0Barbier J, Supazter xokoan.qxd - Armiarma

6
Gogor egiozue Satorrari! Eta orhoit, zuhurra balinbaduzue, munduko
diru-paper pullitenak zure etxe xuria, zure lur gizenak ez dituela
sekulan balioko!
Urtheak joan, urtheak jin, —guhaurek ikusi berria dugu eta—
mehatzen eta hiratzen dira paperak, ontzen eta gizentzen aldiz iguzkiari
begira dauden ontasunak.
Bat egin beraz guziek, eta arrotz jalamanari erran, gure haurrek, orai
hameka urthe, etsaiari bezala: «On ne passe pas!».
Gure lurrez, gure etxe maiteez jabetzea ez askiz, nahi izan dira gero
bertze batzu jabetu... gutaz, Eskualdunez berez. Deputatu edo auz'aphez,
politikero tzar, gure nausi eta buru nahi zuten, eta, zorigaitzez, nahi dute
oraino, zonbeit herrietan.
Horiek deithuko ditugu, ez gehiago Satorrak, bainan bai Arranoak,
gure adiskide Oxobik erran dioten bezala. Arrano horiek, aztaparrez
hartu nahi laizkigukete gure haurren arimak, gure gazteen bihotz garbiak,
gure sinheste hazkarrak, Eskualdun ohitura guziak. Eskualdun makilak
eskuan, oro bihurturen gitzaikote arranoeri. Eta —Oxobik ez dakiena
behar bada, Ahunxkiko mendietan behin baino gehiagotan gure begiz
ikusi duguna— orhoit bethi, ahari hilari baizik ez diola arranoak begirik,
edekitzen sekulan. Ez gira hilak oraino Eskualdunak, eta beraz, kontu,
arranoak!
Zuer buruz, Jaunak emanak
Baitugu aztapar onak!
SUPAZTER XOKOAN
Adixkide? Bai. Bainan, Nausi arrotzak?... Ez! Arrotzez batere behartu
gabe, gurez gure, gizonik aski badugu Eskual-Herrian.
Aiphatu behar othe ditugu gero bertze arrotz batzu, kapelu bat
buruan emanik, ezpartin xuriak aldiz zango txar batzuetan, Eskualdunak
zinez direla iduritzen baitzaiote, eskualdun makila bat eskuetan zeren
duten firurikatzen? Hirri egitea ginduke honetaz guzietaz, gure haurrek,
gure gazteek horietarik zonbeiti ikusi eta ikasi behar ez baliote asko
molde hits, asko ahapaldi tzar, ergelkeria sobera!
Zer egin horieri buruz? Ahal den guzi guzia. Gutartean ere badire,
zonbeit aldiz, eskualdun arnegatuak. Zer egiten ere baitugu eta horieri
buruz, hura bera egin aiphatu arrotzekin. Begira hetarik pozoin-belharretarik
bezala. Erromano eta bertze, batere heien kutsurik hartu gabe,
oro iragaiterat utzi ditugun bezala lehenagoko mendeetan, utz iragaitera
Jean Barbier
oraiko kabaleria hoi, bertze norapeit —agian— joan diteken artean. Eta,
hortako, Eskualdun egon bethi, bethi eta gehiago Eskualdun!
Eta zerk egiten du Eskualduna zinezko Eskualdun? Elizak, Etxeak,
Hil-Herriak, Mintzairak. Horietan datza Eskualdun arima guzia.
Begira... Elizan, Etxean, Hil-Herrietan hartu guzia: sinheste, errespetu,
Jainkoaren beldur eta amodio. Horietarik deusik ez erain sekulan
arrotzaren aintzinean eta haren beldurrez.
Bainan, begira oroz gainetik gure mintzaira, Eskuara; eta Eskuarak
gu gaitu begiraturen, pareta hazkarrenak soldadoa egiten duen baino ere
hobeki.
Orotan bekaizti dire gure Eskuara ederraz. Eskuara murdukatu
nahiz, hirri-egingarri ere ari zauzku arrotzak. Eskualdunak bakarrik
othe dira bada mintzaira hortaz ahalketuko? Ahalkea bai, bainan ahalkea
Eskualdun horietarik zonbeiti, zeren duten beren ama itsuski hola
ukatzen!
Frantsesek Frantsesa bezala, —zorigaitzez— nahiz ez duten
Eskualdunek Eskuara eskolan ikasten, bazindakite ongi, Eskualdun laborari
maiteak, zein hunkigarri, zein eder, zein handi zaizten, eskuaraz mintzo
zaiztelarik! Zein ederki derabilkazuen eskuara hoi, zeren den zuen
mintzaira, sortzetik zuen odolean duzuen hura!
Bazindakite, hala hala, zoin herrebeski ari diren zuen haurretarik
zonbeit, bereziki neskatxa batzu, urthe pare bat edo gehiago hirian egonik,
herrirat ethorri eta, frantsesez —beren ustez— hasten zauzkularik!
Zer frantsesa, heiena! Ez frantses, ez kaskoin, ez portuges! Nik ez dakit
nongo mintza-moldea duten hura... Ez bethi Frantziakoa!
Halako panpina bat ethorri zitzautan egun batez, bere espos-mezari
buruz behar ziren zer guzien xuxentzera. Han nuen beraz nere panpina,
paparoa zabalik, berrogoi'ta hamar liberako galtzerdi-sedak zangoetan,
Afrikako moro-beltx baten soin txarra belhaunetaraino heltzen ez
zitzaiola, besoak sorbaldetarik beheraxago doi doia kukutuak. Boketalatsera
edo baxera garbitzera zoakela erranen zuen gure Amaxo zenak,
Jainkoak bere lorian duela!...
Eta, nere panpinari ahal nuen bezala behatzen nioen aldi guzian, ez
nezaken burutik igor, haren ama xahar maiteari, bezperan oraino, bizkarrean
ikusia niola errege Salomonen denborako soin bat ferdea, bainan
ferdea, muskerra!... Haren beraren aitari aldiz, galtza batzu, asko landetako
mamu edo marika batzuek ez baitzuzketen nahiko bele-fiken iziarazteko
ere.
Eta futxo, Frantsesez baizik ez ari nere panpina!
7