Chhaktiang—June—2011 - Zoin.Info

Chhaktiang—June—2011 - Zoin.Info Chhaktiang—June—2011 - Zoin.Info

13.07.2013 Views

Vol.2, No 15 Chhaktiang June, 2011 Editor : Lalhuapzauva Jt.Editors : R.L.Hmangaiha : Zalianthanga Chairman : J.Khuma Advising Board Members 1) Rev.Dr.Lai Thuama 2) Rev.Lalrumliana 3) Pu K.Lawmsanga 4) Major Lalthanga 5) Pu Hmingliana 6) Pastor B.Zosangliana Business Managers 1) Zonunsangi 2) Lalduhawmi Board Members 1) R.L.Rohlua 3) Vanlalneia 2) Zohmingliana 5) Lallawmzuala Contributor 1) Dr. Lalfakzuala Correspondent Members 1) Rosangzuala (Kanan) 2) Lalthangliana (Kawlkulh) 3) Lallawmawma (Myohla) 4) Lalnipuia (Letpan) 5) Hrangzika (Tuingo) 6) Ramthangvela (Changelzawl) 7) Laldingngheta (Zohmun) 8) Lallawmsanga (Tuivar) 9) Lalzidingi (Satawm) 10) Laltlanliana (Sanmyo) 11) Lawmzuala (Hmuntha) 12) Zothansanga (Khampat) 13) Vanlalrothianga (Tamu) 14) Lalcourtliana (Varpui) 15) Lawmlianchuanga (Segyi) 16) C.Vanlaldika (Hmunlai) 17) Hrangkianlova (Mawsi) 18) Capt.Zamvela (Kantaya) 19) Lalhruaizuala (Pyinkone) 20) Lalzuiliana (Htan Ta Pin) 21) Thian Cung Lian(Pyinkonegyi) 22) Vankunga (Phulmawi) 23) Rosiama(Khawmawi) Editor Kamliam Kumkhat kal ta mai kha a la ni a, CFM Consultation-a Chanchinbu tihchhuah kan sawiho hnu lawk khan Finna Khawvel (FK) a lo piang nawlh mai a. CFM pawh chuan a tum thulh phah nana hmang chuang lovin Chhaktiang (CT) a tichhuak leh a. Kumkhat a lo vei meuh chuan Lengthiam(Lt) leh Tahan Times (Tt) a lo chhuak veleh ta bawk a. Kalay Kabaw-a Zofate tana mellung pawimawh tak a ni tih loh phal rual a ni lo vang! A hahpuituten hlawkna ringawt um lovin mipuite hamthatna thlen thei tur hlir hi tunah rih chuan kan tum niin a lang. Mipuite paw'n a lawm dan thiam hi kan mawhphurhna a ni. Lehlam lehlama tangkaipui tawna ke kan pen thiam loh chuan kan vung hlurh anga rei lo teah a zuih ral leh mai ang. Chanchinbu a nun theih nan agent an pawimawh hle a, chanchinbu zuar hian ei a hmuh theih tih hriain tih tak thlaka miin hna a thawh peih phawt chuan engkim hi hlawhtlinna vek a lo tling a ni. Khawvel hmun 2/3 hi tui a ni a, chuti ang bawkin mihring taksa 2/3 hi tui a han ni tlat mai hi Pathianin he Khawvela cheng tura min lo buatsaih dan mak tak chu a ni phawt ang le.Tui tel lova nung thei kan ni lo, taksa khawl hnathawh nan a pawimawh em em a, tin i taksaa bawlhlawh tleng chhuak tur khan tui bawk i mamawh a ni. Nitin tui engzat nge kan mamawh? Thenkhat chu Chaw eikham kam thuah paha kam thuahna bang an lem