />
movlenebs;<br />
aanalizebs geoekologi-<br />
uri problemebis warmoqm-<br />
nis bunebriv da anTropo-<br />
genur wyaroebs;<br />
msjelobs bunebis dacvis<br />
SesaZleblobebze.<br />
moswavle ecnoba saqarT-<br />
velos kulturul Rirs-<br />
SesaniSnaobebs da maT<br />
geografias;<br />
aanalizebs qarTuli eT-<br />
nografiisa da tradicie-<br />
bis geografiul Tavise-<br />
burebebs;<br />
msjelobs maTi amJamin-<br />
deli mdgomareobis Se-<br />
saxeb; saxavs maTi dacvis<br />
RonisZiebebs.<br />
moswavle ecnoba saqarT-<br />
velos regionebs da maTi<br />
dayofis principebs;<br />
swavlobs regionebis bu-<br />
nebas, resursebs da mo-<br />
saxleobis sameurneo saq-<br />
mianobas;<br />
106
saqarTvelo da<br />
msoflio – saer-<br />
TaSoriso ur-<br />
TierTo-bebi, sa-<br />
qarTvelos adgili<br />
msoflioSi.<br />
akavSirebs regionis bune-<br />
briv pirobebs qveynis<br />
ekonomikur ganviTarebas-<br />
Tan.<br />
moswavle ecnoba saqarT-<br />
velos adgils msoflios<br />
rukaze; swavlobs saerTa-<br />
Soriso urTierTobebs,<br />
kulturul, ekonomikur<br />
da politikur kavSirebs;<br />
gansazRvravs saqarTve-<br />
los adgils msoflioSi<br />
socialur-ekonomikuri<br />
parametrebis mixedviT.<br />
107
gakveTili 1<br />
Tema – urbanizacia saqarTveloSi<br />
gakveTilis mizani – moswavle gaecnos saqarTvelos qalaqebisa da<br />
dabebis funqciebs;<br />
gaigos urbanizaciisa da aglomeraciis Sinaarsi.<br />
enobrivi mizani – moswavlem Seiswavlos qalaqebTan dakavSirebuli<br />
terminebi;<br />
icodes qalaqebsa da dabebs Soris gansxvaveba.<br />
Sesaswavli leqsika/terminebi – urbanizacia, aglomeracia.<br />
funqciuri frazebi _ daasaxeleT, gansazRvreT, ras niSnavs,<br />
dro _ 45 wuTi.<br />
gaarkvieT, gaecaniT sqemas <strong>saxelmZRvanelo</strong>Si,<br />
daasaxeleT mizezebi.<br />
resursebi _ <strong>saxelmZRvanelo</strong>, sqemebi, cxrilebi, dafa, carci,<br />
formati.<br />
108
aqtivoba 1<br />
aqtivobebi:<br />
maswavlebeli klass aZlevs davalebas:<br />
daasaxeleT TqvenTvis cnobili saqarTvelos qalaqebi da dabebi,<br />
gansazRvreT maTi funqcia.<br />
maswavlebels mosmenili pasuxebis Seaqvs cxrilSi. magaliTad:<br />
qalaqebi, dabebi<br />
quTaisi<br />
qobuleTi<br />
abasTumani<br />
da a.S.<br />
dro 10 wuTi.<br />
*<br />
*<br />
qalaqi daba funqciuri<br />
*<br />
109<br />
datvirTva<br />
samrewvelo, sagan-<br />
manaTleblo,kul- turuli,admini- straciuli – po-<br />
lifunqciuri<br />
sakurorto – mo-<br />
nofunqciuri<br />
sakurorto
aqtivoba 2<br />
maswavlebeli svams SekiTxvas:<br />
ras niSnavs ”urbanizacia” da ,,aglomeracia”?<br />
dro 5 wuTi.<br />
aqtivoba 3<br />
<strong>saxelmZRvanelo</strong>s saSualebiT gaarkvieT, romeli qalaqebi da<br />
dabebi Seiqmna saqarTveloSi 1959-1979 wlebSi:<br />
dro 10 wuTi.<br />
aqtivoba 4<br />
maswavlebeli avalebs wyvilebs:<br />
gaecaniT sqemas <strong>saxelmZRvanelo</strong>Si da gansazRvreT, romeli regio-<br />
nia I da bolo adgilze sofelsa da qalaqSi mcxovrebTa ricxviT:<br />
regioni<br />
dro 10 wuTi.<br />
I adgilze _<br />
bolo adgilze _<br />
110
aqtivoba 5<br />
maswavlebeli klass warudgens sqemas _ Tbilisis aglomeraciad<br />
Camoyalibebis mizezebi:<br />
mosaxleobis raodenoba<br />
Tbilisis produqciis Seqmna<br />
funqciebi<br />
dro 10 wuTi.<br />
samrewvelo obieqtebi<br />
zrdis perspeqtiva<br />
gakveTilis dasasruli.<br />
111
gakveTili 2<br />
Tema – Tbilisi - saqarTvelos dedaqalaqi<br />
gakveTilis mizani – moswavle gaecnos Tbilisisa da sxva<br />
dedaqalaqebis mdebareoba;<br />
imsjelos Tbilisis ganviTarebis<br />
perspeqtivebze.<br />
enobrivi mizani – moswavlem iswavlos Tbilisisa da msoflios<br />
dedaqalaqebis mdebareoba; icodes Tbilisis<br />
RirsSesaniSnaobebisa da xedebis saxelwodebebi.<br />
Sesaswavli leqsika/frazebi – mikromdebareoba.<br />
funqciuri frazebi _ rogori qalaqia, moZebneT dedaqalaqebi,<br />
dro _ 45 wuTi.<br />
gansazRvreT, gaecaniT masalas, ra migaCniaT,<br />
dawereT Tema.<br />
resursebi _ msoflios politikuri ruka, <strong>saxelmZRvanelo</strong>,<br />
cxrilebi, Tbilisis fotoebi.<br />
112
aqtivoba 1<br />
aqtivobebi<br />
maswavlebeli klass warudgens axal Temas – Tbilisi – sa-<br />
qarTvelos dedaqalaqi da sTxovs gaixsenon, wina or gakveTilze ra<br />
iswavles Tbilisis Sesaxeb – rogori qalaqia Tbilisi?<br />
Adro 5 wuTi.<br />
aqtivoba 2<br />
M maswavlebeli klass aCvenebs Tbilisis mdebareobas msoflios<br />
rukaze, saubrobs Tbilisis strategiulad moxerxebuli anu mi-<br />
kromdebareobis Sesaxeb da ganmartavs termins “mikromdebareoba”.<br />
dro 5 wuTi.<br />
aqtivoba 3<br />
maswavlebeli davalebas aZlevs wyvilebs:<br />
moZebneT dedaqalaqebi afrikaSi, romelTac aqvT periferiuli da<br />
centraluri mdebareoba.<br />
saxelmwifo periferiuli centraluri<br />
dro 10 wuTi.<br />
113
aqtivoba 4<br />
maswavlebeli saubrobs Tbilisis teritoriuli da mosax-<br />
leobis zrdis Sesaxeb. igi davalebas aZlevs wyvilebs:<br />
gaecaniT masalas <strong>saxelmZRvanelo</strong>Si da SeavseT cxrili:<br />
dro 15 wuTi.<br />
aqtivoba 5<br />
mosaxleobis<br />
maRali zrda<br />
(miuTieT weli)<br />
Tbilisi<br />
teritoriis zrda<br />
(1960-1974)<br />
114<br />
teritoriis zrda<br />
(1974-2007)<br />
maswavlebeli moswavleebs uTiTebs Tbilisis Zvel da axal<br />
xedebs <strong>saxelmZRvanelo</strong>Si. sasurvelia, maswavlebels winaswar<br />
hqondes momzadebuli Tbilisis RirsSesaniSnaobebis xedebi.<br />
xedebis daTvalierebis Semdeg, maswavlebeli davalebas aZlevs<br />
moswavleebs:<br />
ra migaCniaT Tbilisis RirsSesaniSnaobad da ra rols<br />
aniWebT mas qalaqis zrda-ganviTarebaSi?<br />
sakuTari fotoalbomidan moiZieT Tbilisis xedebi da<br />
SeZlebisdagvarad SeadareT isini sxva evropuli qalaqebis<br />
xedebs (moamzadon sagamofeno plakati);<br />
dawereT Tema – momavlis Tbilisi.<br />
dro 10 wuTi.<br />
gakveTilis dasasruli.
