28.07.2013 Views

saxelmZRvanelo gamoicema euTos erovnul umciresobaTa ...

saxelmZRvanelo gamoicema euTos erovnul umciresobaTa ...

saxelmZRvanelo gamoicema euTos erovnul umciresobaTa ...

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

<strong>saxelmZRvanelo</strong> <strong>gamoicema</strong> <strong>euTos</strong> <strong>erovnul</strong> <strong>umciresobaTa</strong> umaRlesi<br />

komisris ofisis mxardaWeriT proeqtis `multilingvuri ganaTlebis<br />

reformis mxardaWera saqarTveloSi~ farglebSi.<br />

<strong>saxelmZRvanelo</strong>Si wamodgenili mosazrebebi ekuTvnis `samoqalaqo<br />

integraciisa da erovnebaTSorisi urTierTobebis centrs~ da SesaZloa<br />

ar emTxveodes <strong>euTos</strong> euuk-is Tvalsazriss.<br />

The textbook is published in the framework of the project `Supporting Multilingual<br />

Educational Reform in Georgia`. The project is funded by the office of<br />

OSCE High Commissioner on National Minorities. The contents of this publication<br />

are the sole responsibility of Center for Civil Integration and inter-Ethnic Relations<br />

(CCIIR) and can in no way be taken to reflect the views of the OSCE High<br />

Commissioner on National Minorities.<br />

redaqtori:<br />

Salva tabataZe<br />

2


ISBN 978-9941-0-3086-4<br />

Tamila CubiniZe<br />

maia inasariZe<br />

nino SaraSeniZe<br />

kaxa gabunia<br />

enisa da sagnis integrirebuli swavleba<br />

zogadsaganmanaTleblo skolebis<br />

sabazo da saSualo safexurebze<br />

UDC(uak)37.016+37.016:81-02831 e-688<br />

Tbilisi<br />

2010 weli<br />

3


Sinaarsi<br />

Sesavali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5<br />

Tavi I . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11<br />

1. enis swavlebis roli da mniSvneloba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11<br />

2. mSobelTa CarTuloba bilingvuri swavlebis procesSi . . . . . . . 14<br />

3. ra midgomebi arsebobs enis swavlebaSi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17<br />

4. meore enis swavleba sagnobriv Sinaarsze dafuZnebiT . . . . . . . . 20<br />

5. moswavleTaTvis enis aTvisebis procesSi<br />

gamosayenebeli ZiriTadi principebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

6. enis aTvisebis xelSemwyobi da xelis SemSleli aqtorebi . . . . . 29<br />

7. pedagogTa TanamSromloba bilingvuri swavlebis procesSi . . . . 31<br />

8. mSobliuri enis roli bilingvuri ganaTlebis procesSi . . . . . . 34<br />

Tavi 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39<br />

1. teqstebze muSaoba bilingvuri ganaTlebis procesSi . . . . . . . . . 39<br />

2. grafikuli organizatorebis gamoyeneba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44<br />

3. Secdomebze muSaoba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52<br />

4. bilingvuri gakveTilis Sefaseba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62<br />

Tavi 3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67<br />

1. bilingvuri gakveTilis dagegmva . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67<br />

2. bilingvuri gakveTilis dagegmvis etapebi . . . . . . . . . . . . . . . . . 69<br />

Tavi 4 qarTuli enisa da geografiis integrirebuli swavlebis<br />

sanimuSo gakveTilebi da Tematika. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

danarTi (rekomendebuli funqciuri frazebi<br />

sagnis maswavleblebisTvis) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br />

4<br />

27<br />

81<br />

156


Sesavali<br />

winamdebare wigni bilingvuri ganaTlebis maswav-<br />

leblebisTvisaa gankuTvnili. misi mizania meToduri daxmareba<br />

gauwios sabazo da saSualo skolis pedagogebs bilingvur<br />

klasebSi saswavlo masalis Tematur dagegmvaSi, gakveTilebis<br />

dagegmvasa da SefasebaSi.<br />

gzamkvlevis am nawilSi mimoxilulia is sakiTxebi, romlebic<br />

maswavlebelma saswavlo masalis dagegmvisa da swavlebis procesSi<br />

unda gaiTvaliswinos. es aris moswavlis swavlis stili da<br />

inteleqtis saxeebi, aseve motivaciis xelSemwyobi faqtorebi. aqve<br />

maswavleblebi gaecnobian Tematur dagegmvis komponentebsa da<br />

gakveTilis dagegmvis zogad principebs; aqve iqneba rekomendaciebi<br />

da axsna-ganmartebebi Sefasebis miznebze, tipebze, saxeebsa da<br />

meTodebze.<br />

<strong>saxelmZRvanelo</strong>s meore nawilSi Cven maswavleblebs<br />

SevTavazebT bilingvuri gakveTilebis scenarebs.<br />

5<br />

* * *<br />

ganaTlebis sistemam aucileblad unda gaiTvaliswinos<br />

enobrivi politikis sakiTxebi. ganaTlebis procesi, romelic,<br />

codnis SeZenasTan erTad, moicavs socialuri da kulturuli<br />

faseulobebis dauflebas, xorcieldeba enis saSualebiT.<br />

enis matarebelTa transnacionaluri ganlagebis gamo, erTi da<br />

igive ena erT qveyanaSi SeiZleba warmoadgendes saxelmwifo enas,<br />

meoreSi ki _ <strong>erovnul</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enas (magaliTad, somxuri da<br />

azerbaijanuli enebi, romlebic saqarTvelos teritoriaze


<strong>umciresobaTa</strong> enebia, somxeTsa da azerbaijanSi ki - saxelmwifo<br />

enebi). garda amisa, arsebobs adgilobriv eTnikur <strong>umciresobaTa</strong><br />

garkveuli raodenoba, romlebic sakmaod mcirericxovanni arian da<br />

saukuneTa ganmavlobaSi cxovroben SezRudul teritoriaze<br />

(magaliTad, afxazebi, bacbebi). xsenebuli jgufebis warmomavloba<br />

da enebi gansxvavdeba umravlesobis eTnikuri warmomavlobisa da<br />

enisagan.<br />

udidesi mniSvneloba eniWeba qveynis moqalaqeTa cxovrebaSi<br />

saxelmwifo enis flobas: urTierToba saxelmwifo instituciebTan,<br />

oficialuri dokumentebis Sedgena, diskusiebi da debatebi<br />

parlamentsa Tu sxva saxelmwifo dawesebulebebSi - saxelmwifo<br />

enaze mimdinareobs; Sesabamisad, <strong>umciresobaTa</strong> piradi karieris<br />

ganviTarebisa Tu, sazogadod, qveynis cxovrebaSi CarTulobis<br />

uzrunvelyofis TvalsazrisiT, qarTuli enis daufleba uaRresad<br />

saWiro da aucilebelia. Tumca, faqtia, rom dResdReobiT, kvlav<br />

problemaa umciresobebiT kompaqturad dasaxlebul regionebSi<br />

saxelmwifo enis swavla-swavlebis sakiTxi.<br />

saxelmwifo doneze seriozulad dgeba <strong>erovnul</strong> <strong>umciresobaTa</strong><br />

warmomadgenelTa mozardebisTvis Tanamedrove ganaTlebis sistemis<br />

farglebSi saxelmwifo enis iseT doneze swavlebis sakiTxi, rom<br />

maT SeZlon Sromis bazarze arsebul konkurenciaSi mSobliuri<br />

enis matareblebTan Tanabar pirobebSi miiRon monawileoba.<br />

Tumca, saxelmwifo prioritetebi ar SeiZleba iyos wminda<br />

ekonomikuri. maT unda hqondeT socialuri mimarTuleba im mizniT,<br />

rom mosaxleobas gauadvildes adaptacia socialur-ekonomikuri<br />

reorganizaciis periodSi. is garemoeba, rom mosaxleobis did<br />

jgufebs ar SeuZliaT srulfasovani monawileobis miReba<br />

ekonomikur an socialur cxovrebaSi enobrivi problemebis gamo,<br />

adasturebs enobrivi kompetenciebis gavlenas saxelmwifos<br />

socialur erTianobaze. erTi mxriv, socialuri da politikuri<br />

6


xasiaTis problemebs SeuZliaT daayenon dRis wesrigSi saxelmwifo<br />

enis Seswavla im doneze, rom mosaxleobam ar igrZnos Tavi<br />

ganaTlebasa da profesiul karieraSi daCagrulad. meore mxriv,<br />

igive problemebi axdens regionul da <strong>erovnul</strong> <strong>umciresobaTa</strong><br />

enebis Seswavlis stimulirebas.<br />

bevri mSobeli da Temi miiCnevs, rom Tu bavSvis ganaTlebis<br />

procesSi didi dro eTmoba meore da mesame enas, aman SeiZleba<br />

iqonios uaryofiTi gavlena bavSvis pirvel enaze da mis zogad<br />

ganviTarebaze. mSobliuri enis mniSvnelobis SegrZneba exmareba<br />

adamians imis gansazRvraSi, Tu ra adgili ukavia mas sazogadoebaSi.<br />

ena eTnikuri kuTvnilebis TvalsaCino niSania, amitomac is yvelaze<br />

advilad iqceva xolme ama Tu im eTnikuri jgufis simbolod da<br />

ZiriTad Taviseburebad konfliqtur situaciaSi. gamokvlevebi<br />

aCvenebs, rom konfliqturi situaciis warmoqmnis mizezi xdeba ara<br />

ena, aramed sul sxva problemebi. im dros, rodesac socialuri, da<br />

politikuri faqtorebi SeiZleba gaxdes konfliqtis mizezi, enebi<br />

warmoadgenen araTu problemas, aramed misi gadawyvetis<br />

saSualebasac.<br />

unda ganvasxvavoT erTmaneTisagan is programebi, romlebic<br />

Seqmnilia <strong>umciresobaTa</strong>Tvis im qveynis saxelmwifo enis<br />

swavlebisTvis, sadac isini cxovroben da, meore mxriv, ucxo enebis<br />

swavlebis programebi. meore enis swavleba / Seswavlis saboloo<br />

mizania, <strong>umciresobaTa</strong> warmomadgenlebma aqtiuri monawileoba<br />

qveynis sazogadoebriv cxovrebaSi.<br />

multikulturul sazogadoebaSi yvela wevri unda iyos<br />

Tanasworuflebiani - yvelas (miuxedavad eTnikuri, religiuri Tu<br />

enobrivi sxvaobisa) unda mieces konkurentunarian, Tanaswor<br />

garemoSi arsebobis ufleba.<br />

7


* * *<br />

dResdReobiT saqarTvelos saganmanaTleblo sivrceSi<br />

swavlebis erTaderT formad monolingvuri modeli rCeba:<br />

monolingvuria rogorc dominant (saxelmwifo) enaze mimdinare<br />

swavleba, aseve, eTnikur <strong>umciresobaTa</strong> warmomadgenlebis enebze<br />

mimdinare swavlebis forma: qarTul skolebSi swavlebis ena erTia<br />

(qarTuli); ucxo ena iswavleba, rogorc sagani; aseve, mxolod erT<br />

enaze mimdinareobs swavleba rusul, somxur, azerbaijanul, osur<br />

skolebSi - saxelmwifo ena iswavleba, rogorc sagani, iseve,<br />

rogorc sxva (ucxo) enebi.<br />

es iyo (da dRemde rCeba) sabWouri modeli. ra Tqma unda,<br />

saTanado pirobebis SeqmniT (garemo, ojaxSi salaparako ena,<br />

meTodikurad momzadebuli pedagogebi da sxva) SesaZlebelia<br />

moswavlem garkveul doneze aiTvisos esa Tu is ena, magram,<br />

samwuxarod, arc aseTi pirobebi gvaqvs (gansakuTrebiT, eTnikuri<br />

umciresobebiT kompaqturad dasaxlebul regionebSi) da amocanac<br />

(igulisxmeba konkurenciis gaweva erTian <strong>erovnul</strong> gamocdebSi -<br />

qarTul enaSi) araadekvaturia. maSin, rodesac ganaTlebis sistemis<br />

reforma mowodebulia, saerTod aRmofxvras repetitorobis<br />

instituti, am problemis arseboba Zalauneburad xels uwyobs<br />

(metic - erTaderT SesaZleblobad tovebs) socialuri<br />

TvalsazrisiT gaumarTlebel movlenas.<br />

Sesabamisad, unda vifiqroT institucionalur cvlilebebze -<br />

modelze, romelic principulad Secvlis midgomas saskolo<br />

sivrceSi enobrivi ganaTlebis TvalsazrisiT.<br />

8


9<br />

* * *<br />

saskolo mravalenovani ganaTleba nebismieri bavSvis<br />

momzadebis elementia multikulturul sazogadoebaSi, amasTan,<br />

bavSvis mSobliuri kulturuli garemo ki ar iTrguneba, aramed<br />

viTardeba da ukeT warmoCindeba meore enis garemosTan Sedarebis<br />

fonze.<br />

mravalenovani ganaTlebis (bilingvuri ganaTleba<br />

mravalenovani ganaTlebis konkretuli saxea) ZiriTadi gansxvaveba<br />

monolingvurisgan is aris, rom swavlebis ena mxolod saSualeba ki<br />

ar aris, aramed mizanic. aqedan gamomdinare, orive miznis<br />

(pirobiTad - sagnobrivi da enobrivi) misaRwevad saWiroa<br />

gamudmebuli balansireba sagnobriv Sinaarsze fokusirebul<br />

gakveTilsa da specifikuri enobrivi mimarTulebis gakveTils<br />

Soris.<br />

dasavleTis wamyvan qveynebSi miRebuli forma xdeba meore enis<br />

swavleba Sinaarsze dafuZnebiT (content-based second language teaching),<br />

anu sagnobrivi Sinaarsisa da enis integrirebuli swavleba _<br />

swavlebis meTodika, romelic afarToebs enobriv kompetencias<br />

iseTi konkretuli sagnebis (sabunebismetyvelo, sazogadoebrivi,<br />

esTetikuri) Sinaarsze dayrdnobiT, romelic scildeba enis<br />

swavlebis Cveulebriv, tradiciul gakveTils. maswavlebeli,<br />

konkretuli sagnis swavlebasTan erTad, im enis codnis<br />

gaRrmavebaSic exmareba moswavles, romel enazec xorcieldeba<br />

sagnis swavleba.<br />

sagnobrivi Sinaarsisa da enis integrirebuli swavlebis<br />

mizani, erTi mxriv, saxelmwifo enis saTanado doneze aTviseba,<br />

meore mxriv ki - <strong>umciresobaTa</strong> enebis SenarCunebasa da<br />

ganviTarebaze zrunvaa. aseTi konceptualuri midgoma <strong>umciresobaTa</strong><br />

warmomadgenlebs uxsnis enobrivi da masze, ase vTqvaT, `gadabmuli~


<strong>erovnul</strong>i TviTidentifikaciis dakargvis safrTxis SegrZnebas da<br />

motivacias umaRlebs Semswavlelebsa da maT mSoblebs, Seiswavlon<br />

saxelmwifo ena: maTTvis cxadi xdeba, rom saskolo bilingvuri<br />

ganaTleba mozardis momzadebis instrumentia misi karieruli<br />

winsvlisa da socialur-ekonomikur Tu politikur sferoebSi<br />

warmatebis misaRwevad, amasTan, bavSvis mSobliuri kulturuli<br />

garemo ki ar iTrguneba, aramed viTardeba da ukeT warmoCindeba<br />

meore enis garemosTan Sedarebis fonze.<br />

ganaTlebis tradiciuli sistema umciresobis warmomadgenel<br />

bavSvebs sTavazobs arCevans: an ganaTlebas mSobliur enaze,<br />

romelsac Tan axlavs saxelmwifo enis formaluri swavleba, rac<br />

bavSvebs ar aZlevs saxelmwifo enis srulyofilad Seswavlis<br />

SesaZleblobas, an ganaTlebas saxelmwifo enaze, rac iwvevs<br />

umciresobis mSobliuri enis codnis simwires.<br />

bilingvuri ganaTleba <strong>umciresobaTa</strong> warmomadgenel bavSvebs<br />

sTavazobs orive enis myari codnis SeZenis SesaZleblobas ise, rom<br />

maT es enebi yoveldRiur cxovrebaSi gamoiyenon.<br />

10


Tavi I<br />

1. enis swavlebis roli da mniSvneloba<br />

enis roli adamianis cxovrebaSi ganusazRvrelia: ena ganasxva-<br />

vebs mas cxovelisgan, qmnis adamianad. SeiZleba iTqvas, rom enam<br />

Seqmna adamiani.<br />

adamians sxva cocxal arsebaTagan ganasxvavebs, upirveles yov-<br />

lisa, is, rom mas SeuZlia gamoiyenos sxvaTa mier mopovebuli (war-<br />

sulSi dagrovebuli) codna. es ki enis gareSe warmoudgenelia.<br />

ena xalxis, eris arsebobis upirvelesi niSania. ena ar aris erTi<br />

adamianis, konkretuli piris kuTvnileba - igi sazogadoebrivi mov-<br />

lenaa. metic - ena <strong>erovnul</strong>i msoflxedvaa, samyaros Taviseburi aRq-<br />