tel tih loh chu nilenga tui in ngai miah lo pawh kan awm nia maw le. Mihring Puitling pangngai hian ni khatah tui engzat nge kan mamawh chiah ang le. Hei hi kan awmna hmun lum leh lum loh azir te, sik leh sa azir te leh kan hnathawh azirin a danglam theuh a. A tlangpui thuah chuan nitin no 8 atanga no 9 vel tal kan mamawh a ni. A chhut dan tlangpui chu heti hian han tarlang ila: Ni khatah Puitling pangngai hian zun litre 1.5 (6.3 Cups) ang vel kan zung a, litre 1 vel dang leh chu thawk zawng te ,thlanah te leh Daikalnaah te kan hloh ve leh a. Chuti chuan ni khatah tui(Tuiril)litre 2 vel kan in chuan ei leh in pangngai nen (kan chawah hian kan tui mamawh 20% vel a tel a ni) ni khata kan tui hloh chu kan dahkhat leh dawn a ni. Exercise kan lak emaw, hna hahthlak kan thawhin emaw, khawlum lutukah emaw, nau pai lai emaw kan nih chuan hei ai hian mamawh a sang zawk bawk thin. Tin hmun sanga chengte hian tui an mawmawh tam bawk tih hriat tur a ni. Engtikah nge tui kan in ang? I thawh vel leh tui no hnih in thin ang che. Pumpui leh kaw chhung tan a tha. Thil kan ei hma darkar chanvea tui no khat in hi kan thil ei pumpuiin a thial chip hma bik. In bual hma darkar chanveah tui no khat in la, thisen(BP) sang a tihniam a ni. Kan mut hmain tui no khat lem leh sak ila, zeng(avjzwf) leh lung natna avanga zeng (avjzwf) a titlem a ni. Tui kan in teuh chuan ka inthiar thei lo tih a awm lo vang. Tui kan in tlem erawh chuan kan puma kan ek kha a tisak a, inthiar a tihar thin a ni. Chaw ei hmaa tui in hi mi a tipuar a, ei tam a har. Chu vangin thau hlaute tan invenna tha tak a ni. Tin, tuihal huna tui in teuh teuh ai chuan tlem tlema tui in reng hi a tha zawk a ni. Tui han tih hian cool drink, coffee, beer te hi a tel lo tih hria ila. Naupangte pawh hi tui in tam tura zirtir a tha khawp mai. Mihring tana a thatna Tui hian Kal (kidney)-a lung awm tur a veng a, kal(kidney)-a lung awm chhan chu kan taksaah tui a tlem vang a ni. Kal(kidney) chiang lo emaw kal(kidney)-a lung awm loh kan duh chuan tui in theuh theuh tur a ni e. Tui hian kan zun kawng a tlen fai a, zun kawnga hrik awm tur a veng a ni. Tui kan in tam chuan kan zung tam a, kan zun tam chuan zun kawng leh zun bawma hrik(bacteria) tam tak an chhuak tel a, mihring tan a tha em em a ni. Kan khua a sikin tui in teuh thin tur a ni. A chhan chu kan khua a sik hian kan taksaa tui kha a tikiam a, tui kan in teuh chuan kan taksa sa a tih daih bakah kan zun teuh avangin khawsik pawh a tla awl bik a ni. 2