X klasi<br />
wlis bolos misaRwevi Sedegebi:<br />
Tema saswavlo miznebi enobrivi miznebi<br />
1. geografiis Se- moswavle gaixsenebs, Tu moswavles SeuZlia<br />
savali.<br />
ras Seiswavlis geografia<br />
da rogor xdeboda misi<br />
ganviTareba;<br />
TemisaTvis mniSvnelovani<br />
terminebis qargaiazrebs<br />
Tanamedrove Tulad dasaxeleba,<br />
geografiis rolsa da daniSnulebas;<br />
imsjelebs, Tu ratom unda<br />
icis am<br />
qarTuli<br />
terminTa<br />
ganmarte-<br />
iswavlos geografia da bebi, SeuZlia sinoni-<br />
ra mniSvneloba aqvs mis<br />
codnas;<br />
SeZlebs daakavSiros Zveli<br />
da axali codna.<br />
muri sityvebiTa da<br />
aRweriTi msjelobiT<br />
terminTa Secvla da<br />
maTi meSveobiT mosa-<br />
2. geografiuli<br />
kvleva.<br />
moswavle gaecnoba geografiuli<br />
kvlevis Zvel<br />
da Tanamedrove meTodebs;<br />
zrebis gadmocema.<br />
moswavles SeuZlia<br />
SeZlebs axsnas, Tu ras sworad gamoiyenos is<br />
niSnavs geografiuli<br />
prognozireba da modelireba;<br />
konstruqciebi, romlebic<br />
sakiTxze msje-<br />
imsjelebs geografiul lobisas dasWirdeba.<br />
movlenebsa da procesebs<br />
Soris arsebul urTierTkavSirebze;<br />
saWiroebis SemTxvevaSi<br />
ki SeuZlia erTi<br />
Caatarebs kvlevebs, riTac gramatikuli konst-<br />
axsnis geografiuli modelirebis<br />
praqtikul daniSnulebas;<br />
Cawvdeba kvlevis geosainruqciis<br />
sxva konstruqciiT<br />
Secvla<br />
ise, rom aagos swori<br />
formacio meTodis arsSi da gramatikulad ga-<br />
da gaigebs mis daniSnulebas.marTuli<br />
msjeloba.<br />
115
3. ruka da sxva<br />
geografiuli sa-<br />
Sualebebi.<br />
4. bunebrivi zonebis<br />
sameurneo<br />
aTviseba.<br />
5. bunebrivi resursebisgamoyeneba<br />
da garemos<br />
dacva.<br />
moswavle gaixsenebs geografiul<br />
rukasa da adgilis<br />
gegmas, maTi Sedgenis<br />
xerxebsa da formirebis<br />
gzebs;<br />
gaakeTebs rukisa da adgilis<br />
gegmis pirobiTi<br />
niSnebis analizs da axsnis<br />
maTi codnis mniSvnelobas;<br />
SeZlebs grafikebis, diagramebis,<br />
ilustra-ciebis<br />
wakiTxvas da maTi saSualebiT<br />
informaciis miRebas;<br />
konturuli rukis saSualebiT<br />
Seqmnis martiv<br />
geografiul rukas.<br />
moswavle gaixsenebs dedamiwis<br />
bunebriv zonebs;<br />
iswavlis adamianis mier<br />
bunebrivi zonebis aTvisebis<br />
meTodebs;<br />
daamyarebs mizezSedegobriv<br />
kavSirs mosaxleobasa<br />
da mis sameurneo saqmianobas<br />
Soris bunebrivi<br />
garemos aTvisebis dros;<br />
gaacnobierebs saresurso<br />
potencials da mis sasi-<br />
cocxlo daniSnulebas.<br />
moswavle gaakeTebs bunebrivi<br />
resursebis klasifikacias;<br />
imsjelebs bunebrivi resursebis<br />
mniSvnelobaze<br />
kacobriobisaTvis;<br />
dasaxavs garemoSi warmoqmnili<br />
ekologiuri<br />
problemebis gadaWris SesaZlo<br />
gzebs;<br />
gaakeTebs im RonisZiebaTa<br />
CamonaTvals, romelTa<br />
gatareba aucilebelia<br />
bunebrivi garemos Senar-<br />
Cunebisa da adamianis sicocxlisaTvis.<br />
116<br />
moswavlem icis yvela<br />
im funqciuri frazis<br />
mniSvneloba, rac Te-<br />
maze muSaobisas<br />
sWirdeba da SeuZlia<br />
am frazebis Tavad ga-<br />
moyenebac.<br />
moswavles esmis yve-<br />
la instruqcia, rac<br />
Temis irgvliv arse-<br />
bulisavarjiSo- ebisTvis sWirdeba da<br />
Tavadac SeuZlia amg-<br />
vari instruqciebis<br />
ageba.<br />
moswavle Tavisuflad<br />
asrulebs tests an<br />
sxva specifikur da-<br />
valebebs sakiTxis<br />
irgvliv da Tavadac<br />
SeuZlia amgvari dava-<br />
lebis Seqmna in-<br />
struqciebis,Sesa- bamisi funqciuri<br />
frazebisa da kon-<br />
struqciebisgamo- yenebiT.
6. socialur-ekonomikuriganviTareba<br />
da geografiuli<br />
garemo.<br />
7. bunebis stiqiuri<br />
movlenebi da<br />
ekologiurad kritikuli<br />
regionebi.<br />
8. geografia TanamedrovemsoflioSi.<br />
moswavle gaecnoba bunebisa<br />
da sazogadoebis<br />
mdgradi ganviTarebis<br />
problemebs;<br />
gaaanalizebs araracionaluribunebaTsargeblobiT<br />
miRebul Sedegebs;<br />
ganixilavs meurneobis<br />
dargebis ganviTarebis gamo<br />
garemoSi mimdinare<br />
cvlilebebs da miRebul<br />
Sedegebs;<br />
miiRebs informacias da<br />
imsjelebs globaluri<br />
ekologiuri katastrofis<br />
Tavidan acilebis saSualebebis<br />
Sesaxeb.<br />
moswavle gaecnoba bunebaSi<br />
mimdinare stiqiur<br />
movlenebs da maT geografias;<br />
gaigebs, Tu rogor xdeba<br />
mewyruli da Rvarcofuli<br />
movlenebis kvleva;<br />
miiRebs informacias msoflios<br />
kritikuli ekologiuri<br />
regionebis Sesaxeb<br />
da imsjelebs<br />
problemebis ugulvebelyofiT<br />
miRebul Sedegebze;<br />
Seecdeba dasaxos kritikul<br />
regionebSi problemebis<br />
gadaWris SesaZlo<br />
gzebi.<br />
moswavle imsjelebs kacobriobis<br />
winaSe Tanamedrove<br />
geografiis rolze;<br />
gaecnoba geografiis, rogorc<br />
mecnierebis ganvi-<br />
TarebaSi axali etapis<br />
dawyebas da mis saWiroebebs.<br />
117
gakveTili 1<br />
Tema _ geografiis Seswavlis obieqti da miznebi<br />
gakveTilis miznebi _ moswavlem gaixsenos geografiis dargebi,<br />
misi Seswavlis obieqti da kvlevis meTodebi;<br />
daakavSiros erTmaneTTan geografiuli gar<br />
sis Semadgenel komponentebi;<br />
ecodineba bunebrivi resursebi da misi<br />
mravalferovneba. agreTve, geografiis<br />
mniSvneloba.<br />
enobrivi miznebi _ moswavlem icodes geografiis dargebi da<br />
kvlevis meTodebi; geografiuli garsi da misi<br />
Semadgenloba; bunebrivi resursebi da misi<br />
klasifikacia.<br />
Sesaswavli leqsika/terminebi _ sabunebismetyvelo da sazogadoeb-<br />
rivi geografia, aRwerilobiT da SedarebiTi<br />
meTodebi, geografiuli garemo, resursi,<br />
bunebrivi resursebis klasifikacia<br />
funqciuri frazebi _ ras niSnavs, daakavSire isrebiT, aris Tu ara<br />
saWiro.<br />
dro _ 45 wuTi.<br />
resursebi _ <strong>saxelmZRvanelo</strong>, sqemebi, dafa, carci.<br />
118
aqtivoba 1.<br />
aqtivobebi<br />
I. ras niSnavs sityva ,,geografia’’<br />
,,geo” - miwa dedamiwis aRwera<br />
,,grafos”-aRwera<br />
II. geografiis mimarTulebebi<br />
sabunebismetyvelo<br />
sazogadoebrivi<br />
III. kvlevis meTodebi<br />
aRwerilobiTi SedarebiTi<br />
dro 10 wuTi.<br />
119
aqtivoba 2<br />
geografiuli garsis Semadgenloba<br />
liTosfero biosfero<br />
atmosfero hidrosfero<br />
liTosfero<br />
liTos_qvis<br />
garsi qerqi<br />
atmosfero<br />
120<br />
mantia guli/birTvi<br />
haeris ionosfero<br />
garsi stratosfero<br />
troposfero<br />
hidrosfero<br />
vakuumsfero<br />
okeaneebi<br />
zRvebi<br />
wylis<br />
garsi miwisqveSa<br />
wylebi<br />
xmeleTis<br />
wylebi<br />
zedapiruli wylebi
dro 15 wT.<br />
aqtivoba 3<br />
sicocxlis<br />
garsi<br />
mcenareebi<br />
biosfero<br />
cxovelebi<br />
adamianebi<br />
bunebrivi resursi franguli _ qarT. maragi<br />
aqtivoba 4<br />
bunebrivi resursebis klasifikacia<br />
gamolevadi gamoulevadi<br />
aRdgenadi<br />
dro 5 wuTi.<br />
aRudgenadi<br />
121
aqtivoba 5<br />
maswavlebeli wyvilebs aZlevs savarjiSos.<br />
qvemoT CamoTvlili bunebrivi resursebi daakavSireT isrebiT imis<br />
mixedviT, romeli gamolevadia da romeli _ gamoulevadi:<br />
msoflio okeanis<br />
qari<br />
niadagebi gamolevadi<br />
tyis<br />
mzis gamoulevadi<br />
wiaRiseuli<br />
dro 10 wuTi.<br />
aqtivoba 6<br />
maswavlebeli svams SekiTxvas: aris Tu ara saWiro geogra-<br />
fiis codna da risvis?<br />
maswavlebeli klass uTiTebs teqsts paragrafSi da sTxovs<br />
mis wakiTxvas.<br />
dro 5 wuTi.<br />
gakveTilis dasasruli.<br />
122
gakveTili 2<br />
Tema _ rukebi<br />