ma-Secnoba.<br />

enas ori ZiriTadi funqcia (daniSnuleba) aqvs: upirveles yovli-<br />

sa, igi azrovnebis iaraRia (enis eqspresiuli funqcia); magram<br />

azrovneba warmoudgenelia sazogadoebasTan, xalxTan urTierTobis<br />

gareSe. ase rom, enis meore funqcia uSualod ukavSirdeba pirvels<br />

- igi imavdroulad urTierTobis saSualebaa (enis komunikaciuri<br />

funqcia).<br />

rogorc zemoT iTqva, yoveli ena samyaros Tavisebur xedvas<br />

gvTavazobs da sxvadasxvagvarad aSuqebs cnebebs. erTi da imave cne-<br />

bis or sxvadasxva enaze Seswavla mis sxvadasxva kuTxiT ganxilvas<br />

gulisxmobs. `ramdenic meti ena ici, miT meti kaci xaro~... gadmogv-<br />

cems Zveli qarTuli sibrZne.<br />

11


saxelmwifo enis dauflebis saSualebebis SeTavazebiT, sax-<br />

elmwifo Tavis moqalaqeebs codnasa da CarTulobas sTavazobs.<br />

amasTanave, gansakuTrebiT mniSvnelovania, rom SeTavazeba moxdes<br />

ara mxolod ritorikul doneze, aramed gegmazomieri RonisZiebebis<br />

saxiT. zogadsaganmanaTleblo etapze saxelmwifo enis codnis<br />

uzrunvelyofa erT-erTi pirveli da realisturi amocanaa; amasTa-<br />

nave, cxadia, rom mizanmimarTuli RonisZiebebi mxolod am etapiT<br />

ar unda Semoifarglos. saxelmwifo enis Seswavla yvela asakobrivi<br />

jgufisaTvis unda gaxdes SesaZlebeli, rac uwyveti ganaTlebis<br />

saerTaSoriso mimarTulebasac Tanxvdeba. Tumca dReisaTvis sax-<br />

elmwifo enis swavlebis gaZlierebisaTvis yvelaze bunebrivi<br />

sivrce, rasakvirvelia, skolaa. aq imTaviTve igulisxmeba, rom im<br />

skolebSic, sadac mTeli saswavlo procesi moswavleTa mSobliur,<br />

xolo rusulenovani skolebis SemTxvevaSi _ rusul enaze mimdina-<br />

reobs, qarTuli ena da literatura savaldebulo sagania. Sesabami-<br />

sad, gansakuTrebuli organizaciuli da finansuri Zalisxmevis ga-<br />

reSe problemis gadaWra swored am etapidan aris SesaZlebeli.<br />

Tumca faqtia, rom, iSviaTi gamonaklisebis garda, moswavleebi<br />

skolas ver amTavrebdnen enis codniT aRWurvilebi. aq Tavis rols<br />

TamaSobda qarTuli enobrivi garemos ararseboba, yofiT situa-<br />

ciebSi enis gavrcelebis simwire.<br />

enis Seswavla metad xangrZlivi procesia da did dros moiT-<br />

xovs. yuradReba unda mivaqcioT erT mniSvnelovan detals: sazoga-<br />

dod, ganasxvaveben enobrivi kompetenciis or dones. erTi moicavs<br />

sabazo enobriv kompetencias interpersonaluri komunikaciisaTvis<br />

(siku _ sabazo interpersonaluri sakomunikacio unarebi _ es aris<br />

enis Sre, romelsac viyenebT yofiT situaciebSi da yoveldRiur<br />

urTierTobaSi. enis am Sres bavSvebi iTviseben ezoSi TamaSis,<br />

transportiT mgzavrobis, telefonze saubris, skolaSi<br />

moswavleebTan urTierTobis dros. socialuri urTierTobebi<br />

12


konteqstSia Casmuli da, rogorc wesi, damxmare saSualebebiTaa<br />

ganmtkicebuli _ Jesti, mimika da sxv. isini funqcionaluria da<br />

naklebad moiTxovs kognitur daZabulobas. ena naklebad aris<br />

datvirTuli specifikuri leqsikuri erTeulebiT); meore ki -<br />

kognitur-akademiuri rangis enobriv kompetencias (kalu _<br />

kognitur-akademiuri enobrivi unarebi; kalu aris formaluri<br />

akademiuri swavlis ena. is moicavs mosmenas, laparaks, kiTxvas da<br />

weras sagnobrivi Sinaarsis garSemo).<br />

skola is adgilia, sadac enis orive Sre intensiurad<br />

moqmedebs. swavlisa da cxovrebis sxvadasxva viTarebaSi<br />

moswavleebs orive enobrivi kompetencia esaWiroebaT. enis<br />

efeqturad aTvisebisaTvis, sazogadod, pirvel etapze sabazo<br />

sakomunikacio unarebi unda ganviTardes, rac aratradiciuli<br />

instruqtaJiT ukeT miiRweva.<br />

enebis swavlebis arsebuli, dRes moqmedi saskolo-saswavlo<br />

kursiT SesaZlebelia mxolod pirveli donis (siku) kompetenciebis<br />

daufleba, meore donis (kalu) enobrivi kompetenciis<br />

dasaufleblad ki gacilebiT meti dro da Tvisebrivad sxva tipis<br />

saswavlo strategiis SemuSaveba da damkvidrebaa saWiro; iseTi<br />

strategiisa, romelic moswavles daexmareba am enaze saazrovno<br />

operaciebis Sesrulebas.<br />

swored aseT strategias warmoadgens bilingvuri swavleba.<br />

moswavles uwevs meore enaze konkretuli sagnis Seswavla, rac imas<br />

niSnavs, rom mas uwevs am enaze azrovneba.<br />

13


2. mSobelTa CarTuloba bilingvuri swavlebis procesSi<br />

skola da ojaxi erTmaneTze axdens pirdapir gavlenas da<br />

skolisa da ojaxis TanamSromloba qmnis maqsimalurad efeqtur<br />

saswavlo garemos. bilingvuri ganaTlebis procesSi viTardeba<br />

orenovneba da ormagi wigniereba, radgan skolisa da ojaxis<br />

interesi emTxveva erTmaneTs.<br />

mSoblebs SeuZliaT zegavlena moaxdinon saskolo<br />

urTierTobebze, raTa skolam upasuxos maT moTxovnebs. samwuxarod,<br />

umciresobis moswavleTa mSoblebi gacilebiT iSviaTad<br />

erTiandebian da ayeneben moTxovnebs, realurad ki bilingvizmisa da<br />

bilingvuri ganaTlebis mxardasaWerad maTi xma uaRresad<br />

mniSvnelovania...<br />

skola, ojaxi da Temi urTierTdamokidebuli organizmia da<br />

erTmaneTTan TanamSromlobiT funqcionirebs. mSoblebs mravali<br />

funqcia aqvT; isini arian moxaliseebi, ase vTqvaT, skolis<br />

`arasruli ganakveTis TanamSromlebi~, maswavleblebi saxlSi,<br />

zrdasruli moswavleebi da damxmareebi. ojaxebs SeuZliaT<br />

uzrunvelyon maswavleblebi `codnis fondiT~, rac gulisxmobs<br />

codnasa da informacias, kulturul gamocdilebas, romlis<br />

meSveobiTac es ojaxebi Tavs irCenen, winaurdebian da warmatebebs<br />

aRweven... ojaxis codna, romelic SeiZleba skolam gamoiyenos,<br />

moicavs informacias yvavilebis, xeebis, nargavebis, mcenareTa<br />

Teslebis, soflis meurneobis, wylis ganawilebisa da sanavigacio<br />

sistemebis, administrirebisa da marTvis, cxovelebze zrunvis da<br />

veterinariis, medicinis, manqanaTmSeneblobis, sasoflo<br />

meurneobebis, rewvis, xaliCebis warmoebis eleqtrifikaciis,<br />

xalxuri tradiciebis, simRerebisa da cekvis, saxalxo da bunebrivi<br />

saSualebebiT mkurnalobis, arqeologiis, farikaobis, maTematikisa<br />

14


da biologiis da agreTve uamravi enisa da damwerlobis Sesaxeb.<br />

mSoblebsa da maswavleblebs Soris SesaZlebelia imdenad mWidro<br />

urTierTobebi ganviTardes, rom maswavleblebi iqcnen mSobelTa<br />

socialuri qselis nawilad, rac kidev metad gazrdis mSobelTa<br />

CarTulobas da saswavlo procesis efeqturobas.<br />

aRsaniSnavia, rom Zalian xSirad maswavlebelTa da mSobelTa<br />

urTierToba problematuria, isini xSirad ar TanamSromloben, ver<br />

ugeben erTmaneTs da yalibdeba antagonizmi skolasa da ojaxs<br />

Soris. skolisa da ojaxis urTierTobebis gaanalizebiT xSirad<br />

SesaZlebeli xdeba <strong>umciresobaTa</strong> moswavleebis akademiuri<br />

CamorCenis mizezebis povna da axsna.<br />

mSoblebma aucileblad unda gaacnobieron, rom maT gaaCniaT<br />

uflebebi da valdebulebebi da agreTve Zalaufleba, rom gavlena<br />

moaxdinon sakuTari Svilis ganaTlebis procesze: yvelaze mTavaria<br />

mSoblis dadebiTi damokidebuleba im faqtis mimarT, rom misi<br />

Svili swavlobs or an sam enaze. miuxedavad imisa, rom mSoblebma<br />

SesaZloa ar icodes romelime maTgani, mas mainc Tavisuflad<br />

SeuZlia daexmaros bavSvs, Seiswavlos es enebi. amisaTvis mSobeli<br />

regularulad unda ekiTxebodes bavSvs, ra Temaze saubroben<br />

skolaSi sxvadasxva gakveTilze, ra iyo misTvis mniSvnelovani, ra<br />

ainteresebs da aRelvebs... amiT bavSvi igrZnobs, rom rasac is<br />

akeTebs skolaSi, mniSvnelovani da seriozulia, igi dainteresdeba<br />

ufro metad. kargi iqneba, mSobelma gamoiyenos SesaZlebloba da<br />

iswavlos sakuTari Svilisgan is ena, romelsac ver flobs... es<br />

daexmareba bavSvs TviTSefasebaSi, swavlaSi da, rasakvirvelia,<br />

ganaviTarebs Tavad mSoblis enobriv SesaZleblobebsac.<br />

bevri miiCnevs, rom bavSvs unda elaparakon aramSobliur<br />

enaze, Tu is swavlobs mravalenovan klasSi. sinamdvileSi es ase ar<br />

aris. Tu mSobeli bavSvTan yovelTvis saubrobda mSobliur enaze<br />

da uceb daiwyebs saubars sxva enaze _ warmoiqmneba arabunebrivi<br />

15


situacia, bavSvica da mSobelic igrZnoben Tavs uxerxulad da<br />

Sedegi iqneba sawinaaRmdego... amitom aucilebelia, saxlSi<br />

gaagrZeloT laparaki im enaze, romelzec saubrobdiT adre. bavSvi<br />

sxva enebs mSoblis Carevis gareSec kargad iswavlis mravalenovan<br />

jgufSi.<br />

mSoblebisTvis saukeTeso rCevaa, daamyaron mWidro kontaqti<br />

maswavleblebTan. maswavleblebi iqnebian maTi madlierebi, Tu isini<br />

dausvamen kiTxvebs da mouyvebian, ra problemebi aqvT; aseve,<br />

mizanSewonilia saubari Svilis warmatebebze. erTad unda<br />

ganixilebodes sirTuleebi saSinao davalebebis Sesrulebisas da,<br />

aseve, erTad gamoinaxos gamosavali. bavSvebi da maswavleblebi<br />

iqnebian mSoblebis madlierebi, Tu isini dainteresdebiT, ra xdeba<br />

skolaSi. mSoblebma aucileblad unda miiRon monawileoba<br />

sxvadasxva saxis RonisZiebebSi da daeswron mSobelTa krebebs.<br />

16


3. ra midgomebi arsebobs enis swavlebaSi<br />

zogadad enis Seswavlis (dauflebis) meTodebi SeiZleba<br />

dayvanil iqnes Semdeg nusxamde:<br />

a) ucxo enis originalur wyarosTan Sexeba:<br />

enis matarebelTan urTierToba;<br />

enis matarebelTa metyvelebis mosmena;<br />

radios, magnitofonis, Canawerebis mosmena;<br />

televizoris, videos yureba;<br />

daumuSavebeli da araadaptirebuli teqstebis kiTxva<br />

(Jurnal-gazeTebi, reklamebi, firniSebi da a. S.);<br />

kompiuteruli programebis gamoyeneba;<br />

kompiuterTan urTierToba interaqtiur da avtonomiur<br />

reJimSi;<br />

kursis mosmena, sadac swavleba mocemul ucxo enaze<br />

mimdinareobs.<br />

b) ucxo enaze arsebuli specialurad SerCeuli zepiri<br />

gamoTqmebis an werilobiTi teqstebis gamoyeneba („xelmisawvdomi<br />

informacia“ sawyis etapze);<br />

g) enis matarebelTan uSualo dialogi. magaliTad,<br />

kompetentur mosaubresTan dialogSi monawileoba;<br />

d) ucxo enaze specialurad SemuSavebul da Seqmnil<br />

davalebebSi uSualo monawileoba („gasagebi informacia“<br />

damamTavrebel etapze);<br />

e) TviTswavleba (vinmes xelmZRvanelobiT), dasaxuli miznis<br />

ganxorcieleba da xelmisawvdom saswavlo saSualebaTa gamoyeneba.<br />

kvlevebma gviCvena, rom enebis swavlebis tradiciuli,<br />

gramatikisa da leqsikis dazepirebaze dafuZnebuli moZvelebuli<br />

oficialuri meTodebi, ar aris sakmarisi da rom bavSvebi ukeTesad<br />

swavloben interaqtiuri meTodebiT, roca isini ki ar izepireben,<br />

17


uSualod iyeneben enas. mravalenovani ganaTlebis kidev erTi win<br />

gadadgmuli nabijia, roca igi sxvadasxva enas iyenebs saswavlo<br />

kursis sxvadasxva nawilis Sesaswavlad. amis meSveobiT moswavleebs<br />

aqvT imis SesaZlebloba da stimuli, rom Tavisuflad flobdnen<br />

enebs. mravalenovan swavlebas safuZvlad udevs Zalian moqnili<br />

koncefcia, romelic sxvadasxva modelis gamoyenebas uSvebs,<br />

magaliTad, imis dadgenaSi, Tu saswavlo kursis ra moculoba unda<br />

iswavlebodes TiToeul enaze. gansxvavebuli SeiZleba iyos agreTve<br />

klasebis Semadgenlobac, magaliTad, klasSi garkveul<br />

gakveTilebze SeiZleba iyvnen umciresobisa da umravlesobis<br />

warmomadgeneli bavSvebi. amas didi upiratesoba aqvs sxvadasxva<br />

jgufebis bavSvebis dasaaxloeblad: am gziT uSualod<br />

stimulirdeba integrireba, Semcirdeba erTmaneTis mimarT mtrobis<br />

riski da dasustdeba uaryofiTi stereotipebi, romlebsac zogjer<br />

sxvadasxva saskolo sistema warmoSobs. umravlesobis<br />

warmomadgenel bavSvebs amiT umciresobis warmomadgenel<br />

klaselebTan daaxloebisa da maTi enisa Tu kulturis gacnobis<br />

SesaZleblobac eZlevaT. aqedan gamomdinare, maTSi gaRvivdeba sxva<br />

kulturisa da enis pativiscema iseve, rogorc sakuTarisa. aseTi<br />

bavSvebi ara mxolod ufro tolerantulebi gaizrdebian<br />

mravalferovnebis mimarT, aramed isini ukeTesad gaigeben<br />

mravalferovani sazogadoebis upiratesobas. Semdegi sakiTxi exeba<br />

asakis SerCevas - romeli asakidan SeiZleba mravalenovani<br />

ganaTlebis dawyeba. es is sakiTxia, romelTan dakavSirebiTac<br />

mTeli rigi qveynebis gamocdilebam gviCvena amgvari ganaTlebis<br />

adreul asakSi dawyebis upiratesoba. am dros ZiriTadi aqcenti<br />

gadatanilia patara bavSvebis mier enebis advilad Seswavlis<br />

unarze.<br />

Zalian efeqturad miiCneven mkvlevrebi transenobriv meTods.<br />

transenobrivi meTodi gulisxmobs, rom kiTxva da mosmena<br />

xorcieldeba erT enaze, xolo producireba (laparaki da wera) -<br />

meore enaze da swavlebis procesSi enebis funqciebi xSirad<br />

18


icvleba. magaliTad, gakveTilze moswavleebi kiTxuloben<br />

inglisurad, xolo diskusia am sakiTxze mimdinareobs espanurad,<br />

xolo maswavlebeli diskusiis procesSi akeTebs dazustebebs<br />

inglisurad. gakveTi-lis bolos moswavleebi asruleben weriT<br />

davalebas espanurad. meore gakveTilze enebis daniSnuleba<br />

icvleba, inglisuri gamoiyeneba producirebisTvis, xolo espanuri<br />

_ mosmenisa da kiTxvis unarebis gansaviTareblad...<br />

19


4. meore enis swavleba sagnobriv Sinaarsze dafuZnebiT<br />

saswavlo sagnis Sinaarsisa da enis aTvisebis integrireba<br />

bilingvuri saswavlo procesis erT-erTi mTavari amocanaa,<br />

romelic maswavlebelma unda Seasrulos, raTa Tavisi sagnis<br />

qarTulad swavlebaze warmatebulad gadasvla SeZlos. es marTlac<br />

rTuli problemaa, romlis gadaWrac mxolod maswavlebelTa<br />

TanamSromlobis Sedegad aris SesaZlebeli. aq, upirvelesad,<br />

igulisxmeba qarTulis, rogorc meore enis, maswavleblebsa da sxva<br />

saswavlo sagnebis maswavleblebs Soris aqtiuri da regularuli<br />

TanamSromloba.<br />

bilingvuri ganaTlebis winaaRmdeg erT-erTi mTavari<br />

argumenti is mosazrebaa, TiTqos moswavleebi saswavlo sagans ver<br />

iTviseben meore enis SezRuduli codnis gamo _ maT saswavlo<br />

sagani unda aiTvison enaze, romelic jer kidev aTvisebis<br />

stadiaSia. marTlac, kvlevebi adasturebs, rom akademiuri da<br />

rTuli enis gamoyeneba saswavlo sagnis aTvisebis dros gadaulaxav<br />

sirTuleebs uqmnis im moswavleebs, romelTac swavlebis enis mwiri<br />

codna aqvT. aseve, ar SeiZleba saswavlo sagnis Sinaarsis<br />

Seswavlis gadadeba _ es iwvevs CamorCenas swavlaSi tolebTan<br />

SedarebiT da swavlis survils ukargavs moswavles (ievina, 2009,<br />

gv.79). amas garda, sagnobrivi pedagogebi SiSoben, integrirebul<br />

gakveTilze enobrivi kompetenciebis amaRlebisTvis garkveuli<br />

drois daTmoba daazaralebs <strong>erovnul</strong> saswavlo gegmas mocemul<br />

saganSi (maTematikaSi, fizikaSi, geografiaSi da a.S.), romlis<br />

dafarvac savaldebuloa...<br />

swavlebis enisa da saswavlo sagnobrivi Sinaarsis<br />

integrireba niSnavs enobrivi komponentebis sagnobriv gakveTilebSi<br />

CarTvas. integrirebuli midgoma agebs xids meore enis gakveTilebsa<br />

20


da sagnobriv gakveTilebs Soris. am midgomis gamoyenebis Sedegad<br />

ori dadebiTi Sedegi miiRweva: meore enisa da sxva saswavlo sagnis<br />

masalis (sagnobrivi Sinaarsis) aTviseba.<br />

saswavlo sagnis gakveTilze maswavlebeli saswavlo masalas<br />

moswavlis Semecnebis donis Sesabamisad aswavlis, xolo moswavlis<br />

enis codnis donis Sesabamisad irCevs sakomunikacio aqtivobebs; ase<br />

rom, ena iqceva masalis aTvisebis saSualebad, instrumentad da ara<br />

swavlebis sagnad.<br />

enisa da sagnobrivi Sinaarsis integrirebuli swavleba<br />

ramdenime umniSvnelovanesi unaris ganviTarebas moiTxovs<br />

pedagogisgan: es erTnairad exeba rogorc meore enis pedagogs, aseve<br />

sxva sagnebis maswavleblebsac:<br />

mravalferovani informaciis matareblebis gamoyeneba _<br />

raTa meore enis masala SeZlebisdagvarad martivad aRsaqmeli<br />

gaxdes, maswavlebelma informacia Semecnebis mravalferovani<br />

masalis gamoyenebiT unda miawodos moswavleebs: realuri sagnebis,<br />

cxrilebis, gamosaxulebebis, diagramebis, aseve demonstrirebis,<br />

winaswar wakiTxvisa da weris strategiebis gamoyenebiT.<br />

moswavleebze orientirebuli swavlebis procesis<br />

organizeba _ swavlebis centrSi unda iyos moswavle, misi<br />

interesebi da saWiroebebi. moswavle aris aqtiuri obieqti,<br />

maswavleblis funqciaa, moswavleebis TanamSromlobasa da<br />

TiToeuli moswavlis codnis miRebis procesSi aqtiur CarTvas<br />

Seuwyos xeli. maswavlebelma samuSao ise unda dagegmos, rom<br />

moswav-les analizis unari ganuviTaros, rac asaTvisebeli masalis<br />

SemdgomSi gamoyenebisTvis aris aucilebeli (ievina, 2010, gv. 82).<br />

integrirebuli gakveTilis Catarebas seriozuli momzadeba<br />

esaWiroeba: upirvelesad, gansasazRvria rogorc sagnobrivi, aseve<br />

enobrivi miznebi. gasaazrebeli da dasagegmia TiToeuli aqtivoba _<br />

dasazustebelia SerCeul aqtivobaSi TiToeuli enis _<br />

21


mSobliurisa Tu meore enis _ funqcia (magaliTad, terminebs,<br />

sqemebs, TvalsaCinoebas vadgenT qarTul enaze, aseve, qarTulad<br />

vaZlevT martiv instruqciebs: `upasuxe~, `moyevi gakveTili~,<br />

`Seasrule davaleba~ da sxva); rac Seexeba narativs (magaliTad,<br />

moswavlis mier davalebis moyola), am etapze ar unda vaiZuloT<br />

moswavle, meore enaze daZlios es rTuli davaleba.<br />

integrirebuli midgomis dagegmvisTvis upriania momzadebis<br />

Semdegi xerxi: sanam integrirebuli meTodis gamoyenebas daiwyebdes,<br />

sagnis maswavlebelma unda icodes, Tu ra xerxebs iyenebs meore<br />

enis pedagogi Tavis gakveTilebze. am informaciis misaRebad<br />

maswavleb-lebi erTmaneTis gakveTilebs unda daeswron da klasSi<br />

muSaobis process daakvirdnen. rasakvirvelia, kargia, Tuki sagnisa<br />

da enis maswavleblebi winaswar iqnebian momzadebulebi trenirebis<br />

gziT.<br />

enisa da sxva saswavlo sagnis maswavleblebma, erTad<br />

muSaobis dros, unda daadginon enobrivi sirTuleebi da<br />

moswavlisTvis saWiro unarebi, romlebic Sesabamisi sagnis masalis<br />

aTvisebisTvis aris aucilebeli (magaliTad, <strong>saxelmZRvanelo</strong>s<br />

wakiTxvis unari; savarjiSoebis rveulSi davalebis Sesrulebis<br />

unari; sxvadasxva terminis mniSvnelobis garkvevis unari; sakuTari<br />

azris gamoTqmisa da dasabuTebis unari da sxva).<br />

Semdegi nabiji sagnobrivi da enis maswavleblis erToblivi<br />

muSaobis procesSi im problemebis dadgenaa, romlebic SesaZloa<br />

SeeqmnaT moswavleebs ama Tu im masalis (igulisxmeba sagnobrivi<br />

masala) aTvisebisas. aseTi saxis problemebi SeiZleba warmoiSvas,<br />

magaliTad, imis gamo, rom <strong>saxelmZRvanelo</strong>ebis an sxva, damxmare<br />

teqstebis leqsika zedmetad rTulia. aseT SemTxvevebSi meore enis<br />

maswavlebeli exmareba sagnobriv pedagogs TvalsaCinoebebis<br />

SedgenaSi, sadac maqsimalurad gamartivebuli iqneba Sesaswavli<br />

aucilebeli terminebi da is martivi enobrivi konstruqciebi,<br />

22


omelTa gamoyenebiTac moswavle SeZlebs codnis gamovlenas meore<br />

enaze, ZiriTadi saTqmelis gadmocemas qarTulad.<br />

sagnobrivma maswavlebelma unda daadginos Tavisi sagnis<br />

swavlebis procesSi yvelaze xSirad gamosayenebeli sityvebis<br />

CamonaT-vali. meore enis maswavlebelTan TanamSromlobiT unda<br />

uzrunvelyos am sityvebis sworad gamoyenebis unari. SesaZloa,<br />

Zalian gamoadgeT ZiriTadi sityvebis moswavleebisaTvis winaswar<br />

gacnoba. maswavlebels SeuZlia, gakveTilis ganmavlobaSi<br />

gansakuTrebuli yuradReba gaamaxvilos iseT sityvebze, romelTac<br />

SeuZliaT moswavleTa azrovneba swori mimarTulebiT waiyvanon,<br />

daexmaron mizezSedegobrivi kavSiris povnasa da pasuxebis<br />

moZiebaSi.<br />

integrirebuli gakveTilis axsnisas aucilebelia<br />

mravalferovani vizualuri masalis gamoyeneba; magaliTad, SeiZleba<br />

qaRaldze amowerili da amoWrili, qarTul enaze Sesrulebuli<br />

saWiro terminebis mikroba. es damatebiTi informacia garkveuli<br />

periodis ganmavlobaSi SeiZleba darCes vizualur masalaze<br />

ganTavsebuli. roca darwmundebiT, rom moswavleebma axali<br />

terminebi aiTvises, mikrobili furclebis moxsna SegiZliaT. aseve,<br />

maswavlebelma unda Seqmnas situaciebi, romlebSic mas SeuZlia<br />

darwmundes, rom moswavleebi axal terminebs srulad daeuflnen.<br />

gakveTilis dagegmvisas maswavlebelma unda daisaxos<br />

umniSvnelovanesi miznebi da swored maT moargos Sesabamisi masala,<br />

raTa gamousadegari wvrilmanebisa da detalebis swavlebas<br />

aaridos Tavi. sagnis maswavlebels SeuZlia moZebnos<br />

alternatiuli saswavlo wignebi an sxva masala, romelTa<br />

ganmartebebic ufro Seesabameba meore enis aTvisebis procesSi myof<br />

moswavleebs. maswavlebels, aseve, SeuZlia ukve arsebuli teqstebis<br />

moswavlis enis codnis donis Sesabamisad adaptireba; ar unda<br />

dagvaviwydes, rom saWiroa pirvel rigSi Zalian martivad aRsaqmeli<br />

23


masalis momzadeba axali Temis saswavleblad, xolo Semdeg<br />

gakveTilebze enobrivi mraval-ferovnebis TandaTanobiTi zrda,<br />

sanam Tema srulad iqneba aTvisebuli.<br />

Zalian mniSvnelovania, gakveTilis dasawyisSi miznebi dafaze<br />

daiweros da qarTul enaze xmamaRla davasaxeloT (SesaZlebelia,<br />

moswavleebsac gavameorebinoT es miznebi). sasargeblo iqneba aseve<br />

imis ganmarteba, rom es gakveTili wina da Semdeg gakveTilebTan<br />

mWidro kavSirSia.<br />

sanam moswavleebi raime samuSaos Sesrulebas Seudgebodnen,<br />

maswavlebelma maT savarjiSos sruli aRwera unda gaacnos:<br />

sasurvelia, pedagogma SeZlos am aRweris qarTul enaze wardgena,<br />

Tumca, gaviTvaliswinoT, rom pirobis gageba umniSvnelovanesi<br />

komponentia da mSobliuri enis gamoyenebis SezRudva am<br />

komponentSi mizanSeuwonelia. amis Semdeg maswavlebels SeuZlia<br />

moswavleebs misces ufleba, es davaleba safexurebad Tavad<br />

Seasrulon. es xerxi gansakuTrebiT maTematikisa da sxva zusti<br />

mecnierebebis savarjiSoebis SesrulebisTvisaa xelsayreli.<br />

saWiroa, rom moswavleebs TanamSromlobisa da klasSi<br />

samuSaod urTierTkavSirisTvis winapiroba SevuqmnaT. yovlad<br />

dauSvebelia, rom maswavlebelma mxolod leqciis formati<br />

gamoiyenos _ TviTon ilaparakos bevri, xolo moswavleebi<br />

pasiurebi iyvnen; moswavleebis damoukidebel, wyvilebSi an<br />

jgufebSi muSaoba saukeTeso formaa integrirebuli swavlebisaTvis.<br />

isini aqtiurad unda iyvnen CarTulni gakveTilis yvela monakveTSi.<br />

am SemTxvevaSi moswavleebi kargad aiTviseben rogorc sagnobriv<br />

masalas, aseve, gaiumjobeseben enis codnas. maswavlebelma<br />

xelovnurad unda Seqmnas situaciebi, romlebSic moswavleebs<br />

SesaZlebloba miecemaT, sagnis Sesabamisi leqsika gamoiyenon da<br />

sagnobrivi Sinaarsis Sesaxeb sakiTxebze isaubron, aseve,<br />

werilobiT gamoTqvan azri qarTul enaze.<br />

24


enis aTvisebis procesSi moswavleebi saubrisas Secdomebs<br />

uSveben. es bunebrivi movlenaa. bilingvali maswavlebeli<br />

darwmunebuli unda iyos, rom moswavleebs esmiT informacia da ar<br />

unda miaqcios gadaWarbebiT didi yuradReba orTografiisa da<br />

stilistikis aspeqtebs. ra Tqma unda, maswavlebelma Tavad swori<br />

forma unda SesTavazos, magram misgan gamarTuli metyvelebis<br />

moTxovna gaumarTlebelia. mTavari roli enis sworad gamoyenebis<br />

aTvisebaSi enis maswavlebels uWiravs da ara ama Tu im sagnis<br />

pedagogs.<br />

integrirebuli gakveTilis warmatebuli SedegisaTvis didi<br />

mniSvneloba eniWeba sworad da gemovnebiT SerCeul aqtivobebs.<br />

airCieT aqtivobebi, romlebic moswavleebs daexmareba, Tavad<br />

aRmoaCinon axali informacia; maswavlebeli exmareba moswavleebs<br />

informaciis organizebaSi da Sesasrulebeli moqmedebebis<br />

Tanmimdevrobas ugegmavs. sabunebismetyvelo mimarTulebis an<br />

socialur mecnierebaTa gakveTilebze didi warmatebiT SeiZleba im<br />

xerxebis gamoyeneba, romlebSic moswavleebi proeqtis meTodiT<br />

ikvleven Tavisive arCeul Temas. maswavlebeli moqmedebs rogorc<br />

koordinatori _ moswavle gansazRvravs problemas, eZebs mis<br />

mizezebs, atarebs kvlevebs an eqsperiments da problemis<br />

gadawyvetis gzebs eZebs. enis codnis done, azris gasagebad<br />

gamoTqmis unari da proeqtis SemuSavebis procesSi sxvebis azris<br />

gageba iZens konkretul praqtikul mniSvnelobas. am dros<br />

SesaZlebelia qarTuli enis _ rogorc informaciis mogrovebis,<br />

monacemTa damuSavebis, argumentirebis saSualebad gamoyeneba.<br />

rekomendebulia, maswavlebelma gamoiyenos aqtivobebi,<br />

romlebSic moswavleebisTvis nakluli informaciis moZieba iqneba<br />

saWiro: am tipis aqtivobebs miekuTvneba roluri TamaSebi,<br />

situaciuri, kiTxva-pasuxebis savarjiSoebi, problemebis gadawyveta.<br />

TiToeul moswavles (klasSi an jgufSi) aqvs erTi an ori<br />

25


informaciis fragmenti, romlebic savarjiSos Sesasruleblad aris<br />

aucilebeli, magram ar aris saWiro informaciis srulad miwodeba.<br />

moswavleebma erTad unda imuSaon, unda gacvalon informacia. am<br />

xerxiT maTi metyvelebis da azrovnebis unaris gavarjiSeba da enis<br />

donis gaumjobeseba SeiZleba.<br />

26


5. moswavleTaTvis enis aTvisebis procesSi<br />

gamosayenebeli ZiriTadi principebi<br />

gakveTilze gamoyenebuli terminebi, axali sityvebi da<br />

frazebi gaxadeT moswavleTaTvis gasagebi: moaxdineT maTi peri-<br />

frazireba, gaamartiveT isini, gamoiyeneT Jestikulacia, konteqsti,<br />

realizmi da a.S.<br />

gaxsovdeT, rom gageba (gacnobiereba) da warmoTqma (gadmoce-<br />

ma) ar aris erTi da igive. ar DdaaZaloT moswavleebs, gansakuTre-<br />

biT sawyiss etapze, kiTxvebze pasuxis gacema da sityvebis axsna.<br />

mieciT maT imis saSualeba, rom qceviT da moqmedebebiT moaxdinon<br />

reagireba Tqvens naTqvamze.<br />

praqtikuloba<br />

gadaamowmeT winadadebebi, romelTa warmoTqmasac apirebT<br />

gakveTilze sakuTari TavisaTvis ori SekiTxvis dasmis gziT: vi-<br />

tyodi Tu ara rodesme (davsvamdi Tu ara aseT SekiTxvas) Cems<br />

mSobliur enaze? Cem mier warmoTqmuli azri/SekiTxva dakavSire-<br />

bulia Tu ara im codnasTan da unarebTan, romelTa aTvisebasac va-<br />

pirebT programis mixedviT?<br />

interesunarianoba<br />

moerideT iseTi kiTxvebis dasmas, romelTa pasuxebi winaswar<br />

aris nagulisxmevi.<br />

27


mimzidveloba<br />

airCieT mimzidveli Sinaarsis masala da aseve muSaobis<br />

gasarTobi forma. rodesac maswavleblis mizania moswavlisaTvis<br />

enis ganviTareba, xSirad kiTxvebi da davalebebi warmodgenelia<br />

primitiuli saxiT, inteleqtualuri datvirTvis gareSe.<br />

moswavleebs esaWiroebaT axali, ucnobi masalebi, Secdomebze<br />

swavlis SesaZlebloba. iseTi davaleba, romelic moiTxovs<br />

problemis gadaWras, sadac aris moulodnelobebi, saubrisaTvis<br />

ufro met stimuls warmoadgens, gramatikul savarjiSoebTan<br />

SedarebiT.<br />

mieciT moswavleebs sakmarisad bevri Ria tipis davaleba,<br />

raTa aman gamoiwvios axali daugegmavi sityvebi da struqturis<br />

gadmocemis aucilebloba.<br />

SearCieT iseTi davaleba, romelic moiTxovs erTdroulad<br />

ramdenime unaris CarTvas, gaaerTianeT enobrivi Semoqmedeba da<br />

informatiuli elementebi.<br />

Tanmimdevruloba<br />

gakveTilis dagegmvis procesSi, orientireba moaxdineT<br />

moswavleTa gamocdilebaze, aRwereT, Tu rogor SeuZlia moswavles<br />

axlad SeZenili codnisa da unarebis gamoyeneba, da ramdenad<br />

sasargeblo iqneba maTi gamoyeneba momdevno gakveTilze axali<br />

masalisa da unarebis aTvisebis procesSi.<br />

28


6. swavla-swavlebis principebi zogadsaganmanaTleblo<br />

skolebis sabazo da saSualo safexurebze<br />

bilingvuri swavlebis warmatebiT warmarTvisaTvis aucilebelia<br />

swavla/swavlebis principebis gaTvaliswineba sabazo da saSualo<br />

skolaSi.<br />

principi 1. moswavle swavlobs ukeT, roca iTvaliswineben mis in-<br />

dividualur Taviseburebebs.<br />

amisaTvis maswavlebelma unda:<br />

SearCios swavlebis iseTi meTodebi, romlebic Seesatyvise-<br />

ba moswavlis asakobriv Taviseburebebs;<br />

SesTavazos moswavleebs mravalferovani aqtivobebi, sa-<br />

varjiSoebi, davalebebi maTi individualur TaviseburebaTa<br />

gaTvaliswinebiT (xasiaTi, swavlis stili, inteleqtualuri<br />

unarebi, Zlieri da susti mxareebi).<br />

aRWurvos moswavle saswavlo strategiebiT, romlebic mas<br />

swavlas gauadvilebs da ufro damoukidebels gaxdis.<br />

principi 2. moswavle ukeT iswavlis, Tu mas miecema pirovnuli po-<br />

tencialis ganviTarebis saSualeba.<br />

amisaTvis maswavlebelma unda:<br />

gamoumuSavos moswavleebs dadebiTi damokidebuleba sa-<br />

kuTari Tavis, sxvebis, swavlis, garemomcveli samyaros,<br />

saxelmwifo enis mimarT;<br />

Camouyalibos moswavleebs konstruqciuli damokidebule-<br />

ba Secdomis mimarT da gaacnobierebinos mas, rom Secdoma<br />

29


swavlis procesis ganuyofeli nawilia (Secdomebis gamo-<br />

vlena da gaanalizeba ganapirobebs winsvlas);<br />

mkafiod ganusazRvros moswavles, Tu ras elian misgan;<br />

Seqmnas ndobis atmosfero, sadac iqneba TanamSromloba<br />

da ara konkurencia, Sejibri.<br />

principi 3. moswavle ukeT swavlobs enas, rodesac igi motivirebu-<br />

lia.<br />

amisaTvis maswavlebelma unda:<br />

misces moswavles saSualeba daakvirdes asaTvisebel<br />

masalas damoukideblad, gamoTqvas varaudebi, aRmoaCi-<br />

nos, mixvdes, amoicnos, Seadaros, rasac Tanamedrove<br />

pedagogika codnis konstruirebas, agebas uwodebs;<br />

swavlebis Sinaarsi miusadagos moswavleTa interesebs;<br />

Seqmnas iseTi sakomunikacio, realuri situaciebi, ro-<br />

mlebic mimzidveli iqneba moswavleebisaTvis;<br />

dausaxos moswavleebs realisturi, daZlevadi amoca-<br />

nebi da miznebi, raTa moswavleebma igrZnon warmatebis<br />

gemo;<br />

waaxalisos warmateba, daafasos da Seafasos winsvla.<br />

mniSvnelovania im asakobrivi Taviseburebebis gaTvaliswinebac,<br />

romlebic mniSvnelovnad gansazRvravs warmatebas swavlebasa da<br />

swavlaSi.<br />

am etapze gasaTvaliswinebeli asakobrivi Taviseburebebia:<br />

fizikuri da fsiqikuri puberteti (momwifeba). 11-12 wlidan<br />

individis sulieri organizaciis iseTi cvlileba iCens Tavs,<br />

romelic, pirvel rigSi, mis moqmedebaTa Tu gancdaTa stiqiurad<br />

aRkveTaSi vlindeba. mozardis damokidebuleba movlenebTan da<br />

30


sagnebTan, iseve rogorc socialur sinamdvilesTan, sxvagvaria,<br />

vidre bavSvobis xanaSi. igi SemecnebiTia da ara gulubryvilo.<br />

mozardi cdilobs gaiazros movlenebi, swored amitom am asakSi<br />

iwyeba da Semdeg Zlierdeba mozardis fsiqologiuri da<br />

filosofiuri azrovneba. ganviTarebis am safexurze ”mes” manamde<br />

ramdenadme gaurkveveli cnobiereba icvleba cxadi da<br />

gamokveTili TviTcnobierebiT. masSi iRviZebs kritikuli<br />

damokidebuleba sakuTari Tavis mimarT da ara marto sakuTari<br />

Tavis, aramed sxvebis mimarTac. amitom masTan uxeSi<br />

damokidebuleba, mis kritikaze mZafri reagireba konfliqtis<br />

warmoSobis pirobad iqceva. am konfliqtma SeiZleba<br />

gamousworebebli ziani miayenos mozards. mas yvelaze da<br />

yvelaferze sakuTari Sexeduleba gaaCnia da es maswavlebelma<br />

unda gamoiyenos swavlebisa da swavlis procesSi. misces mas<br />

azris Tavisuflad gamoxatvis saSualeba, maT Soris meore<br />

enazec, ar miaqcios yuradReba aseT dros enobriv Secdomebs.<br />

am periodSi aRmocendeba sakuTari pirovnebis socialuri<br />

aRiarebisadmi Zlieri miswrafeba. mozards uCndeba Zlieri<br />

moTxovnileba, hqondes wona socialur garemoSi. amitom am dros<br />

gansakuTrebuli mniSvneloba eniWeba waxalisebas, sxvebis TvalSi<br />

misi avtoritetis amaRlebas, misi SesaZleblobebis maqsimalur<br />

warmoCenas. am etapze kvlav aqtualuria roluri TamaSebisa da<br />

situaciuri amocanebis gamoyeneba saswavlo procesSi, magram ise,<br />

rom moswavlem ar igrZnos sakuTari ususuroba enaSi. amisaTvis<br />

maswavlebelma winaswar unda moamzados moswavleebi, miawodos<br />

mas is enobrivi konstruqciebi da Sesabamisi leqsika, romlebic<br />

moswavles am amocanebis daZlevaSi daexmareba.<br />

gardamavali asakis erT-erT damaxasiaTebel movlenas<br />

warmoadgens SromiTi unarianobis daqveiTeba. gansakuTrebiT es<br />

SeimCneva vaJebTan. magram amis gadalaxvac SeiZleba, Tu<br />

31


maswavlebeli gamonaxavs swor gzas. erT-erTi piroba,<br />

davaZlevinoT mozards es sirTule, aris is, rom moswavlis<br />

Sroma, Tundac minimaluri SedegiT, dafasebuli da mowonebuli<br />

iqneba. mozardebisaTvis aucilebelia ufrosebis aRiareba, maSin<br />

maT xalisi uCndebaT gaamarTlon maswavlebelTa pozitiuri<br />

Sexeduleba. sakmarisia mozards daakisron ufrosis funqcia<br />

umcrosebis mimarT, rom maT Secvalon swavlisadmi (Sromisadmi)<br />

damokidebuleba. magaliTad, daxmaros umcrosklaselebs<br />

saswavlo proeqtis ganxorcielebaSi, speqtaklis dadgmaSi an<br />

Tundac waukiTxos maT saintereso moTxrobebi / zRaprebi<br />

qarTul enaze.<br />

kidev erTi damaxasiaTebeli Tavisebureba am asakisaTvis aris ara<br />

ubralod urTierTobis moTxovnileba, aramed Zlieri survili _<br />

ipovos gageba sxvebSi. yovel mozardSi Zlieria tendencia iyos<br />

aRiarebuli, gaugon da ar datovon gverdze.<br />

gardamavali asakis, gansakuTrebiT ki misi bolo fazisaTvis<br />

damaxasiaTebelia interesTa sruliad axali wris aRmoceneba.<br />

saxeldobr, mozards uCndeba interesi cxovrebis sxvadasxva<br />

sferos mimarT, gansakuTrebiT ekonomikuri sferos mimarT. man<br />

kargad icis qonebis an karieris mniSvneloba. aqedan gamomdinare,<br />

imis gacnobireba, rom keTildReobis miRweva da cxovrebaSi<br />

adgilis damkvidreba saxelmwifo enis dauflebiT SeiZleba, mas<br />

uRvivebs motivacias da es unda iyos mxardaWerili<br />

maswavleblebis mier.<br />

32


7. enis aTvisebis xelSemwyobi da xelis SemSleli<br />

faqtorebi<br />

xelSemwyobi faqtorebi:<br />

Tavisufali garemo<br />

moswavleebs SeuZliaT icinon, isxdnen TavianT sayvarel po-<br />

zaSi, gadaadgildnen klasSi, saswavlo procesidan miiRon siamovne-<br />

ba.<br />

gariskvis survili<br />

adamianebs, romlebsac uyvarT gariskva, aseve uyvarT gamoc-<br />

noba. isini ar eridebian sasacilo mdgomareobaSi Cavardnas da<br />

Tvlian., rom ,, vinc ar riskavs, is ver imarjvebs.<br />

warmatebaSi darwmunebuli.<br />

1. moswavleebi, romlebic darwmunebulni arian TavianT<br />

warmatebaSi, advilad moiZieben sxva gzas, im SemTxeve-<br />

vaSi, Tu pirveli cda ar gaamarTlebs.<br />

2. moTmineba da gacnobiereba imisa, rom erTbaSad<br />

yvelafris gageba SeuZlebelia.<br />

3. moswavle, romelic martivad miiRebs im faqts, rom<br />

yvelafris gageba erTbaSad SeuZlebelia, im<br />

SemTxvevaSic aqtiurad iTanamSromlebs, Tu davalebis<br />

Sinaarsi Tavidan ar iqneba misTvis srulebiT naTeli.<br />

33


xelisSemSleli faqtorebi:<br />

aRelveba, nerviuloba<br />

yvelaze Zlieri filtri aris nerviuloba. Tu bavSvi nerviulobs,<br />

wrialebs, oflianobs, fexebs iqnevs, es niSnavs, rom enobrivi<br />

informaciis miRebas xvdeba ,,filtri''.<br />

gariskvis survilis arqona.<br />

adamianebi, romlebsac ar uyvarT riski, advilad ikargebian. maT<br />

eSiniaT Secdomebis daSvebis sxvebis TvalSi sasacilod gamoCenis.<br />

warmatebaSi daeWveba.<br />

moswavleebi, romlebsac sakuTari Tavis rwmena ar gaaCniaT,<br />

arc cdiloben, da amas imiT xsnian, rom mainc ar gamouvaT. isini<br />

yovel Secdomas aRiqvamen ara rogorc axlis swavlis<br />

SesaZleblobas, aramed rogorc sakuTar nakls, rom maT ar<br />

SeuZliaT swavla.<br />

didi moculobis informaciasTan Tavis garTmevis<br />

SeuZlebloba.<br />

moswavle romelsac ar SeuZlia imasTan Segueba, rom yvela-<br />

fris erTad gageba SeuZlebelia, maswavleblis mxridan moiTxovs<br />

gamudmebiT axsnas da amJRavnebs mouTmenlobas, Tu maswavlebeli<br />

myisierad ar uxsnis yvela sityvis mniSvnelobas.<br />

34


8. pedagogTa TanamSromloba bilingvuri swavlebis<br />

procesSi<br />

bilingvuri swavlebis procesis warmatebuli realizebisTvis<br />

aucilebelia TanamSromloba moswavleebs Soris, aseve,<br />

maswavleblebs Soris da moswavleTa da maswavleblebs Soris.<br />

aucilebelia, rom am TanamSromlobis mniSvneloba bilingvuri<br />

ganaTlebis mTavarma realizatorebma gaiazron: ara mxolod<br />

qarTulis, rogorc meore enis, maswavleblebma, aramed sxva sagnebis<br />

maswavleblebmac <strong>erovnul</strong> <strong>umciresobaTa</strong> skolebSi. bilingvuri<br />