Vol.2, No 15 Chhaktiang June, 2011 Tui in tam hian hritlang leh toh-kui(wkwfauG;) a tiziaawm thei. Tui kan in teuh avangin ka hrawka bet kan chil leh khak te a zu tituiril a, kan khuh chhuak awlsam bik a ni. Tui hian kan vun leh taksa tur a ven mai bakah taksa a tinalh a. Tin, kan nguai bur tur hi tui kan in chuan min tiharh sawng sawng thei bawk. Tui Lum nge Tui vawt? "Zingkarah tuilum litre 2 ka in ziah" tiin mi tam takin an sawi thin a. Tui lum kher a thaa ngai an awm bawk. Tui lum emaw tui lum lo emaw a lem chuang lo, in nuam kan tih apiang in ila chu chu a pawimawh ber.Tui vawt deuh in hian kan taksain a tihlum nan calorie tam tam a mamawh a, intih cher nan a tha ti te an awm a, chu chu a dik lo a ni. Eng anga tui vawt pawh in la letre 100 vel i inin calorie 1 vel chu a mawmawh mahna le tih chauh a ni. Thenkhat thung chuan tuilum in hian taksaa thau kha a tui ang a, a insemrual ang te an ti a, hei pawh hi a dik chuang lo. Kan taksaa thau titui khawpa sa in ngam kan awm ang em le! Tuilum chi al kan in thin a nih phei chuan sim vat tur a ni. Chuti lo chuan reiloteah BP sang kan nei thuai mai ang. (internet-a mi lak chhawn a ni. ed.) ZU IN HIAN CANCER A TITAM Cancer tam tak thihna hial thlentu hi tun hmaa zu lo in tawh an nih vang leh in mek vang a ni chawk tih BMJ Online publication chuan a tarlang. Heta an research beitu te hian cancer zawng zawng zingah mipaa cancer 10% leh hmeichhiaa cancer 3% vel hi tunhma leh tuna zu in vangah an puh a ni. He research atanga an hmuh dan chuan zu hian cancer a siam thei ngei a ni tih ngaih dan awm chu a thlawp mai bakah zu tlem in thin pawh risk chu a sang tho a ni tih a tifiah a ni," tiin Naomi Allen, D.Phil, Oxford University, epidemiologist ni bawk chuan a sawi. Ram 8 atanga data chu Cancer leh zu inlaichinna chungchang an zir chiannaah data mi 363,988 lai Europe ram hrang hrang 8 atanga an lak khawm a ni. Cancer thlentu Zu Researchers te hian cancer zinga zuin cancer a thlen theih bik nia ngaih te chu an bihchhiang a. Chung te chu; hrawk leh chaw kawng cancer te, thin cancer te, hmeichhe hnute cancer leh rilpui leh tai cancer te a ni. An hmuh dan chuan kum 2008 chhung khan heng cancer-ah hian zu hi cancer thlentu a ni tia sawi ngam te chu; Ka(mouth), chaw kawng leh hrawk cancer - 44% mipaah leh 25% hmeichhiaah, thin cancer - 33% mipaah, 18% hmeichhiaah, rilpui leh tai cancer - 17% mipaah, 4% hmeichhiaah, hnute cancer zawng zawng 5% a ni bawk. Tin, researcher-te hian ni khatah mipa tan drinks vawi 2 ( 28 g of alcohol) leh hmeichhia tan drink 1( 12 g) aia tam in hi him lo chinah an ngai a ni . He recomended level aia tam in hian, chaw kawng leh hrawk cancer te, thin cancer te, rilpui leh tai cancer te leh hnute cancer te mipaah 57% atanga 87% a thlen a ni tih an sawi a, hmeichhiaah chuan 40% atanga 98% vel a thlen a ni an ti bawk. No tin mai hi a him lo "Cancer neih theihna chance hi kan no inzat azirin a sang tial tial a,no khat lekah pawh risk hi a awm tho a ni," tih Cancer Research, UK chuan an press release-ah an sawi. "Mi tam takin zu an in hian cancer an neih theihna chance a sang a ni tih an hre pha lova, zu in tlem leh mei zuk loh leh thau lutuk loh hi cancer laka invenna tha tak a ni," tiin Sara Hiom, (director Cancer Research, UK) chuan a sawi. Hetah hian tun hnai mai pawh ni lo research tam taka zu tlem in thin chuan lung lam natna (coronary heart disease) leh thluaka thisen zam ping(stroke) veng thei a ni tih an tarlan avanga zu tlem in tura infuihna a awm fo thin chu heti ang hian an tarlang. Zu tlem in thin hian lung lam natna leh stroke veng thei angin lang mah se, zu hian a tam zawkah chuan chhiatna a thlen a ni tih an sawi, "zu hi lung lam tha lo venna atan inchawh chi a ni lo" an ti a ni. A him chin a awm lo Tuna an thil zirchiana an hmuh dan chuan zu hi cancer thlen lo tura in ve duh bawk si tan heti zat hi a him chin a ni e tih sawi tur a awm lo, no tin mai hi a him lo a ni an ti a nih chu. (hriselna.com) 3