gakveTilis miznebi _ moswavlem gaixsenos geografiul da topo-<br />
grafiuli rukebi;<br />
SeZlos ganasxvaos rukebi Temis, DdaniSnule-<br />
bisa da masStabis mixedviT;<br />
SeZlos rukebis wakiTxva da maTi saSualebiT<br />
informaciis miReba.<br />
enobrivi miznebi _ moswavlem icodes rukebis klasifikacia,<br />
rukebis saxelwodebebi, maTze gamosaxuli<br />
obieqtebi da movlenebi, rukebi masStabis<br />
mixedviT.<br />
Sesaswavli leqsika/terminebi _ hidroqseli, samecniero da<br />
sacnobaro rukebi, socialur-ekonomikuri<br />
obieqtebis amsaxveli Tematuri rukebi.<br />
funqciuri frazebi _ ra aqvT saerTo, riT gansxvavdeba, romeli<br />
rukaa zogadi, romelia Tematuri, romel<br />
rukaze gamoisaxeba, gansazRvreT da pasuxebi<br />
SeitaneT.<br />
dro _ 45 wuTi.<br />
resursebi _ <strong>saxelmZRvanelo</strong>, msoflios fizikuri da politikur-<br />
administraciuli rukebi msoflios atlasi, sqemebi,<br />
cxrilebi, dafa, carci.<br />
123
aqtivoba 1<br />
aqtivobebi<br />
maswavlebeli gakveTils iwyebs ramdenime rukis wardgeniT.<br />
mag: msoflios fizikuri da msoflios politikur-administraciuli,<br />
msoflios bunebrivi zonebis an klimaturi sartylebis da svams<br />
SekiTxvas: ra aqvT saerTo da riT gansxvavdebian es rukebi?<br />
maswavlebeli avalebs moswavleebs moifiqron pasuxi da gamosaxon<br />
dafaze venis diagramis meSveobiT.<br />
msoflios fizikuri msoflios politikuri<br />
dro 5 wuTi.<br />
aqtivoba 2<br />
saerTo<br />
maswavlebeli moswavleebs warudgens cxrils, romelSic mocemulia<br />
rukebis ganmasxvavebeli niSnebi:<br />
124
Sinaarsi daniSnuleba sirTule masStabi<br />
zogadgeografiuli<br />
Tematuri<br />
dro 5 wuTi.<br />
aqtivoba 3<br />
saswavlo<br />
samecniero<br />
sacnobaro<br />
125<br />
martivi<br />
rTuli<br />
msxvili<br />
saSualo<br />
wvrili<br />
maswavlebeli yuradRebas amaxvilebs zogad da Tematur<br />
rukebze. igi iyenebs msoflios atlasSi warmodgenil rukebs da<br />
moswavleTa wyvilebs aZlevs davalebas:<br />
gansazRvreT da cxrilSi SeitaneT, romeli rukaa zogadi d<br />
romeli _ Tematuri?<br />
rukebi zogadi Tematuri<br />
msoflios fizikuri<br />
msoflios klimaturi<br />
sartylebis<br />
msoflios bunebrivi
msoflios<br />
mosaxleobis<br />
zonebis<br />
afrikis fizikuri<br />
samxreT amerikis<br />
dro 10 wuTi.<br />
aqtivoba 4<br />
fizikuri<br />
maswavlebeli moswavleTa wyvilebs avalebs, rveulebSi<br />
Seasrulon savarjiSo, romelsac igi dafaze xazavs.<br />
movlenebi?<br />
romel rukaze gamoisaxeba cxrilSi mocemuli obieqtebi da<br />
1 _ zogadgeografiul rukaze 2 _ Tematur rukaze.<br />
pasuxebi SeitaneT Sesabamisi obieqtis gaswvriv ujraSi:<br />
atmosferuli<br />
wneva<br />
Senobebi da<br />
xidebi<br />
126<br />
zafxulis<br />
gzebi cxovelebi qaris<br />
qalaqebi klimaturi<br />
sartylebi<br />
temperatura<br />
mimarTuleba<br />
mcenareuli<br />
safari<br />
borcvebi<br />
vulkanebi<br />
enobrivi<br />
jgufebi<br />
buCqebi mdinareebi myinvarebi mosaxleobis<br />
dro 10 wT.<br />
simWidrove
aqtivoba 5<br />
maswavlebeli dafaze xazavs sqemas wers sam ricxviT masStabs:<br />
1: 10 000;<br />
1: 150 000<br />
1: 15 000 000<br />
wvrili<br />
rukebi<br />
masStabis<br />
mixedviT<br />
saSualo<br />
127<br />
msxvili<br />
maswavlebeli klass aZlevs davalebas: sqemaSi Sesabamis ad-<br />
gilas SeitaneT mocemuli ricxviTi masStabebi.<br />
dro 5 wT.<br />
aqtivoba 6<br />
maswavlebeli moswavleebs afasebs saklaso aqtivobebSi.<br />
Sefasebis kriteriumebi SeiZleba iyos:<br />
- gakveTilSi CarTuloba<br />
- samuSaos droulad Sesruleba<br />
- Sinaarsis gageba<br />
- wyvilSi TanamSromloba
- davalebis zustad Sesruleba.<br />
qulebi: 0; 1; 2.<br />
maswavlebelma SeiZleba moswavleebs daurigos TviTSefasebis<br />
furclebi Semdegi kriteriumebiT:<br />
- vmonawileobdi saklaso samuSaoebis SesrulebaSi<br />
- Cemi wvlili Semqonda wyvilSi muSaobis dros<br />
- mesmoda samuSaos Sinaarsi<br />
- droulad da miTiTebis Sesabamisad vasrulebdi savarjiSoebs<br />
- SevZeli davalebis zustad Sesruleba<br />
qulebi _ 1; 1; 2.<br />
dro 10 wT.<br />
gakveTilis dasasruli<br />
128
XI klasi<br />
wlis bolos misaRwevi Sedegebi:<br />
Temebi saswavlo miznebi enobrivi miznebi<br />
msoflios politi-<br />
kuri ruka da misi<br />
formirebis etapebi.<br />
msoflios qveynebis<br />
Tanamedrove tipo-<br />
logia.<br />
msoflios saerTa-<br />
Soriso organiza-<br />
ciebi.<br />
msoflios mosax-<br />
leoba – demografia<br />
da gansaxlebis Ta-<br />
viseburebebi;raso- moswavle ecnoba mso-<br />
flio politikuri rukis<br />
Camoyalibebis etapebs;<br />
msjelobs politikuri<br />
rukis cvlilebis mize-<br />
zebze.<br />
moswavle swavlobs mso-<br />
flios qveynebs sxvadaxva<br />
niSnis mixedviT; aana-<br />
lizebs ama Tu im qveynis<br />
adgils msoflioSi; soci-<br />
aluri da ekonomiku-ri<br />
parametrebis mixedviT.<br />
moswavle ecnoba mniSv-<br />
nelovan saerTaSoriso<br />
organizaciebs; msjelobs<br />
maT rolsa da daniSnu-<br />
lebaze msoflios ekono-<br />
mikur, politikur da<br />
samSvidobo Tvalsazri-<br />
siT. <br />
moswavle swavlobs<br />
msoflios mosaxleobis<br />
ricxobriv, demografiul<br />
da gansaxlebis Tavisebu-<br />
129<br />
moswavles SeuZlia Te-<br />
misaTvis mniSvnelo-vani<br />
terminebis qarTulad<br />
dasaxeleba, icis am<br />
terminTa qarTuli gan-<br />
martebebi, SeuZlia si-<br />
nonimuri sityvebiTa da<br />
aRweri-Ti msjelobiT<br />
terminTa Secvla da ma-<br />
Ti meSveobiT mosazrebis<br />
gadmocema.<br />
moswavles SeuZlia<br />
sworad gamoiyenos is<br />
konstruqciebi, romleb-<br />
ic sakiTxze msjelobi-<br />
sas dasWirdeba. saWi-<br />
roebis SemTxvevaSi ki<br />
SeuZlia erTi gramati-<br />
kuli konstruqciis sxva<br />
konstruqciiT Secvla<br />
ise, rom aagos swori da<br />
gramatikulad gamarTu-<br />
li msjeloba.<br />
moswavlem icis yvela im<br />
funqciuri frazis<br />
mniSvneloba, rac Temaze<br />
muSaobisas sWirdeba da<br />
SeuZlia am frazebis<br />
Tavad gamoyenebac.
ivi, eTnikuri,<br />
lingvisturi da<br />
religiuri mraval-<br />
ferovneba;msof- lios mosaxleobis<br />
cxovrebis xarisxi.<br />
msoflios regionebi<br />
– evropa: didi rvia-<br />
nis didi xuTeuli<br />
da danarCeni evropa.<br />
azia: samxreT-<br />
dasavleTi, samxre-<br />
Ti, samxreT-<br />
aRmosavleTi da aR-<br />
mosavleTi.<br />
CineTi – saocari<br />
cvlilebebi.<br />
iaponia _ teqnolo-<br />
giuri giganti.<br />
amerika<br />
CrdiloeTi: aSS -<br />
supersaxelmwifo<br />
kanada – daTvebis<br />
mxare.<br />
Sua amerika _ som-<br />
breros samSoblo.<br />
samxreTi: brazilia<br />
_ peles samSoblo.<br />
rebebs; msjelobs cvli-<br />
lebebze da maT warmom-<br />
Sob mizezebze; aanali-<br />
zebs mosaxleobis gan-<br />
saxlebis Taviseburebebsa<br />
da cxovrebis xarisxis<br />
ganmsazRvrel faqtorebs.<br />
moswavle ecnoba msof-<br />
lios msxvil regionebs<br />
da maTSi Semaval saxelm-<br />
wifoebs; adarebs qveynebs<br />
sxvadasxva maxasiaTeble-<br />
bis mixedviT da msje-<br />
lobs msgavseba _ gansxva-<br />
vebebze; aanalizebs teri-<br />
toriuli da geopoliti-<br />
kuri faqtorebis gavlenas<br />
sazogadoebis ganviTare-<br />
baze.<br />
130<br />
moswavles esmis yvela<br />
instruqcia, rac Temis<br />
irgvliv arsebuli sa-<br />
varjiSoebisTvissWir- deba da Tavadac SeuZ-<br />
lia amgvari instruqcie-<br />
bis ageba.<br />
moswavle Tavisuflad<br />
asrulebs tests an sxva<br />
specifikur davalebebs<br />
sakiTxis irgvliv da<br />
Tavadac SeuZlia amgvari<br />
davalebis Seqmna in-<br />
struqciebis, Sesabami-si<br />
funqciuri frazebisa da<br />
konstruqciebis gamo-<br />
yenebiT.