swavlebis procesis warmatebuli realizeba SeuZlebelia manam,<br />

sanam TiToeuli maswavlebeli mxolod Tavis sagans uRrmavdeba da<br />

imis Semdeg, roca igi gadis klasidan, ar interesdeba romelime<br />

konkretuli klasis mdgomareobiT, ar iqneba informirebuli imis<br />

Sesaxeb, Tu ras da rogor swavloben moswavleebi sxva<br />

gakveTilebze, gansakuTrebiT qarTulis, rogorc meore enis,<br />

gakveTilebze. ramdenime sagnis qarTul enaze swavlis dawyebis<br />

Semdeg izrdeba moswavlis datvirTva. maswavleblebisTvis<br />

sasargeblo iqneboda, xSirad Seikribon da isaubron imaze, Tu ras<br />

swavloben konkretuli klasis moswavleebi TiToeul saganSi. aseTi<br />

saxis informaciis gacvla aucileblad Seuqmnis maT samuSaos<br />

erTmaneTSi SeTanxmebisa da gaiolebis safuZvels. aseve,<br />

maswavleblebs SeuZliaT erTmaneTis gakveTilebs daeswron, raTa<br />

moswavleebis enis codnis doneSi darwmundnen. es TanamSromloba<br />

momgebiani iqneba maswavleblisTvisac, radganac kolegebs Soris<br />

TanamSromloba axali codnis SeZenas uwyobs xels da afarToebs<br />

TiToeuli maswavleblis warmodgenas Teoriisa da praqtikis<br />

gakveTilebze Sefardebis Sesaxeb.<br />

35


Cveulebrivi daxmareba ar niSnavs TanamSromlobas (rac, ra<br />

Tqma unda aseve aucilebelia), es aris samuSao procesis<br />

urTierTSeTanxmeba da kolegisTvis saswavlo gegmis<br />

daregulirebaSi daxmareba. Tu moswavleebi ver xedaven, rom mas-<br />

wavleblebi gundurad muSaoben, verc TviTon moaxerxeben amas.<br />

TanamSromloba unda ganixilebodes rogorc saSualeba, ro-<br />

melic moswavleTa urTierTkontaqts uzrunvelyofs, igi swavlebis<br />

socialuri mxarea. moswavle swavlebis procesSi erTveba, matu-<br />

lobs misi TviTSegneba da Tavdajereba, igi mzad aris riskisTvis,<br />

radganac klasSi dadebiTi socialur emociuri atmosfero sufevs.<br />

aseTi midgomisTvis Sesabamisi garemos Seqmnas, romlis<br />

centrSic moswavlea moqceuli, upirveles yovlisa, gaazreba sWir-<br />

deba, Tu ra unda gakeTdes imisaTvis, rom miRweul iqnes Tanam-<br />

Sromloba viwro gagebiT. es ara mxolod saubars iTvaliswinebs,<br />

aramed kompleqsur midgomas yvela unaris asaTviseblad. magaliTad,<br />

SesaZlebelia, teqsti TiToeulma moswavlem damoukideblad waikiT-<br />

xos, xolo Semdgom wyvilebSi ganixilon igi da mxolod amis Sem-<br />

deg daiwyon imaves ufro did jgufebSi keTeba da, sabolood,<br />

mTelma klasma erTad ganixilos... aseve, weriTi savarjiSoebis Se-<br />

sruleba nebismier safexurze SeiZleba. wakiTxvis an mosmenis win<br />

SesaZlebelia Temis zogadad ganxilva, raTa moswavleebs gavacnoT<br />

da gavuRvivoT interesi.<br />

jgufebSi da wyvilebSi muSaoba moswavleebs Soris Tanam-<br />

Sromlobas zrdis da maswavleblis mTel klasTan saubris auci-<br />

leblobis dros amcirebs. TanamSromlobis gamoyenebiT swavleba<br />

moswavles ayenebs yuradRebis centrSi da radikalurad cvlis<br />

klasikuri swavlebis models, roca maswavlebeli iwyebs saubars,<br />

moswavle mas pasuxobs, Sedegad maswavlebeli mis pasuxs afasebs.<br />

mcirericxovan jgufebSi muSaoba enis Sesaswavlad uaRresad<br />

mniSvnelovania. gasaTvaliswinebelia komunikaciuri swavlebis far-<br />

36


To SesaZleblobebi: uSualo garemo, Tavisufleba da moswavleTa<br />

CarTuloba, aseve, davalebebis diferenciaciis SesaZlebloba. mci-<br />

rericxovan jgufSi iqmneba bunebrivi dialogisTvis ukeTesi piro-<br />

bebi, vidre klasis organizebis nebismieri sxva xerxis gamoyenebis<br />

dros - moswavleebis organizebis es modeli, maswavleblisTvis mi-<br />

sawvdomi meTodebidan, erT-erTi yvelaze moqnili da pozitiuri,<br />

amasTan, integrirebis SesaZleblobis momcemia: jgufSi samuSao<br />

SeiZleba savarjiSoebze iyos koncentrirebuli, rac aviTarebs ro-<br />

gorc sworad, aseve Tavisuflad metyvelebis unars. mas SeuZlia<br />

sworad metyvelebis unaris ganviTarebis swavlebis efeqturobis<br />

gazrdac da moswavleebs jgufurad organizebuli samuSaos Segue-<br />

baSic daexmareba im donemde, rom maT SeZlon Tavisufali metyve-<br />

lebis savarjiSoebis Sesruleba erToblivad. pozitiur Sedegs aZ-<br />

lierebs maswavlebeli `CareviT~ (araformaluri swavlebiT), Ti-<br />

Toeul jgufTan misvliT, rac moswavleebs enis codnis faseul<br />

informacias aZlevs.<br />

37


9. mSobliuri enis roli bilingvuri ganaTlebis procesSi<br />

bilingvurad muSaobis dros ori ena gamoiyeneba, rogorc swav-<br />

lebis saSualeba anu instrumenti: moswavlis mSobliuri (umcire-<br />

sobis) ena da oficialuri (saxelmwifo) ena; an oficialuri ena da<br />

romelime ucxo ena. es ki imas niSnavs, rom maswavleblebi, romle-<br />

bic TavianT sagans moswavleebs bilingvurad aswavlian, muSaoben<br />

erT gundSi: gegmaven saswavlo masalas ara mxolod romelime kon-<br />

kretuli klasisTvis, aramed TiToeuli konkretuli TemisTvis, Se-<br />

saZlebelia raime konkretuli sakiTxisTvisac. am gziT saswavlo<br />

masalis zedmet gameorebas aridebs Tavs, SeTanxmebulia masalis<br />

Tanmimdevroba, aseve saswavlo masalis Seswavlis procesSi gamoye-<br />

nebadi ori enis urTierTTanamSromloba. aseve, mniSvnelovania<br />

swavlebis meTodebis gaazreba. im SemTxvevaSi, Tuki pedagogebi<br />

namdvilad profesionalurad zrunaven TavianTi moswavleebis cod-<br />

nasa da unarebze, yvela maswavleblis samuSao urTierTSeTanxme-<br />

bulia. amis Sedegad gakveTilisTvis gamoyofili dro efeqturad<br />

aris gamoyenebuli.<br />

swavlebis procesSi, ori enis gamoyenebis dros, ZiriTadi<br />

yuradReba unda mieqces konkretuli sagnis masalis aTvisebis pro-<br />

cess. enebi mxolod instrumentebia. mxolod dargis specialists<br />

SeuZlia Tavisi dargis Sesabamisi leqsikis swavleba. enis pedagogs<br />

- arc mSobliuri enis, arc meore enisas - ar SeuZlia iwinaswarme-<br />

tyvelos, SesTavazos da aswavlos yvelaferi romelime konkretuli<br />

enis farglebSi sxvadasxva mecnierebis sferoSi. amitom saswavlo<br />

sagnis maswavlebeli iyenebs, iribad amdidrebs moswavlis leqsikas<br />

da nawilobriv enasac aswavlis maT, imisda miuxedavad, es aris<br />

moswavleebis mSobliuri ena Tu swavlebis procesSi gamoyenebuli<br />

sxva ena.<br />

38


ar aris SemTxveviTi, rom bilingvuri swavlebis meTodolo-<br />

giis sakiTxebis Seswavlisas gansakuTrebuli yuradReba swavlebis<br />

procesSi, gakveTilis msvlelobis dros, enis gamoyenebas eqceva.<br />

enis arCevis ramdenime midgoma arsebobs. maswavlebels gaazrebuli<br />

unda hqondes, anu winaswar unda dagegmos enis gamoyenebis gegma<br />

gakveTilzec, moswavlis damoukidebeli muSaobis drosac, magali-<br />

Tad, saxlSi.<br />

enebis dagegmarebis meTods bevri aspeqti ganapirobebs.<br />

moswavlis asaki, zogadi ganviTareba, mSobliuri enis flobi-<br />

sa da meore enis aTvisebis done, socialuri gamocdileba,<br />

enis praqtikuli gamoyenebis gamocdileba, SesaZleblobebi,<br />

arsebuli codna da unarebi ganapirobebs imas, Tu ra raode-<br />

nobiT unda gamoviyenoT erTi an meore ena.<br />

saswavlo miznebi, davalebebi ganapirobebs, Tu romel enaze<br />

unda tardebodes esa Tu is mecadineoba Tu samuSao.<br />

dabalansebuli saswavlo masalis aTvisebisTvis gamoyofili<br />

drois monakveTis dagegmva ganapirobebs imas, Tu rodis da<br />

romeli ena unda gamoviyenoT axali Temis swavlis, gameore-<br />

bis, ukve naswavli masalis ganmtkicebis an saSinao davalebis<br />

Sesrulebisa Tu Semowmebis dros.<br />

swavlebis meTodebis arCevani ganapirobebs, Tu ras da ra<br />

enaze aswavlis maswavlebeli, Tu rogor da ra enaze muSao-<br />

ben moswavleebi. mniSvnelovania, Tu ramdenad kargad icnobs<br />

maswavlebeli enis swavlebis meTodebs da ramdenad Seswevs<br />

maTi gamoyenebis unari.<br />

saswavlo sagnis Sinaarsi, misi sirTulis safexuri (Teori-<br />

ulica da yoveldRiur praqtikaSi gamoyenebis SesaZlebloba),<br />

sxva saswavlo sagnebTan kavSirSi, SesaZlebelia saswavlo<br />

masalis nawilis yofaSi aTviseba, aseve, meore enaSi, ganapi-<br />

robebs, Tu rodis unda gamoviyenoT erTi an meore ena.<br />

39


gamoyenebuli saswavlo literatura, masala, masSi gamoyene-<br />

buli enis specifika (bavSvebis asakisTvis damaxasiaTebeli<br />

Tvisebebisa da enis ganviTarebis donis Sesabamisi - rogorc<br />

mSobliur enaSi, aseve meore enaSi) gansazRvravs, Tu rogor<br />

da rodis unda daexmaroT moswavleebs ara mxolod saswavlo<br />

masalis aTvisebaSi, aramed, aseve, mis gagebaSi meore enaze.<br />

sxva sagnebSi enis gamoyenebis gamocdileba (maswavleblis<br />

dagegmili) gansazRvravs, Tu ra ician ukve da ra SeuZliaT<br />

moswavleebs meore enis gamoyenebis dros.<br />

moswavlis saWiroebani ganaTlebis miRebis Semdgom procesSi.<br />

aq naxsenebia enebis (mSobliuri Tu meore) gamoyenebis (dagegma-<br />

rebis) mxolod zogierTi aspeqti, romelTa gaTvaliswineba mniSv-<br />

nelovania bilingvuri swavlebisa da swavlis dros. Tumca, kidev<br />

arsebobs TiToeuli saswavlo sagnis aTvisebis pirobebi. mudmivad<br />

unda vadevnoT Tvalyuri imas, Tu ramdenad iTviseben moswavleebi<br />

swavlebis sagans, izrdeba Tu ara meore enis gamoyeneba, umjobesde-<br />

ba Tu ara maTi mSobliuri enis codna.<br />

aqsiomaturia, rom yvelaze kargia swavlebis enad mSobliuri<br />

enis gamoyeneba. fsiqologiuri TvalsazrisiT, mniSvnelovania,<br />

radgan bavSvi avtomaturad iazrebs da unari aqvs, gamoxatos<br />

sakuTari mosazrebebi, roca procesi misTvis nacnob enaze<br />

mimdinareobs. socialurad mniSvnelovania, radgan moswavle<br />

sakuTari Tavis identificirebas axdens sakuTar TemTan.<br />

saganmanaTleblo kuTxiT, is swavlobs ufro swrafad da kargad<br />

mSobliur enaze, vidre misTvis ucxo enaze.<br />

mniSvnelovania, rom sruli Zalisxmeva mivmarToT, raTa bavSvebma<br />

SeZlon mSobliur enaze ganaTlebis miReba... ganaTlebis kuTxiT,<br />

mniSvnelovania, rom rac SeiZleba met xans gagrZeldes swavlebis<br />

procesSi mSobliuri enis gamoyeneba. swavlis dawyebis pirvel<br />

etapze ki umniSvnelovanesia, moswavle mSobliur enaze swavlobdes,<br />

40


adgan, erTi mxriv, kargad gebulobs am enaze da, meore mxriv,<br />

mSobliur enaze swavleba amcirebs im stress, rac moswavleSi<br />

Cndeba ojaxidan skolaSi Sesvlis dros.<br />

roca swavlebis procesSi ar xdeba mSobliuri enis gamoyeneba,<br />

moswavleebi sakuTar Tavs aRiqvamen CamorCenilebad,<br />

arasrulfasovnebad da sulelebad. maTi kultura Seuracxyofili,<br />

xolo moswavleebi SeSinebulebi, dabneulebi da travmirebulni<br />

xdebian. am yovelives SeiZleba hqondes grZelvadiani efeqtic.<br />

mSobliuri enis codna xels uwyobs meore enis aTvisebas.<br />

kvlevebma daadastures, rom moswavleebs, romlebic flobdnen<br />

mSobliur enas, ufro kargad hqondaT ganviTarebuli werisa da<br />

zepirmetyvelebis unarebi meore enaSi mSobliuri enis armcodne<br />

moswavleebTan SedarebiT. mSobliuri enis codna xels uwyobs<br />

unarebis transfers meore enis Seswavlisas.<br />

enobrivi kodebis Secvla (gadasvla mSobliuri enis<br />

gamoyenebidan - meore enis gamoyenebaze da piriqiT) farTod aris<br />

gavrcelebuli bilingvur klasSi. enobrivi kodebis Secvla ara<br />

mxolod gavrcelebulia umravles saganmanaTleblo situaciaSi,<br />

aramed bunebrivi procesicaa, radgan warmoadgens Seqmnili<br />

siZnelisadmi pragmatul pasuxs, radganac aseTi siZneleebi xSirad<br />

gvxvdeba, roca moswavleebi sagnobriv Sinaars swavloben im enaze,<br />

romelsac srulyofilad ver floben. swavleba moiTxovs Zalian<br />

did yuradRebas, xolo yuradRebis misapyrobad enis Secvla xSirad<br />

gauTviTcnobiereblad xdeba. maswavleblebi xSirad verc<br />

acnobiereben, rodis moaxdines enis Secvla, an saerTod Secvales<br />

Tu ara ena klasSi.<br />

enebis Secvlas klasSi moepoveba pedagogiuri da socialuri<br />

funqciebi mkvlevarTa dakvirvebiT, bilingvur klasSi mimdinare<br />

saubrebi da enebis cvlilebebi kargad asaxavs skolaSi arsebul<br />

konteqstsa da tradiciebs. magaliTad, maswavleblis mier enobrivi<br />

41


kodebis gamocvla SeiZleba niSnavdes gakveTilis dawyebas,<br />

gakveTilis sakiTxze gadasvlas, moswavlesTan specifikur<br />

interaqcias an gakveTilis Sinaarsidan saklaso menejmentze<br />

gadasvlas.<br />

klasSi enis gamoyeneba ganpirobebulia 3 faqtoriT: 1)<br />

maswavleblis enisadmi damokidebulebiT; 2) moswavlis enobrivi<br />

kompetenciiTa da enisadmi damokidebulebiT; 3) moswavlesa da<br />

maswavlebels Soris SeTanxmebiT. sawyis etapze enebis arCevani<br />

ganpirobebulia moswavleTa saWiroebebiT. maswavleblebi xSirad<br />

mimarTaven moswavlisaTvis nacnob enas masalis miwodebisas, Tumca<br />

am SemTxvevebSic did rols TamaSobs ganaTlebis sistemisa Tu<br />

skolis politika, romelic SeiZleba krZalavdes romelime enis<br />

gamoyenebas an piriqiT _ axalisebdes moswavlisaTvis gasageb enaze<br />

masalis miwodebas.<br />

saklaso oTaxSi enis gamoyeneba kidev ramdenime faqtoriTaa<br />

ganpirobebuli, kerZod, enebs Soris arsebuli statusiT, ori enis<br />

TanmimdevrobiTa da sinqronizaciiT, moswavlisa da maswavleblis<br />

SeTanxmebiT da a. S. saklaso oTaxSi mimdinare orenovani procesis<br />

gaazreba da axsna SesaZlebeli xdeba mxolod Temis, ekonomikuri,<br />

istoriuli, socialuri da politikuri konteqstis<br />

gaTvaliswinebiT.<br />

42


Tavi II<br />

1. teqstebze muSaoba bilingvuri ganaTlebis procesSi<br />

bilingvuri swavlebis erT-erTi mniSvnelovani sakiTxia<br />

teqstze muSaoba. ramdenadac bilingvuri klasebisaTvis specialuri<br />

<strong>saxelmZRvanelo</strong>ebi ar arsebobs, amdenad ZiriTad saswavlo saSua-<br />

lebad erTenovani <strong>saxelmZRvanelo</strong>ebi gamoiyeneba. am saxelmZRva-<br />