afrika<br />
somali _ siRaribis<br />
polusi.<br />
maroko _ maRribis<br />
margaliti.<br />
sar _ TeTrebi da<br />
Savebi.<br />
avstralia _ kengu-<br />
ruebis samSoblo<br />
131
gakveTili 1<br />
Tema – msoflios mosaxleobis rasobrivi struqtura<br />
gakveTilis mizani – moswavleebi gaecnon msoflios mosaxleobis<br />
rasobriv struqturas da maT gansaxlebas;<br />
ZiriTad, mikro da Sereul rasebs. agreTve,<br />
msoflios xalxebs rasobrivi kuTvnilebis<br />
mixedviT.<br />
enobrivi mizani – moswavleebma icodnen msoflios mosaxleobis<br />
ganmasxvavebeli niSnebis dasaxeleba; SeZlon<br />
rasebisa da xalxebis CamoTvla. agreTve, maTi<br />
warmoSobisa da gansaxlebis adgilebis<br />
dasaxeleba.<br />
Sesaswavli leqsika/terminebi – avstraloidi, Sereuli rasebi, mi-<br />
krorasebi, mulati, metisi, sambo, rasizmi, apar-<br />
teidi.<br />
funqciuri frazebi _ gaecaniT gakveTilis teqsts, SeavseT qvemoT<br />
dro _ 45 wuTi.<br />
mocemuli cxrili, ra iciT?<br />
resursebi _ <strong>saxelmZRvanelo</strong>, formati, markeri, dafa, carci.<br />
132
aqtivoba 1<br />
aqtivobebi:<br />
maswavlebeli klass warudgens gakveTilis Temas _ msoflios<br />
mosaxleobis struqtura da formarze an dafaze akeTebs Sesabamis<br />
sqemas:<br />
rasobrivi<br />
dro 5 wuTi<br />
aqtivoba 2<br />
msoflios mosaxleobis<br />
struqtura<br />
maswavlebeli dafaze akeTebs asociaciuri kavSirebis sqemas _<br />
msoflios rasebi:<br />
indielebi<br />
dro 10 wuTi.<br />
aqtivoba 3<br />
eTnikuri lingvisturi/<br />
enobrivi<br />
religiuri<br />
ekvatoruli evropeoidebi<br />
afrika<br />
msoflios<br />
rasebi<br />
monRoloiduri<br />
amerika azia<br />
133<br />
Cinelebi<br />
evropa
maswavlebeli saubrobs msoflios mosaxleobis rasobriv<br />
struqturaze, moswavleebs Seaxsenebs maTTvis cnobil sam rasas:<br />
evropeoiduls, negroiduls, monRoloidurs. yuradRebas amaxvilebs<br />
meoTxe – avstraloidur rasaze. mohyavs %-uli monacemebi msof-<br />
lios mosaxleobis rasobriv ganawilebaze. Semdeg ganixilavs mcire<br />
anu mikrorasebsa da Sereul rasebs. dafaze akravs formats, ro-<br />
melzec winaswar aqvs momzadebuli mikro da Sereuli rasebis<br />
struqtura:<br />
evropeoiduli rasa<br />
samxreT CrdiloeT<br />
evropeoiduli evropeoiduli<br />
Sereuli rasa<br />
metisi mulati sambo<br />
dro 10 wuTi.<br />
aqtivoba 4<br />
maswavlebeli moswavleTa wyvilebs aZlevs davalebas:<br />
gaecaniT gakveTilis teqsts da SeavseT qvemoT mocemuli cxrili.<br />
cxrils maswavlebeli dafaze xazavs.<br />
magaliTad:<br />
134
E evropeoiduli<br />
Crdilo<br />
norvegielebi<br />
da<br />
dro 10 wuTi.<br />
aqtivoba 5<br />
samxreTi<br />
qarTvelebi<br />
a.S.<br />
rasebi da xalxebi<br />
monRoloiduri negroiduli Sereuli<br />
Cinelebi afrikuli<br />
135<br />
tomebi<br />
eTiopelebi<br />
mulatebi<br />
maswavlebeli klass usvams SekiTxvas: ra iciT rasizmisa da apar-<br />
teidis Sesaxeb?<br />
maswavlebeli ismens moswavleTa mosazrebebs, acnobs saxelmZRva-<br />
neloSi mocemul ganmartebebs da saubrobs rasizmisa da aparteidis<br />
SemTxvevebze msoflioSi.<br />
dro 10 wuTi.<br />
gakveTilis dasasruli
gakveTili 2<br />
Tema – evropa<br />
gakveTilis mizani – moswavleebi gaecnon evropis regions da masSi<br />
Semaval qveynebs, maT mdebareobas da statuss<br />
ganviTarebis donis mixedviT.<br />
enobrivi mizani – moswavleebma icodnen evropis regionebisa da<br />
masSi Semavali qveynebis dasaxeleba, mikrora-<br />
sebi evropaSi da Sesabamisi xalxebi, didi<br />
xuTeulisa da didi rvianis wevri qveynebi, evro-<br />
pa-aziis sazRvris obieqtebis saxelwodebebi.<br />
Sesaswavli leqsika/terminebi – „didi rviani”; „didi xuTeuli”.<br />
funqciuri frazebi _ daarqvi saxeli, ras daarqmevdi? gaixseneT da<br />
dro _ 45 wuTi<br />
rukaze aCveneT.<br />
resursebi _ formati, <strong>saxelmZRvanelo</strong>, evraziis (evropis)<br />
politikuri ruka, evraziis an msoflios<br />
fizikuri ruka.<br />
136
aqtivoba 1<br />
aqtivobebi<br />
maswavlebeli klass warudgens gakveTilis Temas _ evropa da ac-<br />
nobs evropis teritoriul struqturas:<br />
dasavleTi<br />
centraluri<br />
safrangeTi Sveicaria<br />
dro 10 wuTi.<br />
evropa<br />
samxreTi<br />
137<br />
italia<br />
CrdiloeTi<br />
saqarTvelo<br />
islandia<br />
aRmosavleTi
aqtivoba 2<br />
CrdiloeT evropeoidebi<br />
skandinavielebi<br />
mikrorasebi evropaSi<br />
138<br />
samxreT<br />
evropeoidebi<br />
kavkasielebi<br />
maswavlebeli ganmartavs sqemas da ambobs, rom evropa evro-<br />
peoiduli rasis samSobloa. Seaxsenebs moswavleebs mikrorasebs _<br />
CrdiloeT da samxreT evropeoidebs da Sereul rasebs. magaliTad,<br />
CrdiloeTi _ skandinavielebi, samxreTi _ kavkasielebi, Sereuli _<br />
slavebis umetesoba.<br />
dro 10 wuTi.<br />
aqtivoba 3<br />
maswavlebeli iyenebs evraziis an msoflios fizikur rukas<br />
da moswavleebs aZlevs davalebas:<br />
gaixseneT da rukaze aCveneT evropa-aziis sazRvari.<br />
dro 5 wuTi.
aqtivoba 4<br />
evropis ,,didi xuTeuli” _ daarqvi saxeli:<br />
ruseTi<br />
germania<br />
didi britaneTi<br />
safrangeTi<br />
italia<br />
139<br />
ras daarqmevdi?<br />
magaliTisTvis maswavlebeli Seaxsenebs moswavleebs, rom nider-<br />
landebi rembrandtis samSoblod moixsenieba.<br />
dro 10 wuTi.<br />
aqtivoba 5<br />
maswavlebeli aRniSnavs, rom evropis “didi xuTeuli” msof-<br />
lios “didi rvianis” wevria. igi davalebas aZlevs klass:<br />
aSS<br />
iaponia<br />
germania<br />
,,didi rviani” dedaqalaqi kontinenti<br />
didi britaneTi<br />
safrangeTi<br />
italia<br />
kanada/avstralia<br />
ruseTi<br />
dro 10 wuTi.<br />
gakveTilis dasasruli.
XII klasi<br />
wlis bolos misaRwevi Sedegebi:<br />
Tema swavlebis miznebi enobrivi miznebi<br />
1. globaluri proble-<br />
mebi, globalizacia.<br />
2. buneba da sazoga-<br />
doeba. globaluri<br />
ekologiuri probleme-<br />
bi.<br />
Mmoswavle swavlobs<br />
saerTaSoriso masStabis<br />
aqtualur globalur<br />
problemebs da maT ga-<br />
momwvev mizezebs;<br />
gansazRvravs cnebebs<br />
,,globaluri’’ da ,,glo-<br />
balizacia’’;<br />
msjelobs globaluri<br />
problemebis gamomwvevi<br />
mizezebisa da Sedegebis<br />
Sesaxeb;<br />
msjelobs globalizaci-<br />
is dadebiT da uaryofiT<br />
mxareebze;<br />
gamoTqvams mosazrebas<br />
globalizaciis progre-<br />
sulobisa da safrTxis<br />
Sesaxeb.<br />
Mmoswavle swavlobs<br />
adamianis saqmianobis<br />
Sedegad warmoqmnil<br />
globalur problemebs:<br />
gamoTqvams varauds maTi<br />
SesaZlo ganviTarebis<br />
Sesaxeb.<br />
140<br />
moswavles SeuZlia Te-<br />
misaTvis mniSvnelo-vani<br />
terminebis qarTulad<br />
dasaxeleba, icis am<br />
terminTa qarTuli gan-<br />
martebebi, SeuZlia<br />
sinonimuri sityvebiTa<br />
da aRweri-Ti msjelo-<br />
biT terminTa Secvla<br />
da maTi meSveobiT mo-<br />
sazrebis gadmocema.<br />
moswavles SeuZlia<br />
sworad gamoiyenos is<br />
konstruqciebi, rom-<br />
lebic sakiTxze msje-<br />
lobisas dasWirdeba.<br />
saWiroebis SemTxvevaSi<br />
ki SeuZlia erTi gra-<br />
matikulikonstruq- ciis sxva konstruq-<br />
ciiT Secvla ise, rom<br />
aagos swori da gra-<br />
matikulad gamarTuli<br />
msjeloba.<br />
moswavlem icis yvela<br />
im funqciuri frazis<br />
mniSvneloba, rac Te-<br />
maze muSaobisas sWir-<br />
deba da SeuZlia am
3. liTosfero da mas-<br />
Tan dakavSirebuli<br />
problemebi.<br />
4. globaluri<br />
klimaturi<br />
problemebi.<br />
Mmoswavle swavlobs<br />
liTosferos aTvisebis<br />
sakiTxebs;<br />
msjelobs mTiani regio-<br />
nebis reliefis da zo-<br />
gadad reliefis gar-<br />
daqmnis problemebze,<br />
stiqiuri movlenebis aq-<br />
tivizaciis sakiTxebze;<br />
gansazRvravs liTosfe-<br />
ros usafrTxo aTvisebi-<br />
sa da mTiani teritorie-<br />
bisbiomravalferovne- bis SenarCunebis sakiT-<br />
xebs, energetikuli re-<br />
sursebis moxmarebis Ta-<br />
namedrove tendenciebsa<br />
da masTan dakavSirebul<br />
mosalodnel Sedegebs.<br />
Mmoswavle ecnoba Tana-<br />
medrove klimatsa da mis<br />
geografiul Tavisebure-<br />
bebs, atmosferos dabin-<br />
Zu-rebis ZiriTad wya-<br />
roebs, ,,saTburis<br />
efeqts’’;<br />
Mmsjelobs havis globa-<br />
luri cvlilebebis,<br />
globaluri daTbobisa<br />
da havis cvalebadobis<br />
Tanamedrove tenden-<br />
ciebze;<br />
gamoTqvams varauds kli-<br />
141<br />
frazebis Tavad gamoye-<br />
nebac.<br />
moswavles esmis yvela<br />
instruqcia, rac Temis<br />
irgvliv arsebuli sa-<br />
varjiSoebisTvissWir- deba da Tavadac SeuZ-<br />
lia amgvari instruq-<br />
ciebis ageba.<br />
moswavle Tavisuflad<br />
asrulebs tests an<br />
sxva specifikur dava-<br />
lebebs sakiTxis<br />
irgvliv da Tavadac<br />
SeuZlia amgvari dava-<br />
lebis Seqmna instruq-<br />
ciebis, Sesabamisi<br />
funqciuri frazebisa<br />
da konstruqciebis ga-<br />
moyenebiT.