neloebis moxmareba bilingvuri klasebisaTvis garkveuli meTodikis<br />

gaTva;liswinebas moiTxovs, rac teqstze muSaobis principebs gu-<br />

lisxmobs.<br />

teqstze muSaoba ramdenime etapad unda daiyos. pirveli etapi<br />

gulisxmobs maswavleblis muSaobas teqstze. maswavlebeli winaswar<br />

amzadebs teqsts klasisaTvis. amisaTvis igi iTvaliwinebs klasis<br />

enobriv dones, winaswar aanalizebs im problemebs, romlebic<br />

klasSi SeiZleba gaCndes teqstis damuSavebis procesSi. pirvel<br />

rigSi, unda moxdes teqstis enobrivi damuSaveba. amisaTvis maswav-<br />

lebelma sasurvelia gamoyos ramdenime mimarTuleba:<br />

terminebi<br />

da cnebebi<br />

zogadi<br />

leqsika<br />

frazebi konstruqciebi funqciuri<br />

43<br />

frazebi<br />

gakveTilis enac yoveli etapisaTvis winaswar unda daigegmos.<br />

maswavlebelma winaswar unda gaiazros, Tu romeli sakiTxis Sesax-


eb romel enaze isaubrebs an rogor miawodebs dasamuSavebel masa-<br />

las _ TargmaniT, sqemiT, zepiri ganmartebiT Tu sxva saSualebiT.<br />

ganvixiloT TiToeuli mimarTuleba:<br />

terminebi da cnebebi<br />

rogorc aRiniSna, maswavlebelma teqsti winaswar unda daamu-<br />

Saos. teqstis damuSavebisas calke unda gamoiyos is terminebi da<br />

cnebebi, romlebic mniSvnelovania axali sakiTxisaTvis. misi miwo-<br />

deba klasisaTvis SeiZleba saTanado ganmartebebiT moswavlis<br />

mSobliur enazec, magram umjobesia terminebisa da cnebebisaTvis<br />

grafikuli organizatorebis, sqemebis an cxrilebis gamoyeneba. es<br />

efeqturi saSualeba moswavles daexmareba ara marto terminebisa<br />

da cnebebis aTvisebaSi, aramed masalis kargad gaanalizebasac Seu-<br />

wyobs xels, radgan sagakveTilo procesis dasrulebis Semdeg an<br />

momdevno gakveTilze es masala saSualebas miscems moswavles, im-<br />

sjelos ganxilul sakiTxze sayrdeni sityvebis, gaanalizebuli<br />

cnebebisa da terminebi gamoiyenebiT. Tu arsebobs specialuri<br />

TvalsaCinoeba mocemul sakiTxze, sasurvelia maswavlebelma misi<br />

terminebi da cnebebi aseve calke daamuSavebinos klass, raTa,<br />

TvalsaCinoebaze dayrdnobiT, moswavlem advilad SeZlos termine-<br />

bis aTviseba da maTi msjelobaSi gamoyeneba.<br />

zogadi leqsika<br />

calke unda imuSaos maswavlebelma im sityvebze, romlebic<br />

uSualodaa dakavSirebuli sakiTxTan, magram warmoadgens zogad<br />

leqsikas, anu isini sxva sakiTxebze an sagnebSi msjelobisasac das-<br />

Wirdeba moswavles. maTi aTviseba aamaRlebs moswavleTa enobriv<br />

kompetencias. amgvari leqsika sasurvelia klass miewodos rogorc<br />

TargmaniT, ise ganmartebiTi axsniT, sinonimiTa da antonimiT. leq-<br />

sikis aTvisebisaTvis amgvari sqema SeiZleba gamoviyenoT.<br />

44


sityva<br />

frazebi<br />

sityva<br />

gavrcelebuli<br />

sityvaTSexameba<br />

ganmarteba<br />

teqstis winadadeba<br />

axali winadadeba<br />

sinonimi<br />

antonimi<br />

aseve, calke dasamuSavebelia frazebi, anu is Sesityvebebi,<br />

romlebic Temis analizisas da msjelobisas gamoadgeba moswavles.<br />

isini sayrdeni frazebis rols Seasruleben, amitom sasurvelia<br />

teqstidan calke amoviRoT isini da mivawodoT moswavles saTanado<br />

ganmartebiT (aq SesaZlebelia misi mSobliuri enac davixmaroT).<br />

unda gvaxsovdes, rom teqstis Targmna araefeqturi gzaa; amdenad,<br />

rac ufro metad damuSavdeba teqsti frazebis TvalsazrisiT da<br />

gamoiyofa calkeuli elementebi sagakveTilo procesSi, miT ufro<br />

45


gauadvildebaT maT SemdgomSi rogorc konkretul, mocemul masa-<br />

laze, ise sxva sakiTxebze msjeloba. calkeuli frazebi safuZvlia-<br />

nad unda damuSavdes, radgan isini im enobriv saSualebaTa ricxvs<br />

ganekuTvnebian, romlebic zrdis moswavlis mier enis akademiuri<br />

flobis dones da zogadad amaRlebs mis enobriv kompetencias. sa-<br />

survelia garkveuli frazebis gamoyenebiT Seiqmnas axali teqsti,<br />

rogorc werilobiT, ise zepirad, daisvas SekiTxvebi da ase Semdeg.<br />

konstruqciebi<br />

calkea dasamuSavebeli enobrivi konstruqciebi. maTSi igu-<br />

lisxmeba is gramatikuli sakiTxebi, romlebic metad mniSvnelovania<br />

gamarTuli msjelobisaTvis. mSobliuri enis matareblisaTvis es<br />

sruliad arasaWiro sferoa, magram enis SemswavlelisaTvis ki me-<br />

tad mniSvnelovani, radgan man momavalSi SeZlos ara marto sakiT-<br />

xis Sesaxeb azris gamoxatva, aramed SeZlos gamarTuli, salitera-<br />

turo enis normebis dacviT agebuli msjeloba, sworad gamoiyenos<br />

saxelis brunvis, zmnis, Tandebulis, ricxvis formebi... yovelive es<br />

sakiTxebze msjelobisas unda miewodos enis Semswavlels, radgan<br />

calkeul gramatikul sakiTxebze msjeloba misi gamoyenebis praqti-<br />

kul mxares ar gulisxmobs. aseTi konstruqciebi calke unda damu-<br />

Savdes, raTa moswavlem kargad gaacnobieros romeli enobrivi<br />

forma (brunva, ricxvi, Tandebuli, zmnis dro, sxva gramatikuli ka-<br />

tegoria) unda gamoiyenos konkretul SemTxvevaSi. aseTi konstruq-<br />

ciebis miwodebisas, ra Tqma unda, gramatikul sakiTxebze ki ar ga-<br />

maxvildeba yuradReba, aramed enobriv formebze, rogorc azris ga-<br />

moxatvis saSualebaze. konstruqciebSi maswavlebelma yuradReba<br />

unda gaamaxvilos imaze, rom es konkretuli konstruqcia moiTxovs<br />

konkretul brunvas, mocemul Tandebuls, Sesabamis ricxvis formas<br />

da ase Semdeg, Tumca sruliadac araa saWiro gramatikuli terminis<br />

gamoyeneba. aseTi konstruqciebi calke unda amoiweros da mos-<br />

wavles unda ganemartos, rom swori da gamarTuli msjelobisaTvis<br />

46


saWiroa maTi Seucvlelad gamoyeneba, radgan winaaRmdeg SemTxveva-<br />

Si azri damaxinjdeba an Seicvleba. magaliTisaTvis: am garemoebam<br />

gamoiwvia, sakiTxTan dakavSirebiT mniSvnelovania, am problemis<br />

Taobaze, am movlenebma gamoiwvia saTanado Sedegi... calke gamota-<br />

nili aseTi konstruqciebi xels Seuwyobs moswavleTa gamarTuli<br />

metyvelebis unar-Cvevebis gamomuSavebas.<br />

funqciuri frazebi<br />

aseve calke unda damuSavdes da moswavleebs miewodoT is<br />

funqciuri frazebi, romlebic maswavlebels dasWirdeba sakiTxis<br />

axsnisas. magaliTad: vnaxoT cxrilze, daxazeT cxrili, SeavseT<br />

cxrili, SeusabameT swori forma, daakavSireT, daajgufeT, moaxdi-<br />

neT klasifikacia, miuwereT qarTuli Sesatyvisebi, sqemis / cxrilis<br />

mixedviT imsjeleT... da ase Semdeg. maTi ganmartebis gareSe mos-<br />

wavle ver SeZlebs davalebis sworad Sesrulebas. amdenad, maswav-<br />

lebelma winaswar unda gaTvalos, rogor warimarTeba teqstze mu-<br />

Saoba da moswavleebs specialurad, axsna-ganmartebiT unda miawo-<br />

dos is funqciuri frazebi, romlebic sagakveTilo procesSi das-<br />

WirdebaT, raTa aman SemdgomSi ar gamoiwvios Seferxeba.<br />

bilingvuri swavlebis erT-erTi umniSvnelovanesi sakiTxia<br />

teqstze muSaoba, radgan swored teqstia moswavlisaTvis sagnobri-<br />

vi codnis mimcemi da amave dros igi aris misi enobrivi kompeten-<br />

ciis amaRlebis umTavresi saSualeba, radgan enis akademiuri flo-<br />

bis dones mxolod am gziT vaRwevT. sxva SemTxvevaSi ena mxolod<br />

komunikaciis saSualebad darCeba enis SemswavlelisaTvis. amdenad,<br />

Tu teqstze muSaoba sworad ar warimarTa mizani verc erT sferoSi<br />

ver Sesruldeba da Tavad bilingvuri swavlebis formac safrTxis<br />

qveS dadgeba. es kargad unda axsovdes maswavlebels.<br />

47


2. grafikuli organizatorebis gamoyeneba<br />

ian amos komenskim Tavis naSromSi `didi didaqtika~ didaqtikis<br />

erT-erT umTavresad TvalsaCinoebis principi miiCnia: `oqros kano-<br />

nad unda iqces piroba: moswavleebs unda meceT ufleba, SeigrZnon<br />

yvelaferi, rac ki SesaZlebelia SeigrZnon SegrZnebebis doneze:<br />

xilvadi - mxedvelobiT, xma - smeniT, suni - ynosviT, gemo - gemoTi,<br />

Sesaxebi - SexebiT.~<br />

ratom aris xilvadoba ase mniSvnelovani?<br />

komenskis azriT, ra enasac ar unda vaswavlideT _ mSobliur<br />

enasac ki _ unda vaCvenoT nivTebi, romelTa ganmartebac sityvebia<br />

da unda vaswavloT sityvebiT gamoTqma yvelafrisa, rasac vxedavT,<br />

rasac vexebiT, rasac vWamT, raTa metyvelebis procesi da azri yo-<br />

velTvis paralelurad mimdinareobdes da orive viTardebodes er-<br />

Tad. aravis ar SeiZleba wavakiTxoT is, rac mas ar esmis, an movT-<br />

xovoT imis ganxilva, ris gamoTqmac mas sityvebiT ar SeuZlia.<br />

vizualuri saSualebebi damxmare saswavlo saSualebebia, ro-<br />

melTac aCveneben, demonstrirebas ukeTeben gakveTilze, raTa ufro<br />

gasagebi da advilad aRsaqmeli gaxdes saswavlo masala, miwodebu-<br />

li informacia, Teoriuli azri da ase Semdeg. vizualur saSuale-<br />

bebs, Cveulebriv, saswavlo procesis garkveuli safexuris saWiroe-<br />

bebisa da moTxovnebis, aseve moswavleebis asakidan gamomdinare<br />

Tvisebebis Sesabamisad amzadeben. maT ajgufeben bunebriv, xelovnur<br />

da simbolur vizualur masalad.<br />

vizualuri masala SeiZleba iyos:<br />

a) bunebis obieqtebi (demonstrirebis dros, eqskursiebze da gaseir-<br />

nebis dros),<br />

48


) specialurad Seqmnili saSualebebi (plakatebi, sqemebi, gamosax-<br />

ulebebi, foto suraTebi, naxatebi, geometriuli figurebi, muliaJe-<br />

bi, grafikuli cxrilebi, tabulebi),<br />

g) simboluri saSualebebi (rukebi, globusebi),<br />

d) modelebi (aparatebi, xelsawyoebi),<br />

e) saekrano saSualebebi (kino filmebi, diafilmebi, diapozitivebi<br />

da sxva),<br />

v) audiovizualuri saSualebebi (video Canawerebi, audio Canawere-<br />

bi).<br />

jgufi:<br />

tradiciulad gamoiyeneba vizualuri swavlebis meTodis ori<br />

ilustrirebis meTodi (saswavlo masalis amsaxvel saSuale-<br />

bebTan dakavSirebuli - plakatebis, rukebis, naxazebis, sqeme-<br />

bis, gamosaxulebebis, fotosuraTebis, grafikebis, diagrame-<br />

bis, tabulebis - gamoyenebasTan);<br />

demonstrirebis meTodi (raTa naCvenebi iyos sivrciTi sas-<br />

wavlo saSualebebi);<br />

ilustrireba procesia, romlis mizania Teoriis garkveuli ka-<br />

noni an movlena ukeT gasagebi gaxados magaliTis, vizualuri saSu-<br />

alebebis, sityvieri ganmartebebis, moZraobis da ase Semdeg daxma-<br />

rebiT.<br />

demonstrireba SesaZlebelia vizualuri masalis damzadebis<br />

dros, saswavlo eqsperimentebis dros maT Sesaxeb Sefasebebis da<br />

ganmartebebis gziT, anu maswavleblis, moswavlis an sxva pirovnebis<br />

mier naTqvamis gamoyenebiT. demonstrireba Sesaswavli nivTis, ob-<br />

ieqtis, movlenis cocxlad dakvirvebis SesaZleblobas uzrunve-<br />

lyofs, amgvarad, Sesabamisi saswavlo masalis Sinaarsis ukeTesad<br />

gaazrebas da aTvisebas uwyobs xels.<br />

49


vizualuri saswavlo masalis gamoyeneba rom efeqturi<br />

gaxdes, mniSvnelovania gvaxsovdes da gaviTvaliswinoT ramdenime<br />

piroba da moTxovna.<br />

saswavlo procesSi vizualuri meTodebis gamoyeneba moswav-<br />

leebis vizualur mxatvruli azrovnebis ganviTarebas uwyobs<br />

xels; aaqtiurebs yuradRebas da Semecnebis unars; konkreti-<br />

zacias ukeTebs saswavlo an gamosakvlev Teoriul sakiTxebs;<br />

nanax movlenebs ukeTebs sistematizebasa da klasificirebas;<br />

swavlisadmi interess ukeTebs stimulirebas (Sesabamisad, po-<br />

zitiuri motivaciis Camoyalibebas uwyobs xels); procesis da<br />

movlenebis modelirebis SesaZleblobas iZleva, romelTa<br />

realur droSi dakvirveba SeuZlebelia; saswavlo masalis<br />

aTvisebis donis Sesaxeb konkretuli informaciis miRebis Se-<br />

saZleblobas iZleva;<br />

ar SeiZleba xilvadoba TviTmiznad iqces. vizualuri masalis<br />

optimalurad gamoyeneba niSnavs amis mizandasaxulad keTebas,<br />

saswavlo gakveTilis mizanTan da ZiriTad davalebasTan kav-<br />

Siris gaTvaliswinebiT. xilvadobis meTodi unda daba-<br />

lansdes sxva meTodebis gamoyenebiT.<br />

xilvadoba SeiZleba axali saswavlo masalis axsnis dros<br />

iyos gamoyenebuli, aseve ukve naswavlis ganmtkicebisTvis da<br />

Sefasebis dros. mniSvnelovania gvaxsovdes rom vizualuri<br />

masalis gamoyeneba gakveTilisTvis gamoyofili dros<br />

sagrZnoblad dazogvaSi gvexmareba.<br />

vizualuri masalis damzadeba SeuZlia maswavlebels (gamoye-<br />

nebis win an gamoyenebis dros) da aseve moswavleebs (indivi-<br />

dualurad an jgufebSi, wyvilebSi muSaobaSi). damzadebul<br />

masalaSi maswavlebels Tavisufali adgilebis datoveba<br />

SeuZlia, romelic Semdgom moswavles SeeZleba Seavsos (miax-<br />

atos, miaweros rame, an raimes saxeli daarqvas).<br />

50


vizualuri masalis gamoyenebis dros unda darwmundeT, rom<br />

mas yvela moswavle kargad xedavs.<br />

mniSvnelovania moswavleebis asakobrivi jgufisTvis damax-<br />

asiaTebeli Tvisebebis gaTvaliswineba, mexsierebis dominanti<br />

saxeobebi.<br />

bilingvuri swavlisa da swavlebis dros gansakuTrebiT<br />

mniSvnelovania grafikuli organizatorebis gamoyeneba. es xerxi<br />

kargad Seesabameba ori saswavlo sagnis swavlebis miznebs (meore<br />

enisa da raime sxva sagnisa). grafikuli organizatorebis gamoyene-<br />

biT, maswavlebeli uzrunvelyofs rogorc sagnis masalis, aseve<br />

enis aTvisebis warmatebulobas.<br />

grafikuli organizatorebi da maTi funqciebi:<br />

grafikuli organizatorebi informaciis struqturirebis<br />

xerxia _ mowesrigebis (dajgufebis) uniSvnelovanesi xerxi.<br />

grafikuli organizatorebi informacias vizualurad gvaCve-<br />

neben.<br />

grafikuli organizatorebis gamoyeneba aqtiur swavlas<br />

uwyobs xels. magaliTad: saSinao davalebis (savarjiSoebis)<br />

Sesrulebis dros, moswavleebi im enas iyeneben, romelzec<br />

laparakoben, kiTxuloben, weren, ismenen, fiqroben, xolo in-<br />

formaciis grafikulad ganlagebis dros isini iyeneben ro-<br />

gorc nacnob, aseve ucnob informacias.<br />

grafikuli organizatorebis gamoyeneba maswavlebels da<br />

moswavles Soris TanamSromlobas, anu kooperatiul swavle-<br />

bas, uwyobs xels,.<br />

grafikuli organizatorebi gvexmareba teqstis vizualurad<br />

mowesrigebaSi (mis gagebaSi). maTi gamoyeneba SeiZleba:<br />

1) teqstis an axali masalis wakiTxvis win,<br />

51


2) wakiTxvis Semdeg,<br />

3) weris an davalebis werilobiT Sesrulebis win,<br />

4) teqstis an davalebis ganxilvis dros,<br />

5) diskusiis dros,<br />

6) daskvnebis gakeTebis procesSi da a.S.<br />

grafikuli organizatorebis gamoyeneba moswavlis saswavlo<br />

Temis Sesaxeb arsebuli codnis dadgenaSi (gaazrebaSi) gvex-<br />

mareba, aseve _ axali codnis aTvisebisTvis moswavleebis<br />

momzadebaSi.<br />

grafikuli organizatorebis gamoyenebis dros, moswavle da<br />

maswavlebeli erTmaneTisgan swavloben (masalasac, erTmane-<br />

Tis gagebas da erTmaneTTan urTierTobas). bilingvuri swav-<br />

lis procesSi aseT TanamSromlobas gansakuTrebuli mniSv-<br />

neloba aqvs. moswavleebi sakuTari codnis struqturirebas<br />

swavloben da aqedan gamomdinare swavlis sakuTar strate-<br />

gias irCeven.<br />

grafikuli organizatorebis gamoyeneba rogorc vizualuri,<br />

aseve sityvieri (verbaluri) informaciis gamoyenebas ganapi-<br />

robebs. es moswavleebs SesaZleblobas aZlevs airCion, vari-<br />

reba gaukeTon swavlis stils, sakuTari SesaZleblobebis<br />

gaTvaliswinebiT.<br />

grafikuli organizatorebis gamoyenebis upiratesobebi:<br />

SegviZlia gamoviyenoT iseT auditoriaSi, romelSic<br />

moswavleebis enis codnis done sxvadasxvaa.<br />

SegviZlia gamoviyenoT iseT auditoriaSi, romelSic<br />

moswavleebis aTvisebis unaris done sxvadasxvaa.<br />

SegviZlia ganvaviTaroT da gavafarTooT leqsikuri<br />

maragi.<br />

52


moswavlis codnas awesrigebs, xels uwyobs misi disku-<br />

siis unarisa da SesaZleblobis ganviTarebas, aseve sa-<br />

kuTari azris da mis xelT arsebuli informaciis ga-<br />

moTqmis.<br />

im moswavleTa azrisa da enis integrirebas uwyobs<br />

xels, romelTac gansxvavebuli (sxvadasxva) swavlis<br />

stili aqvT.<br />

ufro xelmisawvdoms xdis nebismieri saxis (esoden<br />

rTul, specifikur da ucxo) informacias (saswavlo sa-<br />

gans).<br />

ras unda mivaqcioT yuradReba grafikuli organizatorebis gamoye-<br />

nebis dros?<br />

yuradReba unda mieqces mTavar informacias, cnebebs, azrebs:<br />

mTavari unda gamoikveTos (ufro didi asoebi an naxatebi,<br />

ufro mkveTri feriT gaxazuli an gaferadebuli), naklebad<br />

mniSvnelovani ufro patara asoebiT, an sxvanairad unda dai-<br />

weros (weris mimarTulebis Secvla SeiZleba).<br />

grafikuli organizatorebi sxvadasxva moswavlis individua-<br />

luri gamocdilebisa da codnis dadgenis SesaZleblobas<br />

gvaZlevs, Semdgom am informaciaze dayrdnobiT axali codnis<br />

miRebis SesaZleblobas. es swavlis process realurad amar-<br />

tivebs da aadvilebs.<br />

xeli SeuwyveT cnebebis da zogadi saxelebis ganviTarebas!<br />

grafikuli organizatorebi gviCveneben mTavar azrs, Sesabami-<br />

si leqsikis daxmarebiT. daexmareT moswavleebs cnebebis Se-<br />

madgeneli nawilebis (atributebis) danaxvaSi. mizani aris ga-<br />

geba da swavla, amitom gamoiyeneT iseTi sityvebis maragi,<br />

53


omlebic ganmartavs, azustebs, ilustrirebas ukeTebs in-<br />

formacias.<br />

xSirad gamoiyeneT wera, kiTxva, azrovneba!<br />

moswavleebs rom grafikuli organizatorebis gamoyeneba an<br />

Sedgena SeeZloT, maT bevri unda ikiTxon, ifiqron da weron.<br />

roca moswavleebi grafikulad asaxaven informacias an kama-<br />

Toben mis Sesaxeb, maT uwevT masalis gadakiTxva, erTmaneTSi<br />

molaparakeba, saubari, damtkiceba, Sesabamisad xedaven movle-<br />

naTa urTierT kavSirs, urTierTobas, movlenebis ganviTare-<br />

bas, mizezebsa da Sedegebs.<br />

wera exmareba da xelSemwyobia dagegmarebisa da ganxilvisa!<br />

grafikuli organizatorebi efeqturi saSualebaa diskusiis<br />

principiT muSaobis, gegmis Sedgenis, weris organizebis dros.<br />

yvelafris Caweris Semdeg SegviZlia naSromis Sinaarsis daj-<br />

gufeba da gadaxarisxeba.<br />

ganaviTareT mimdinare diskusia!<br />

grafikuli organizatorebis gamoyeneba azrebs mimarTulebas<br />

aZlevs. moswavleebi avTentur enas xmaroben - interpretire-<br />

bis, analizis, problemis gadawyvetis, daTanxmebis, ardaTanx-<br />

mebis, TanamSromlobis, Secdomebis daSvebis dros - saswavlo<br />

masalidan romelime specifikuri Temis Seswavlis procesSi.<br />

instruqciebis an grafikuli organizatorebis micemis dros<br />

Tqven exmarebiT dagegmvaSi.<br />

grafikuli organizatorebis gamoyenebiT maswavlebeli mos-<br />

wavleebs aCvenebs mTavars raime Temis, cnebis Sesaxeb da<br />

xerxs, Tu rogor SeiZleba axali informaciis aTviseba. igi<br />

faqtobrivad rCevas an instruqcias iZleva, Tu rogor SeiZ-<br />

leba swavlis gagrZeleba (rogor SeiZleba am Temis aTviseba).<br />

54


grafikuli organizatorebi Sefasebis instrumentia. grafi-<br />

kuli organizatorebi moswavlis codnis, Segnebis, swavlis,<br />

fiqris donis obieqturad Sefasebis SesaZleblobas iZleva.<br />

55


3. Secdomebze muSaoba<br />

enis Seswavlis procesSi Secdomebi gardauvalia. igi enis aT-<br />

visebis Tanamdevi movlenaa. Sesaswavl enaze metyvelebis unaris<br />

ganviTareba aucileblad iwvevs Secdomebs, romlebic sxvadasxva<br />

faqtorebiTaa ganpirobebuli: rTulia Sesaswavli enis fonematuri<br />

struqturis srulad aTviseba da misi realizeba, sawarmoTqmo apa-<br />

ratis morgeba axali enis monacemebTan, aseve xdeba mSobliuri enis<br />

yalibis meqanikuri gadatana axal enobriv sistemaSi, an adgili aqvs<br />

konstruqciis arasrulad aTvisebas da miRebuli codnis arasrul-<br />

fasovnad gadatanas praqtikaSi. es da sxva mravali sakiTxi gansa-<br />

kuTrebulad TvalsaCinoa saklaso muSaobisas. rogor unda moiqces<br />

maswavlebeli? reagirebis gareSe datovos Secdomebi Tu meyseulad<br />

mianiSnos masze moswavles? mxolod gausworos Secdoma Tu imsje-<br />

los TiToeul maTganze? ra dro dauTmos Secdomebis analizs? Se-<br />

moitanos axali masala Tu isev imuSaos im masalaze, romelic jer<br />

kidev ar auTvisebia moswavles ise, rom ar dauSvas Secdoma? yvela<br />

Secdomaze hqondes reaqcia maswavlebels Tu mxolod zogierTze an<br />

SerCeviT imsjelos TiToeulze? ra dro dauTmos Secdomebis ana-<br />

lizs da rogor miawodos is klass? individualurad unda moxdes<br />

moswavleTa mier daSvebuli Secdomebis analizi Tu igi saklaso<br />

ganxilvis sagani unda gaxdes? _ es kiTxvebi da maTze pasuxis ga-<br />

cema mniSvnelovania saswavlo procesis srulyofilad agebisaTvis<br />

da sagakveTilo procesSi maswavleblis qmedebis sworad warmarT-<br />

visaTvis.<br />

pirveli da mniSvnelovani piroba, romelic unda Sesruldes,<br />

aris is, rom moswavle, romelic cdilobs Sesaswavl enaze martivi<br />

komunikaciis agebas da axerxebs Tundac elementarul komunikacias,<br />

56


ar unda SevaferxoT; anu am SemTxvevaSi uSecdomo metyveleba an<br />

Secdomebis analizi ki araa mTavari, aramed is, rom Sesaswavl<br />

enaze metyvelebis survili gavuCinoT enis Semswavlels / mos-<br />

wavles. es metad mniSvnelovani fsiqologiuri faqtoria, radgan<br />

enis Seswavlisas yvelas uviTardeba kompleqsi imisa, rom igi aras-<br />

worad an arasrulyofilad gadmoscems azrs. Tu maswavlebeli am<br />

SemTxvevaSi yovel Secdomaze reagirebs, sasurveli Sedegis nac-<br />

vlad, rom moswavlem gamarTulad ilaparakos, SesaZloa sruliad<br />

sapirispiro Sedegi miviRoT _ moswavles daekargeba Sesaswavl<br />

enaze metyvelebis survili.<br />

aRsaniSnavia is, rom Secdomebi mosalodnelia yvela doneze,<br />

magram sxvadasxva doneze Secdomebi sxvadasxvagvari iqneba. enis<br />

Seswavlis pirvelive safexurze Cndeba sawarmoTqmo problemebi. Se-<br />

saswavli enis fonematuri struqtura erTbaSad Zneli aRsaqmeli da<br />

warmosaTqmelia. miT ufro, es exeba specifikuri bgerebis sworad<br />

gamoTqmas. Semdgom etapze Tavs iCens sxvadasxvagvari gramatikuli<br />

sakiTxi. Secdomebi mudmivad vlindeba weraSi. yvela am sakiTxs<br />

etapobrivad da mizanmimarTulad unda damuSaveba. Secdomebze mu-<br />

Saoba saswavlo procesis ganuyofel nawilad unda iqces. enis<br />

swavlebisas Secdomebi gardauvalia, amdenad saswavlo procesis<br />

sworad dagegmva gulisxmobs Secdomebze specialur muSaobas. amg-<br />

varad dagegmili saqmianoba ki safuZveli gaxdeba, erTi mxriv, enis<br />

komunikaciuri aspeqtis ganviTarebisa, xolo meore mxriv, igi gana-<br />

viTarebs da aamaRlebs enis akademiuri flobis dones.<br />

Secdomebze muSaoba warmoTqmaSi<br />

sawarmoTqmo problemebi Tavs iCens enis swavlebis pirvelive<br />

dRidan, magram maTi gamosworeba mcire droSi ar moxdeba, rac ar<br />

unda gaZlierebuli da intensiuri muSaoba Catardes am mxriv. enis<br />

codnis donis amaRlebasTan erTad sawarmoTqmo problemebic mcir-<br />

57


deba, magram igi yovelTvis SeiZleba darCes aqcentis saxiT, anu<br />

srulyofilad swori warmoTqmac verasodes ganxorcieldes. ramde-<br />

nadac es SeiZleba ganvixiloT mkveTrad individualuri Tvisebebisa<br />

da unarebis gamovlenad, amdenad misi srulad daZleva mxolod in-<br />

dividis SesaZleblobebs SeiZleba mivandoT. zogierTi individi bu-<br />

nebrivi smenisa da sxva unar-Cvevebis Sedegad enis aTvisebis para-<br />

lelurad axerxebs sawarmoTqmo aparatis srulyofas da uaqcento<br />

metyvelebas, zogisaTvis ki es mudmiv maxasiaTeblad rCeba, Tumca<br />

SesaZloa, misi enobrivi kompetencia maRalic ki iyos. amdenad, sa-<br />

warmoTqmo problemebis analizisas unda moxdes mxolod ZiriTad<br />

problemebze aqcentireba. rogorc cnobilia, bgeris umTavresi max-<br />

asiaTebeli misi sityvaTganmasxvavebeli funqciaa _ bgeraTa Canac-<br />

vlebiT SeiZleba miviRoT sruliad gansxvavebuli mniSvnelobis si-<br />

tyva. amitom enis SemswavlelTan gansakuTrebulad unda mieqces yu-<br />

radReba amgvar problemebs enaSi da masze specialurad Seiqmnas<br />

savarjiSoebi, raTa sawarmoTqmo problema ar gadaizardos enobriv<br />

problemaSi. amisaTvis:<br />

specialurad damuSavdes Sesaswavli enis fonematuri struq-<br />

tura enis Semswavlelis mSobliur enasTan mimarTebiT da ga-<br />

moiyos gansxvavebuli bgerebi; am bgeraTa gamoyenebiT Seiqmnas<br />

winadadebebi da mcire zomis martivi, araavTenturi teqstebi,<br />

romlebsac gamoviyenebT rogorc sawarmoTqmo miznebisaTvis,<br />

ise karnaxisa da werisaTvis. yoveli nacionaluri jgufisaT-<br />

vis unda ganisazRvros SecdomaTa mosalodneli tipebi. maga-<br />

liTad, Turqul da azerbaijanulenovan moswavleebs, agreTve<br />

evropuli enebis umravles warmomadgenlebs uZneldebaT qar-<br />

Tuli enis yru mkveTr TanxmovanTa warmoTqma, rogorebicaa: p,<br />

t, k; rusulenovan enis Semswavlels gauWirdeba yru fSvin-<br />

vierebis warmoTqma: f, T, q. aseve rTulia afrikatebis (Z, c, w,<br />

j, C, W) warmoTqma zemoTCamoTvlili enebis warmomadgenle-<br />

58


isTvis, magram somxurenovani moswavlisaTvis es ar warmoad-<br />

gens gansakuTrebul problemas. qarTulisaTvis specifikuria<br />

enisZirismieri y Tanxmovani da misi sworad warmoTqma<br />

xangrZliv, SesaZloa dauZlevel problemadac ki darCes qar-<br />

Tuli enis SemswavlelisaTvis. amdenad am problemebze auci-<br />

leblad unda gamaxvildes yuradReba, magram srulyofili<br />

warmoTqmis survilma ar unda Seaferxos enis Seswavlis<br />

procesi da arc enis Semswavlels unda gauCndes iseTi gan-<br />

wyoba, rom es dauZleveli procesia. Tu Secdomebi ar cvlis<br />

sityvis mniSvnelobas, maTze specialurad yuradRebis gamax-<br />

vileba arcaa saWiro, radgan amgvari problemebi enobrivi<br />

kompetenciis amaRlebasTan erTad TandaTan Semcirdeba.<br />

gamoiyos iseTi bgerebi, romelTa araswori gamoyeneba gamoiw-<br />

vevs sityvis mniSvnelobis cvlas. qarTulisaTvis aseTia: p -<br />

f: papa - fafa, piri _ firi, puri _ furi, poni _ foni, paqti _<br />

faqti... T _ t: Tari _ tari, Taro _ taro, TuSi _ tuSi... q _<br />

k: qudi _ kudi, qari _ kari, qera _ kera, qula _ kula... c _<br />

w: celi _ weli, curavs _ wuravs... C _ W: Ciri _ Wiri, Cala _<br />

Wala... g _ R: gori _ Rori, gvari _ Rvari, gomi _ Romi, go-<br />

nieri _ Ronieri... R - y: Ria _ yia, Rele _ yeli... da ase Sem-<br />

deg. sasurvelia, enis Semswavlels sakiTxav da sawarmoTqmo<br />

masalad winaswar mivawodoT aseTi sityvebi, raTa man, erTi<br />

mxriv, yuradReba gaamaxvilos maT sworad warmoTqmaze da<br />

meore mxriv, Tavad icodes mosalodneli Secdomis arseboba.<br />

am sityvaTa gamoyenebiT sasurvelia, Seiqmnas winadadebebi an<br />

mcire moculobis teqstebi, romelTa gamoyeneba SeiZleba sa-<br />

kiTxavad, smenisa da gagebis unaris gasaumjobeseblad, kar-<br />

naxiT werisaTvis. aseve mizanSewonili iqneba Casasmeli sa-<br />

varjiSoebis miwodebac, romlebSic Tavad unda gansazRvros<br />

sityvis konteqsturi mniSvneloba da Tavad unda SearCios<br />

59


mocemul sityvaTagan erT-erTi. aseve mniSvnelovania specia-<br />

luri mizniT Seqmnili audio masalis miwodeba an maswav-<br />

leblis mier warmoTqmuli calkeuli sityvebisa da teqstebis<br />

demonstrireba.<br />

momzaddes specialuri savarjiSoebi sawarmoTqmo aparatis<br />

dasaxvewad; amisaTvis SeiZleba misaRebi iyos `enis gasatexeb-<br />

ic~, magram aq unda gaviTvaliswinoT is, rom enis gasatexis<br />

yvela sityva advilad asaxsneli da gasagebi unda iyos enis<br />

SemswavlelisaTvis.<br />

swavlebis procesSi sasurvelia maswavlebelma CainiSnos is<br />

Secdomebi, romlebsac warmoTqmisas uSveben moswavleebi da<br />

Semdgom Seqmnas specialuri savarjiSoebi maTTvis. amgvari<br />

savarjiSoebis SesaZlo tipebis: TvalsaCinoeba, romelzedac<br />

moxdeba swori da araswori formebis gamijvna (ra aris ga-<br />

moxatuli suraTze: qari Tu kari?, romelia wigni da romeli<br />

ciga?...), demonstrirebaze dayrdnobiT gameoreba, simReris an<br />

leqsis audioCanaweris mosmena da Semdgom moswavleebis mier<br />

imave teqstis gameoreba... es ukanaskneli SesaZloa xSirad Ta-<br />

vad maswavlebelma Seasrulos: mis mier wakiTxul an war-<br />

moTqmul teqsts imeoreben moswavleebi.<br />

moiZebnos masala (leqsebi, simRerebi...), romlebic gamosadegi<br />

iqneba sawarmoTqmo daniSnulebiT.<br />

aseve didi mniSvneloba eqneba multiplikaciuri da mxatvru-<br />

li filmebis naxvas specialuri davalebebiT (magaliTad,<br />

kiTxva-pasuxi: ra Tqva am gmirma? ra upasuxa meorem?...).<br />

Secdomebze muSaoba zepirmetyvelebaSi<br />

rogorc ukve iTqva, maswavleblis pirveli rigis amocanaa, rom<br />

ar Seawyvetinos moswavles metyveleba daSvebuli Secdomebis gamo.<br />

magram amave dros:<br />

60


maswavlebelma unda CainiSnos Secdomebi;<br />

maswavlebelma unda moaxdinos SecdomaTa klasifikacia;<br />

unda ganisazRvros SecdomaTa tipebi enis kompetenciis mixed-<br />

viT, anu moxdes im sakiTxebis gamoyofa, romelzedac yura-<br />

dRebis miqceva SesaZlebeli iqneba enis flobis konkretuli<br />

donisaTvis;<br />

Seiqmnas specialuri savarjiSoebi, testebi mosalodneli<br />

Secdomebis gamosasworeblad;<br />

asakisa da enis flobis donis mixedviT daigegmos samuSaoebi<br />

klasSi Sesasruleblad (maswavleblis saubari, specialuri<br />

ganmarteba, axsna, analizi...).<br />

gramatikul Secdomebze muSaoba<br />

gramatikuli Secdomebis gamosworeba metad xangrZlivi pro-<br />

cesia da igi gansakuTrebul muSaobas moiTxovs rogorc maswav-<br />

leblis, ise enis Semswavlelis mxridan.<br />

maswavlebelma unda CainiSnos yvela is Secdoma, romelsac<br />

moswavleebi uSveben zepirmetyvelebisas Tu werisas. magram yvela<br />

Secdomis analizi, bunebrivia, ver moxdeba erTbaSad, radgan igi<br />

moiTxovs rogorc enobrivi kompetenciis garkveul dones, ise ga-<br />

saTvaliswinebelia asakobrivi sakiTxic, radgan arsebobs Secdoma-<br />

Ta meqanikuri da gaazrebuli daZlevis gzebi. dawyebiTi klasebis<br />

moswavleebs sasurvelia mxolod swori forma mivawodoT xSirad<br />

daSvebuli Secdomebis sanacvlod da specialuri analizis gareSe<br />

mivaRwioT maT gamosworebas. asakobrivi da enobrivi kompetenciis<br />

zrdasTan erTad TandaTanobiT moxdeba enobrivi struqturisa da<br />

enobrivi meqanizmebis gaazreba da SecdomaTa safuZvlian analizs<br />

mxolod am SemTxvevaSi eqneba azri.<br />

gramatikuli Secdomebis analizisas mniSvneloba eniWeba imas,<br />

Tu ra iwvevs am tipis Secdomas. am SemTxvevaSi ramdenime aspeqti<br />

61


unda gaviTvaliswinoT: Secdoma SeiZleba gamowveuli iyos mSobli-<br />

uri enis analogiT, radgan enis Semswavlels pirdapir gadmoaqvs<br />

Tavisi enisaTvis damaxasiaTebeli konstruqcia Sesaswavl enaSi;<br />

gramatikul Secdomebs iwvevs enobrivi kompetenciis dabali done,<br />

anu Sesaswavli enis struqturis arcodna da enobrivi meqanizmebis<br />

gauTvaliswinebloba.<br />

rogor unda vimuSaoT gramatikul Secdomebze?<br />

pirvel rigSi unda moxdes SecdomaTa klasifikacia, magali-<br />

Tad: Secdomebi piris formaTa sworad gamoyenebis sakiTxSi,<br />

zmnis droTa formebis warmoebaSi, Secdomebi zmnur kon-<br />

struqciebSi, anu zmnasTan dakavSirebul saxelTa formebis<br />

sworad gamoyeneba, rTuli winadadebebis konstruqciebis<br />

Sedgena Tu sxva tipisa...<br />

sasurvelia Seiqmnas TvalsaCinoeba _ sqemebi, cxrilebi...<br />

romlebic asaxaven, rogorc Sesaswavli enis Taviseburebebs,<br />

aseve moaxdenen mosalodnel SecdomaTa sapirispirod swori<br />

formebis gaaqtiurebas;<br />

unda Seiqmnas specialuri savarjiSoebi TiToeuli sakiTxi-<br />

saTvis: Casma, swori formis SerCeva, areuli Tanmimdevrobis<br />

dalageba, zmnis, winadadebis, teqstis gadayvana sxva drois /<br />

piris formaSi, kiTxva-pasuxi pirTa formebis gaaqtiurebiT,<br />

minidialogis Sedgena mocemuli formebis gamoyenebiT, situ-<br />

aciuri TamaSebi Sesaswavli formebis gamoyenebiT, gamonakli-<br />

sebze specialuri muSaoba da ase Semdeg...<br />

mocemuli formebis gamoyenebiT winadadebebi an teqstis Sed-<br />

gena;<br />

informaciis gameoreba da axali winadadebis / informaciis<br />

damateba;<br />

dialogis Sedgena mocemuli an gansaxilveli formebis ga-<br />

moyenebiT (wyvilebSi muSaoba)...<br />

62


gramatikuli Secdomebze muSaobis erT-erTi efeqturi gzaa<br />

funqciuri gramatikis sakiTxebis miwodeba enis SemswavlelTaT-<br />

vis. igi gansakuTrebulad avlens gramatikis praqtikul daniS-<br />

nulebas da amave dros aviTarebs enobriv kompetenciebs komuni-<br />

kaciuri situaciebis mixedviT.<br />

Secdomebze muSaoba weris mimarTulebiT<br />

weriTi davalebebi metad mniSvnelovania rogorc uSualod<br />

weris unar-Cvevis, ise zogadad enobrivi kompetenciis ganviTarebi-<br />

saTvis. weris procesi metyvelebasTan SedarebiT nela da pasiuri<br />

codnis gaaqtiurebiT mimdinareobs, ramdenadac enis Semswavlels /<br />

moswavles sakmarisi dro aqvs azris gadmosacemad mis mier aTvise-<br />

buli masalidan gaazrebulad SearCios formebi. amdenad werisas<br />

daSvebuli Secdomebi saukeTeso indikatoria gaazrebuli codnis<br />

doneze arsebul problemaTa gamosavlenad. Tu weriT namuSevarSi<br />

Secdomebi mravladaa, es aSkarad aCvenebs, rom enis Semswavleli-<br />

saTvis garkveuli sakiTxebi jer kidev dauZlevelia. amdenad, weri-<br />

sas daSvebul Secdomebze mizanmimarTulad unda imuSaos rogorc<br />

enis Semswavlelmac, aseve maswavlebelma.<br />

weriTi davalebebis saxiT moswavles SesaZloa sxvadasxva sa-<br />

muSao mieces da TiToeuli maTgani Tavisebur midgomasa da muSao-<br />

bas moiTxovs. upirveles yovlisa ki unda aRiniSnos, rom didi<br />

mniSvneloba eniWeba weriTi namuSevris kargad gamoyenebas Secdoma-<br />

Ta analizisaTvis. amitom maswavlebelma aucileblad unda mianiS-<br />

nos yvela Secdomaze, xolo Semdgom gamokveTilad unda miuTiTos<br />

swori forma an azris gamoxatvis swori enobrivi saSualebebi. vi-<br />

zualizaciis es xerxi kargi saSualebaa moswavlisaTvis sakuTar<br />

SecdomaTa gasaanalizeblad.<br />

dawyebiT safexurze efeqturia karnaxi, radgan igi avlens im<br />

problemebs, romlebic mosmenis, gagebis, enis fonematuri struqtu-<br />

63


isa da orTografiis gaazrebis dones avlens. karnaxi kargad ga-<br />

moavlens, ra problemebia bgeraTa aRqmisa da sworad weris Tval-<br />

sazrisiT.<br />

weriTi davalebis erT-erTi saxeobas warmoadgens winadadebe-<br />

bisa da teqstebis Sedgena. am SemTxvevaSi vlindeba gramatikuli<br />

problemebi, rac aseve unda gaxdes Secdomebis gasworebisa da ana-<br />

lizi safuZveli. rveulSi, specialur adgilze, gamokveTilad, um-<br />

jobesia sqematurad da TvalsaCinod, saTiTaod unda gamoikveTos<br />

yvela Secdoma swori variantis CvenebiT.<br />

M metad efeqturi saSualebaa, moswavleTa mier Secdome-<br />

bis gasworeba. amisaTvis rveulSi unda gamoiyos adgili Secdomebis<br />

gasworebisaTvis, sadac moswavle Tavadve dawers Secdomis sanac-<br />

vlod swor, gamarTul variants.<br />

mokled, Secdomebis analizi weris mimarTulebiT amgvarad<br />

SeiZleba warmovidginoT:<br />

karnaxi da misi analizi;<br />

weriTi davaleba da misi analizi;<br />

naweris gasworebisas mieniSnos yvela Secdoma swori formis<br />

miTiTebiT;<br />

gamoiyos specialuri adgili Secdomebis gasworebisaTvis;<br />

Seiqmnas specialuri davalebebi, teqstebi tipur SecdomaTa<br />

gaanalizebisaTvis.<br />

dasasrul, kidev erTxel mivubrundeT im SekiTxvebs, romleb-<br />

ic daisva da sakiTxis gaTvaliswinebiT maT mokled gavceT pa-<br />

suxi:<br />

amdenad, Secdomebi reagirebis gareSe ar unda darCes, magram<br />

TiToeul maTganze dauyovneblivi reagireba Seaferxebs moswav-<br />

lis metyvelebis process. amitom sasurvelia, maswavlebelma Cai-<br />

niSnos Secdomebi, moaxdinos maTi klasifikacia da Semdgom<br />

gaaanalizos isini. enis Seswavlis sawyis safexurze SeiZleba<br />

64


mxolod mieniSnos swori formis Sesaxeb. aseve efeqturi iqneba<br />

TvalsaCinoebebis, gansakuTrebiT ki sqemebis, gamoyeneba. enobrivi<br />

kompetenciis zrdasTan erTad ki sasurvelia SecdomaTa analizi<br />

da maTze garkveuli msjeloba. SecdomaTa klasifikaciis Semdeg<br />

maswavlebelma enis aTvisebis procesSi TandaTanobiT unda gaaa-<br />

nalizos Secdomebi da igi etapobrivad miawodos klass. araa<br />

aucilebeli Secdomebis analizs mTeli sagakveTilo procesi<br />

daeTmos, an garkveuli TanamimdevrobiT moxdes maTze msjeloba.<br />

piriqiT, maTi gaanalizeba SeniSvnis xasiaTs unda atarebdes.<br />

aseve aucilebelia specialuri savarjiSoebis Sedgena, romleb-<br />

Sic ukve gaanalizebuli Secdomebis praqtikaSi gadatana moxde-<br />

ba. es kidev erTxel gamoavlens imas, ramdenad sworad iyeneben<br />

ganxilul formebs. sasurvelia Secdomebi mTel klasTan erTad<br />

gaanalizdes da ara individualurad, Tumca weris mimarTulebiT<br />

amas mainc individualuri xasiaTi eZleva.<br />

65


4. bilingvuri gakveTilis Sefaseba<br />

B bilingvuri swavlebis procesis Sefasebisas gansakuTrebuli<br />

yuradReba eqceva Tavad swavlebis processa da swavlebis<br />

strategiebs (formatuli Sefaseba) da Sedegebs (Semajamebeli<br />

Sefaseba). amisaTvis gamoiyeneba sxvadasxva xerxi, kerZod:<br />

dakvirveba, interviu, testebi da sxva. producirebis unarebis<br />

Sefaseba gulisxmobs pasuxs Semdeg kiTxvebze:<br />

ra informaciis / sametyvelo funqciis gamoyeneba Seu-<br />

ZliaT mSobliur da meore enaze moswavleebs Secdome-<br />

biT Tu uSecdomod (dasaxuli amocanebis Sesrulebis<br />

Sefaseba)?<br />

visTan _ maswavleblebTan, TanatolebTan da stumrebTan<br />

_ SeuZliaT urTierTqmedeba (komunikaciis problema)?<br />

rogoria maTi lingvisturi unarebi (enobrivi konstruq-<br />

ciebis aTvisebis donis Sefaseba da ara Secdomebis aR-<br />

nusxva)?<br />

SemfasebelTa amocanebSi unda Sediodes saswavlo procesis<br />

analizi (dakvirveba klasSi), maswavleblis / moswavleebis /<br />

mSoblebis urTierTobebi, saswavlo masalebi, aseve moswavleTa<br />

kompetenciebis testireba (formatuli / Semajamebeli). klasSi<br />

dakvirvebisas yuradReba unda mieqces ara marto moswavleebis,<br />

aramed maswavleblis qcevasac: ra gavlenas axdens is moswavleebze<br />

da rodis da rogor iyenebs enebs? rogor qmnis motivacias? rogor<br />

reagirebs Secdomebze? Secdomebis gasworebis rogor formebs<br />

iyenebs: modelirebas (swori formis Tanamimdevruli da xSiri<br />

gameoreba Secdomebis pirdapiri Sesworebis gareSe) Tu xelaxla<br />

66


formulirebas (moswavlis SecdomiT naTqvamis sworad da gasagebad<br />

formulireba)? rogor aris organizebuli saswavlo procesi?<br />

moswavleTa progresis Sesafaseblad bilingvur skolaSi<br />

yuradReba unda mieqces maT miRwevebs saganSi. bilingvur skolaSi<br />

moswavles xuTi weli mainc sWirdeba imisaTvis, rom igi daeuflos<br />

meore enas sagnebis Sesaswavlad. Aam xangrZlivobis gamo moswavles<br />

SeiZleba gauCndes sakuTari ususurobis gancda, Camouyalibdes<br />

dabali TviTSefaseba. am problemis gadasawyvetad arsebobs ori<br />

gza: pirveli _ bilingvuri klasis moswavleTa Sefaseba<br />

specialurad maTTvis Sedgenili standartebis mixedviT. am midgomam<br />

SeiZleba mSoblebisa da sagnebis maswavlebelTa gamoiwvios, radgan<br />

maTi survilia, moswavlis Sedegebi Seesabamebodes saxelmwifo<br />

standarts. amis gamo aucilebeli xdeba Cveulebrivi skolebisaTvis<br />

kuTvnili testebis gamoyeneba. Mmagram, amasTan, unda vifiqroT<br />

testebSi garkveuli cvlilebebis Setanis Sesaxeb. magaliTad, aseTi<br />

SeiZleba iyos orenovani testi. aseve SeiZleba moswavleebs<br />

SeiZleba mieceT damatebiTi dro, neba davrToT, isargeblon<br />

leqsikonebiT an gavumartivoT testuri davalebebis pirobebi.<br />

vafasebT ra bilingvur programebs, ar unda<br />

SemovifargloT mxolod enobrivi unarebis SefasebiT. unda<br />

Sefasdes Sinaarsi, mizani da meTodika.<br />

ras<br />

vafasebT?<br />

qvemoT gTavazobT savaraudo CamonaTvalis cxrils:<br />

moswavleTa<br />

Sefaseba<br />

kompetencias<br />

mSobliur enaSi;<br />

kompetencias sa-<br />

ganSi;<br />

67<br />

bilingvuri<br />

swavlebis<br />

komponentebis<br />

Sefaseba<br />

swavlebis meTodika;<br />

saswavlo Sinaarsi;<br />

maswavlebelTa ur-<br />

TierToba moswavle-<br />

bilingvuri<br />

modelis<br />

Sefaseba<br />

modelis efeq-<br />

turoba;<br />

bilingvuri<br />

swavlebis mas-


vin<br />

afasebs?<br />

kompetencias meore<br />

enaSi;<br />

motivacias;<br />

sxva kompetenciebi<br />

(kognituri unare-<br />

bi, socialuri un-<br />

arebi, sxva saswav-<br />

lo una-rebi);<br />

maswavleble-bi;<br />

saatestacio / saga-<br />

mocdo komisia.<br />

mizani moswavleTa Zlieri<br />

rogor<br />

vafasebT?<br />

da susti mxare-<br />

ebis gamovlena;<br />

standartis Sede-<br />

gebis miRweva;<br />

informacia mSo-<br />

belTaTvis;<br />

SerCeva.<br />

kiTxvarebi;<br />

testebi;<br />

interviu;<br />

dakvirveba.<br />

ebTan. wavlebelTa<br />

damkvirvebelTa jgufi.<br />

xarisxis kontroli;<br />

masalebis gadamuSa-<br />

veba;<br />

maswavlebelTa mom-<br />

zadebis done.<br />

interviu;<br />

dakvirveba klasSi<br />

Catarebul samuSa-<br />

oebze;<br />

zepirmetyvelebis<br />

analizi;<br />

saswavlo masalebis<br />

analizi.<br />

68<br />

momzadeba.<br />

gare monitor-<br />

ingis jgufi.<br />

gadawyvetilebis<br />

miReba modelis<br />

SenarCuneba /<br />

arSenarCunebaze,<br />

ganviTarebaze.<br />

saswavlo prog-<br />

ramebisanali- zi;<br />

kiTxvarebi;<br />

kvlevebi.<br />

gakveTilis Sefasebisas, rekomendebulia, rom maswavleblebma<br />

upasuxon Semdeg kiTxvebs:<br />

miRweuli iyo Tu ara gakveTilis gamokveTili miznebi?