5. hidrosfero da<br />
wyalTan dakavSirebu-<br />
li problemebi.<br />
6. msoflio okeanis<br />
problemebi.<br />
7. pedosfero da miwis<br />
resursebTan dakavSi-<br />
rebuli problemebi.<br />
matis cvlilebebTan da-<br />
kavSirebuli Sedegebis<br />
Sesaxeb.<br />
moswavle swavlobs hi-<br />
drosferosa da wyalTan<br />
dakavSirebul proble-<br />
mebs;<br />
aanalizebs zedapiruli<br />
da miwisqveSa wylebis<br />
saresurso mniSvnelobas;<br />
msjelobs wylis moxma-<br />
rebasa da dabinZurebas-<br />
Tan dakavSirebuli pro-<br />
blemebis Sesaxeb.<br />
Mmoswavle swavlobs<br />
msoflio okeanis wyle-<br />
bis dabinZurebis wya-<br />
roebsa dad a maT gav-<br />
lenas okeanur resur-<br />
sebze;<br />
msjelobs msoflio<br />
okeanis resursebis ga-<br />
moyenebis problemebze,<br />
sanapiro zolis degra-<br />
daciis Tanamedrove<br />
masStabebze;<br />
gansazRvravs proble-<br />
mebis gadaWris gzebs.<br />
moswavle ecnoba nia-<br />
dagwarmomqmnelfaqto- rebs, niadagebis bune-<br />
briv tipebs da maTi<br />
formebis Tavisebure-<br />
142
8. cocxali bunebisa<br />
da biomravalferovne-<br />
bis SenarCunebis<br />
problema.<br />
9. globaluri<br />
politikuri<br />
problemebi.<br />
bebs, pedosferosTan da-<br />
kavSirebul globalur<br />
funqciebs;<br />
msjelobs miwis resur-<br />
sebis gamoyenebis prob-<br />
lemebze.<br />
moswavle ecnoba coc-<br />
xali samyaros Taname-<br />
drove mdgomareobas;<br />
msjelobs mcenareuli<br />
resursebis araraciona-<br />
lur gamoyenebasTan da-<br />
kavSirebul Sedegebze;<br />
aanalizebs biomravalfe-<br />
rovnebis SemcirebasTan<br />
dakavSirebul ekolo-<br />
giur mdgomareobas.<br />
Mmoswavle swavlobs<br />
geopolitikis cnebas da<br />
mis klasikur Teoriebs;<br />
mimoixilavs omisa da<br />
mSvidobis problemebs<br />
msoflioSi;<br />
msjelobs mSvidobis Se-<br />
narCunebisa da gani-<br />
araRebis problemebze,<br />
SeiaraRebuli konfliq-<br />
tebis xasiaTsa da maT<br />
warmomSob mizezebze,<br />
saxelmwifos niSnebze,<br />
funqciebsa da formebze,<br />
globalistur da anti-<br />
globalistur xedvebze;<br />
143
10. globaluri<br />
ekonomikuri<br />
problemebi.<br />
ecnoba globalizaciasa<br />
da saerTaSoriso urTi-<br />
erTobebs, Tanamedrove<br />
saerTaSoriso sistemis<br />
globalur tendenciebs;<br />
akeTebs terorizmis<br />
mokle geografiul mi-<br />
moxilvas;<br />
swavlobs terorizmis<br />
saxeebs da formebs;<br />
ganixilavs saerTaSori-<br />
so terorizms, rogorc<br />
globalur problemas<br />
dam is Sedegebs;<br />
swavlobs demokratiisa<br />
da adamianis uflebebis<br />
dacvis sakiTxebs;<br />
ecnoba demokratiisaTvis<br />
damaxasiaTebel niSnebs;<br />
akeTebs analizs demo-<br />
kratiis istoriuli wa-<br />
namZRvrebisa da Rire-<br />
bulebebis Sesaxeb.<br />
moswavle swavlobs ka-<br />
cobriobis nedleuliT<br />
uzrunvelyofis prob-<br />
lemebis zogad niSnebs<br />
da misi gadaWris gzebs;<br />
ikvlevs energiis alte-<br />
rnatiul wyaroebs;<br />
gansazRvravs sanedle-<br />
ulo resursebis momav-<br />
lis perspeqtivebs;<br />
144
11. globaluri<br />
socialuri probleme-<br />
bi.<br />
ganixilavs ekonomikuri<br />
globalizaciis zogad<br />
niSnebs da masTan dakav-<br />
Sirebul problemebs;<br />
msjelobs ganviTarebadi<br />
qveynebis ekonomikuri<br />
CamorCenilobis proble-<br />
mebis daZlevis gzebze;<br />
aanalizebs saqarTvelos<br />
ganviTarebis ZiriTad<br />
mimarTulebebs ekono-<br />
mikuri globalizaciis<br />
pirobebSi.<br />
moswavle ecnoba kaco-<br />
briobis sursaTiT uz-<br />
runvelyofisa da Sim-<br />
Silis problemas;<br />
msjelobs sasursaTo<br />
problemis gadaWris<br />
gzebze;<br />
swavlobs daavadebebis<br />
geografias da jan-<br />
mrTelobis dacvis zo-<br />
gad Taviseburebebs;<br />
ganixilavs globalur<br />
daavadebebs da maT Se-<br />
degebskacobriobisaT- vis;<br />
mimoixilavs siRaribis<br />
problemas da umuSev-<br />
robasa da usaxlkarobas<br />
ganixilavs, rogorc si-<br />
Raribis safuZvlebs;<br />
145
G12. globaluri<br />
demografiuli<br />
problemebi.<br />
ganixilavs ganaTlebis<br />
problemebs, kerZod,<br />
uwignurobis, dawyebiTi,<br />
saSualo da umaRlesi<br />
ganaTlebisaTvis damax-<br />
asiaTebel problemebs<br />
msoflioSi;<br />
msjelobs kriminaluri<br />
problemebis Sesaxeb.<br />
kerZod, danaSaulis,<br />
narkobiznesis, trefi-<br />
kingis, korufciis masS-<br />
tabebze da maT Sede-<br />
gebze;<br />
gansazRvravs kulturis<br />
globalizaciis cnebas;<br />
ecnoba Tanamedrove<br />
kulturuli globali-<br />
zaciis formebs;<br />
msjelobs dasavluri<br />
Rirebulebebis globa-<br />
lizaciis masStabebze;<br />
aanalizebs mis dadebiT<br />
da uaryofiR mxareebs.<br />
moswavle swavlobs zo-<br />
gadad msoflios da<br />
amasTan, ganviTarebadi<br />
samyaros demografiul<br />
problemebs;<br />
msjelobs mosaxleobis<br />
dinamikis tendenciebsa<br />
da depopulaciis maCve-<br />
neblebze;<br />
146
13. globaluri eTni-<br />
kuri da kulturuli<br />
problemebi.<br />
ganixilavs migraciis<br />
mizezebs da Tanamedrove<br />
migrantebis problemebs<br />
msoflioSi;<br />
aanalizebs mosaxleobis<br />
gansaxlebisa da simWi-<br />
drovis problemebs;<br />
msjelobs urbanizaciis<br />
sakiTxebsa da Taname-<br />
drove qalaqebisaTvis<br />
damaxasiaTebel proble-<br />
mebze;<br />
ganixilavs demografi-<br />
uli politikis saxeebs,<br />
mis safuZvlebs da mo-<br />
salodnel Sedegebs.<br />
moswavle ganixilavs<br />
eTnikur mravalferovne-<br />
bas da eTnosis dayo-<br />
fasTan dakavSirebul<br />
problemebs;<br />
swavlobs eTnikuri pro-<br />
cesis stadiebs;<br />
msjelobs eTnikuri<br />
konfliqtebis warmomSob<br />
mizezebze da maT masS-<br />
tabebze msoflioSi;<br />
ecnoba rasobriv da re-<br />
ligiur problemebs;<br />
msjelobs nacionaliz-<br />
misa da globalizaciis<br />
urTierTmimarTebaze;<br />
gamoTqvams varauds na-<br />
147
14.globaluri<br />
problemebi: momavlis<br />
perspeqtivebi.<br />
cionalizmis pers-<br />
peqtivebze.<br />
moswavle aanalizebs<br />
globaluri problemebis<br />
saSiSroebas kacobri-<br />
obis sicocxlesa da<br />
ganviTarebaSi;<br />
ayalibebs momavlis<br />
ekologiuri sura-<br />
Tis,politikuri ganvi-<br />
Tarebisa da socialur-<br />
ekonomikuriprobleme- bis daZlevis sakuTar<br />
xedvas;<br />
cdilobs gansazRvros<br />
kacobriobis globalu-<br />
ri demografiuli mdgo-<br />
mareoba da momavlis<br />
perspeqtivebi;<br />
msjelobs eTnokultu-<br />
rebis momavalze glo-<br />
balizaciis procesSi.<br />
148
gakveTili 1<br />
Tema _ kacobriobis globaluri problemebi<br />
gakveTilis miznebi _ moswavleebi miiReben informacias msoflio<br />
masStabis problemebis Sesaxeb; eqnebaT SesaZ-<br />
lebloba Seasrulon sxvadasxva tipis davaleba.<br />
enobrivi mizani _ moswavleebi SeZleben globaluri problemebis<br />
dasaxelebas da maTi gamomwvevi mizezebis<br />
CamoTvlas;<br />
gaakeTeben globalur problemebTan<br />
dakavSirebul terminTa ganmartebebs.<br />
Sesaswavli leqsika/terminebi _ globaluri problemebi, garemos<br />
degradacia, baqteriologiuri iaraRi,<br />
toqsikuri nivTierebebi, pesticidebi, sayofa-<br />
cxovrebo aerozolebi, trefikingi.<br />
funqciuri frazebi _ waikiTxeT pirveli qveTavi <strong>saxelmZRvanelo</strong>Si,<br />
dro _ 45 wuTi.<br />
gaakeTeT terminTa ganmarteba<br />
resursebi _ <strong>saxelmZRvanelo</strong>, formatebi, markerebi, sqemebi, cxrili.<br />
149
aqtivoba 1<br />
aqtivobebi:<br />
demografiuli<br />
janmrTelobis dacvis<br />
sursaTis problema<br />
wylebis dabinZureba<br />
ekologiuri problemebi<br />
pesticidebi da niadagis dabinZureba<br />
kosmosis mSvidobiani aTvisebis<br />
dro 5 wT<br />
aqtivoba 2<br />
maswavlebeli moswavleebs aZlevs davalebas:<br />
150<br />
globaluri problemebi<br />
waikiTxeT pirveli qveTavi da gaecaniT globalur problemebs<br />
(paragrafis pirveli qveTavi).<br />
dro 10 wT<br />
aqtivoba 3<br />
maswavlebeli klass hyofs jgufad an wyvilebad da aZlevs<br />
gansaxilvelad konkretul Temebs:<br />
I jgufi _ demografiuli problemebi<br />
II jgufi _ janmrTelobis dacvis<br />