SerCeuli strategiebis saSualebiT ramdenad moxerxda gakveTi-<br />

lis winaSe dasmuli amocanebis gadaWra?<br />

Seesabameba Tu ara gakveTilisaTvis gamoyofili drois gadana-<br />

wileba realur SesaZleblobebs da moswavleTa moTxovnebs?<br />

rogor gamoiyeneben moswavleebi gakveTilze miRebul codnas<br />

momavalSi?<br />

ra SeiZleboda gakeTebuliyo sxvagvarad?<br />

TviTSefaseba<br />

imisaTvis, rom moswavle SeeCvios sakuTari pasuxis Semowme-<br />

bas, Camouyalibdes Secdomis mimarT swori damokidebuleba, daZ-<br />

lios SiSi Secdomis winaSe, xSirad unda mivceT sakuTari namuSev-<br />

ris Sefasebis saSualeba. TviTSefaseba mas exmareba imis gacnobie-<br />

rebaSi, rom Secdomebis aRiareba da gamosworeba winsvlis aucile-<br />

beli pirobaa. TviTSefasebiT igi grZnobs met valdebulebas da<br />

cdilobs iyos maqsimalurad obieqturi.<br />

TviTSefasebis ramdenime xerxi arsebobs. yvelaze gavrcele-<br />

bulia swor pasuxebTan moswavleebis pasuxebis Sedareba. moswav-<br />

leebi am Sedarebis gziT Tavad aRmoaCenen sakuTar Secdomebs da<br />

Semdeg aanalizeben, ratom dauSves es Secdomebi, ris codna da-<br />

akldaT, ra ver gaiTvaliswines, iqneb koncentracia ver moaxerxes<br />

sakiTxTan dakavSirebiT an marTebuli gza ar airCies da sxva.<br />

TviTSefasebis procesSi mniSvnelovani swored sakuTari saq-<br />

mianobis refleqsiis procesia. es aRmoaCeninebs moswavles sakuTar<br />

sust mxareebs, romelTa dasaZlevadac unda mimarTos sakuTari Za-<br />

lisxmeva. Sedegiania TviTSefasebis iseTi xerxi, roca moswavle<br />

winaswar SemuSavebuli Sefasebis sqemis mixedviT afasebs sakuTar<br />

naSroms, Semdeg ucvlis mewyviles da erTmaneTis namuSevrebs afa-<br />

69


seben, bolos ki maswavlebeli afasebs. am SemTxvevaSic mniSvnelo-<br />

vania analizis procesi. ra daemTxva Sefasebis am sam SemTxvevaSi<br />

erTmaneTs, ra _ ara da ratom? ris codna ar eyo moswavles Tavad<br />

an mis Tanaklasels obieqturi SefasebisaTvis.<br />

70


Tavi III<br />

1. bilingvuri gakveTilis dagegmva<br />

riT gansxvavdeba bilingvuri gakveTili meore enis swavlebis<br />

gakveTilisgan?<br />

enis gakveTili gakveTili, romelzedac<br />

viTardeba ena<br />

programa yuradReba maxvildeba yuradReba sagnis<br />

enaze da enis Seswav- Sinaarsa da enobriv<br />

lis miznebze (codna unarebze (sagnis<br />

enaze da enis codna) codna da enis<br />

dagegmva<br />

gamoyeneba)<br />

yuradReba enaze, mis yuradReba enis ga-<br />

struqturaze, enis moyenebaze, vsaubrobT<br />

Seswavlis kontrolsa ra sagnis Sinaarsze;<br />

da praqtikul samu- yuradReba im Si-<br />

Saoze enaSi<br />

naarsze,<br />

wignSia.<br />

romelic<br />

aqtivobebi yuradReba producire- yuradReba sagnis Sibaze<br />

orientirebul naarsidangamomdi- aqtivobebze, savarji- nare savarjiSoebze;<br />

Soebi, romlbic unda aqcenti vizualur<br />

da SeiZleba kon- saSualebebze da matroldebodes.salis<br />

CarTva kiTxvisa<br />

da werisaTvis.<br />

enis arCeva maswavlebeli da moswavle iyenebs<br />

moswavleebi (SeZlebis- enas, romelic Seedagvarad)<br />

mTel sabameba mis codnas;<br />

gakveTilze urTi- maswavlebeli iyenebs<br />

erToben samizne enaze. enas mkacrad gegmiurad,<br />

fiqrobs ra<br />

moswavlesa<br />

ganze.<br />

da sa-<br />

71


gakveTilis dagegmvisas, upiratesoba unda mieniWos iseT sis-<br />

temas, sadac gamoyenebulia kritikuli azrovnebis principebi.<br />

sxvagvarad rom vTqvaT, gakveTilis TiToeul fazaSi garkveuli<br />

problemis dasma unda moxdes. aucilebelia imis damaxsovreba, rom<br />

mecadineobis TiToeul fazaSi saWiroa Sesabamisi meTodisa da<br />

strategiis gamoyeneba. swavlebis strategiisa, Tu meTodis SerCevi-<br />

sas mniSvnelovania gakveTilis miznis da Sefasebis kriteriumebis<br />

gaTvaliswineba.<br />

gakveTilis dagegmvisas, pirvel rigSi saWiroa gakveTilze ga-<br />

mokveTili miznebis Sefaseba da am miznebis ganxorcielebis Se-<br />

saZleblobis gansazRvra gakveTilisaTvis gamoyofili drois gan-<br />

mavlobaSi.<br />

aseve saWiroa gakveTilis TiToeuli fazisaTvis strategiis<br />

SemuSaveba. Tumca, unda gvaxsovdes, rom strategia aris mxolod<br />

saSualeba, romelic gvexmareba dagegmili Sedegebis miRwevaSi.<br />

gakveTilis Semdeg saWiroa miRweuli Sedegebis analizi da<br />

maTi Sesabamisobis dadgena winaswar SemuSavebul miznebTan. es<br />

maswavlebels aZlevs imis saSualebas, rom iswavlos sakuTar<br />

gamocdilebaze da ukeTesad dagegmos yoveli momdevno gakveTili.<br />

bilingvuri gakveTili:<br />

maswavleblis ena enis dagegmva masalebi sayrdeni masala<br />

moswavleTaTvis<br />

rogor leqsika da romel enas ra masala ra daxmareba<br />

frazebia saWiro enas rodis damWirdeba dasWirdeba yve-<br />

moswavleTa<br />

gamoviyeneb? da romel las da ra _<br />

organizebisaTvis? enis romeli enaze? calkeuls?<br />

saganTan<br />

kompetencia<br />

dakavSirebuli<br />

leqsika<br />

ganviTardeba?<br />

72


2. bilingvuri gakveTilis dagegmvis etapebi<br />

a. gakveTilis Tema.<br />

b. motivacia.<br />

risTvis aris saWiro es gakveTili?<br />

ramdenad aris dakavSirebuli gakveTilis Tema im codnasTan,<br />

romlis SeZenac sxva gakveTilebis Sedegad moxda?<br />

dakavSirebulia Tu ara gakveTilis Tema adre miRebul<br />

codnasTan da momavalSi misaReb masalasTan?<br />

ramdenad aris gakveTilis Tema dakavSirebuli moswavleTa<br />

pirad gamocdilebasTan da maT interesebTan?<br />

rogor moxerxdeba am gakveTilis saSualebiT swavlis swavla<br />

da kritikuli azrovnebis ganviTareba?<br />

ra saxis informacias miiReben moswavleebi am gakveTilis<br />

saSualebiT?<br />

rogor unda moxdes gakveTilis gegmis SemuSaveba imgvarad,<br />

rom gaiRviZos TiToeuli moswavlis personalurma interesma?<br />

ra saxis kiTxvebis dasma moxdeba moswavleTaTvis, rogor<br />

gaarTmeven Tavs axali Temis gagebas, rogor SeZleben<br />

axali informaciis gaanalizebas, ideebis sinTezirebas da<br />

a.S.<br />

rogor SeiZleba gakveTilis Temis gamoyeneba imgvarad, rom<br />

ganviTardes kiTxvebis dasmis, analizis, diskusiis SesaZ-<br />

lebloba?<br />

Temis rogori aspeqtebiT aris SesaZlebeli moswavleTaTvis<br />

Semdgomi kvleviTi muSaobisaTvis xelSewyoba?<br />

73


ogor moxdeba aRniSnuli gakveTilis saSualebiT meore enis<br />

aTviseba da rogor Camouyalibebs moswavles dadebiT damoki-<br />

debulebas meore enis mimarT?<br />

ra saxis TanamSromloba iqneba sagnis maswavlebelsa da enis<br />

maswavlebels Soris?<br />

gakveTilis romel etapze da ra mizniT moxdeba mSobliuri<br />

enis da meore enis gamoyeneba?<br />

romeli sityvebis SeTvisebaa aucilebeli meore enidan,<br />

moswavlis leqsikonidan romeli sityvebis aqtivizaciaa<br />

aucilebeli?<br />

swavlebis ra saxis meTodebi da meTodologiuri xerxebi<br />

iqneba gamoyenebuli imisaTvis, rom moswavleSi ganaviTaros<br />

zepirsityvieri da werilobiTi saxiT meore enaze azris da<br />

grZnobis gadmocema?<br />

rogor ganxorcieldeba moswavleTa TanamSromloba da maT<br />

mier axalad aTvisebuli leqsikis gamoyeneba?<br />

g. gakveTilis miznebi<br />

yoveli gakveTilisaTvis saWiroa ramdenime miznis win wamoweva:<br />

mizani, romelic dakavSirebulia aTvisebuli masalis SinaarsTan;<br />

mizani, romelic aviTarebs moswavlis kritikul azrovnebas da<br />

misi swavlebis SesaZleblobebs;<br />

mizani, romelic aviTarebs meore enis SesaZleblobebs da iZleva<br />

kulturul garemoSi integrirebis saSualebas;<br />

d. winaswar wayenebuli pirobebi<br />

aucilebelia imis Sefaseba, Tu ra unda icodes da SeeZlos<br />

moswavles imisaTvis, rom warmatebiT gaarTvas Tavi axal masalas.<br />

ra winaswari codna gaaCnia moswavles Temis irgvliv?<br />

74


imisaTvis rom codna SenarCunebuli da xangrZlivi iyos,<br />

aucilebelia misi SeTviseba ukve nacnob da gasageb konteqstSi,<br />

amitom TiToeuli Temis aTvisebamde saWiroa rom moswavle<br />

flobdes winaswar informacias aRniSnuli Temis Sesaxeb.<br />

gvaZlevs Tu ara moswavleTa niWierebis done, azrovneba da<br />

swavlis unari imis saSualebas, rom maT daZlion maswavlebelTa<br />

mier gakveTilisaTvis SemuSavebuli masala?<br />

Tu xdeba swavlebis axali meTodis gamoyeneba,<br />

moswavleebisaTvis aucilebelia informaciis miwodeba. Tu<br />

gakveTilze gegmavT axali meTodis Setanas, maSin moswavleTa<br />

interesis gamowveva aRniSnuli meTodis mimarT SesaZlebelia<br />

kiTxvebis dasmiT. imis aucilebloba, rom Tavidanve ganviTardes<br />

swavlebis SesaZlebloba, Seexeba moswavleTa jgufur muSaobasac<br />

da swavlebis SesaZleblobis gaTavisebas<br />

ra donezea warmodgenili qarTuli enis codna da bilingvurad<br />

swavlebis mzaoba?<br />

maswavleblisaTvis aucilebelia Seafasos klasSi moswavleTa<br />

mier meore enis codnis done. agreTve aucilebelia imis damaxso-<br />

vreba, rom bilingvur meTodebSi mTavar princips warmoadgens ara<br />

gadaTargmna, aramed Sedareba.<br />

e. gakveTilis Sefaseba<br />

Sefasebis dros mniSvnelovania gvaxsovdes gakveTilis gamokve-<br />

Tili miznebi. fasdeba Semdegi:<br />

rogor aris aTvisebuli saswavlo masala;<br />

iswavles Tu ara moswavleebma fiqri da swavla;<br />

Seivses Tu ara moswavleebma meore enis codna;<br />

Sefasebis warmarTva SesaZlebelia sxvadasxva meTodebis<br />

gamoyenebis gziT. Tu Sefasebis procesSi CarTulebi arian<br />

moswavleebi, maT unda icodnen, Tu romeli davaleba fasdeba<br />

dadebiTad. amisaTvis aucilebelia naTlad Camoyalibdes da<br />

75


Seiqmnas im kriteriumebis formulireba, romelTa saSualebiTac<br />

moxdeba davalebis Sefaseba. Sefasebis kriteriumebis SemuSaveba<br />

umjobesia moswavleebTan erTad, uSualod Sesafasebeli davalebis<br />

Sesrulebis win.<br />

v. droisa da masalebis gadanawileba<br />

gakveTilis dawyebamde saWiroa imis gansazRvra, gakveTilis<br />

msvlelobisas saWiro iqneba Tu ara damxmare masalebi da<br />

xelsawyoebi. ufro rTulia drois gadanawileba. drois<br />

mizanmimarTuli gadanawileba warmoadgens erTgvar winapirobas<br />

imisaTvis, rom swavlebis procesi iyos dinamiuri, kargad<br />

mofiqrebuli, efeqturi, raTa maswavlebelma moaxerxos yvela<br />

winaswar dagegmili ideis ganxorcieleba.<br />

76


3. gakveTilis mimdinareobis dagegmva<br />

gakveTilis safuZvels warmoadgens swavlebisa da swavlis<br />

samsafexuriani meTodi<br />

a. gamxnevebis/waxalisebis faza<br />

waxalisebis fazis dagegmvisas aucilebelia iseTi strategiis<br />

SemuSaveba, romelic ukeT moaxerxebs:<br />

Temis irgvliv winaswari codnis gaerTianebas<br />

moswavleTa waxalisebas, swavlis mowadinebas.<br />

b. codnis gaTavisebis faza<br />

codnis gaTavisebis fazis dagegmvisas, unda moxdes imis Sefase-<br />

ba, Tu rogor moxerxdeba SerCeuli strategiis Sedegad gakveTilze<br />

miRebuli codnis gaTaviseba da rogor ganviTardeba TanamSromlo-<br />

bisa da damoukideblad muSaobis unari.<br />

g. ukukavSiris faza<br />

mocemuli fazis dagegmvisas, saWiroa imis gansazRvra, Tu ro-<br />

gor moxdeba SerCeuli strategiis Sedegad codnis SeTviseba,<br />

agreTve rogor imoqmedebs es strategia miRebuli codnis Semoqme-<br />

debiTad gamoyenebis procesze.<br />

kooperatiuli swavlebis mniSvneloba bilingvur ganaTlebaSi<br />

kvlevebi bilingvur ganaTlebaSi amtkicebs, rom jgufuri<br />

kooperatiuli swavlebis organizebisas:<br />

arsebobs Sinaarsis konteqstidan gagebis SesaZlebloba, agreTve<br />

upiratesoba arsebobs bevri drois TvalsazrisiTac da enis<br />

77


srulyofilad gamoyenebis saSualebiTac; Sinaarsisa da koncef-<br />

ciis ukeTesad gasagebad SesaZlebelia mSobliuri enis gamoyene-<br />

bac;<br />

meore enaSi garkveuli unarebis ganviTarebisas, SesaZlebelia<br />

mSobliuri enis codnis sistemiT operireba;<br />

xdeba moswavleTa stimulireba codnisa da enis aTvisebis<br />

procesSi aqtiurad CasarTavad;<br />

warmoCenilia da gamoyenebulia axali saswavlo masalebi;<br />

swavlebis procesSi yuradReba maxvildeba moswavleTa<br />

gansxvavebul Tvisebebze da stilze da viTardeba maTi<br />

mravalmxrivi SesaZleblobebi;<br />

icvleba maswavleblis roli - informaciis mimwodebeli<br />

adamianisgan, is gadaiqceva informaciis SeTvisebis<br />

organizatorad;<br />

tradiciuli gakveTilis msvlelobisas umeteswilad saubrobs<br />

maswavlebeli. aseTi gakveTilis tipuri sqema SegviZlia<br />

warmovadginoT Semdegi saxiT: maswavleblis SekiTxva-moswavlis<br />

,,swori pasuxi am SekiTxvaze. amavdroulad, TvalsaCinoa droSi<br />

SezRudva. Tu moswavle myisierad ver pasuxobs SekiTxvaze, is eZebs<br />

Sesaferis sityvas, aseT SemTxvevaSi ki maswavlebeli mas ar aZlevs<br />

dros da ekiTxeba sxva moswavles. jgufSi muSaobis dros<br />

aucilebelia da SesaZlebelia enis mravalmxrivi funqciebis<br />

gamoyeneba. rodesac moswavleebi saubroben erTmaneTSi, da ara<br />

mxolod maswavlebelTan, mkveTrad izrdeba enis funqciebis<br />

gamoyenebis SesaZlebloba. arsebobs TanamSromlobis meti<br />

variantebi, rac, Tavis mxriv, iZleva enis gavarjiSebis met<br />

saSualebas. mniSvnelovania isic, rom, rodesac moswavleebi<br />

saintereso problemis gadaWras cdiloben, am dros isini enas<br />

iyeneben ara imitom, rom <strong>saxelmZRvanelo</strong>s tradiciuli davaleba -<br />

,,SeadgineT winadadeba'' Seasrulon, aramed srulad iyeneben<br />

78


codnas meore enaSi. miuxedavad imisa, rom maTi saubari yovelTvis<br />

gramatikulad gamarTuli ar aris, am gziT moswavleebs aqvT azris<br />

gadmocemis saSualeba.<br />

aseve SeiZleba Seicvalos tradiciuli karnaxi, rodesac<br />

maswavlebeli dgas klasis winaSe da mTel klass karnaxobs<br />

garkveul teqsts. misi gardaqmna kooperatiul swavlebad<br />

SesaZlebelia moswavleTa dawyvilebis an jgufebad dayofis gziT,<br />

romlis drosac moswavleebi rig-rigobiT karnaxoben erTmaneTs<br />

srul teqsts, an gamotovebul sityvebs. am gziT mcirdeba stresi,<br />

moswavleebi koncentrirebas axdenen davalebaze da aqtiurad<br />

usmenen erTmaneTs. izrdeba TanamSromlobiTi damokidebuleba da<br />

individualuri pasuxismgeblobis grZnoba.<br />

yoveldRiuri urTierTobisas sakmarisia SezRuduli raodenobis<br />

sityvebis maragi da gramatikuli struqtura; sxvadasxva sakiTxTan<br />

dakavSirebiT sakuTari azris dafiqsirebisas moswavleebs<br />

uviTardebaT farTo leqsikis da enis gansxvavebuli modelebis<br />

gamoyenebis moTxovnileba.<br />

maswavleblebi xSirad sifrTxiliT ekidebian jgufebSi<br />

muSaobas. ase, magaliTad: `rogor SeiZleba viyo darwmunebuli,<br />

rom moswavleebi ar daiwyeben saubars mSobliur enaze? vifiqroT<br />

imaze, Tu rogor mivaRwioT sasurvel Sedegs martivi gziT: mkacri<br />

discipliniT Tu mizanmimarTuli davalebebis SedgeniT?~<br />

specialurad konstruirebuli davaleba, sadac yvela moswavles<br />

aqvs raRac nawili informaciisa da davalebis Sesruleba<br />

SesaZlebelia mxolod am informaciis SegrovebiT, iZleva<br />

pirdapiri reagirebis, individualuri pasuxismgeblobisa da<br />

aqtiuri mosmenis saSualebas.<br />

nuTu saocari ar aris is faqti, rom aTeuli wlebis<br />

ganmavlobaSi moswavleebi wyvilebad isxdnen merxebTan da,<br />

miuxedavad amisa, maT ar hqondaT emociis gaziarebisa da<br />

79


erTmaneTis daxmarebis saSualeba. jgufSi muSaobisas dabali<br />

enobrivi SesaZleblobis mqone moswavles aqvs saSualeba,<br />

SeekiTxos sxvas mSobliur enaze, xolo moswavle, romelic<br />

warmatebulia meore enaSi, moaxdens sakiTxebis perifrazirebas da<br />

amiT moaxdens saubris ganviTarebas.<br />

bilingvur ganaTlebaSi izrdeba maswavleblis roli.<br />

tradiciuli sagnis maswavlebeli zogjer fiqrobs: ,,me var sagnis<br />

maswavlebeli, CemTvis mniSvnelovania, Tu rogor aiTvisa moswavlem<br />

sagnobrivi masala. me vafaseb Sinaarss da ara enas. `bilingvuri<br />

ganaTlebis dros TiToeuli maswavleblis roli farTovdeba da is<br />

gadaiqceva aseve enis maswavleblad. pirvel rigSi, yvela<br />

maswavlebeli xdeba enis momxmarebeli, xSirad ki tardeba Semdegi<br />

principi: ,,viswavloT erTad~.<br />

80


Tavi IV<br />

qarTuli enisa da geografiis<br />

integrirebuli swavlebis<br />

sanimuSo gakveTilebi da Tematika<br />

81


VII klasi<br />

wlis bolos misaRwevi Sedegebi:<br />

Tema saswavlo miznebi enobrivi miznebi<br />

geologiuri dro. moswavle ecnoba geoqro-<br />

teritoriis mde-<br />

bareobisgan- sazRvra rukasa da<br />

globusze.<br />

geografiuli<br />

garemo da adamia-<br />

ni;<br />

bunebaTsargebloba<br />

da adamianis ze-<br />

moqmedeba bunebaze;<br />

katastrofuli da<br />

stiqiuri movlene-<br />

bi bunebaSi.<br />

nologiur sqemas; ecnoba<br />

bunebrivi movlenebis gan-<br />

viTarebas geologiuri<br />

etapebis mixedviT;<br />

swavlobs dedamiwis war-<br />

moSobidan dRemde masze<br />

momxdar mniSvnelovan<br />

cvlilebebs.<br />

moswavle rukisa da glo-<br />

busis gamoyenebiT gan-<br />

sazRvravs geografiuli<br />

obieqtebis koordinatebs;<br />

daaqvs geografiuli ob-<br />

ieqtebi konturul ru-<br />

kaze;<br />

axdens sivrceSi orienti-<br />

rebas horizontis mxaree-<br />

bis mixedviT da poulobs<br />

sasurvel obieqts rukasa<br />

da globusze.<br />

moswavle ecnoba geogra-<br />

fiuli garemos mraval-<br />

ferovnebas da ikvlevs<br />

masze adamianis gansaxle-<br />

bis mizezebs; swavlobs<br />

bunebrivi resursebis ti-<br />

pebs da maT rols adamia-<br />

nis saqmianobaSi;<br />

msjelobs stiqiur mov-<br />

82<br />

moswavles SeuZlia<br />

TemisaTvis mniSvne-<br />

lo-vani terminebis<br />

qarTulad dasaxele-<br />

ba, icis am terminTa<br />

qarTuli ganmartebe-<br />

bi, SeuZlia sinoni-<br />

muri sityvebiTa da<br />

aRweri-Ti msjelo-<br />

biT terminTa Sec-<br />

vla da maTi meSveo-<br />

biT mosazrebis gad-<br />

mocema.<br />

moswavles SeuZlia<br />

sworad gamoiyenos<br />

is konstruqciebi,<br />

romlebic sakiTxze<br />

msjelobisas das-<br />

Wirdeba. saWiroebis<br />

SemTxvevaSi ki<br />

SeuZlia erTi grama-<br />

tikulikonstruq- ciis sxva konstruq-<br />

ciiT Secvla ise,<br />

rom aagos swori da<br />

gramatikulad ga-<br />

marTuli msjeloba.<br />

moswavlem icis yve-<br />

la im funqciuri


unebrivi pirobe-<br />

bis da bunebrivi<br />

garemos gavlena<br />

meurneobis ganvi-<br />

Tarebaze.<br />

samecniero-<br />

teqnikuriprogre- sis dadebiTi da<br />

uaryofiTi mxaree-<br />

bi; adamianis eko-<br />

logiuripasuxism- gebloba.<br />

lenebze, maTi warmoSobi-<br />

sa da Tavidan acilebis<br />

mizezebze.<br />

moswavle ecnoba da<br />

msjelobs adamianis saq-<br />

mianobasa da Sromis ia-<br />

raRebze uZvelesi droi-<br />

dan dRemde;<br />

ikvlevs geografiuli<br />

garemos rols meurneobis<br />

dargebis ganlagebasa da<br />

ganviTarebaze.<br />

moswavle ecnoba samec-<br />

niero-teqnikur progress;<br />

msjelobs stp-is dadebiT<br />

da uaryofiT mxareebze;<br />

mohyavs magaliTebi da<br />

asabuTebs stp-is wvlils<br />

ekonomikis winsvla-<br />

ganviTarebaze;<br />

msjelobs bunebrivi re-<br />

sursebis racionalur<br />

gamoyenebasa da adamianis<br />

ekologiur pasuxismgeb-<br />

lobaze.<br />

83<br />

frazis mniSvneloba,<br />

rac Temaze muSaobi-<br />

sas sWirdeba da<br />

SeuZlia am frazebis<br />

Tavad gamoyenebac.<br />

moswavles esmis<br />

yvela instruqcia,<br />

rac Temis irgvliv<br />

arsebuli savarji-<br />

SoebisTvis sWirdeba<br />

da Tavadac SeuZlia<br />

amgvari instruqcie-<br />

bis ageba.<br />

moswavle Tavisuf-<br />

lad asrulebs<br />

tests an sxva speci-<br />

fikur davalebebs<br />

sakiTxis irgvliv da<br />

Tavadac SeuZlia<br />

amgvari davalebis<br />

Seqmna instruqcie-<br />

bis, Sesabamisi<br />

funqciuri frazebi-<br />

sa da konstruqcie-<br />

bis gamoyenebiT.


gakveTili 1<br />

Tema - adgilmdebareobis gansazRvra rukaze; pirobiTi niSnebi<br />

gakveTilis mizani – moswavleebma SeZlon geografiuli obieqtebis<br />

povna rukasa da globusze geografiuli<br />

koordinatebis saSualebiT.<br />

enobrivi mizani _ moswavleebma unda icodnen rukebi da misi saxee-<br />

bi, horizontis ZiriTadi da Sualeduri mxareebi,<br />

grZedi da ganedi.<br />

Sesaswavli leqsika/terminebi – geografiuli koordinatebi, grZedi<br />

ganedi, kartografiuli niSnebi, paraleli,<br />

meridiani, gradusTa bade, topografiuli<br />

ruka, adgilis gegma.<br />

funqciuri frazebi _ ras gamosaxaven, ra tipisa arsebobs,<br />

gansazRvreT, ipoveT gansxvaveba, SeasruleT<br />

davaleba.<br />

dro _ 45 wuTi.<br />

resursebi _ <strong>saxelmZRvanelo</strong>, samuSao rveuli, saxazavi,<br />

geografiuli da topografiuli rukebi, sqemebi,<br />

dafa, carci.<br />

84


aqtivoba 1<br />

A<br />

aqtivobebi<br />

rukis saSualebiT gamosaxaven:<br />

mTel dedamiwas<br />

romelime kontinents okeaneebs<br />

rukis daniSnuleba:<br />

calkeul saxelmwifos<br />

saswavlo samxedro sainJinro<br />

turistuli<br />

maswavlebeli moswavleTa namuSevrebs qulebiT afasebs Semdegi<br />

kriteriumebiT:<br />

davalebis amomwuravad Sesruleba;<br />

pasuxebis sizuste.<br />

dro _ 10 wuTi.<br />

aqtivoba 2<br />

adgilmdebareobis gansazRvra rukaze; pirobiTi niSnebi.<br />

maswavlebeli dafaze gamosaxavs horizontis mxareebis sqemas:<br />

85


C/N<br />

d/W a/O<br />

≠<br />

s/S<br />

maswavlebeli moswavleTa wyvilebs aZlevs davalebas, ro-<br />

melic momzadebuli aqvs formatze.<br />

daadgine qvemoT mocemul rozetze 5–12 wertilebis mimarTu-<br />

leba moyvanili nimuSis mixedviT.<br />

magaliTi: wertili 1 mimarTulia CrdiloeTisaken;<br />

wertili 2 mimarTulia samxreT-dasavleTisaken;<br />

wertili 3 mimarTulia dasavleTisaken;<br />

wertili 4 mimarTulia CrdiloeT-CrdilodasavleTisaken.<br />

wertili 5<br />

wertili 6<br />

wertili 7<br />

wertili 8<br />

wertili 9<br />

wertili 10<br />

wertili 11<br />

wertili 12<br />

C/N<br />

. 4 . 1<br />

. 8<br />

86<br />

. 7<br />

. 10<br />

d/W . 3 . . 6 a/O<br />

. 11<br />

. 2<br />

. 12 . 5 . 9<br />

s/S


samuSaos dasrulebis Semdeg maswavlebeli ramdenime wyvilis<br />

saSualebiT amowmebs Sesrulebul davalebas. namuSevrebs afasebs<br />

sityvieri komentariT, risTvisac SeiZleba gamoiyenos frazebi:<br />

“Tqveni pasuxi sworia”; “meti yuradReba gmarTebT”, “Tqveni pasuxi<br />

moiTxovs sizustes” da a.S.<br />

dro 20 wuTi.<br />

aqtivoba 3<br />

maswavlebeli iyenebs msoflios fizikur an naxevarsferoebis<br />

rukas da moswavleebs aCvenebs ekvators, sawyis meridians, polu-<br />

sebs. maswavlebeli uxsnis moswavleebs geografiul koordinats.<br />

aCvenebs grZedsa da ganeds, risTvisac igi iyenebs sqemas sax-<br />

elmZRvaneloSi – grZedebi da ganedebi dedamiwis sferul modelze.<br />

saubris dasasruls maswavlebeli moswavleTa wyvilebs aZlevs da-<br />

valebas:<br />

<strong>saxelmZRvanelo</strong>s teqstSi mocemuli wyaros daxmarebiT _<br />

,,geografiuli ganedebisa da grZedebis ganlageba dedamiwis sfe-<br />

rul modelze” an msoflios politikur rukaze gansazRvreT Tbi-<br />

lisis, londonis da keiptaunis grZedi da ganedi.<br />

dro 10 wuTi.<br />

aqtivoba 4<br />

maswavlebeli klass aCvenebs geografiul da topografiul<br />

rukebs (SeiZleba kedelze dakidon an <strong>saxelmZRvanelo</strong>s danarTi ga-<br />

moiyenos) da aZlevs davalebas:<br />

87


ipoveT gansxvaveba rukebs Soris da mosazrebebi SeitaneT sqemaSi.<br />

magaliTad:<br />

topografiuli rukis<br />

maxasiaTeblebi<br />

gamosaxulia mcire teritoria-<br />

qalaqi, sofeli, daba da a.S.<br />

gamosaxulia Senobebi;<br />

teritoria dawvrilebiTaa naCve-<br />

nebi;<br />

msxvili masStabia gamoyenebuli<br />

ar aris naCvenebi sasargeblo<br />

da a.S.<br />

wiaRiseuli da relief.<br />

dro _ 10 wuTi.<br />

88<br />

geografiuli rukis maxasiaTeblebi<br />

gamosaxulia didi teritoria-<br />

saxelmwifo, kontinenti da a.S.<br />

gamosaxulia reliefis formebi;<br />

teritoria zogadia;<br />

saSualo an wvrili masStabia<br />

gamoyenebuli;<br />

gamosaxulia sasargeblo wiaRi-<br />

da a.S.<br />

seuli.<br />

gakveTilis dasasruli.


gakveTili 2<br />

Tema – globusi; dedamiwis sasaaTo sartylebi<br />

gakveTilis mizani – moswavleebi gaecnon sasaaTo zolebs;<br />

gaigebon sasaaTo zolebis praqtikuli<br />

mniSvneloba.<br />

enobrivi mizani – moswavleebma icodnen dedaqalaqebis mdebareobis<br />

saxeebi, sazRvrebis xasiaTi, dedamiwis sasaaTo<br />

sartylebi.<br />

Sesaswavli leqsika / terminebi – sasaaTo zolebi, ZiriTadi meri-<br />

diani.<br />

funqciuri frazebi _ ipoveT, gansazRvreT, sad mdebareobs, ra<br />

dro _ 45 wuTi.<br />

hqvia, warmoadgineT davaleba, monacemebi<br />

SeitaneT.<br />

resursebi _ <strong>saxelmZRvanelo</strong>, samuSao rveuli, msofliosa da evra-<br />

ziis politikuri rukebi, globusi (fizikuri, politikuri).<br />

89


aqtivoba 1<br />

Aaqtivobebi<br />

maswavlebeli aZlevs wyvilebs davalebas:<br />

rukaze ipoveT dedaqalaqi, gansazRvreT misi mdebareoba qveynis<br />

teritoriaze da monacemebi SeitaneT cxrilSi. magaliTad:<br />

dedaqalaqi qveyana centraluri<br />

kievi<br />

dro 5 wuTi.<br />

aqtivoba 2<br />

ukraina<br />

mdebareoba<br />

+<br />

90<br />

aracentraluri<br />

mdebareoba<br />

periferiuli<br />

mdebareoba<br />

maswavlebeli moswavleebs amuSavebs evraziis politikur<br />

rukaze. moswavleebi aCveneben saxelmwifoebs da asaxeleben maT<br />

dedaqalaqebs.<br />

Semdeg maswavlebeli svams SekiTxvebs. magaliTad:<br />

sad mdebareobs italia?<br />

ra hqvia italiis dedaqalaqs?<br />

moswavle pasuxobs SekiTxvebs da rukaze aCvenebs dasaxelebul<br />

saxelmwifos da mis dedaqalaqs.<br />

dro 10 wuTi.


aqtivoba 3<br />

maswavlebeli wyvilebs urigebs baraTebs, romelzec erT-erTi<br />

saxelmwifoa miTiTebuli da aZlevs davalebas:<br />

rukis daxmarebiT gansazRvreT saxelmwifos sazRvrebi – qvey-<br />

nebi da zRvebi/okeaneebi; warmoadgineT davaleba cxrilis saxiT.<br />

cxrils maswavlebeli dafaze akeTebs. magaliTad:<br />

SvedeTi<br />

aRmosavleTi dasavleTi CrdiloeTi samxreTi<br />

esazRvreba fi-<br />

neTi, Crdiloe-<br />

Tis da baltiis<br />

zRvebi<br />

esazRvreba<br />

norvegia<br />

91<br />

esazRvreba<br />

norvegia<br />

CrdiloeTis da<br />

baltiis zRvebi<br />

maswavlebelma SeiZleba moswavleTa codna qulebiT Seafasos.<br />

Sefasebis kriteriumebi:<br />

cxrilis amomwuravad Sevseba;<br />

rukaze sworad Cveneba.<br />

dro _ 15 wuTi.<br />

aqtivoba 4<br />

maswavlebeli saubrobs globusis, rogorc dedamiwis mod-<br />

elis Sesaxeb. moswavleebs aCvenebs masStabiTa da Tematurad


gansxvavebul globusebs (Tu, ra Tqma unda, maswavlebels xeli mi-<br />

uwvdeba am resursebze).<br />

maswavlebeli saubrobs dedamiwis sasaaTo zolebis Sesaxeb, risT-<br />

visac igi iyenebs sasaaTo zolebis rukas <strong>saxelmZRvanelo</strong>dan.<br />

saubris dasrulebis Semdeg, maswavlebeli svams SekiTxvas:<br />

Tu TbilisSi dRis 1 saaTia, romeli saaTi iqneba amave meri-<br />

dianze samxreTiT an CrdiloeTiT mdebare romelime Soreul<br />

qalaqSi?<br />

dro 10 wuTi.<br />

aqtivoba 5<br />

saSinao davaleba _ sasaaTo zolebi.<br />

msoflios politikur-administraciuli rukisa da dedamiwis sa-<br />

saaTo zolebis rukis (gakv. <strong>saxelmZRvanelo</strong>Si ,,globusi. dedamiwis<br />

sasaaTo zolebi”) daxmarebiT upasuxeT kiTxvebs:<br />

- rodesac TbilisSi dilis 9 saaTia, ra droa: 1) tokioSi, 2) pa-<br />

rizSi, 3) londonSi, 4) vaSingtonSi, 5) santiagoSi?<br />

- ra mizniT aris SemoRebuli sasaaTo zolebi?<br />

- rodesac CrdiloeT naxevarsferoSi dRea, ra xdeba am dros<br />

samxreT naxevarsferoSi? ratom?<br />

dro 5 wuTi.<br />

gakveTilis dasasruli.<br />

92


VIII klasi<br />

wlis bolos misaRwevi Sedegebi:<br />

Tema saswavlo miznebi enobrivi miznebi<br />

ra aris regioni<br />

da ra niSnebiT<br />

aerTianeben qvey-<br />

nebs regionebSi?<br />

kavkasiis regionis<br />

buneba, resursebi<br />

da meurneobis<br />

dargebi.<br />

samxreT kavkasiis<br />

xalxebis yofa da<br />

adaT-wesebi; eko-<br />

logiurimdgoma- reoba, bunebrivi<br />

da kulturuli<br />

Zeglebi.<br />

moswavle swavlobs<br />

msoflios regionebs,<br />

maT mdebareobas da re-<br />

gionuli dayofis mize-<br />

zebs;<br />

ecnoba qveynebis erTma-<br />

neTisagan ganmasxvavebel<br />

niSnebs;<br />

msjelobs saerTaSoriso<br />

organizaciebis miznebi-<br />

sa da mniSvnelobis Se-<br />

saxeb.<br />

moswavle swavlobs kav-<br />

kasiis regions da axa-<br />

siaTebs mas msoflios<br />

regionebis gamoyofis<br />

principze dayrdnobiT.<br />

moswavle ecnoba kavka-<br />

siis xalxebis cxovrebas<br />

im bunebrivi garemos<br />

fonze, romelSic isini<br />

saqmianoben; msjelobs<br />

regionis ekologiuri,<br />

bunebrivi da kulturu-<br />

li Zeglebis mdgomareo-<br />

93<br />

moswavles SeuZlia Te-<br />

misaTvis mniSvnelo-vani<br />

terminebis qarTulad<br />

dasaxeleba, icis am<br />

terminTa qarTuli gan-<br />

martebebi, SeuZlia<br />

sinonimuri sityvebiTa<br />

da aRweri-Ti msjelo-<br />

biT terminTa Secvla<br />

da maTi meSveobiT mo-<br />

sazrebis gadmocema.<br />

moswavles SeuZlia<br />

sworad gamoiyenos is<br />

konstruqciebi, rom-<br />

lebic sakiTxze msje-<br />

lobisas dasWirdeba.<br />

saWiroebis SemTxvevaSi<br />

ki SeuZlia erTi gra-<br />

matikulikonstruq- ciis sxva konstruq-<br />

ciiT Secvla ise, rom<br />

aagos swori da gra-<br />

matikulad gamarTuli<br />

msjeloba.<br />

moswavlem icis yvela<br />

im funqciuri frazis<br />

mniSvneloba, rac Te-<br />

maze muSaobisas sWir-<br />

deba da SeuZlia am


msoflios mosax-<br />

leoba da misi te-<br />

ritoriuligana- wileba; migraciebi<br />

da gansaxlebis<br />

tipebi.<br />

mogzaurobebi da<br />

didi geografiuli<br />

aRmoCenebi.<br />

transporti, ro-<br />

gorc komunikaciis<br />

erT-erTi saSuale-<br />

ba.<br />

vaWroba da bizne-<br />

si, rogorc ur-<br />

TierTobis erT-<br />

erTi saSualeba.<br />

bis Sesaxeb. frazebis Tavad gamoye-<br />

moswavle Seiswavlis<br />

msoflios mosaxleobis<br />

rasobriv da eTnikur<br />

mravalferovnebas, rao-<br />

denobriv cvlilebebs,<br />

gansaxlebis Tavisebure-<br />

bebs, migraciul proce-<br />

sebs; ukavSirebs maT<br />

bunebriv garemos da<br />

ekonomikur ganviTarebas.<br />

moswavle ecnoba cno-<br />

bil mogzaurebs da maT<br />

aRmoCenebs; msjelobs<br />

maT Sesaxeb, rogorc<br />

qveynebsa da xalxebs<br />

Soris komunikaciis erT-<br />

erTi saSualebis Sesax-<br />

eb; akavSirebs mas vaWro-<br />

bisa da ekonomikis gan-<br />

viTarebasTan.<br />

moswavle swavlobs<br />

transportis saxeebsa da<br />

satransporto saSuale-<br />

bebs; msjelobs maTze,<br />

rogorc komunikaciis<br />

erT-erT umniSvnelovanes<br />

saSualebaze.<br />

moswavle ikvlevs va-<br />

Wrobisa da biznesis<br />

rols ekonomikis ganvi-<br />

TarebaSi.<br />

94<br />

nebac.<br />

moswavles esmis yvela<br />

instruqcia, rac Temis<br />

irgvliv arsebuli sa-<br />

varjiSoebisTvissWir- deba da Tavadac SeuZ-<br />

lia amgvari instruq-<br />

ciebis ageba.<br />

moswavle Tavisuflad<br />

asrulebs tests an<br />

sxva specifikur dava-<br />

lebebs sakiTxis<br />

irgvliv da Tavadac<br />

SeuZlia amgvari dava-<br />

lebis Seqmna instruq-<br />

ciebis, Sesabamisi<br />

funqciuri frazebisa<br />

da konstruqciebis ga-<br />

moyenebiT.


gakveTili 1<br />

Tema – msoflios umsxvilesi regionebi; evrazia<br />

gakveTilis mizani – moswavleebi gaecnon msoflios msxvil<br />

regionebs;<br />

gaarkvion kontinentebisa da qveynis nawilebis<br />

gamoyofis niSan-Tvisebebi.<br />

enobrivi mizani – moswavleebma icodnen kontinentebi da okeaneebi,<br />

regionebis klasifikacia, kavkasiisa da xmelTaSua<br />

zRvis qveynebi.<br />

Sesaswavli leqsika/terminebi – makroregioni; iokumena; Zveli<br />

samyaro; axali samyaro.<br />

funqciuri frazebi _ ras niSnavs, ratom moxda, moiyvane magali-<br />

Tebi.<br />

dro _ 45 wuTi.<br />

resursebi _ <strong>saxelmZRvanelo</strong>, msoflios fizikuri da politikuri<br />

rukebi, evraziis ruka, sqemebi, cxrilebi, furclebi.<br />

95


aqtivoba 1<br />

aqtivobebi<br />

maswavlebeli moswavleebs usvams SekiTxvas:<br />

dro 5 wuTi.<br />

aqtivoba 2<br />

ras niSnavs „regioni”?<br />

teritoria kontinentze<br />

mag: kavkasia mag: baltiispireTi<br />

maswavlebeli wyvilebs aZlevs davalebas. magaliTad:<br />

evraziis an msoflios politikur-administraciuli rukis daxmare-<br />

biT moiyvaneT magaliTebi:<br />

regioni, romelic moicavs ramdenime qveyanas<br />

xmelTaSuazRvispireTi<br />

italia, espaneTi, portugalia,<br />

saberZneTi _ evropaSi<br />

alJiri, maroko, libia, egvipte<br />

_ afrikaSi<br />

96


maswavlebelma SeiZleba moswavleTa codna Seafasos qulebiT.<br />

Sefasebis kriteriumebi:<br />

sqemaze informaciis sizuste;<br />

rukaze swori orientireba.<br />

dro 15 wuTi.<br />

aqtivoba 3<br />

maswavlebeli klass uxsnis da msoflios fizikur rukaze<br />

aCvenebs kontinentebsa da qveynis nawilebs. igi informacias<br />

gamosaxavs dafaze sqemis saxiT:<br />

evrazia evropa<br />

Crd. amerika azia<br />

samx. amerika amerika<br />

kontinentebi afrika afrika qveynis nawilebi<br />

avstralia avstralia<br />

antarqtida antarqtida<br />

nebs klass.<br />

maswavlebeli kontinentebsa da qveynis nawilebs rukaze aCve-<br />

dro 10 wuTi.<br />

aqtivoba 4<br />

maswavlebeli ganmartavs iokumenas da mis nawilebs, Zvel<br />

da axal samyaros da msoflios rukaze aCvenebs Sesabamis teri-<br />

toriebs. ganmartavs, Tu ratom uwodeben Tanamedroveni kontinen-<br />

tebs makroregionebs.<br />

dro 5 wuTi.<br />

97


aqtivoba 5<br />

maswavlebeli klass hyofs jgufebad. TiToeul jgufs aZlevs<br />

furcels, romelzec kontinentia miTiTebuli.<br />

maswavlebeli avalebs jgufebs, gamoiyenon msoflios poli-<br />

tikuri ruka da cxrilSi Seitanon 10 saxelmwifo kontinentidan.<br />

magaliTad:M<br />

saxelmwifoebi kontinenti /<br />

safrangeTi evropa<br />

nepali azia<br />

italia evropa<br />

indoeTi azia<br />

da a.S.<br />

dro 10 wuTi.<br />

gakveTilis dasasruli.<br />

98<br />

qveynis nawili


gakveTili 2<br />

Tema – evropis gaerTianebis idea<br />

gakveTilis mizani – moswavleebi gaecnon evropis gaerTianebis<br />

ideis arss;<br />

gansazRvron saqarTvelos natoSi gawevrianebis<br />

Sedegebi.<br />

enobrivi mizani – moswavleebma icodnen evropisa da evrokavSiris<br />

qveynebi, natos ganmarteba, evrokavSiris Seqmnis<br />

xelSekrulebebi.<br />

Sesaswavli leqsika/terminebi – „evropuli moZraoba”; „saerTo<br />

bazari”; „evratomi”; „maastrixtis xelSekruleba”;<br />

„Sengenis zona”.<br />

funqciuri frazebi _ gaarkvieT, pasuxebi SeitaneT, gansazRvreT,<br />

dro _ 45 wuTi.<br />

CamoTvaleT faqtorebi, gaecaniT masalas<br />

<strong>saxelmZRvanelo</strong>Si, miumateT axali informacia.<br />

resursebi _ <strong>saxelmZRvanelo</strong>, sqemebi, cxrilebi, dafa, carci.<br />

99


aqtivoba 1<br />

aqtivobebi<br />

maswavlebeli gakveTils iwyebs moswavleTa daxmarebiT sqema-<br />

Si informaciis SetaniT da rukaze CvenebiT:<br />

germania<br />

italia<br />

evropis dania<br />

qveynebi didi britaneTi<br />

dro 10 wuTi.<br />

aqtivoba 2<br />

avstria<br />

Sveicaria<br />

norvegia da a.S.<br />

maswavlebelma moswavleTa daxmarebiT dafaze wers saerTa-<br />

Soriso organizacia nato-s ganmartebas:<br />

dro 5 wuTi.<br />

nato<br />

Crdilo<br />

atlantikuri organizacia<br />

xelSekrulebis<br />

100


aqtivoba 3<br />

maswavlebeli moswavleebs warudgens cxrils:<br />

saqarTvelosTvis natoSi gawevrianebis mniSvneloba.<br />

magaliTad:<br />

wileoba<br />

xelsayreli faqtorebi araxelsayreli faqtorebi<br />

- mSvidobis dacva<br />

- usafrTxoeba<br />

- daxmarebis gaweva<br />

- sawvrTnel programebSi mona-<br />

- SeiaraRebuli Zalebis mom-<br />

zadeba da gawvrTna.<br />

dro 10 wuTi.<br />

101<br />

arakeTilganwyobil saxelmwifosTan<br />

urTierTobis daZabva<br />

namuSevrebi SeiZleba Seafasos qulebiT Semdegi kriteriumebis<br />

mixedviT:<br />

saintereso mosazreba;<br />

azris dasabuTeba.<br />

aqtivoba 4<br />

maswavlebeli ekiTxeba moswavleebs:<br />

ra iciT evrokavSiris Sesaxeb?<br />

maswavlebeli ismens da dafaze afiqsirebs moswavleTa mosazrebebs:


dro 5 wuTi.<br />

aqtivoba 5<br />

evrokavSiri fuli _ evro<br />

102<br />

evropis qveynebis gaerTianeba<br />

saerTaSoriso organizacia<br />

TanamSromlobs saqarTvelo<br />

saqarTvelos surs gawevrianeba<br />

maswavlebeli yuradRebas amaxvilebs evropis gafarToebis<br />

istoriaze da klass acnobs evrokavSirSi gawevrianebuli qveynebis<br />

cxrils.<br />

Semdeg maswavlebeli svams SekiTxvebs:<br />

romeli saxelmwifoebi gawevriandnen pirvelad evrokavSirSi?<br />

sul ramdeni wevri qveyanaa dRes evrokavSirSi?<br />

dro 5 wuTi.<br />

aqtivoba 6<br />

maswavlebeli moswavleebs acnobs politikur wreebSi cno-<br />

bil popularul frazebs, rogoricaa “maastrixtis xelSekruleba”<br />

da “Sengenis zona”.<br />

dro 5 wuTi.


aqtivoba 7<br />

am sakiTxebis, evrokavSiris dRevandeli SesaZleblobebisa da<br />

evrosabWos Sesaxeb gacnobis Semdeg maswavlebeli moswavleebs aZ-<br />

levs <strong>saxelmZRvanelo</strong>dan saSinao davalebs.<br />

maswavlebeli klass aZlevs weriT saSinao davalebasac:<br />

gakveTilis teqstze dayrdnobiT SeavseT cxrili:<br />

evrokavSiris Seqmnis xelSemwyobi xelSekrulebebi:<br />

xelSekrulebis sax-<br />

elwodeba<br />

dro 5 wuTi.<br />

xelSekrulebis xel-<br />

moweris TariRi<br />

gakveTilis dasasruli.<br />

103<br />

xelSekrulebis miza-<br />

ni


IX klasi<br />

wlis bolos misaRwevi Sedegebi:<br />

Tema saswavlo miznebi enobrivi miznebi<br />

saqarTvelos te-<br />

ritoriisformi- reba da sidide,<br />

sazRvris xasiaTi,<br />

geografiuli mde-<br />

bareoba,admini- straciul-<br />

teritoriulimo- wyoba da mmarTve-<br />

loba.<br />

saqarTvelos bune-<br />

ba anu reliefi,<br />

hava mdinareebi da<br />

tbebi, niadagebi,<br />

organuli samyaro<br />

da landSaftebi.<br />

moswavle ecnoba saqarT-<br />

velos teritoriis Ca-<br />

moyalibebis process da<br />

adarebs mas sxva qveynebi-<br />

sas;<br />

gaarkvevs sazRvris tipebs<br />

da maT Taviseburebebs;<br />

Seiswavlis geografiuli<br />

mdebareobis saxeebs, ri-<br />

Tac gansazRvravs saqarT-<br />

velosaTvis mis mniSvne-<br />

lobas;<br />

gaigebs teritoriis admi-<br />

nistraciul erTeulebad<br />

dayofis principebs da<br />

daakavSirebs mas saxelm-<br />

wifos mmarTvelobis<br />

formebTan.<br />

moswavle ecnoba saqarT-<br />

velos bunebis elemen-<br />

tebs;<br />

swavlobs mravalferovani<br />

landSaftebis warmoqmnis<br />

mizezebs da MmaT daniS-<br />

nulebas qveynis ekonomi-<br />

kaSi.<br />

104<br />

moswavles SeuZlia Temi-<br />

saTvis mniSvnelo-vani<br />

terminebis qarTulad da-<br />

saxeleba, icis am termin-<br />

Ta qarTuli ganmartebebi,<br />

SeuZlia sinonimuri sity-<br />

vebiTa da aRweri-Ti<br />

msjelobiT terminTa Sec-<br />

vla da maTi meSveobiT<br />

mosazrebis gadmocema.<br />

moswavles SeuZlia swo-<br />

rad gamoiyenos is kon-<br />

struqciebi, romlebic sa-<br />

kiTxze msjelobisas das-<br />

Wirdeba. saWiroebis<br />

SemTxvevaSi ki SeuZlia<br />

erTi gramatikuli kon-<br />

struqciis sxva kon-<br />

struqciiT Secvla ise,<br />

rom aagos swori da<br />

gramatikulad gamarTuli<br />

msjeloba.<br />

moswavlem icis yvela im<br />

funqciuri frazis mniSv-<br />

neloba, rac Temaze mu-<br />

Saobisas sWirdeba da<br />

SeuZlia am frazebis Ta-<br />

vad gamoyenebac.<br />

moswavles esmis yvela


saqarTvelos bune-<br />

brivi resursebi<br />

da maTi gamoyeneba<br />

(miwis, mineraluri,<br />

havis, wylis, bi-<br />

ologiuri).<br />

saqarTvelos mo-<br />

saxleoba(raode- nobrivicvlile- bebi,sqesobriv- asakobrivi,eTni- kur - religiuri,<br />

socialur –<br />

politikuri<br />

struqtura da de-<br />

mografia).<br />

mosaxleobis mi-<br />

graciuliproce- sebi da maTi geo-<br />

grafia;mosaxleo- bis gansaxleba da<br />

urbanizacia.<br />

<strong>erovnul</strong>i meurneo-<br />

bis dargebi (saT-<br />

bob-energetikuli,<br />

agrowarmoeba, me-<br />

venaxeoba-meRvine-<br />

oba, mrewveloba,<br />

satransporto ma-<br />

gistralebi da<br />

kvanZebi, momsax-<br />

M<br />

moswavle ecnoba da<br />

swavlobs saqarTvelos<br />

bunebriv simdidreebs, maT<br />

daniSnulebasa da gamoye-<br />

nebas sameurneo Tvalsa-<br />

zrisiT.<br />

moswavle ecnoba mosax-<br />

leobis demografiul maC-<br />

veneblebs da dinamikur<br />

maxasiaTeblebs, ukavSi-<br />

rebs maT qveynis ekonomi-<br />

kur aqtivobas;<br />

msjelobs problemebis<br />

Sesaxeb da eZebs gadaWris<br />

gzebs;<br />

akeTebs prognozs.<br />

moswavle ecnoba migra-<br />

ciisa da urbanizaciis<br />

procesebs, aanalizebs<br />

maT warmoSobasa da gan-<br />

viTarebas qveynis mTel<br />

teritoriaze da akeTebs<br />

prognozs.<br />

moswavle ecnoba erovnu-<br />

li meurneobis struqtu-<br />

ras. akeTebs Zveli-<br />

tradiciuli da axali-<br />

Tanamedrove dargebis ka-<br />

tegorizacias; msjelobs<br />

maT amJamindel mdgoma-<br />

reobaze;<br />

akeTebs prognozs maTi<br />

105<br />

instruqcia, rac Temis<br />

irgvliv arsebuli savar-<br />

jiSoebisTvis sWirdeba da<br />

Tavadac SeuZlia amgvari<br />

instruqciebis ageba.<br />

moswavle Tavisuflad<br />

asrulebs tests an sxva<br />

specifikur davalebebs<br />

sakiTxis irgvliv da Ta-<br />

vadac SeuZlia amgvari<br />

davalebis Seqmna in-<br />

struqciebis, Sesabamisi<br />

funqciuri frazebisa da<br />

konstruqciebis gamoyene-<br />

biT.


ureobis sfero,<br />

sagareo vaWroba,<br />

turizmi).<br />

garemos dacva<br />

(stiqiuri movlene-<br />

bi, daculi teri-<br />

toriebi).<br />

Kkulturuli<br />

RirsSesaniSnaobebi<br />

(istoriul-arqi-<br />

teqturuliZeg- lebi, xalxuri<br />

dResaswaulebi,<br />

TamaSebi, sporti).<br />

saqarTvelos re-<br />

gionebi, maTi geo-<br />

grafiuli maxasia-<br />

Teblebi da Tavi-<br />

seburebebi.<br />

ganviTarebis perspeqti-<br />

vebsa da rolze qveynis<br />

ekonomikaSi.<br />

moswavle ecnoba saqarT-<br />

velos Tanamedrove eko-<br />

logiur mdgomareobas,<br />

katastroful da stiqiur<br />

movlenebs;<br />

aanalizebs geoekologi-<br />

uri problemebis warmoqm-<br />

nis bunebriv da anTropo-<br />

genur wyaroebs;<br />

msjelobs bunebis dacvis<br />

SesaZleblobebze.<br />

moswavle ecnoba saqarT-<br />

velos kulturul Rirs-<br />

SesaniSnaobebs da maT<br />

geografias;<br />

aanalizebs qarTuli eT-<br />

nografiisa da tradicie-<br />

bis geografiul Tavise-<br />

burebebs;<br />

msjelobs maTi amJamin-<br />

deli mdgomareobis Se-<br />

saxeb; saxavs maTi dacvis<br />

RonisZiebebs.<br />

moswavle ecnoba saqarT-<br />

velos regionebs da maTi<br />

dayofis principebs;<br />

swavlobs regionebis bu-<br />

nebas, resursebs da mo-<br />

saxleobis sameurneo saq-<br />

mianobas;<br />

106


saqarTvelo da<br />

msoflio – saer-<br />

TaSoriso ur-<br />

TierTo-bebi, sa-<br />

qarTvelos adgili<br />

msoflioSi.<br />

akavSirebs regionis bune-<br />

briv pirobebs qveynis<br />

ekonomikur ganviTarebas-<br />

Tan.<br />

moswavle ecnoba saqarT-<br />

velos adgils msoflios<br />

rukaze; swavlobs saerTa-<br />

Soriso urTierTobebs,<br />

kulturul, ekonomikur<br />

da politikur kavSirebs;<br />

gansazRvravs saqarTve-<br />

los adgils msoflioSi<br />

socialur-ekonomikuri<br />

parametrebis mixedviT.<br />

107


gakveTili 1<br />

Tema – urbanizacia saqarTveloSi<br />

gakveTilis mizani – moswavle gaecnos saqarTvelos qalaqebisa da<br />

dabebis funqciebs;<br />

gaigos urbanizaciisa da aglomeraciis Sinaarsi.<br />

enobrivi mizani – moswavlem Seiswavlos qalaqebTan dakavSirebuli<br />

terminebi;<br />

icodes qalaqebsa da dabebs Soris gansxvaveba.<br />

Sesaswavli leqsika/terminebi – urbanizacia, aglomeracia.<br />

funqciuri frazebi _ daasaxeleT, gansazRvreT, ras niSnavs,<br />

dro _ 45 wuTi.<br />

gaarkvieT, gaecaniT sqemas <strong>saxelmZRvanelo</strong>Si,<br />

daasaxeleT mizezebi.<br />

resursebi _ <strong>saxelmZRvanelo</strong>, sqemebi, cxrilebi, dafa, carci,<br />

formati.<br />

108


aqtivoba 1<br />

aqtivobebi:<br />

maswavlebeli klass aZlevs davalebas:<br />

daasaxeleT TqvenTvis cnobili saqarTvelos qalaqebi da dabebi,<br />

gansazRvreT maTi funqcia.<br />

maswavlebels mosmenili pasuxebis Seaqvs cxrilSi. magaliTad:<br />

qalaqebi, dabebi<br />

quTaisi<br />

qobuleTi<br />

abasTumani<br />

da a.S.<br />

dro 10 wuTi.<br />

*<br />

*<br />

qalaqi daba funqciuri<br />

*<br />

109<br />

datvirTva<br />

samrewvelo, sagan-<br />

manaTleblo,kul- turuli,admini- straciuli – po-<br />

lifunqciuri<br />

sakurorto – mo-<br />

nofunqciuri<br />

sakurorto


aqtivoba 2<br />

maswavlebeli svams SekiTxvas:<br />

ras niSnavs ”urbanizacia” da ,,aglomeracia”?<br />

dro 5 wuTi.<br />

aqtivoba 3<br />

<strong>saxelmZRvanelo</strong>s saSualebiT gaarkvieT, romeli qalaqebi da<br />

dabebi Seiqmna saqarTveloSi 1959-1979 wlebSi:<br />

dro 10 wuTi.<br />

aqtivoba 4<br />

maswavlebeli avalebs wyvilebs:<br />

gaecaniT sqemas <strong>saxelmZRvanelo</strong>Si da gansazRvreT, romeli regio-<br />

nia I da bolo adgilze sofelsa da qalaqSi mcxovrebTa ricxviT:<br />

regioni<br />

dro 10 wuTi.<br />

I adgilze _<br />

bolo adgilze _<br />

110


aqtivoba 5<br />

maswavlebeli klass warudgens sqemas _ Tbilisis aglomeraciad<br />

Camoyalibebis mizezebi:<br />

mosaxleobis raodenoba<br />

Tbilisis produqciis Seqmna<br />

funqciebi<br />

dro 10 wuTi.<br />

samrewvelo obieqtebi<br />

zrdis perspeqtiva<br />

gakveTilis dasasruli.<br />

111


gakveTili 2<br />

Tema – Tbilisi - saqarTvelos dedaqalaqi<br />

gakveTilis mizani – moswavle gaecnos Tbilisisa da sxva<br />

dedaqalaqebis mdebareoba;<br />

imsjelos Tbilisis ganviTarebis<br />

perspeqtivebze.<br />

enobrivi mizani – moswavlem iswavlos Tbilisisa da msoflios<br />

dedaqalaqebis mdebareoba; icodes Tbilisis<br />

RirsSesaniSnaobebisa da xedebis saxelwodebebi.<br />

Sesaswavli leqsika/frazebi – mikromdebareoba.<br />

funqciuri frazebi _ rogori qalaqia, moZebneT dedaqalaqebi,<br />

dro _ 45 wuTi.<br />

gansazRvreT, gaecaniT masalas, ra migaCniaT,<br />

dawereT Tema.<br />

resursebi _ msoflios politikuri ruka, <strong>saxelmZRvanelo</strong>,<br />

cxrilebi, Tbilisis fotoebi.<br />

112


aqtivoba 1<br />

aqtivobebi<br />

maswavlebeli klass warudgens axal Temas – Tbilisi – sa-<br />

qarTvelos dedaqalaqi da sTxovs gaixsenon, wina or gakveTilze ra<br />

iswavles Tbilisis Sesaxeb – rogori qalaqia Tbilisi?<br />

Adro 5 wuTi.<br />

aqtivoba 2<br />

M maswavlebeli klass aCvenebs Tbilisis mdebareobas msoflios<br />

rukaze, saubrobs Tbilisis strategiulad moxerxebuli anu mi-<br />

kromdebareobis Sesaxeb da ganmartavs termins “mikromdebareoba”.<br />

dro 5 wuTi.<br />

aqtivoba 3<br />

maswavlebeli davalebas aZlevs wyvilebs:<br />

moZebneT dedaqalaqebi afrikaSi, romelTac aqvT periferiuli da<br />

centraluri mdebareoba.<br />

saxelmwifo periferiuli centraluri<br />

dro 10 wuTi.<br />

113


aqtivoba 4<br />

maswavlebeli saubrobs Tbilisis teritoriuli da mosax-<br />

leobis zrdis Sesaxeb. igi davalebas aZlevs wyvilebs:<br />

gaecaniT masalas <strong>saxelmZRvanelo</strong>Si da SeavseT cxrili:<br />

dro 15 wuTi.<br />

aqtivoba 5<br />

mosaxleobis<br />

maRali zrda<br />

(miuTieT weli)<br />

Tbilisi<br />

teritoriis zrda<br />

(1960-1974)<br />

114<br />

teritoriis zrda<br />

(1974-2007)<br />

maswavlebeli moswavleebs uTiTebs Tbilisis Zvel da axal<br />

xedebs <strong>saxelmZRvanelo</strong>Si. sasurvelia, maswavlebels winaswar<br />

hqondes momzadebuli Tbilisis RirsSesaniSnaobebis xedebi.<br />

xedebis daTvalierebis Semdeg, maswavlebeli davalebas aZlevs<br />

moswavleebs:<br />

ra migaCniaT Tbilisis RirsSesaniSnaobad da ra rols<br />

aniWebT mas qalaqis zrda-ganviTarebaSi?<br />

sakuTari fotoalbomidan moiZieT Tbilisis xedebi da<br />

SeZlebisdagvarad SeadareT isini sxva evropuli qalaqebis<br />

xedebs (moamzadon sagamofeno plakati);<br />

dawereT Tema – momavlis Tbilisi.<br />

dro 10 wuTi.<br />

gakveTilis dasasruli.


X klasi<br />

wlis bolos misaRwevi Sedegebi:<br />

Tema saswavlo miznebi enobrivi miznebi<br />

1. geografiis Se- moswavle gaixsenebs, Tu moswavles SeuZlia<br />

savali.<br />

ras Seiswavlis geografia<br />

da rogor xdeboda misi<br />

ganviTareba;<br />

TemisaTvis mniSvnelovani<br />

terminebis qargaiazrebs<br />

Tanamedrove Tulad dasaxeleba,<br />

geografiis rolsa da daniSnulebas;<br />

imsjelebs, Tu ratom unda<br />

icis am<br />

qarTuli<br />

terminTa<br />

ganmarte-<br />

iswavlos geografia da bebi, SeuZlia sinoni-<br />

ra mniSvneloba aqvs mis<br />

codnas;<br />

SeZlebs daakavSiros Zveli<br />

da axali codna.<br />

muri sityvebiTa da<br />

aRweriTi msjelobiT<br />

terminTa Secvla da<br />

maTi meSveobiT mosa-<br />

2. geografiuli<br />

kvleva.<br />

moswavle gaecnoba geografiuli<br />

kvlevis Zvel<br />

da Tanamedrove meTodebs;<br />

zrebis gadmocema.<br />

moswavles SeuZlia<br />

SeZlebs axsnas, Tu ras sworad gamoiyenos is<br />

niSnavs geografiuli<br />

prognozireba da modelireba;<br />

konstruqciebi, romlebic<br />

sakiTxze msje-<br />

imsjelebs geografiul lobisas dasWirdeba.<br />

movlenebsa da procesebs<br />

Soris arsebul urTierTkavSirebze;<br />

saWiroebis SemTxvevaSi<br />

ki SeuZlia erTi<br />

Caatarebs kvlevebs, riTac gramatikuli konst-<br />

axsnis geografiuli modelirebis<br />

praqtikul daniSnulebas;<br />

Cawvdeba kvlevis geosainruqciis<br />

sxva konstruqciiT<br />

Secvla<br />

ise, rom aagos swori<br />

formacio meTodis arsSi da gramatikulad ga-<br />

da gaigebs mis daniSnulebas.marTuli<br />

msjeloba.<br />

115


3. ruka da sxva<br />

geografiuli sa-<br />

Sualebebi.<br />

4. bunebrivi zonebis<br />

sameurneo<br />

aTviseba.<br />

5. bunebrivi resursebisgamoyeneba<br />

da garemos<br />

dacva.<br />

moswavle gaixsenebs geografiul<br />

rukasa da adgilis<br />

gegmas, maTi Sedgenis<br />

xerxebsa da formirebis<br />

gzebs;<br />

gaakeTebs rukisa da adgilis<br />

gegmis pirobiTi<br />

niSnebis analizs da axsnis<br />

maTi codnis mniSvnelobas;<br />

SeZlebs grafikebis, diagramebis,<br />

ilustra-ciebis<br />

wakiTxvas da maTi saSualebiT<br />

informaciis miRebas;<br />

konturuli rukis saSualebiT<br />

Seqmnis martiv<br />

geografiul rukas.<br />

moswavle gaixsenebs dedamiwis<br />

bunebriv zonebs;<br />

iswavlis adamianis mier<br />

bunebrivi zonebis aTvisebis<br />

meTodebs;<br />

daamyarebs mizezSedegobriv<br />

kavSirs mosaxleobasa<br />

da mis sameurneo saqmianobas<br />

Soris bunebrivi<br />

garemos aTvisebis dros;<br />

gaacnobierebs saresurso<br />

potencials da mis sasi-<br />

cocxlo daniSnulebas.<br />

moswavle gaakeTebs bunebrivi<br />

resursebis klasifikacias;<br />

imsjelebs bunebrivi resursebis<br />

mniSvnelobaze<br />

kacobriobisaTvis;<br />

dasaxavs garemoSi warmoqmnili<br />

ekologiuri<br />

problemebis gadaWris SesaZlo<br />

gzebs;<br />

gaakeTebs im RonisZiebaTa<br />

CamonaTvals, romelTa<br />

gatareba aucilebelia<br />

bunebrivi garemos Senar-<br />

Cunebisa da adamianis sicocxlisaTvis.<br />

116<br />

moswavlem icis yvela<br />

im funqciuri frazis<br />

mniSvneloba, rac Te-<br />

maze muSaobisas<br />

sWirdeba da SeuZlia<br />

am frazebis Tavad ga-<br />

moyenebac.<br />

moswavles esmis yve-<br />

la instruqcia, rac<br />

Temis irgvliv arse-<br />

bulisavarjiSo- ebisTvis sWirdeba da<br />

Tavadac SeuZlia amg-<br />

vari instruqciebis<br />

ageba.<br />

moswavle Tavisuflad<br />

asrulebs tests an<br />

sxva specifikur da-<br />

valebebs sakiTxis<br />

irgvliv da Tavadac<br />

SeuZlia amgvari dava-<br />

lebis Seqmna in-<br />

struqciebis,Sesa- bamisi funqciuri<br />

frazebisa da kon-<br />

struqciebisgamo- yenebiT.