III jgufi _ sursaTis<br />
IV jgufi _ wylis<br />
V jgufi _ ekologiuri
VI jgufi _ niadagis dabinZureba<br />
VII jgufi _ kosmosis mSvidobiani aTvisebis<br />
maswavlebeli avalebs jgufebs:<br />
gamoiyeneT <strong>saxelmZRvanelo</strong> da informacia warmoadgineT cxrilis<br />
saxiT<br />
problema raSi mdgomareobs anu<br />
arsi<br />
ekologiuri cocxali organizmebis<br />
dro 20 wT<br />
aqtivoba 4<br />
kleba an gadaSeneba<br />
gaakeTeT terminTa ganmarteba:<br />
151<br />
ram gamoiwvia<br />
tyeebis gaCexvam,<br />
brakonierobam<br />
globaluri yovlismomcveli<br />
garemos degradacia<br />
baqteriologiuri iaraRi<br />
toqsikuri nivTierebebi<br />
pesticidebi<br />
trefikingi<br />
sayofacsovrebo aerozolebi<br />
dro 10 wT<br />
gakveTilis dasasruli
gakveTili 2<br />
Tema _ globalizacia _ sikeTe Tu ubedureba<br />
gakveTilis miznebi _ moswavleebi gaecnobian globalizaciis arss<br />
da masTan dakavSirebul movlenebs. aseve<br />
mosazrebebsa da mimdevrebs;<br />
imsjeleben globalizaciis dadebiT da uar-<br />
yofiT mxareebze;<br />
gamoTqvamen mosazrebebs globalizaciis pro-<br />
gresulobisa da safrTxis Sesaxeb.<br />
enobrivi mizani _ moswavleebi SeZleben globalizaciis safrTxee-<br />
bisa Tu dadebiTi mxareebis dasaxelebas da<br />
CamoTvlas; iswavlian da aiTviseben globaliza-<br />
ciasTan dakavSirebul terminTa ganmartebebs.<br />
Sesaswavli leqsika / terminebi _ globalizacia, internacionali-<br />
zacia, liberalizacia, universalizacia,<br />
vesternizacia, deteritorizacia, globalisti-<br />
ka, hiperglobalistebi, skeptikosebi, trans-<br />
formacionistebi.<br />
dro _ 45 wuTi<br />
resursebi _ <strong>saxelmZRvanelo</strong>, dafa, carci.<br />
152
aqtivoba 1.<br />
aqtivobebi<br />
maswavlebeli gakveTilis axsnas iwyebs nacnobi da ucnobi cnebebis<br />
_ globaluri problemebisa da globalizaciis SedarebiT.<br />
globaluri problemebi globalizacia<br />
dro 10 wT<br />
aqtivoba 2<br />
maswavlebeli moswavleebs sTxovs <strong>saxelmZRvanelo</strong>Si gaecnon<br />
masalas ,,globalizaciis cneba da arsi’’.<br />
dro 5 wT<br />
153
aqtivoba 3<br />
maswavlebeli avalebs wyvilebs:<br />
gamoiyeneT wakiTxuli da gansazRvreT globalizaciis dadebiTi da<br />
uaryofiTi mxareebi<br />
dro 10 wuTi<br />
aqtivoba 4<br />
dadebiTi uaryofiTi<br />
maswavlebeli wyvilebs aZlevs davalebas:<br />
gaecaniT masalas <strong>saxelmZRvanelo</strong>Si da gansazRvreT, vin arian<br />
hiperglobalistebi, skeptikosebi da transformacionistebi?<br />
hiperglobalistebi skeptikosebi transformacionistebi<br />
dro 10 wuTi<br />
154
aqtivoba 5<br />
maswavlebeli moswavleebs afasebs saklaso davalebebis komponent-<br />
Si.<br />
Sefasebis kriteriumebi SeiZleba iyos:<br />
- yuradRebis mobilizeba da CarTuloba<br />
- teqstze muSaoba<br />
- SinaarsSi wvdoma da davalebis sizuste<br />
- davalebis droulad esruleba<br />
- wyvilSi TanamSromloba<br />
qulebi 0, 1, 2.<br />
gakveTilis bolos maswavlebeli klass aZlevs weriT saSinao da-<br />
valebas:<br />
globalizacia _ progresi Tu safrTxe.<br />
dro 5 wuTi<br />
gakveTilis dasasruli.<br />
155
ekomendebuli funqciuri frazebi sxvadasxva<br />
sagnis maswavleblebisTvis<br />
1. misalmeba da socialuri kontaqti<br />
_ dila mSvidobisa!<br />
_ gamajobaT! rogor brZandebiT?<br />
_ gamarjobaT, bavSvebo! dasxediT!<br />
_ gamajobaT! daviwyoT muSaoba!<br />
_ mogesalmebiT! daikaveT Tqveni adgilebi!<br />
2. moswavlis gamokiTxva, misi gamoZaxebis gziT<br />
_ ... (moswavlis saxeli), modi, geTayva, mogviyevi ... !<br />
_ ... (moswavlis saxeli), gTxov, gamodi dafasTan!<br />
156<br />
danarTi<br />
_ ... (moswavlis saxeli), SegiZlia ganmarto / Camoayalibo / daa-<br />
saxelo / dawero / gvaCveno ... ?<br />
_ ... (moswavlis saxeli), gTxov, ganmarte / Camoayalibe / daasax-<br />
ele / CamoTvale / dawere / gvaCvene ... !<br />
3. movaleobebis gadanawileba<br />
_ msurvelebi xom ar arian?<br />
_ mWirdeba damxmare, romelic... .<br />
_ romel Tqvengans surs?<br />
_ aris vinme, vinc mzad iqneboda... ?<br />
_ Tu arc erTs ar surs, maSin gTxov Sen, ... (moswavlis saxeli),<br />
moitane / gaarkvie... !<br />
_ me gavanawileb movaleobebs.
_ kargi, ... (moswavlis saxeli), gTxov moitane...! xolo Sen, ...<br />
(moswavlis saxeli), unda gawmindo dafa!<br />
_ Semdeg kviraSi ... (moswavlis saxeli) da ... (moswavlis saxeli)<br />
Seasruleben Semdeg movaleobebs: ...<br />
_ Semdeg kviraSi morigeebi iqnebian ... (moswavlis saxeli) da ...<br />
(moswavlis saxeli).<br />
_ ... (moswavlis saxeli), gTxov, daarige furclebi / gawminde<br />
dafa / moitane wignebi / daalage klasi / gaaRe fanjara!<br />
neli!<br />
_ ... (moswavlis saxeli), Sen iqnebi TamaSis wamyvani / xelmZRva-<br />
4. gancxadebebi<br />
_ dRes viwyeb axal Temas ... -is Sesaxeb.<br />
_ gakveTilis bolos Catardeba testi / Tavisufal Temaze ... .<br />
_ axla gagacnobT sakontrolo samuSaos Sedegebs.<br />
_ Semdeg gakveTilze muzeumSi mivdivarT eqskursiaze.<br />
_ xval mokle gakveTili iqneba, radganac skolaSi Tojinebis<br />
Teatris speqtakli / sportuli Sejibri / maswavlebelTa kreba<br />
tardeba.<br />
_ momaval kviraSi / Semdeg gakveTilze sakontrolo weraa.<br />
_ paraskevs, 18 saaTze mSobelTa krebaa.<br />
_ yuradReba! gakveTilebis cxrili Seicvala!<br />
_ am gakveTilis Semdeg ... .<br />
5. saSinao davalebebis akreba<br />
_ gadaSaleT Tqveni rveulebi.<br />
_ saSinao davaleba yvelam ukve dawera / Seasrula / gaakeTa /<br />
gaigo / SeZlo dasruleba.<br />
157
6. wina gakveTilis Temis gameoreba<br />
_ gasul / wina gakveTilze Cven vsaubrobdiT / davwereT ... .<br />
_ gavimeoroT mTavari cnebebi!<br />
_ gaixseneT cnebebi, romelic ganvixileT ... !<br />
_ ra darCa TqvenTvis gaugebari wina gakveTilze axsnili<br />
masalidan?<br />
_ gavixsenoT ramdenime faqti / TariRi / cneba / wesi / mizezebi /<br />
warmoqnis mizezebi!<br />
_ daasaxeleT wina gakveTilze naswavli terminebi!<br />
_ CamoayalibeT ...!<br />
_ gadaSaleT wignebi da gaimeoreT ...!<br />
7. axali Temis wardgena<br />
_ am kviraSi ganvagrZob saubars ...-is Sesaxeb.<br />
_ dRes gavecnobiT ... .<br />
_ daviwyoT ... Temis ganxilva / Seswavla.<br />
_ dRes SevavsebT ... -is Sesaxeb Semajamebel cxrils.<br />
_ aseTi problemis gadawyvetas SevecdebiT: ... .<br />
_ Tqven ras fiqrobT, ra aris ... ?<br />
_ dRes wina gakveTilze dawyebul Temis ... Sesaxeb gavagrZelebT<br />
musaobas / saubars.<br />
8. Temis, konkretuli detalebis ganmarteba:<br />
8.1. SekiTxvebi<br />
Txovna, gamoTqvan azri:<br />
_ ras fiqrob am sakiTxze / Temaze / mosazrebaze?<br />
_ ra azri / warmodgena gaqvs am sakiTxze?<br />
158
_ ras fiqrob ...-ze?<br />
_ eTanxmebi am mosazrebas / gamonaTqvams?<br />
_ safuZvlianad geCveneba es Tu ara?<br />
_ Sen ra mosazreba gaqvs?<br />
_ eTanxmebi amas?<br />
_ Sen rogor geCveneba?<br />
SekiTxvebi faqtebis Sesaxeb:<br />
_ romelia udidesi ... ?<br />
_ ra aris umTavresi ... ?<br />
_ rodis daiwyo / dasrulda ... ?<br />
_ sad mdebareobs ... ?<br />
_ ra simaRlisaa... ?<br />
_ romel jgufs miekuTvneba ... ?<br />
_ sad gaemgzavra ... ?<br />
_ ramden xans iarseba ... ?<br />
_ ra iyo ... ?<br />
Txovna, ganmarton:<br />
_ es rogor xdeba?<br />
_ Seni sityvebiT agvixseni!<br />
_ ra aris am moqmedebis mizezebi / Sedegebi?<br />
_ risTvis iqneboda es sasargeblo ... ?<br />
_ ratom moxda ... ?<br />
_ rogor gaxda ... ?<br />
Txovna, daamtkicon:<br />
_ SegiZlia ganmarto amwuTas naTqvami?<br />
_ SegiZlia daamtkico Seni mosazreba / gamonaTqvami?<br />
_ SegiZlia raime dokumentis / avtoritetuli avtoris citireba?<br />
159
_ es mosazreba safuZvlianad geCveneba?<br />
ras fiqroben danarCenebi?<br />
daskvnis gakeTebis Txovna<br />
_ gTxov, miTxari ra aris am TavSi / naSromSi ZiriTadi /<br />
mniSvnelovani?<br />
_ ra iyo am Tavis / naSromis mTavari azri?<br />
_ gTxov, am Tavis / naSromis / Temis Sesaxeb Sesaxeb mokle<br />
Sinaarsi dawere!<br />
_ rogor ggonia, ra iyo umniSvnelovanesi TariRebi / movlenebi /<br />
adgilebi am ... ?<br />
8.2. plakatebis da sxva vizualuri masalis<br />