6. socialur-ekonomikuriganviTareba<br />

da geografiuli<br />

garemo.<br />

7. bunebis stiqiuri<br />

movlenebi da<br />

ekologiurad kritikuli<br />

regionebi.<br />

8. geografia TanamedrovemsoflioSi.<br />

moswavle gaecnoba bunebisa<br />

da sazogadoebis<br />

mdgradi ganviTarebis<br />

problemebs;<br />

gaaanalizebs araracionaluribunebaTsargeblobiT<br />

miRebul Sedegebs;<br />

ganixilavs meurneobis<br />

dargebis ganviTarebis gamo<br />

garemoSi mimdinare<br />

cvlilebebs da miRebul<br />

Sedegebs;<br />

miiRebs informacias da<br />

imsjelebs globaluri<br />

ekologiuri katastrofis<br />

Tavidan acilebis saSualebebis<br />

Sesaxeb.<br />

moswavle gaecnoba bunebaSi<br />

mimdinare stiqiur<br />

movlenebs da maT geografias;<br />

gaigebs, Tu rogor xdeba<br />

mewyruli da Rvarcofuli<br />

movlenebis kvleva;<br />

miiRebs informacias msoflios<br />

kritikuli ekologiuri<br />

regionebis Sesaxeb<br />

da imsjelebs<br />

problemebis ugulvebelyofiT<br />

miRebul Sedegebze;<br />

Seecdeba dasaxos kritikul<br />

regionebSi problemebis<br />

gadaWris SesaZlo<br />

gzebi.<br />

moswavle imsjelebs kacobriobis<br />

winaSe Tanamedrove<br />

geografiis rolze;<br />

gaecnoba geografiis, rogorc<br />

mecnierebis ganvi-<br />

TarebaSi axali etapis<br />

dawyebas da mis saWiroebebs.<br />

117


gakveTili 1<br />

Tema _ geografiis Seswavlis obieqti da miznebi<br />

gakveTilis miznebi _ moswavlem gaixsenos geografiis dargebi,<br />

misi Seswavlis obieqti da kvlevis meTodebi;<br />

daakavSiros erTmaneTTan geografiuli gar<br />

sis Semadgenel komponentebi;<br />

ecodineba bunebrivi resursebi da misi<br />

mravalferovneba. agreTve, geografiis<br />

mniSvneloba.<br />

enobrivi miznebi _ moswavlem icodes geografiis dargebi da<br />

kvlevis meTodebi; geografiuli garsi da misi<br />

Semadgenloba; bunebrivi resursebi da misi<br />

klasifikacia.<br />

Sesaswavli leqsika/terminebi _ sabunebismetyvelo da sazogadoeb-<br />

rivi geografia, aRwerilobiT da SedarebiTi<br />

meTodebi, geografiuli garemo, resursi,<br />

bunebrivi resursebis klasifikacia<br />

funqciuri frazebi _ ras niSnavs, daakavSire isrebiT, aris Tu ara<br />

saWiro.<br />

dro _ 45 wuTi.<br />

resursebi _ <strong>saxelmZRvanelo</strong>, sqemebi, dafa, carci.<br />

118


aqtivoba 1.<br />

aqtivobebi<br />

I. ras niSnavs sityva ,,geografia’’<br />

,,geo” - miwa dedamiwis aRwera<br />

,,grafos”-aRwera<br />

II. geografiis mimarTulebebi<br />

sabunebismetyvelo<br />

sazogadoebrivi<br />

III. kvlevis meTodebi<br />

aRwerilobiTi SedarebiTi<br />

dro 10 wuTi.<br />

119


aqtivoba 2<br />

geografiuli garsis Semadgenloba<br />

liTosfero biosfero<br />

atmosfero hidrosfero<br />

liTosfero<br />

liTos_qvis<br />

garsi qerqi<br />

atmosfero<br />

120<br />

mantia guli/birTvi<br />

haeris ionosfero<br />

garsi stratosfero<br />

troposfero<br />

hidrosfero<br />

vakuumsfero<br />

okeaneebi<br />

zRvebi<br />

wylis<br />

garsi miwisqveSa<br />

wylebi<br />

xmeleTis<br />

wylebi<br />

zedapiruli wylebi


dro 15 wT.<br />

aqtivoba 3<br />

sicocxlis<br />

garsi<br />

mcenareebi<br />

biosfero<br />

cxovelebi<br />

adamianebi<br />

bunebrivi resursi franguli _ qarT. maragi<br />

aqtivoba 4<br />

bunebrivi resursebis klasifikacia<br />

gamolevadi gamoulevadi<br />

aRdgenadi<br />

dro 5 wuTi.<br />

aRudgenadi<br />

121


aqtivoba 5<br />

maswavlebeli wyvilebs aZlevs savarjiSos.<br />

qvemoT CamoTvlili bunebrivi resursebi daakavSireT isrebiT imis<br />

mixedviT, romeli gamolevadia da romeli _ gamoulevadi:<br />

msoflio okeanis<br />

qari<br />

niadagebi gamolevadi<br />

tyis<br />

mzis gamoulevadi<br />

wiaRiseuli<br />

dro 10 wuTi.<br />

aqtivoba 6<br />

maswavlebeli svams SekiTxvas: aris Tu ara saWiro geogra-<br />

fiis codna da risvis?<br />

maswavlebeli klass uTiTebs teqsts paragrafSi da sTxovs<br />

mis wakiTxvas.<br />

dro 5 wuTi.<br />

gakveTilis dasasruli.<br />

122


gakveTili 2<br />

Tema _ rukebi<br />

gakveTilis miznebi _ moswavlem gaixsenos geografiul da topo-<br />

grafiuli rukebi;<br />

SeZlos ganasxvaos rukebi Temis, DdaniSnule-<br />

bisa da masStabis mixedviT;<br />

SeZlos rukebis wakiTxva da maTi saSualebiT<br />

informaciis miReba.<br />

enobrivi miznebi _ moswavlem icodes rukebis klasifikacia,<br />

rukebis saxelwodebebi, maTze gamosaxuli<br />

obieqtebi da movlenebi, rukebi masStabis<br />

mixedviT.<br />

Sesaswavli leqsika/terminebi _ hidroqseli, samecniero da<br />

sacnobaro rukebi, socialur-ekonomikuri<br />

obieqtebis amsaxveli Tematuri rukebi.<br />

funqciuri frazebi _ ra aqvT saerTo, riT gansxvavdeba, romeli<br />

rukaa zogadi, romelia Tematuri, romel<br />

rukaze gamoisaxeba, gansazRvreT da pasuxebi<br />

SeitaneT.<br />

dro _ 45 wuTi.<br />

resursebi _ <strong>saxelmZRvanelo</strong>, msoflios fizikuri da politikur-<br />

administraciuli rukebi msoflios atlasi, sqemebi,<br />

cxrilebi, dafa, carci.<br />

123


aqtivoba 1<br />

aqtivobebi<br />

maswavlebeli gakveTils iwyebs ramdenime rukis wardgeniT.<br />

mag: msoflios fizikuri da msoflios politikur-administraciuli,<br />

msoflios bunebrivi zonebis an klimaturi sartylebis da svams<br />

SekiTxvas: ra aqvT saerTo da riT gansxvavdebian es rukebi?<br />

maswavlebeli avalebs moswavleebs moifiqron pasuxi da gamosaxon<br />

dafaze venis diagramis meSveobiT.<br />

msoflios fizikuri msoflios politikuri<br />

dro 5 wuTi.<br />

aqtivoba 2<br />

saerTo<br />

maswavlebeli moswavleebs warudgens cxrils, romelSic mocemulia<br />

rukebis ganmasxvavebeli niSnebi:<br />

124


Sinaarsi daniSnuleba sirTule masStabi<br />

zogadgeografiuli<br />

Tematuri<br />

dro 5 wuTi.<br />

aqtivoba 3<br />

saswavlo<br />

samecniero<br />

sacnobaro<br />

125<br />

martivi<br />

rTuli<br />

msxvili<br />

saSualo<br />

wvrili<br />

maswavlebeli yuradRebas amaxvilebs zogad da Tematur<br />

rukebze. igi iyenebs msoflios atlasSi warmodgenil rukebs da<br />

moswavleTa wyvilebs aZlevs davalebas:<br />

gansazRvreT da cxrilSi SeitaneT, romeli rukaa zogadi d<br />

romeli _ Tematuri?<br />

rukebi zogadi Tematuri<br />

msoflios fizikuri<br />

msoflios klimaturi<br />

sartylebis<br />

msoflios bunebrivi


msoflios<br />

mosaxleobis<br />

zonebis<br />

afrikis fizikuri<br />

samxreT amerikis<br />

dro 10 wuTi.<br />

aqtivoba 4<br />

fizikuri<br />

maswavlebeli moswavleTa wyvilebs avalebs, rveulebSi<br />

Seasrulon savarjiSo, romelsac igi dafaze xazavs.<br />

movlenebi?<br />

romel rukaze gamoisaxeba cxrilSi mocemuli obieqtebi da<br />

1 _ zogadgeografiul rukaze 2 _ Tematur rukaze.<br />

pasuxebi SeitaneT Sesabamisi obieqtis gaswvriv ujraSi:<br />

atmosferuli<br />

wneva<br />

Senobebi da<br />

xidebi<br />

126<br />

zafxulis<br />

gzebi cxovelebi qaris<br />

qalaqebi klimaturi<br />

sartylebi<br />

temperatura<br />

mimarTuleba<br />

mcenareuli<br />

safari<br />

borcvebi<br />

vulkanebi<br />

enobrivi<br />

jgufebi<br />

buCqebi mdinareebi myinvarebi mosaxleobis<br />

dro 10 wT.<br />

simWidrove


aqtivoba 5<br />

maswavlebeli dafaze xazavs sqemas wers sam ricxviT masStabs:<br />

1: 10 000;<br />

1: 150 000<br />

1: 15 000 000<br />

wvrili<br />

rukebi<br />

masStabis<br />

mixedviT<br />

saSualo<br />

127<br />

msxvili<br />

maswavlebeli klass aZlevs davalebas: sqemaSi Sesabamis ad-<br />

gilas SeitaneT mocemuli ricxviTi masStabebi.<br />

dro 5 wT.<br />

aqtivoba 6<br />

maswavlebeli moswavleebs afasebs saklaso aqtivobebSi.<br />

Sefasebis kriteriumebi SeiZleba iyos:<br />

- gakveTilSi CarTuloba<br />

- samuSaos droulad Sesruleba<br />

- Sinaarsis gageba<br />

- wyvilSi TanamSromloba


- davalebis zustad Sesruleba.<br />

qulebi: 0; 1; 2.<br />

maswavlebelma SeiZleba moswavleebs daurigos TviTSefasebis<br />

furclebi Semdegi kriteriumebiT:<br />

- vmonawileobdi saklaso samuSaoebis SesrulebaSi<br />

- Cemi wvlili Semqonda wyvilSi muSaobis dros<br />

- mesmoda samuSaos Sinaarsi<br />

- droulad da miTiTebis Sesabamisad vasrulebdi savarjiSoebs<br />

- SevZeli davalebis zustad Sesruleba<br />

qulebi _ 1; 1; 2.<br />

dro 10 wT.<br />

gakveTilis dasasruli<br />

128


XI klasi<br />

wlis bolos misaRwevi Sedegebi:<br />

Temebi saswavlo miznebi enobrivi miznebi<br />

msoflios politi-<br />

kuri ruka da misi<br />

formirebis etapebi.<br />

msoflios qveynebis<br />

Tanamedrove tipo-<br />

logia.<br />

msoflios saerTa-<br />

Soriso organiza-<br />

ciebi.<br />

msoflios mosax-<br />

leoba – demografia<br />

da gansaxlebis Ta-<br />

viseburebebi;raso- moswavle ecnoba mso-<br />

flio politikuri rukis<br />

Camoyalibebis etapebs;<br />

msjelobs politikuri<br />

rukis cvlilebis mize-<br />

zebze.<br />

moswavle swavlobs mso-<br />

flios qveynebs sxvadaxva<br />

niSnis mixedviT; aana-<br />

lizebs ama Tu im qveynis<br />

adgils msoflioSi; soci-<br />

aluri da ekonomiku-ri<br />

parametrebis mixedviT.<br />

moswavle ecnoba mniSv-<br />

nelovan saerTaSoriso<br />

organizaciebs; msjelobs<br />

maT rolsa da daniSnu-<br />

lebaze msoflios ekono-<br />

mikur, politikur da<br />

samSvidobo Tvalsazri-<br />

siT. <br />

moswavle swavlobs<br />

msoflios mosaxleobis<br />

ricxobriv, demografiul<br />

da gansaxlebis Tavisebu-<br />

129<br />

moswavles SeuZlia Te-<br />

misaTvis mniSvnelo-vani<br />

terminebis qarTulad<br />

dasaxeleba, icis am<br />

terminTa qarTuli gan-<br />

martebebi, SeuZlia si-<br />

nonimuri sityvebiTa da<br />

aRweri-Ti msjelobiT<br />

terminTa Secvla da ma-<br />

Ti meSveobiT mosazrebis<br />

gadmocema.<br />

moswavles SeuZlia<br />

sworad gamoiyenos is<br />

konstruqciebi, romleb-<br />

ic sakiTxze msjelobi-<br />

sas dasWirdeba. saWi-<br />

roebis SemTxvevaSi ki<br />

SeuZlia erTi gramati-<br />

kuli konstruqciis sxva<br />

konstruqciiT Secvla<br />

ise, rom aagos swori da<br />

gramatikulad gamarTu-<br />

li msjeloba.<br />

moswavlem icis yvela im<br />

funqciuri frazis<br />

mniSvneloba, rac Temaze<br />

muSaobisas sWirdeba da<br />

SeuZlia am frazebis<br />

Tavad gamoyenebac.


ivi, eTnikuri,<br />

lingvisturi da<br />

religiuri mraval-<br />

ferovneba;msof- lios mosaxleobis<br />

cxovrebis xarisxi.<br />

msoflios regionebi<br />

– evropa: didi rvia-<br />

nis didi xuTeuli<br />

da danarCeni evropa.<br />

azia: samxreT-<br />

dasavleTi, samxre-<br />

Ti, samxreT-<br />

aRmosavleTi da aR-<br />

mosavleTi.<br />

CineTi – saocari<br />

cvlilebebi.<br />

iaponia _ teqnolo-<br />

giuri giganti.<br />

amerika<br />

CrdiloeTi: aSS -<br />

supersaxelmwifo<br />

kanada – daTvebis<br />

mxare.<br />

Sua amerika _ som-<br />

breros samSoblo.<br />

samxreTi: brazilia<br />

_ peles samSoblo.<br />

rebebs; msjelobs cvli-<br />

lebebze da maT warmom-<br />

Sob mizezebze; aanali-<br />

zebs mosaxleobis gan-<br />

saxlebis Taviseburebebsa<br />

da cxovrebis xarisxis<br />

ganmsazRvrel faqtorebs.<br />

moswavle ecnoba msof-<br />

lios msxvil regionebs<br />

da maTSi Semaval saxelm-<br />

wifoebs; adarebs qveynebs<br />

sxvadasxva maxasiaTeble-<br />

bis mixedviT da msje-<br />

lobs msgavseba _ gansxva-<br />

vebebze; aanalizebs teri-<br />

toriuli da geopoliti-<br />

kuri faqtorebis gavlenas<br />

sazogadoebis ganviTare-<br />

baze.<br />

130<br />

moswavles esmis yvela<br />

instruqcia, rac Temis<br />

irgvliv arsebuli sa-<br />

varjiSoebisTvissWir- deba da Tavadac SeuZ-<br />

lia amgvari instruqcie-<br />

bis ageba.<br />

moswavle Tavisuflad<br />

asrulebs tests an sxva<br />

specifikur davalebebs<br />

sakiTxis irgvliv da<br />

Tavadac SeuZlia amgvari<br />

davalebis Seqmna in-<br />

struqciebis, Sesabami-si<br />

funqciuri frazebisa da<br />

konstruqciebis gamo-<br />

yenebiT.


afrika<br />

somali _ siRaribis<br />

polusi.<br />

maroko _ maRribis<br />

margaliti.<br />

sar _ TeTrebi da<br />

Savebi.<br />

avstralia _ kengu-<br />

ruebis samSoblo<br />

131


gakveTili 1<br />

Tema – msoflios mosaxleobis rasobrivi struqtura<br />

gakveTilis mizani – moswavleebi gaecnon msoflios mosaxleobis<br />

rasobriv struqturas da maT gansaxlebas;<br />

ZiriTad, mikro da Sereul rasebs. agreTve,<br />

msoflios xalxebs rasobrivi kuTvnilebis<br />

mixedviT.<br />

enobrivi mizani – moswavleebma icodnen msoflios mosaxleobis<br />

ganmasxvavebeli niSnebis dasaxeleba; SeZlon<br />

rasebisa da xalxebis CamoTvla. agreTve, maTi<br />

warmoSobisa da gansaxlebis adgilebis<br />

dasaxeleba.<br />

Sesaswavli leqsika/terminebi – avstraloidi, Sereuli rasebi, mi-<br />

krorasebi, mulati, metisi, sambo, rasizmi, apar-<br />

teidi.<br />

funqciuri frazebi _ gaecaniT gakveTilis teqsts, SeavseT qvemoT<br />

dro _ 45 wuTi.<br />

mocemuli cxrili, ra iciT?<br />

resursebi _ <strong>saxelmZRvanelo</strong>, formati, markeri, dafa, carci.<br />

132


aqtivoba 1<br />

aqtivobebi:<br />

maswavlebeli klass warudgens gakveTilis Temas _ msoflios<br />

mosaxleobis struqtura da formarze an dafaze akeTebs Sesabamis<br />

sqemas:<br />

rasobrivi<br />

dro 5 wuTi<br />

aqtivoba 2<br />

msoflios mosaxleobis<br />

struqtura<br />

maswavlebeli dafaze akeTebs asociaciuri kavSirebis sqemas _<br />

msoflios rasebi:<br />

indielebi<br />

dro 10 wuTi.<br />

aqtivoba 3<br />

eTnikuri lingvisturi/<br />

enobrivi<br />

religiuri<br />

ekvatoruli evropeoidebi<br />

afrika<br />

msoflios<br />

rasebi<br />

monRoloiduri<br />

amerika azia<br />

133<br />

Cinelebi<br />

evropa


maswavlebeli saubrobs msoflios mosaxleobis rasobriv<br />

struqturaze, moswavleebs Seaxsenebs maTTvis cnobil sam rasas:<br />

evropeoiduls, negroiduls, monRoloidurs. yuradRebas amaxvilebs<br />

meoTxe – avstraloidur rasaze. mohyavs %-uli monacemebi msof-<br />

lios mosaxleobis rasobriv ganawilebaze. Semdeg ganixilavs mcire<br />

anu mikrorasebsa da Sereul rasebs. dafaze akravs formats, ro-<br />

melzec winaswar aqvs momzadebuli mikro da Sereuli rasebis<br />

struqtura:<br />

evropeoiduli rasa<br />

samxreT CrdiloeT<br />

evropeoiduli evropeoiduli<br />

Sereuli rasa<br />

metisi mulati sambo<br />

dro 10 wuTi.<br />

aqtivoba 4<br />

maswavlebeli moswavleTa wyvilebs aZlevs davalebas:<br />

gaecaniT gakveTilis teqsts da SeavseT qvemoT mocemuli cxrili.<br />

cxrils maswavlebeli dafaze xazavs.<br />

magaliTad:<br />

134


E evropeoiduli<br />

Crdilo<br />

norvegielebi<br />

da<br />

dro 10 wuTi.<br />

aqtivoba 5<br />

samxreTi<br />

qarTvelebi<br />

a.S.<br />

rasebi da xalxebi<br />

monRoloiduri negroiduli Sereuli<br />

Cinelebi afrikuli<br />

135<br />

tomebi<br />

eTiopelebi<br />

mulatebi<br />

maswavlebeli klass usvams SekiTxvas: ra iciT rasizmisa da apar-<br />

teidis Sesaxeb?<br />

maswavlebeli ismens moswavleTa mosazrebebs, acnobs saxelmZRva-<br />

neloSi mocemul ganmartebebs da saubrobs rasizmisa da aparteidis<br />

SemTxvevebze msoflioSi.<br />

dro 10 wuTi.<br />

gakveTilis dasasruli


gakveTili 2<br />

Tema – evropa<br />

gakveTilis mizani – moswavleebi gaecnon evropis regions da masSi<br />

Semaval qveynebs, maT mdebareobas da statuss<br />

ganviTarebis donis mixedviT.<br />

enobrivi mizani – moswavleebma icodnen evropis regionebisa da<br />

masSi Semavali qveynebis dasaxeleba, mikrora-<br />

sebi evropaSi da Sesabamisi xalxebi, didi<br />

xuTeulisa da didi rvianis wevri qveynebi, evro-<br />

pa-aziis sazRvris obieqtebis saxelwodebebi.<br />

Sesaswavli leqsika/terminebi – „didi rviani”; „didi xuTeuli”.<br />

funqciuri frazebi _ daarqvi saxeli, ras daarqmevdi? gaixseneT da<br />

dro _ 45 wuTi<br />

rukaze aCveneT.<br />

resursebi _ formati, <strong>saxelmZRvanelo</strong>, evraziis (evropis)<br />

politikuri ruka, evraziis an msoflios<br />

fizikuri ruka.<br />

136


aqtivoba 1<br />

aqtivobebi<br />

maswavlebeli klass warudgens gakveTilis Temas _ evropa da ac-<br />

nobs evropis teritoriul struqturas:<br />

dasavleTi<br />

centraluri<br />

safrangeTi Sveicaria<br />

dro 10 wuTi.<br />

evropa<br />

samxreTi<br />

137<br />

italia<br />

CrdiloeTi<br />

saqarTvelo<br />

islandia<br />

aRmosavleTi


aqtivoba 2<br />

CrdiloeT evropeoidebi<br />

skandinavielebi<br />

mikrorasebi evropaSi<br />

138<br />

samxreT<br />

evropeoidebi<br />

kavkasielebi<br />

maswavlebeli ganmartavs sqemas da ambobs, rom evropa evro-<br />

peoiduli rasis samSobloa. Seaxsenebs moswavleebs mikrorasebs _<br />

CrdiloeT da samxreT evropeoidebs da Sereul rasebs. magaliTad,<br />

CrdiloeTi _ skandinavielebi, samxreTi _ kavkasielebi, Sereuli _<br />

slavebis umetesoba.<br />

dro 10 wuTi.<br />

aqtivoba 3<br />

maswavlebeli iyenebs evraziis an msoflios fizikur rukas<br />

da moswavleebs aZlevs davalebas:<br />

gaixseneT da rukaze aCveneT evropa-aziis sazRvari.<br />

dro 5 wuTi.


aqtivoba 4<br />

evropis ,,didi xuTeuli” _ daarqvi saxeli:<br />

ruseTi<br />

germania<br />

didi britaneTi<br />

safrangeTi<br />

italia<br />

139<br />

ras daarqmevdi?<br />

magaliTisTvis maswavlebeli Seaxsenebs moswavleebs, rom nider-<br />

landebi rembrandtis samSoblod moixsenieba.<br />

dro 10 wuTi.<br />

aqtivoba 5<br />

maswavlebeli aRniSnavs, rom evropis “didi xuTeuli” msof-<br />

lios “didi rvianis” wevria. igi davalebas aZlevs klass:<br />

aSS<br />

iaponia<br />

germania<br />

,,didi rviani” dedaqalaqi kontinenti<br />

didi britaneTi<br />

safrangeTi<br />

italia<br />

kanada/avstralia<br />

ruseTi<br />

dro 10 wuTi.<br />

gakveTilis dasasruli.


XII klasi<br />

wlis bolos misaRwevi Sedegebi:<br />

Tema swavlebis miznebi enobrivi miznebi<br />

1. globaluri proble-<br />

mebi, globalizacia.<br />

2. buneba da sazoga-<br />

doeba. globaluri<br />

ekologiuri probleme-<br />

bi.<br />

Mmoswavle swavlobs<br />

saerTaSoriso masStabis<br />

aqtualur globalur<br />

problemebs da maT ga-<br />

momwvev mizezebs;<br />

gansazRvravs cnebebs<br />

,,globaluri’’ da ,,glo-<br />

balizacia’’;<br />

msjelobs globaluri<br />

problemebis gamomwvevi<br />

mizezebisa da Sedegebis<br />

Sesaxeb;<br />

msjelobs globalizaci-<br />

is dadebiT da uaryofiT<br />

mxareebze;<br />

gamoTqvams mosazrebas<br />

globalizaciis progre-<br />

sulobisa da safrTxis<br />

Sesaxeb.<br />

Mmoswavle swavlobs<br />

adamianis saqmianobis<br />

Sedegad warmoqmnil<br />

globalur problemebs:<br />

gamoTqvams varauds maTi<br />

SesaZlo ganviTarebis<br />

Sesaxeb.<br />

140<br />

moswavles SeuZlia Te-<br />

misaTvis mniSvnelo-vani<br />

terminebis qarTulad<br />

dasaxeleba, icis am<br />

terminTa qarTuli gan-<br />

martebebi, SeuZlia<br />

sinonimuri sityvebiTa<br />

da aRweri-Ti msjelo-<br />

biT terminTa Secvla<br />

da maTi meSveobiT mo-<br />

sazrebis gadmocema.<br />

moswavles SeuZlia<br />

sworad gamoiyenos is<br />

konstruqciebi, rom-<br />

lebic sakiTxze msje-<br />

lobisas dasWirdeba.<br />

saWiroebis SemTxvevaSi<br />

ki SeuZlia erTi gra-<br />

matikulikonstruq- ciis sxva konstruq-<br />

ciiT Secvla ise, rom<br />

aagos swori da gra-<br />

matikulad gamarTuli<br />

msjeloba.<br />

moswavlem icis yvela<br />

im funqciuri frazis<br />

mniSvneloba, rac Te-<br />

maze muSaobisas sWir-<br />

deba da SeuZlia am


3. liTosfero da mas-<br />

Tan dakavSirebuli<br />

problemebi.<br />

4. globaluri<br />

klimaturi<br />

problemebi.<br />

Mmoswavle swavlobs<br />

liTosferos aTvisebis<br />

sakiTxebs;<br />

msjelobs mTiani regio-<br />

nebis reliefis da zo-<br />

gadad reliefis gar-<br />

daqmnis problemebze,<br />

stiqiuri movlenebis aq-<br />

tivizaciis sakiTxebze;<br />

gansazRvravs liTosfe-<br />

ros usafrTxo aTvisebi-<br />

sa da mTiani teritorie-<br />

bisbiomravalferovne- bis SenarCunebis sakiT-<br />

xebs, energetikuli re-<br />

sursebis moxmarebis Ta-<br />

namedrove tendenciebsa<br />

da masTan dakavSirebul<br />

mosalodnel Sedegebs.<br />

Mmoswavle ecnoba Tana-<br />

medrove klimatsa da mis<br />

geografiul Tavisebure-<br />

bebs, atmosferos dabin-<br />

Zu-rebis ZiriTad wya-<br />

roebs, ,,saTburis<br />

efeqts’’;<br />

Mmsjelobs havis globa-<br />

luri cvlilebebis,<br />

globaluri daTbobisa<br />

da havis cvalebadobis<br />

Tanamedrove tenden-<br />

ciebze;<br />

gamoTqvams varauds kli-<br />

141<br />

frazebis Tavad gamoye-<br />

nebac.<br />

moswavles esmis yvela<br />

instruqcia, rac Temis<br />

irgvliv arsebuli sa-<br />

varjiSoebisTvissWir- deba da Tavadac SeuZ-<br />

lia amgvari instruq-<br />

ciebis ageba.<br />

moswavle Tavisuflad<br />

asrulebs tests an<br />

sxva specifikur dava-<br />

lebebs sakiTxis<br />

irgvliv da Tavadac<br />

SeuZlia amgvari dava-<br />

lebis Seqmna instruq-<br />

ciebis, Sesabamisi<br />

funqciuri frazebisa<br />

da konstruqciebis ga-<br />

moyenebiT.


5. hidrosfero da<br />

wyalTan dakavSirebu-<br />

li problemebi.<br />

6. msoflio okeanis<br />

problemebi.<br />

7. pedosfero da miwis<br />

resursebTan dakavSi-<br />

rebuli problemebi.<br />

matis cvlilebebTan da-<br />

kavSirebuli Sedegebis<br />

Sesaxeb.<br />

moswavle swavlobs hi-<br />

drosferosa da wyalTan<br />

dakavSirebul proble-<br />

mebs;<br />

aanalizebs zedapiruli<br />

da miwisqveSa wylebis<br />

saresurso mniSvnelobas;<br />

msjelobs wylis moxma-<br />

rebasa da dabinZurebas-<br />

Tan dakavSirebuli pro-<br />

blemebis Sesaxeb.<br />

Mmoswavle swavlobs<br />

msoflio okeanis wyle-<br />

bis dabinZurebis wya-<br />

roebsa dad a maT gav-<br />

lenas okeanur resur-<br />

sebze;<br />

msjelobs msoflio<br />

okeanis resursebis ga-<br />

moyenebis problemebze,<br />

sanapiro zolis degra-<br />

daciis Tanamedrove<br />

masStabebze;<br />

gansazRvravs proble-<br />

mebis gadaWris gzebs.<br />

moswavle ecnoba nia-<br />

dagwarmomqmnelfaqto- rebs, niadagebis bune-<br />

briv tipebs da maTi<br />

formebis Tavisebure-<br />

142


8. cocxali bunebisa<br />

da biomravalferovne-<br />

bis SenarCunebis<br />

problema.<br />

9. globaluri<br />

politikuri<br />

problemebi.<br />

bebs, pedosferosTan da-<br />

kavSirebul globalur<br />

funqciebs;<br />

msjelobs miwis resur-<br />

sebis gamoyenebis prob-<br />

lemebze.<br />

moswavle ecnoba coc-<br />

xali samyaros Taname-<br />

drove mdgomareobas;<br />

msjelobs mcenareuli<br />

resursebis araraciona-<br />

lur gamoyenebasTan da-<br />

kavSirebul Sedegebze;<br />

aanalizebs biomravalfe-<br />

rovnebis SemcirebasTan<br />

dakavSirebul ekolo-<br />

giur mdgomareobas.<br />

Mmoswavle swavlobs<br />

geopolitikis cnebas da<br />

mis klasikur Teoriebs;<br />

mimoixilavs omisa da<br />

mSvidobis problemebs<br />

msoflioSi;<br />

msjelobs mSvidobis Se-<br />

narCunebisa da gani-<br />

araRebis problemebze,<br />

SeiaraRebuli konfliq-<br />

tebis xasiaTsa da maT<br />

warmomSob mizezebze,<br />

saxelmwifos niSnebze,<br />

funqciebsa da formebze,<br />

globalistur da anti-<br />

globalistur xedvebze;<br />

143


10. globaluri<br />

ekonomikuri<br />

problemebi.<br />

ecnoba globalizaciasa<br />

da saerTaSoriso urTi-<br />

erTobebs, Tanamedrove<br />

saerTaSoriso sistemis<br />

globalur tendenciebs;<br />

akeTebs terorizmis<br />

mokle geografiul mi-<br />

moxilvas;<br />

swavlobs terorizmis<br />

saxeebs da formebs;<br />

ganixilavs saerTaSori-<br />

so terorizms, rogorc<br />

globalur problemas<br />

dam is Sedegebs;<br />

swavlobs demokratiisa<br />

da adamianis uflebebis<br />

dacvis sakiTxebs;<br />

ecnoba demokratiisaTvis<br />

damaxasiaTebel niSnebs;<br />

akeTebs analizs demo-<br />

kratiis istoriuli wa-<br />

namZRvrebisa da Rire-<br />

bulebebis Sesaxeb.<br />

moswavle swavlobs ka-<br />

cobriobis nedleuliT<br />

uzrunvelyofis prob-<br />

lemebis zogad niSnebs<br />

da misi gadaWris gzebs;<br />

ikvlevs energiis alte-<br />

rnatiul wyaroebs;<br />

gansazRvravs sanedle-<br />

ulo resursebis momav-<br />

lis perspeqtivebs;<br />

144


11. globaluri<br />

socialuri probleme-<br />

bi.<br />

ganixilavs ekonomikuri<br />

globalizaciis zogad<br />

niSnebs da masTan dakav-<br />

Sirebul problemebs;<br />

msjelobs ganviTarebadi<br />

qveynebis ekonomikuri<br />

CamorCenilobis proble-<br />

mebis daZlevis gzebze;<br />

aanalizebs saqarTvelos<br />

ganviTarebis ZiriTad<br />

mimarTulebebs ekono-<br />

mikuri globalizaciis<br />

pirobebSi.<br />

moswavle ecnoba kaco-<br />

briobis sursaTiT uz-<br />

runvelyofisa da Sim-<br />

Silis problemas;<br />

msjelobs sasursaTo<br />

problemis gadaWris<br />

gzebze;<br />

swavlobs daavadebebis<br />

geografias da jan-<br />

mrTelobis dacvis zo-<br />

gad Taviseburebebs;<br />

ganixilavs globalur<br />

daavadebebs da maT Se-<br />

degebskacobriobisaT- vis;<br />

mimoixilavs siRaribis<br />

problemas da umuSev-<br />

robasa da usaxlkarobas<br />

ganixilavs, rogorc si-<br />

Raribis safuZvlebs;<br />

145


G12. globaluri<br />

demografiuli<br />

problemebi.<br />

ganixilavs ganaTlebis<br />

problemebs, kerZod,<br />

uwignurobis, dawyebiTi,<br />

saSualo da umaRlesi<br />

ganaTlebisaTvis damax-<br />

asiaTebel problemebs<br />

msoflioSi;<br />

msjelobs kriminaluri<br />

problemebis Sesaxeb.<br />

kerZod, danaSaulis,<br />

narkobiznesis, trefi-<br />

kingis, korufciis masS-<br />

tabebze da maT Sede-<br />

gebze;<br />

gansazRvravs kulturis<br />

globalizaciis cnebas;<br />

ecnoba Tanamedrove<br />

kulturuli globali-<br />

zaciis formebs;<br />

msjelobs dasavluri<br />

Rirebulebebis globa-<br />

lizaciis masStabebze;<br />

aanalizebs mis dadebiT<br />

da uaryofiR mxareebs.<br />

moswavle swavlobs zo-<br />

gadad msoflios da<br />

amasTan, ganviTarebadi<br />

samyaros demografiul<br />

problemebs;<br />

msjelobs mosaxleobis<br />

dinamikis tendenciebsa<br />

da depopulaciis maCve-<br />

neblebze;<br />

146


13. globaluri eTni-<br />

kuri da kulturuli<br />

problemebi.<br />

ganixilavs migraciis<br />

mizezebs da Tanamedrove<br />

migrantebis problemebs<br />

msoflioSi;<br />

aanalizebs mosaxleobis<br />

gansaxlebisa da simWi-<br />

drovis problemebs;<br />

msjelobs urbanizaciis<br />

sakiTxebsa da Taname-<br />

drove qalaqebisaTvis<br />

damaxasiaTebel proble-<br />

mebze;<br />

ganixilavs demografi-<br />

uli politikis saxeebs,<br />

mis safuZvlebs da mo-<br />

salodnel Sedegebs.<br />

moswavle ganixilavs<br />

eTnikur mravalferovne-<br />

bas da eTnosis dayo-<br />

fasTan dakavSirebul<br />

problemebs;<br />

swavlobs eTnikuri pro-<br />

cesis stadiebs;<br />

msjelobs eTnikuri<br />

konfliqtebis warmomSob<br />

mizezebze da maT masS-<br />

tabebze msoflioSi;<br />

ecnoba rasobriv da re-<br />

ligiur problemebs;<br />

msjelobs nacionaliz-<br />

misa da globalizaciis<br />

urTierTmimarTebaze;<br />

gamoTqvams varauds na-<br />

147


14.globaluri<br />

problemebi: momavlis<br />

perspeqtivebi.<br />

cionalizmis pers-<br />

peqtivebze.<br />

moswavle aanalizebs<br />

globaluri problemebis<br />

saSiSroebas kacobri-<br />

obis sicocxlesa da<br />

ganviTarebaSi;<br />

ayalibebs momavlis<br />

ekologiuri sura-<br />

Tis,politikuri ganvi-<br />

Tarebisa da socialur-<br />

ekonomikuriprobleme- bis daZlevis sakuTar<br />

xedvas;<br />

cdilobs gansazRvros<br />

kacobriobis globalu-<br />

ri demografiuli mdgo-<br />

mareoba da momavlis<br />

perspeqtivebi;<br />

msjelobs eTnokultu-<br />

rebis momavalze glo-<br />

balizaciis procesSi.<br />

148


gakveTili 1<br />

Tema _ kacobriobis globaluri problemebi<br />

gakveTilis miznebi _ moswavleebi miiReben informacias msoflio<br />

masStabis problemebis Sesaxeb; eqnebaT SesaZ-<br />

lebloba Seasrulon sxvadasxva tipis davaleba.<br />

enobrivi mizani _ moswavleebi SeZleben globaluri problemebis<br />

dasaxelebas da maTi gamomwvevi mizezebis<br />

CamoTvlas;<br />

gaakeTeben globalur problemebTan<br />

dakavSirebul terminTa ganmartebebs.<br />

Sesaswavli leqsika/terminebi _ globaluri problemebi, garemos<br />

degradacia, baqteriologiuri iaraRi,<br />

toqsikuri nivTierebebi, pesticidebi, sayofa-<br />

cxovrebo aerozolebi, trefikingi.<br />

funqciuri frazebi _ waikiTxeT pirveli qveTavi <strong>saxelmZRvanelo</strong>Si,<br />

dro _ 45 wuTi.<br />

gaakeTeT terminTa ganmarteba<br />

resursebi _ <strong>saxelmZRvanelo</strong>, formatebi, markerebi, sqemebi, cxrili.<br />

149


aqtivoba 1<br />

aqtivobebi:<br />

demografiuli<br />

janmrTelobis dacvis<br />

sursaTis problema<br />

wylebis dabinZureba<br />

ekologiuri problemebi<br />

pesticidebi da niadagis dabinZureba<br />

kosmosis mSvidobiani aTvisebis<br />

dro 5 wT<br />

aqtivoba 2<br />

maswavlebeli moswavleebs aZlevs davalebas:<br />

150<br />

globaluri problemebi<br />

waikiTxeT pirveli qveTavi da gaecaniT globalur problemebs<br />

(paragrafis pirveli qveTavi).<br />

dro 10 wT<br />

aqtivoba 3<br />

maswavlebeli klass hyofs jgufad an wyvilebad da aZlevs<br />

gansaxilvelad konkretul Temebs:<br />

I jgufi _ demografiuli problemebi<br />

II jgufi _ janmrTelobis dacvis<br />

III jgufi _ sursaTis<br />

IV jgufi _ wylis<br />

V jgufi _ ekologiuri


VI jgufi _ niadagis dabinZureba<br />

VII jgufi _ kosmosis mSvidobiani aTvisebis<br />

maswavlebeli avalebs jgufebs:<br />

gamoiyeneT <strong>saxelmZRvanelo</strong> da informacia warmoadgineT cxrilis<br />

saxiT<br />

problema raSi mdgomareobs anu<br />

arsi<br />

ekologiuri cocxali organizmebis<br />

dro 20 wT<br />

aqtivoba 4<br />

kleba an gadaSeneba<br />

gaakeTeT terminTa ganmarteba:<br />

151<br />

ram gamoiwvia<br />

tyeebis gaCexvam,<br />

brakonierobam<br />

globaluri yovlismomcveli<br />

garemos degradacia<br />

baqteriologiuri iaraRi<br />

toqsikuri nivTierebebi<br />

pesticidebi<br />

trefikingi<br />

sayofacsovrebo aerozolebi<br />

dro 10 wT<br />

gakveTilis dasasruli


gakveTili 2<br />

Tema _ globalizacia _ sikeTe Tu ubedureba<br />

gakveTilis miznebi _ moswavleebi gaecnobian globalizaciis arss<br />

da masTan dakavSirebul movlenebs. aseve<br />

mosazrebebsa da mimdevrebs;<br />

imsjeleben globalizaciis dadebiT da uar-<br />

yofiT mxareebze;<br />

gamoTqvamen mosazrebebs globalizaciis pro-<br />

gresulobisa da safrTxis Sesaxeb.<br />

enobrivi mizani _ moswavleebi SeZleben globalizaciis safrTxee-<br />

bisa Tu dadebiTi mxareebis dasaxelebas da<br />

CamoTvlas; iswavlian da aiTviseben globaliza-<br />

ciasTan dakavSirebul terminTa ganmartebebs.<br />

Sesaswavli leqsika / terminebi _ globalizacia, internacionali-<br />

zacia, liberalizacia, universalizacia,<br />

vesternizacia, deteritorizacia, globalisti-<br />

ka, hiperglobalistebi, skeptikosebi, trans-<br />

formacionistebi.<br />

dro _ 45 wuTi<br />

resursebi _ <strong>saxelmZRvanelo</strong>, dafa, carci.<br />

152


aqtivoba 1.<br />

aqtivobebi<br />

maswavlebeli gakveTilis axsnas iwyebs nacnobi da ucnobi cnebebis<br />

_ globaluri problemebisa da globalizaciis SedarebiT.<br />

globaluri problemebi globalizacia<br />

dro 10 wT<br />

aqtivoba 2<br />

maswavlebeli moswavleebs sTxovs <strong>saxelmZRvanelo</strong>Si gaecnon<br />

masalas ,,globalizaciis cneba da arsi’’.<br />

dro 5 wT<br />

153


aqtivoba 3<br />

maswavlebeli avalebs wyvilebs:<br />

gamoiyeneT wakiTxuli da gansazRvreT globalizaciis dadebiTi da<br />

uaryofiTi mxareebi<br />

dro 10 wuTi<br />

aqtivoba 4<br />

dadebiTi uaryofiTi<br />

maswavlebeli wyvilebs aZlevs davalebas:<br />

gaecaniT masalas <strong>saxelmZRvanelo</strong>Si da gansazRvreT, vin arian<br />

hiperglobalistebi, skeptikosebi da transformacionistebi?<br />

hiperglobalistebi skeptikosebi transformacionistebi<br />

dro 10 wuTi<br />

154


aqtivoba 5<br />

maswavlebeli moswavleebs afasebs saklaso davalebebis komponent-<br />

Si.<br />

Sefasebis kriteriumebi SeiZleba iyos:<br />

- yuradRebis mobilizeba da CarTuloba<br />

- teqstze muSaoba<br />

- SinaarsSi wvdoma da davalebis sizuste<br />

- davalebis droulad esruleba<br />

- wyvilSi TanamSromloba<br />

qulebi 0, 1, 2.<br />

gakveTilis bolos maswavlebeli klass aZlevs weriT saSinao da-<br />

valebas:<br />

globalizacia _ progresi Tu safrTxe.<br />

dro 5 wuTi<br />

gakveTilis dasasruli.<br />

155


ekomendebuli funqciuri frazebi sxvadasxva<br />

sagnis maswavleblebisTvis<br />

1. misalmeba da socialuri kontaqti<br />

_ dila mSvidobisa!<br />

_ gamajobaT! rogor brZandebiT?<br />

_ gamarjobaT, bavSvebo! dasxediT!<br />

_ gamajobaT! daviwyoT muSaoba!<br />

_ mogesalmebiT! daikaveT Tqveni adgilebi!<br />

2. moswavlis gamokiTxva, misi gamoZaxebis gziT<br />

_ ... (moswavlis saxeli), modi, geTayva, mogviyevi ... !<br />

_ ... (moswavlis saxeli), gTxov, gamodi dafasTan!<br />

156<br />

danarTi<br />

_ ... (moswavlis saxeli), SegiZlia ganmarto / Camoayalibo / daa-<br />

saxelo / dawero / gvaCveno ... ?<br />

_ ... (moswavlis saxeli), gTxov, ganmarte / Camoayalibe / daasax-<br />

ele / CamoTvale / dawere / gvaCvene ... !<br />

3. movaleobebis gadanawileba<br />

_ msurvelebi xom ar arian?<br />

_ mWirdeba damxmare, romelic... .<br />

_ romel Tqvengans surs?<br />

_ aris vinme, vinc mzad iqneboda... ?<br />

_ Tu arc erTs ar surs, maSin gTxov Sen, ... (moswavlis saxeli),<br />

moitane / gaarkvie... !<br />

_ me gavanawileb movaleobebs.


_ kargi, ... (moswavlis saxeli), gTxov moitane...! xolo Sen, ...<br />

(moswavlis saxeli), unda gawmindo dafa!<br />

_ Semdeg kviraSi ... (moswavlis saxeli) da ... (moswavlis saxeli)<br />

Seasruleben Semdeg movaleobebs: ...<br />

_ Semdeg kviraSi morigeebi iqnebian ... (moswavlis saxeli) da ...<br />

(moswavlis saxeli).<br />

_ ... (moswavlis saxeli), gTxov, daarige furclebi / gawminde<br />

dafa / moitane wignebi / daalage klasi / gaaRe fanjara!<br />

neli!<br />

_ ... (moswavlis saxeli), Sen iqnebi TamaSis wamyvani / xelmZRva-<br />

4. gancxadebebi<br />

_ dRes viwyeb axal Temas ... -is Sesaxeb.<br />

_ gakveTilis bolos Catardeba testi / Tavisufal Temaze ... .<br />

_ axla gagacnobT sakontrolo samuSaos Sedegebs.<br />

_ Semdeg gakveTilze muzeumSi mivdivarT eqskursiaze.<br />

_ xval mokle gakveTili iqneba, radganac skolaSi Tojinebis<br />

Teatris speqtakli / sportuli Sejibri / maswavlebelTa kreba<br />

tardeba.<br />

_ momaval kviraSi / Semdeg gakveTilze sakontrolo weraa.<br />

_ paraskevs, 18 saaTze mSobelTa krebaa.<br />

_ yuradReba! gakveTilebis cxrili Seicvala!<br />

_ am gakveTilis Semdeg ... .<br />

5. saSinao davalebebis akreba<br />

_ gadaSaleT Tqveni rveulebi.<br />

_ saSinao davaleba yvelam ukve dawera / Seasrula / gaakeTa /<br />

gaigo / SeZlo dasruleba.<br />

157


6. wina gakveTilis Temis gameoreba<br />

_ gasul / wina gakveTilze Cven vsaubrobdiT / davwereT ... .<br />

_ gavimeoroT mTavari cnebebi!<br />

_ gaixseneT cnebebi, romelic ganvixileT ... !<br />

_ ra darCa TqvenTvis gaugebari wina gakveTilze axsnili<br />

masalidan?<br />

_ gavixsenoT ramdenime faqti / TariRi / cneba / wesi / mizezebi /<br />

warmoqnis mizezebi!<br />

_ daasaxeleT wina gakveTilze naswavli terminebi!<br />

_ CamoayalibeT ...!<br />

_ gadaSaleT wignebi da gaimeoreT ...!<br />

7. axali Temis wardgena<br />

_ am kviraSi ganvagrZob saubars ...-is Sesaxeb.<br />

_ dRes gavecnobiT ... .<br />

_ daviwyoT ... Temis ganxilva / Seswavla.<br />

_ dRes SevavsebT ... -is Sesaxeb Semajamebel cxrils.<br />

_ aseTi problemis gadawyvetas SevecdebiT: ... .<br />

_ Tqven ras fiqrobT, ra aris ... ?<br />

_ dRes wina gakveTilze dawyebul Temis ... Sesaxeb gavagrZelebT<br />

musaobas / saubars.<br />

8. Temis, konkretuli detalebis ganmarteba:<br />

8.1. SekiTxvebi<br />

Txovna, gamoTqvan azri:<br />

_ ras fiqrob am sakiTxze / Temaze / mosazrebaze?<br />

_ ra azri / warmodgena gaqvs am sakiTxze?<br />

158


_ ras fiqrob ...-ze?<br />

_ eTanxmebi am mosazrebas / gamonaTqvams?<br />

_ safuZvlianad geCveneba es Tu ara?<br />

_ Sen ra mosazreba gaqvs?<br />

_ eTanxmebi amas?<br />

_ Sen rogor geCveneba?<br />

SekiTxvebi faqtebis Sesaxeb:<br />

_ romelia udidesi ... ?<br />

_ ra aris umTavresi ... ?<br />

_ rodis daiwyo / dasrulda ... ?<br />

_ sad mdebareobs ... ?<br />

_ ra simaRlisaa... ?<br />

_ romel jgufs miekuTvneba ... ?<br />

_ sad gaemgzavra ... ?<br />

_ ramden xans iarseba ... ?<br />

_ ra iyo ... ?<br />

Txovna, ganmarton:<br />

_ es rogor xdeba?<br />

_ Seni sityvebiT agvixseni!<br />

_ ra aris am moqmedebis mizezebi / Sedegebi?<br />

_ risTvis iqneboda es sasargeblo ... ?<br />

_ ratom moxda ... ?<br />

_ rogor gaxda ... ?<br />

Txovna, daamtkicon:<br />

_ SegiZlia ganmarto amwuTas naTqvami?<br />

_ SegiZlia daamtkico Seni mosazreba / gamonaTqvami?<br />

_ SegiZlia raime dokumentis / avtoritetuli avtoris citireba?<br />

159


_ es mosazreba safuZvlianad geCveneba?<br />

ras fiqroben danarCenebi?<br />

daskvnis gakeTebis Txovna<br />

_ gTxov, miTxari ra aris am TavSi / naSromSi ZiriTadi /<br />

mniSvnelovani?<br />

_ ra iyo am Tavis / naSromis mTavari azri?<br />

_ gTxov, am Tavis / naSromis / Temis Sesaxeb Sesaxeb mokle<br />

Sinaarsi dawere!<br />

_ rogor ggonia, ra iyo umniSvnelovanesi TariRebi / movlenebi /<br />

adgilebi am ... ?<br />

8.2. plakatebis da sxva vizualuri masalis<br />

gamoyeneba<br />

_ plakatze gamosaxulia / naCvenebia ... .<br />

_ dRevandel gakveTilze gamoviyenebT plakats / sqemas / films,<br />

raTa vnaxoT ... .<br />

_ ras adasturebs es eqsperimenti / es savarjiSoebi...?<br />

_ wignSi mocemuli naxatebi / gamosaxulebebi / cxrilebi<br />

gvaZlevs informacias ... .<br />

_ rukaze / wignSi / cxrilSi / koleqciaSi / cxrilSi SegiZliaT<br />

ixiloT ... .<br />

_ ra saintereso faqtebi / movlenebi naxeT am ... ?<br />

8.3. terminologia<br />

_ gavimeoroT aTvisebuli terminebi!<br />

_ amoiwere terminebi teqstidan! ganmarte isini!<br />

_ ipove teqstSi terminis aseTi ganmarteba: ... !<br />

_ es sityva ... TargmanSi niSnavs ... .<br />

_ es termini rveulSi CaviniSnoT!<br />

160


8.4. mniSvnelobis, Targmanis Sesaxeb SekiTxvebi<br />

_ ra aris am sityvis mniSvneloba / cnebis definicia?<br />

_ es cneba Seni sityvebiT ganmarte!<br />

_ rogor iTargmneba es ... enaze?<br />

_ rogor iTqmis es ... enaze?<br />

8.5. kiTxva<br />

_ waikiTxe teqsti wignis ... gverdze!<br />

_ ra aris teqstis mTavari azri / dedaazri?<br />

_ waikiTxe teqsti da dawere gegma / mokle Sinaarsi!<br />

_ ipove teqstSi aseT kiTxvebze pasuxebi: ... !<br />

8.6. Temebis dakavSireba axali Temis axsnis dros<br />

movlenebis Tanmimdevroba<br />

_ pirvel rigSi, ... , Semdeg ... .<br />

_ daviwyoT imiT, rom ... .<br />

_ upirveles yovlisa ... .<br />

_ Tavidan ... .<br />

_ daaxloebiT 2000 wels ... .<br />

_ maSin ... da Semdeg ... .<br />

_ ese igi ... amis Sedegad ... .<br />

_ am drois ganmavlobaSi ... .<br />

_ da bolos ... .<br />

_ dasasrul ... .<br />

movlenebis mniSvneloba:<br />

_ yvelaze mniSvnelovani, rac unda gavigoT, aris ... .<br />

_ mTavari problema is iyo, rom ... .<br />

_ kidev ufro mniSvnelovani is iyo, rom ... .<br />

_ gasaocari is iyo, rom ... .<br />

161


azris gamoTqma:<br />

_ Cemi azriT, ... .<br />

_ me vfiqrob, rom ... .<br />

_ me mimaCnia, rom ... .<br />

_ me vityodi, rom ... .<br />

_ SesaZlebelia, ise iyos, rom ... ?<br />

_ SesaZlebelia, rom ... .<br />

_ me maqvs eWvi, rom ... .<br />

_ me vgrZnob, rom ... .<br />

_ veWvob, rom ... .<br />

_ oficialuri azri aris - ... .<br />

SeTavazeba:<br />

_ me maqvs SemoTavazeba ... .<br />

_ SegviZlia ... .<br />

_ iqneb SegviZlia ... ?<br />

_ erTi xerxi, romlis daxmarebiTac SegviZlia situaciis gaum-<br />

jobeseba, aris ... .<br />

_ ar SegviZlia ... ?<br />

_ iqneb mogvesinja ... .<br />

_ Tqvens adgilze me movsinjavdi ... .<br />

_ adre Cven yovelTvis ... .<br />

_ tradiciuli midgoma aseTia: ... .<br />

_ ase moviqceT: ... .<br />

_ xom ar ajobebda, rom ... ?<br />

raime TemaSi CaRrmaveba:<br />

_ aqve ... .<br />

_ kidev ... .<br />

162


_ kidev ufro ... .<br />

_ aq gviCndeba SekiTxva ... .<br />

_ Tumca, ZiriTadi azri isaa, rom ... .<br />

_ am faqtma SeiZleba aseT sakiTxze dagva-<br />

fiqros: ... .<br />

_ mindoda Tqveni yuradReba kidev erTi aspeqtisTvis /<br />

garemoebisTvis / faqtisTvis / sakiTxisTvis mimeqcia.<br />

_ ara mxolod es, aramed aseT ... .<br />

_ garda imisa, rom ... .<br />

_ aqve davZendi, rom ... .<br />

mizezebis ganmarteba:<br />

_ es im mizezebis gamo moxda: ... .<br />

_ amitomac ... .<br />

_ am mizeziT ... .<br />

_ imasTan dakavSirebiT ... .<br />

_ amis gamo ... .<br />

_ ase ... .<br />

_ amis Sedegad ... .<br />

_ Sesabamisad ... .<br />

_ amgvarad ... .<br />

_ es aris imis mizezi, rom ... .<br />

winaswar gansazRvruli situaciebi, winapirobebi:<br />

Tu ase moxdeba, maSin ... .<br />

roca ase xdeba, Cveulebriv ... .<br />

rogorc ki es moxdeba, SegviZlia davelodoT ... .<br />

Tu rodesme aseTi situaciis mowmeni gaxdebiT, yuradRebiT daak-<br />

virdiT, rom ... .<br />

nu eliT, rom ... , sanam, upirveles yovlisa, ar iqneba ... .<br />

163


analizi:<br />

es aris ...-is magaliTi.<br />

es adasturebs, rom ... .<br />

es gavfiqrebinebs, rom ... .<br />

es SeiZleba niSnavdes, rom ... .<br />

es SeiZleba iyos ... SemTxveva. es amtkicebs, rom ... .<br />

amis interpretireba SeiZleba, rogorc ... .<br />

moswavlis naTqvamis gameoreba:<br />

_ axla Sen ambob, rom ... .<br />

_ sxva sityvebiT vityodi, ... .<br />

_ Tu sworad gagige, gindoda geTqva, rom ... .<br />

_ Seni naTqvamis gameorebiT ... .<br />

_ Sen migaCnia, rom ... .<br />

wina naTqvamSi Sesworebebis Setana:<br />

_ amiT mindoda meTqva, rom ... .<br />

_ amis safuZvelze vfiqrob, rom ... .<br />

_ vcdilob giTxraT, rom ... .<br />

_ imaves vityvi sxva sityvebiT: ... .<br />

roca mimzidvelad gamoiyureba:<br />

_ gamoiyureba ise, TiTqos ... , magram sinamdvileSi ... .<br />

_ erTi SexedviT SesaZloa ase mogeCvenebaT ... , magram, faqtobri-<br />

vad ... .<br />

upiratesoba:<br />

_ me mirCevnia, rom ... .<br />

_ me ufro momwons, roca Tqven ... .<br />

164


eWvis gamoTqma:<br />

_ eg SesaZlebelia, magram ... .<br />

_ eg simarTlea, magram Tu dafiqrebulxar, rom ... .<br />

_ geTanxmebi, magram gaiTvaliswine, rom ... .<br />

_ eg kargi azria, erTaderTi ... .<br />

_ ki, oRond gaxsovdes, rom ... .<br />

_ eg SesaZlebelia, magram Tu gaiTvaliswine is faqti, rom ... .<br />

sakiTxis sxva aspeqtze yuradRebis gadatana:<br />

_ SesaZlebelia, magram ... .<br />

_ ar dagaviwydes, rom ... .<br />

_ rasac Sen ambob, marTalia, Tumca ... .<br />

_ me mainc mgonia, rom ... .<br />

ganmartebis Txovna:<br />

_ SegiZlia ganmarto, rogor ... ?<br />

_ gTxov gangvimarte Seni pasuxi / azri!<br />

_ SegiZlia ganmarto, ratom airCie es pasuxi?<br />

_ gTxov, gaSale Seni pasuxi!<br />

_ es imas niSnavs, Sen fiqrob, rom ... ?<br />

ganzogadeba:<br />

_ saerTod ... .<br />

_ zogadad Tu ganvixileT ... .<br />

_ zogadad saubrisas ... .<br />

_ Cveulebriv ... .<br />

_ rogorc yovelTvis ... .<br />

_ tipobrivia is, rom ... .<br />

165


ame?<br />

8.9. codnis Semowmeba da gasameorebeli kiTxvebi<br />

_ yvelaferi gaigeT?<br />

_ SekiTxvebi xom ar gaqvT?<br />

_ ... wakiTxvis / mosmenis / yurebis Semdeg gaugebari xom ar aris<br />

_ ras niSnavs es termini / cneba / warmodgena?<br />

_ gTxovT, Tqveni sityvebiT gadmosceT!<br />

_ am TavSi / naSromSi / TemaSi romelia sami mTavari nawili?<br />

_ ra iyo amis naklovaneba / gamomwvevi mizezebi / safuZveli?<br />

_ rogori Sedegebi gamoiwvia arCevnebma / skandalma / gamoyofam<br />

/ gaerTianebam?<br />

saxeb.<br />

_ rogori gamoxmaureba / Sedegebi mohyva am movlenebs?<br />

9. miTiTebebi samuSaos organizebis Sesaxeb<br />

jgufuri samuSao<br />

_ dRes Cven jgufebSi / wyvilebSi vmuSaobT!<br />

_ daiyaviT patara jgufebad 3-dan 5-mde adamiani jgufSi!<br />

_ danarCens wyvilebSi muSaobiT SevasrulebT!<br />

_ davaleba jgufSi waikiTxeT!<br />

_ dawereT ... , ris Sesaxebac SeTanxmdiT!<br />

_ dainawileT movaleobebi jgufSi!<br />

_ 15 wuTis Semdeg unda moyveT Tqveni samuSaos / miRwevebis Se-<br />

_ jgufidan erTi adamiani gamoyaviT / airCieT jgufSi erTi ada-<br />

miani, romelic Tqvens azrs gagvacnobs da erTi - romelic infor-<br />

macias Caiwers!<br />

166


miTiTebebi jgufSi diskusiis dros<br />

_ pirvel rigSi, daiyaviT jgufebad!<br />

_ pirvel jgufs eqneba Tema ... , meore jgufs eqneba ... da mesame<br />

jgufs eqneba ... .<br />

_ airCieT erTi, vinc ilaparakebs da erTi adamiani, vinc yvela-<br />

fers Caiwers!<br />

_ TiToeulma moswavlem unda moamzados moTxroba Tavisi idee-<br />

bis / faqtebis da maTi CarTviT / maT gaacnos danarCenebi.<br />

_ gTxov, Cvenc gagvacani Seni azri!<br />

_ Sen ra azris xar?<br />

_ Sen rogor fiqrob?<br />

_ mogviyevi!<br />

_ Seadare Seni mosazreba jgufis mosazrebas!<br />

_ isaubre da sakiTxi ganixile Seni jgufis wevrebTan!<br />

_ daasabuTe Seni mosazreba magaliTebis / konkretuli faqtebis<br />

daxmarebiT!<br />

_ roca Tqvens jgufebSi yvelani mzad iqnebiT, mogviyveT, Tu ra<br />

gaakeTeT, Cven yuradRebiT mogismenT.<br />

_ Seni referati / aRmoCena yvelas gagvacani!<br />

_ daakonkrete Seni ideebi!<br />

_ sxvebsac SesTavaze azri gamoTqvan da SekiTxvebi dasvan!<br />

TamaSebi rolebis ganawilebiT<br />

_ dRe rolebSi TamaSi monawileobas miiReben ... .<br />

_ gTxovT, gadiT da derefanSi daicadeT!<br />

_ rolebis CamonaTvali waikiTxeT!<br />

_ TamaSi wamyvani iqneba ... .<br />

_ airCieT da gainawileT rolebi Tqvens jgufSi!<br />

_ mayureblebo, daaxasiaTeT msaxiobebi!<br />

167


individualuri davalebebi<br />

_ amjerad individualurad vmuSaobT!<br />

_ yuradRebiT waikiTxe davaleba!<br />

_ damoukideblad Seavse / Seasrule ... !<br />

_ ipove ... / Seadare ... / daadgine ... / daaskveni ... / gvanaxe ... /<br />

daamtkice, rom ... / ipove ... / Camoayalibe ... / daajgufe ... / aRniSne ...<br />

/ moniSne ... / gamoikvlie ... / demonstrireba gaakeTe ... / aRwere ... !<br />

_ Sens gankargulebaSi 10 wuTia.<br />

_ SeTxze ambavi am sityvebis gamoyenebiT!<br />

_ waSale zedmeti sityvebi!<br />

_ gamoiyene cxrili / ruka / atlasi / sayrdeni sityvebi!<br />

_ ipove / moZebne <strong>saxelmZRvanelo</strong>Si / ... gverdze / rukaze ... !<br />

_ daajgufe ... warmoSobis / zomis / simaRlis / mniSvnelovnebis<br />

mixedviT!<br />

_ Seadare sididis / farTis mixedviT!<br />

_ mocemuli gegmis mixedviT aRwere ... !<br />

_ Seadgine ... sqema!<br />

_ gaarkvie ... wyoba / funqciebi!<br />

sakontrolo samuSaoebi da gamocdebi<br />

_ airCieT / moniSneT swori pasuxi!<br />

_ gadaxazeT araswori debuleba / sityvebi!<br />

_ teqstis wakiTxvis Semdeg upasuxeT kiTxvebs da SeavseT<br />

tabula!<br />

_ wereT fanqriT / pastiT!<br />

_ am davalebis Sesrulebis dros ar SeiZleba koreqtoris /<br />

leqsikonis / <strong>saxelmZRvanelo</strong>s gamoyeneba.<br />

_ moifiqreT da uwodeT gamosaxulebas saxeli!<br />

_ ganmarteT am sityvaTa mniSvneloba!<br />

168


saSinao davalebebi<br />

_ gadaSaleT dRiurebi da CaiwereT ... !<br />

_ Semdegi kviris ganmavlobaSi dawereT Tema ... Sesaxeb!<br />

_ dawereT moTxrobis / statiis / Tavis gegma!<br />

_ gaxazeT mTavari!<br />

_ saxlSi unda iswavloT ... Tavis mexuTedan meSvide gverdamde.<br />

10. aTvisebuli Temis mokle Sinaarsi<br />

_ dRes Tqven gaigeT ... .<br />

_ dRevandeli Temis umTavresi nawili iyo ... .<br />

_ axla Tamamad SegviZlia ganvacxadoT, rom ... .<br />

_ warmodgena SeviqmeniT ... Sesaxeb.<br />

_ mokled rom vTqvaT, ... .<br />

_ yovelive naTqvamis gaTvaliswinebiT, ... .<br />

_ adre naswavlis gameorebis Sedegad, ... .<br />

11. klasis gakontroleba<br />

_ gTxovT yuradRebas!<br />

_ nu laparakobT!<br />

_ imuSaveT damoukideblad!<br />

_ gTxovT, nu xmaurobT!<br />

_ wynarad isxediT!<br />

_ imuSaveT odnav Cumad!<br />

_ iyaviT yuradRebiT!<br />

_ usafrTxoebis wesebi daicaviT!<br />

_ nu uSli sxvebs!<br />

169


daT!<br />

12. Sefaseba<br />

_ gmadlobT samuSaosTvis!<br />

_ Zalian kargi namuSevaria.<br />

_ dRes kargi Sedegebi gvqonda!<br />

_ es Sen / Tqven Zalian kargad / kargad gamogivida / gamogivi-<br />

_ mSvenieria! brwyinvalea! sakmaod kargia!<br />

_ brwyinvale naSromia!<br />

_ mSvenieri azria!<br />

_ kargi pasuxia!<br />

_ Tqveni naSromebi Sinaarsiani da sainteresoa.<br />

_ yvelaferi SevZeliT, rac gvqonda dagegmili.<br />

_ dRes Tqven kargad imuSaveT!<br />

_ ratom ar aris yvela piroba Sesrulebuli?<br />

_ rogor moxda, rom ar aris ... ?<br />

_ Tqven zedapirulad imuSaveT.<br />

_ ratom ar gadaamowmeT faqtebi?<br />

_ es saerTod ar Seexeba am Temas.<br />

_ ase Tu imuSaveT, Sors ver wavalT.<br />

_ am naSroms azri saerTod ar aqvs.<br />

_ darwmunebuli var ukeT SegeZlo.<br />

_ SemdgomSi meti yuradReba miaqcie ... .<br />

_ Sengan ukeTes / ufro moculobiT pasuxs velodi.<br />

_ unda Seecado da kidev ukeTesi gamova.<br />

_ ise, ara uSavs, magram dagaviwyda dagewera / gagexaza /<br />

gamogeTvala / dagemtkica ... .<br />

170


13. dasasruli<br />

_ raime SekiTxvebi xom ar gaqvT?<br />

_ yvelaferi gasagebia?<br />

_ Semdeg gakveTilze gavagrZelebT.<br />

_ momeciT dRiurebi, niSnebs CagiwerT!<br />

_ Semdeg gakveTilze moitaneT ... .<br />

_ yvelaze kargi Sedegebi dRes ... hqondaT.<br />

_ gaxsovdeT, rom xval unda wamoiRoT ... !<br />

_ ar dagaviwydeT, rom xval gakveTili 09:45 -ze daiwyeba!<br />

14. damSvidobeba<br />

_ momaval Sexvedramde!<br />

_ SevxvdebiT Semdeg gakveTilze!<br />

_ warmatebiT!<br />

_ gmadlobT, dReisTvis sul es aris.<br />

_ Tavisuflebi xarT.<br />

_ gmadlobT yuradRebisTvis.<br />

_ kargad iyaviT, Semdeg Sexvedramde!<br />

171


ibliografia:<br />

zurab baRaSvili, marika oZeli, komunikaciuri kompetenciis ganvi-<br />

Tareba (2006).<br />

kolin beikeri, bilingvizmisa da bilingvuri ganaTlebis<br />

safuZvlebi. ,,samoqalaqo integraciisa da<br />

erovnebaTSorisi urTierTobebis centris’’ 2010 wlis<br />

qarTuli versiis gamocema.<br />

bilingvuri ganaTleba, samagido wigni maswavleblebisTvis;<br />

Tbilisi, 2009.<br />

kaxa gabunia, enisa da sagnobrivi Sinaarsis integrirebuli swavlebis<br />

Taviseburebebi bilingvur klasSi; bilingvuri<br />

ganaTleba, # 1, 2010.<br />

nino doborjginiZe, maia inasariZe, mosmenisa da zepirmetyvelebis<br />

unaris ganviTareba (2006).<br />

maia inasariZe, maia naWyebia, qarTuli enisa da literaturis swavlebis<br />

Tanamedrove meTodebi; Tbilisi, 2006.<br />

maia inasariZe, nino doborjginiZe, kiTxvis unar-CvevaTa ganviTareba<br />

(2006).<br />

meTodikuri miTiTebani qarTulis, rogorc meore enis swavlebis<br />

procesSi (maswavlebelTa gzamkvlevi); Tbilisi, 2007.<br />

maia meliqiZe, Wabuki qiria, qarTuli enis gramatikis swavleba<br />

(2006).<br />

multilingvuri ganaTlebis programis debuleba, 2010, saqarTvelos<br />

ganaTlebisa da mecnierebis saministro.<br />

marika oZeli, zurab baRaSvili, komunikaciuri kompetenciis ganvi-<br />

Tareba (2006).<br />

saqarTvelos <strong>erovnul</strong>i saswavlo gegmebisa da Sefasebis centri,<br />

<strong>erovnul</strong>i saswavlo gegma; http://www.ncac.ge/index.php?m=854<br />

Salva tabataZe, maia inasariZe, qeTevan CaCxiani, Wabuki qiria<br />

interkulturuli ganaTlebis praqtikuli<br />

<strong>saxelmZRvanelo</strong> maswavleblebisTvis; Tbilisi, 2010.<br />

Wabuki qiria, maia meliqiZe, leqsikaze muSaobis meTodika meore enis<br />

swavlebisas (2006).<br />

nino SaraSeniZe, Secdomebis analizi da maTze muSaoba enis<br />

aTvisebis procesSi; bilingvuri ganaTleba, # 3, 2010.<br />

Tamar jayeli, marine xuciSvili, meore enis swavleba dawyebiT<br />

skolaSi (2006).<br />

Tamar jayeli, marine xuciSvili, weris unar-CvevaTa ganviTareba<br />

(2006).<br />

172


English Language Arts, A Curriculum Guide for the Middle Level (Grades 6-9) Saskatchewan<br />

Education<br />

English Language Arts 6-9: A Bibliography for the Middle Level<br />

Tibinská, Eva, Teória a prax jazykového vzdelávania v oblasti materinského jazyka na<br />

základných školách na Slovensku. - In: Studia Academica Slovaca. 30.<br />

Prednášky XXXVII. letného seminára slovenského jazyka a kultúry.<br />

Red. J. Mlacek. Bratislava, Stimul - Centrum informatiky a vzdelávania<br />

FF UK 2001, s. 315 - 328.<br />

Tibinská, Eva, Základné zásady didaktiky a metodiky vyučovania slovenčiny ako cudzieho<br />

jazyka. In: Studia Academica Slovaca 34. Prednášky XLI. letného<br />

seminára slovenského jazyka a kultúry.Ed. J.Mlacek, M. Vojtech. Bratislava,<br />

Stimul - Centrum informatiky a vzdelávania FF UK 2005, s.<br />

165 -173.<br />

Čvrtníčková, D. a kol.: Cieľové požiadavky na hodinách SJaL<br />

Metodická príručka prináša nové chápanie problematiky výučby SJaL<br />

Čvrtníčková, D. a kol.: Klasifikácia slohových prác<br />

Anotácia: Súbor žiackych slohových prác niektorých žánrov a ich klasifikácia.<br />

Dagmar Čtvrtníčková<br />

ŠPECIALIZAČNÉ INOVAČNÉ ŠTÚDIUM,Názov projektu: Inovácia obsahu a metód<br />

vyučovania SjaL<br />

Ministerstvo školstva Slovenskej republiky, UČEBNÉ PLÁNY PRE 1. AŽ 9. ROČNÍK<br />

ZÁKLADNÝCH ŠKÔL, Schválilo Ministerstvo školstva Slovenskej<br />

republiky , 2003<br />

Brasee, E.N. & Capelluti, J. Dissolving boundaries: Toward an integrative curriculum.<br />

Columbus,1995<br />

Jacobs, H.H. Mapping the big picture: Integrating curriculum and assessment, Alexandria,<br />

1997<br />

Martinello, M.L. & Cook, G.E. Interdisciplinary inquiry in teaching and learning. New<br />

York: Merrill, 1994.<br />

173


gamomcemloba<br />

`saimedo~<br />

174

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!