gamoyeneba<br />
_ plakatze gamosaxulia / naCvenebia ... .<br />
_ dRevandel gakveTilze gamoviyenebT plakats / sqemas / films,<br />
raTa vnaxoT ... .<br />
_ ras adasturebs es eqsperimenti / es savarjiSoebi...?<br />
_ wignSi mocemuli naxatebi / gamosaxulebebi / cxrilebi<br />
gvaZlevs informacias ... .<br />
_ rukaze / wignSi / cxrilSi / koleqciaSi / cxrilSi SegiZliaT<br />
ixiloT ... .<br />
_ ra saintereso faqtebi / movlenebi naxeT am ... ?<br />
8.3. terminologia<br />
_ gavimeoroT aTvisebuli terminebi!<br />
_ amoiwere terminebi teqstidan! ganmarte isini!<br />
_ ipove teqstSi terminis aseTi ganmarteba: ... !<br />
_ es sityva ... TargmanSi niSnavs ... .<br />
_ es termini rveulSi CaviniSnoT!<br />
160
8.4. mniSvnelobis, Targmanis Sesaxeb SekiTxvebi<br />
_ ra aris am sityvis mniSvneloba / cnebis definicia?<br />
_ es cneba Seni sityvebiT ganmarte!<br />
_ rogor iTargmneba es ... enaze?<br />
_ rogor iTqmis es ... enaze?<br />
8.5. kiTxva<br />
_ waikiTxe teqsti wignis ... gverdze!<br />
_ ra aris teqstis mTavari azri / dedaazri?<br />
_ waikiTxe teqsti da dawere gegma / mokle Sinaarsi!<br />
_ ipove teqstSi aseT kiTxvebze pasuxebi: ... !<br />
8.6. Temebis dakavSireba axali Temis axsnis dros<br />
movlenebis Tanmimdevroba<br />
_ pirvel rigSi, ... , Semdeg ... .<br />
_ daviwyoT imiT, rom ... .<br />
_ upirveles yovlisa ... .<br />
_ Tavidan ... .<br />
_ daaxloebiT 2000 wels ... .<br />
_ maSin ... da Semdeg ... .<br />
_ ese igi ... amis Sedegad ... .<br />
_ am drois ganmavlobaSi ... .<br />
_ da bolos ... .<br />
_ dasasrul ... .<br />
movlenebis mniSvneloba:<br />
_ yvelaze mniSvnelovani, rac unda gavigoT, aris ... .<br />
_ mTavari problema is iyo, rom ... .<br />
_ kidev ufro mniSvnelovani is iyo, rom ... .<br />
_ gasaocari is iyo, rom ... .<br />
161
azris gamoTqma:<br />
_ Cemi azriT, ... .<br />
_ me vfiqrob, rom ... .<br />
_ me mimaCnia, rom ... .<br />
_ me vityodi, rom ... .<br />
_ SesaZlebelia, ise iyos, rom ... ?<br />
_ SesaZlebelia, rom ... .<br />
_ me maqvs eWvi, rom ... .<br />
_ me vgrZnob, rom ... .<br />
_ veWvob, rom ... .<br />
_ oficialuri azri aris - ... .<br />
SeTavazeba:<br />
_ me maqvs SemoTavazeba ... .<br />
_ SegviZlia ... .<br />
_ iqneb SegviZlia ... ?<br />
_ erTi xerxi, romlis daxmarebiTac SegviZlia situaciis gaum-<br />
jobeseba, aris ... .<br />
_ ar SegviZlia ... ?<br />
_ iqneb mogvesinja ... .<br />
_ Tqvens adgilze me movsinjavdi ... .<br />
_ adre Cven yovelTvis ... .<br />
_ tradiciuli midgoma aseTia: ... .<br />
_ ase moviqceT: ... .<br />
_ xom ar ajobebda, rom ... ?<br />
raime TemaSi CaRrmaveba:<br />
_ aqve ... .<br />
_ kidev ... .<br />
162
_ kidev ufro ... .<br />
_ aq gviCndeba SekiTxva ... .<br />
_ Tumca, ZiriTadi azri isaa, rom ... .<br />
_ am faqtma SeiZleba aseT sakiTxze dagva-<br />
fiqros: ... .<br />
_ mindoda Tqveni yuradReba kidev erTi aspeqtisTvis /<br />
garemoebisTvis / faqtisTvis / sakiTxisTvis mimeqcia.<br />
_ ara mxolod es, aramed aseT ... .<br />
_ garda imisa, rom ... .<br />
_ aqve davZendi, rom ... .<br />
mizezebis ganmarteba:<br />
_ es im mizezebis gamo moxda: ... .<br />
_ amitomac ... .<br />
_ am mizeziT ... .<br />
_ imasTan dakavSirebiT ... .<br />
_ amis gamo ... .<br />
_ ase ... .<br />
_ amis Sedegad ... .<br />
_ Sesabamisad ... .<br />
_ amgvarad ... .<br />
_ es aris imis mizezi, rom ... .<br />
winaswar gansazRvruli situaciebi, winapirobebi:<br />
Tu ase moxdeba, maSin ... .<br />
roca ase xdeba, Cveulebriv ... .<br />
rogorc ki es moxdeba, SegviZlia davelodoT ... .<br />
Tu rodesme aseTi situaciis mowmeni gaxdebiT, yuradRebiT daak-<br />
virdiT, rom ... .<br />
nu eliT, rom ... , sanam, upirveles yovlisa, ar iqneba ... .<br />
163
analizi:<br />
es aris ...-is magaliTi.<br />
es adasturebs, rom ... .<br />
es gavfiqrebinebs, rom ... .<br />
es SeiZleba niSnavdes, rom ... .<br />
es SeiZleba iyos ... SemTxveva. es amtkicebs, rom ... .<br />
amis interpretireba SeiZleba, rogorc ... .<br />
moswavlis naTqvamis gameoreba:<br />
_ axla Sen ambob, rom ... .<br />
_ sxva sityvebiT vityodi, ... .<br />
_ Tu sworad gagige, gindoda geTqva, rom ... .<br />
_ Seni naTqvamis gameorebiT ... .<br />
_ Sen migaCnia, rom ... .<br />
wina naTqvamSi Sesworebebis Setana:<br />
_ amiT mindoda meTqva, rom ... .<br />
_ amis safuZvelze vfiqrob, rom ... .<br />
_ vcdilob giTxraT, rom ... .<br />
_ imaves vityvi sxva sityvebiT: ... .<br />
roca mimzidvelad gamoiyureba:<br />
_ gamoiyureba ise, TiTqos ... , magram sinamdvileSi ... .<br />
_ erTi SexedviT SesaZloa ase mogeCvenebaT ... , magram, faqtobri-<br />
vad ... .<br />
upiratesoba:<br />
_ me mirCevnia, rom ... .<br />
_ me ufro momwons, roca Tqven ... .<br />
164
eWvis gamoTqma:<br />
_ eg SesaZlebelia, magram ... .<br />
_ eg simarTlea, magram Tu dafiqrebulxar, rom ... .<br />
_ geTanxmebi, magram gaiTvaliswine, rom ... .<br />
_ eg kargi azria, erTaderTi ... .<br />
_ ki, oRond gaxsovdes, rom ... .<br />
_ eg SesaZlebelia, magram Tu gaiTvaliswine is faqti, rom ... .<br />
sakiTxis sxva aspeqtze yuradRebis gadatana:<br />
_ SesaZlebelia, magram ... .<br />
_ ar dagaviwydes, rom ... .<br />
_ rasac Sen ambob, marTalia, Tumca ... .<br />
_ me mainc mgonia, rom ... .<br />
ganmartebis Txovna:<br />
_ SegiZlia ganmarto, rogor ... ?<br />
_ gTxov gangvimarte Seni pasuxi / azri!<br />
_ SegiZlia ganmarto, ratom airCie es pasuxi?<br />
_ gTxov, gaSale Seni pasuxi!<br />
_ es imas niSnavs, Sen fiqrob, rom ... ?<br />
ganzogadeba:<br />
_ saerTod ... .<br />
_ zogadad Tu ganvixileT ... .<br />
_ zogadad saubrisas ... .<br />
_ Cveulebriv ... .<br />
_ rogorc yovelTvis ... .<br />
_ tipobrivia is, rom ... .<br />
165
ame?<br />
8.9. codnis Semowmeba da gasameorebeli kiTxvebi<br />
_ yvelaferi gaigeT?<br />
_ SekiTxvebi xom ar gaqvT?<br />
_ ... wakiTxvis / mosmenis / yurebis Semdeg gaugebari xom ar aris<br />
_ ras niSnavs es termini / cneba / warmodgena?<br />
_ gTxovT, Tqveni sityvebiT gadmosceT!<br />
_ am TavSi / naSromSi / TemaSi romelia sami mTavari nawili?<br />
_ ra iyo amis naklovaneba / gamomwvevi mizezebi / safuZveli?<br />
_ rogori Sedegebi gamoiwvia arCevnebma / skandalma / gamoyofam<br />
/ gaerTianebam?<br />
saxeb.<br />
_ rogori gamoxmaureba / Sedegebi mohyva am movlenebs?<br />
9. miTiTebebi samuSaos organizebis Sesaxeb<br />
jgufuri samuSao<br />
_ dRes Cven jgufebSi / wyvilebSi vmuSaobT!<br />
_ daiyaviT patara jgufebad 3-dan 5-mde adamiani jgufSi!<br />
_ danarCens wyvilebSi muSaobiT SevasrulebT!<br />
_ davaleba jgufSi waikiTxeT!<br />
_ dawereT ... , ris Sesaxebac SeTanxmdiT!<br />
_ dainawileT movaleobebi jgufSi!<br />
_ 15 wuTis Semdeg unda moyveT Tqveni samuSaos / miRwevebis Se-<br />
_ jgufidan erTi adamiani gamoyaviT / airCieT jgufSi erTi ada-<br />
miani, romelic Tqvens azrs gagvacnobs da erTi - romelic infor-<br />
macias Caiwers!<br />
166
miTiTebebi jgufSi diskusiis dros<br />
_ pirvel rigSi, daiyaviT jgufebad!<br />
_ pirvel jgufs eqneba Tema ... , meore jgufs eqneba ... da mesame<br />
jgufs eqneba ... .<br />
_ airCieT erTi, vinc ilaparakebs da erTi adamiani, vinc yvela-<br />
fers Caiwers!<br />
_ TiToeulma moswavlem unda moamzados moTxroba Tavisi idee-<br />
bis / faqtebis da maTi CarTviT / maT gaacnos danarCenebi.<br />
_ gTxov, Cvenc gagvacani Seni azri!<br />
_ Sen ra azris xar?<br />
_ Sen rogor fiqrob?<br />
_ mogviyevi!<br />
_ Seadare Seni mosazreba jgufis mosazrebas!<br />
_ isaubre da sakiTxi ganixile Seni jgufis wevrebTan!<br />
_ daasabuTe Seni mosazreba magaliTebis / konkretuli faqtebis<br />
daxmarebiT!<br />
_ roca Tqvens jgufebSi yvelani mzad iqnebiT, mogviyveT, Tu ra<br />
gaakeTeT, Cven yuradRebiT mogismenT.<br />
_ Seni referati / aRmoCena yvelas gagvacani!<br />
_ daakonkrete Seni ideebi!<br />
_ sxvebsac SesTavaze azri gamoTqvan da SekiTxvebi dasvan!<br />
TamaSebi rolebis ganawilebiT<br />
_ dRe rolebSi TamaSi monawileobas miiReben ... .<br />
_ gTxovT, gadiT da derefanSi daicadeT!<br />
_ rolebis CamonaTvali waikiTxeT!<br />
_ TamaSi wamyvani iqneba ... .<br />
_ airCieT da gainawileT rolebi Tqvens jgufSi!<br />
_ mayureblebo, daaxasiaTeT msaxiobebi!<br />
167
individualuri davalebebi<br />
_ amjerad individualurad vmuSaobT!<br />
_ yuradRebiT waikiTxe davaleba!<br />
_ damoukideblad Seavse / Seasrule ... !<br />
_ ipove ... / Seadare ... / daadgine ... / daaskveni ... / gvanaxe ... /<br />
daamtkice, rom ... / ipove ... / Camoayalibe ... / daajgufe ... / aRniSne ...<br />
/ moniSne ... / gamoikvlie ... / demonstrireba gaakeTe ... / aRwere ... !<br />
_ Sens gankargulebaSi 10 wuTia.<br />
_ SeTxze ambavi am sityvebis gamoyenebiT!<br />
_ waSale zedmeti sityvebi!<br />
_ gamoiyene cxrili / ruka / atlasi / sayrdeni sityvebi!<br />
_ ipove / moZebne <strong>saxelmZRvanelo</strong>Si / ... gverdze / rukaze ... !<br />
_ daajgufe ... warmoSobis / zomis / simaRlis / mniSvnelovnebis<br />
mixedviT!<br />
_ Seadare sididis / farTis mixedviT!<br />
_ mocemuli gegmis mixedviT aRwere ... !<br />
_ Seadgine ... sqema!<br />
_ gaarkvie ... wyoba / funqciebi!<br />
sakontrolo samuSaoebi da gamocdebi<br />
_ airCieT / moniSneT swori pasuxi!<br />
_ gadaxazeT araswori debuleba / sityvebi!<br />
_ teqstis wakiTxvis Semdeg upasuxeT kiTxvebs da SeavseT<br />
tabula!<br />
_ wereT fanqriT / pastiT!<br />
_ am davalebis Sesrulebis dros ar SeiZleba koreqtoris /<br />
leqsikonis / <strong>saxelmZRvanelo</strong>s gamoyeneba.<br />
_ moifiqreT da uwodeT gamosaxulebas saxeli!<br />
_ ganmarteT am sityvaTa mniSvneloba!<br />
168
saSinao davalebebi<br />
_ gadaSaleT dRiurebi da CaiwereT ... !<br />
_ Semdegi kviris ganmavlobaSi dawereT Tema ... Sesaxeb!<br />
_ dawereT moTxrobis / statiis / Tavis gegma!<br />
_ gaxazeT mTavari!<br />
_ saxlSi unda iswavloT ... Tavis mexuTedan meSvide gverdamde.<br />
10. aTvisebuli Temis mokle Sinaarsi<br />
_ dRes Tqven gaigeT ... .<br />
_ dRevandeli Temis umTavresi nawili iyo ... .<br />
_ axla Tamamad SegviZlia ganvacxadoT, rom ... .<br />
_ warmodgena SeviqmeniT ... Sesaxeb.<br />
_ mokled rom vTqvaT, ... .<br />
_ yovelive naTqvamis gaTvaliswinebiT, ... .<br />
_ adre naswavlis gameorebis Sedegad, ... .<br />
11. klasis gakontroleba<br />
_ gTxovT yuradRebas!<br />
_ nu laparakobT!<br />
_ imuSaveT damoukideblad!<br />
_ gTxovT, nu xmaurobT!<br />
_ wynarad isxediT!<br />
_ imuSaveT odnav Cumad!<br />
_ iyaviT yuradRebiT!<br />
_ usafrTxoebis wesebi daicaviT!<br />
_ nu uSli sxvebs!<br />
169
daT!<br />
12. Sefaseba<br />
_ gmadlobT samuSaosTvis!<br />
_ Zalian kargi namuSevaria.<br />
_ dRes kargi Sedegebi gvqonda!<br />
_ es Sen / Tqven Zalian kargad / kargad gamogivida / gamogivi-<br />
_ mSvenieria! brwyinvalea! sakmaod kargia!<br />
_ brwyinvale naSromia!<br />
_ mSvenieri azria!<br />
_ kargi pasuxia!<br />
_ Tqveni naSromebi Sinaarsiani da sainteresoa.<br />
_ yvelaferi SevZeliT, rac gvqonda dagegmili.<br />
_ dRes Tqven kargad imuSaveT!<br />
_ ratom ar aris yvela piroba Sesrulebuli?<br />
_ rogor moxda, rom ar aris ... ?<br />
_ Tqven zedapirulad imuSaveT.<br />
_ ratom ar gadaamowmeT faqtebi?<br />
_ es saerTod ar Seexeba am Temas.<br />
_ ase Tu imuSaveT, Sors ver wavalT.<br />
_ am naSroms azri saerTod ar aqvs.<br />
_ darwmunebuli var ukeT SegeZlo.<br />
_ SemdgomSi meti yuradReba miaqcie ... .<br />
_ Sengan ukeTes / ufro moculobiT pasuxs velodi.<br />
_ unda Seecado da kidev ukeTesi gamova.<br />
_ ise, ara uSavs, magram dagaviwyda dagewera / gagexaza /<br />
gamogeTvala / dagemtkica ... .<br />
170
13. dasasruli<br />
_ raime SekiTxvebi xom ar gaqvT?<br />
_ yvelaferi gasagebia?<br />
_ Semdeg gakveTilze gavagrZelebT.<br />
_ momeciT dRiurebi, niSnebs CagiwerT!<br />
_ Semdeg gakveTilze moitaneT ... .<br />
_ yvelaze kargi Sedegebi dRes ... hqondaT.<br />
_ gaxsovdeT, rom xval unda wamoiRoT ... !<br />
_ ar dagaviwydeT, rom xval gakveTili 09:45 -ze daiwyeba!<br />
14. damSvidobeba<br />
_ momaval Sexvedramde!<br />
_ SevxvdebiT Semdeg gakveTilze!<br />
_ warmatebiT!<br />
_ gmadlobT, dReisTvis sul es aris.<br />
_ Tavisuflebi xarT.<br />
_ gmadlobT yuradRebisTvis.<br />
_ kargad iyaviT, Semdeg Sexvedramde!<br />
171
ibliografia:<br />
zurab baRaSvili, marika oZeli, komunikaciuri kompetenciis ganvi-<br />
Tareba (2006).<br />
kolin beikeri, bilingvizmisa da bilingvuri ganaTlebis<br />
safuZvlebi. ,,samoqalaqo integraciisa da<br />
erovnebaTSorisi urTierTobebis centris’’ 2010 wlis<br />
qarTuli versiis gamocema.<br />
bilingvuri ganaTleba, samagido wigni maswavleblebisTvis;<br />
Tbilisi, 2009.<br />
kaxa gabunia, enisa da sagnobrivi Sinaarsis integrirebuli swavlebis<br />
Taviseburebebi bilingvur klasSi; bilingvuri<br />
ganaTleba, # 1, 2010.<br />
nino doborjginiZe, maia inasariZe, mosmenisa da zepirmetyvelebis<br />
unaris ganviTareba (2006).<br />
maia inasariZe, maia naWyebia, qarTuli enisa da literaturis swavlebis<br />
Tanamedrove meTodebi; Tbilisi, 2006.<br />
maia inasariZe, nino doborjginiZe, kiTxvis unar-CvevaTa ganviTareba<br />
(2006).<br />
meTodikuri miTiTebani qarTulis, rogorc meore enis swavlebis<br />
procesSi (maswavlebelTa gzamkvlevi); Tbilisi, 2007.<br />
maia meliqiZe, Wabuki qiria, qarTuli enis gramatikis swavleba<br />
(2006).<br />
multilingvuri ganaTlebis programis debuleba, 2010, saqarTvelos<br />
ganaTlebisa da mecnierebis saministro.<br />
marika oZeli, zurab baRaSvili, komunikaciuri kompetenciis ganvi-<br />
Tareba (2006).<br />
saqarTvelos <strong>erovnul</strong>i saswavlo gegmebisa da Sefasebis centri,<br />
<strong>erovnul</strong>i saswavlo gegma; http://www.ncac.ge/index.php?m=854<br />
Salva tabataZe, maia inasariZe, qeTevan CaCxiani, Wabuki qiria<br />
interkulturuli ganaTlebis praqtikuli<br />
<strong>saxelmZRvanelo</strong> maswavleblebisTvis; Tbilisi, 2010.<br />
Wabuki qiria, maia meliqiZe, leqsikaze muSaobis meTodika meore enis<br />
swavlebisas (2006).<br />
nino SaraSeniZe, Secdomebis analizi da maTze muSaoba enis<br />
aTvisebis procesSi; bilingvuri ganaTleba, # 3, 2010.<br />
Tamar jayeli, marine xuciSvili, meore enis swavleba dawyebiT<br />
skolaSi (2006).<br />
Tamar jayeli, marine xuciSvili, weris unar-CvevaTa ganviTareba<br />
(2006).<br />
172
English Language Arts, A Curriculum Guide for the Middle Level (Grades 6-9) Saskatchewan<br />
Education<br />
English Language Arts 6-9: A Bibliography for the Middle Level<br />
Tibinská, Eva, Teória a prax jazykového vzdelávania v oblasti materinského jazyka na<br />
základných školách na Slovensku. - In: Studia Academica Slovaca. 30.<br />
Prednášky XXXVII. letného seminára slovenského jazyka a kultúry.<br />
Red. J. Mlacek. Bratislava, Stimul - Centrum informatiky a vzdelávania<br />
FF UK 2001, s. 315 - 328.<br />
Tibinská, Eva, Základné zásady didaktiky a metodiky vyučovania slovenčiny ako cudzieho<br />
jazyka. In: Studia Academica Slovaca 34. Prednášky XLI. letného<br />
seminára slovenského jazyka a kultúry.Ed. J.Mlacek, M. Vojtech. Bratislava,<br />
Stimul - Centrum informatiky a vzdelávania FF UK 2005, s.<br />
165 -173.<br />
Čvrtníčková, D. a kol.: Cieľové požiadavky na hodinách SJaL<br />
Metodická príručka prináša nové chápanie problematiky výučby SJaL<br />
Čvrtníčková, D. a kol.: Klasifikácia slohových prác<br />
Anotácia: Súbor žiackych slohových prác niektorých žánrov a ich klasifikácia.<br />
Dagmar Čtvrtníčková<br />
ŠPECIALIZAČNÉ INOVAČNÉ ŠTÚDIUM,Názov projektu: Inovácia obsahu a metód<br />
vyučovania SjaL<br />
Ministerstvo školstva Slovenskej republiky, UČEBNÉ PLÁNY PRE 1. AŽ 9. ROČNÍK<br />
ZÁKLADNÝCH ŠKÔL, Schválilo Ministerstvo školstva Slovenskej<br />
republiky , 2003<br />
Brasee, E.N. & Capelluti, J. Dissolving boundaries: Toward an integrative curriculum.<br />
Columbus,1995<br />
Jacobs, H.H. Mapping the big picture: Integrating curriculum and assessment, Alexandria,<br />
1997<br />
Martinello, M.L. & Cook, G.E. Interdisciplinary inquiry in teaching and learning. New<br />
York: Merrill, 1994.<br />
173
gamomcemloba<br />
`saimedo~<br />
174