Vol.2, No 15 Chhaktiang<br />

June, 2011<br />

Editor : Lalhuapzauva<br />

Jt.Editors : R.L.Hmangaiha<br />

: Zalianthanga<br />

Chairman : J.Khuma<br />

Advising Board Members<br />

1) Rev.Dr.Lai Thuama<br />

2) Rev.Lalrumliana<br />

3) Pu K.Lawmsanga<br />

4) Major Lalthanga<br />

5) Pu Hmingliana<br />

6) Pastor B.Zosangliana<br />

Business Managers<br />

1) Zonunsangi 2) Lalduhawmi<br />

Board Members<br />

1) R.L.Rohlua 3) Vanlalneia<br />

2) Zohmingliana 5) Lallawmzuala<br />

Contributor<br />

1) Dr. Lalfakzuala<br />

Correspondent Members<br />

1) Rosangzuala (Kanan)<br />

2) Lalthangliana (Kawlkulh)<br />

3) Lallawmawma (Myohla)<br />

4) Lalnipuia (Letpan)<br />

5) Hrangzika (Tuingo)<br />

6) Ramthangvela (Changelzawl)<br />

7) Laldingngheta (Zohmun)<br />

8) Lallawmsanga (Tuivar)<br />

9) Lalzidingi (Satawm)<br />

10) Laltlanliana (Sanmyo)<br />

11) Lawmzuala (Hmuntha)<br />

12) Zothansanga (Khampat)<br />

13) Vanlalrothianga (Tamu)<br />

14) Lalcourtliana (Varpui)<br />

15) Lawmlianchuanga (Segyi)<br />

16) C.Vanlaldika (Hmunlai)<br />

17) Hrangkianlova (Mawsi)<br />

18) Capt.Zamvela (Kantaya)<br />

19) Lalhruaizuala (Pyinkone)<br />

20) Lalzuiliana (Htan Ta Pin)<br />

21) Thian Cung Lian(Pyinkonegyi)<br />

22) Vankunga (Phulmawi)<br />

23) Rosiama(Khawmawi)<br />

Editor Kamliam<br />

Kumkhat kal ta mai kha a la ni a, CFM Consultation-a<br />

Chanchinbu tihchhuah kan sawiho hnu lawk khan Finna<br />

Khawvel (FK) a lo piang nawlh mai a. CFM pawh<br />

chuan a tum thulh phah nana hmang chuang lovin<br />

Chhaktiang (CT) a tichhuak leh a. Kumkhat a lo vei<br />

meuh chuan Lengthiam(Lt) leh Tahan Times (Tt) a lo<br />

chhuak veleh ta bawk a. Kalay Kabaw-a Zofate tana<br />

mellung pawimawh tak a ni tih loh phal rual a ni lo vang!<br />

A hahpuituten hlawkna ringawt um lovin mipuite<br />

hamthatna thlen thei tur hlir hi tunah rih chuan kan tum<br />

niin a lang. Mipuite paw'n a lawm dan thiam hi kan<br />

mawhphurhna a ni. Lehlam lehlama tangkaipui tawna<br />

ke kan pen thiam loh chuan kan vung hlurh anga rei lo<br />

teah a zuih ral leh mai ang. Chanchinbu a nun theih nan<br />

agent an pawimawh hle a, chanchinbu zuar hian ei a<br />

hmuh theih tih hriain tih tak thlaka miin hna a thawh peih<br />

phawt chuan engkim hi hlawhtlinna vek a lo tling a ni.<br />

Khawvel hmun 2/3 hi tui a ni a, chuti ang bawkin mihring taksa 2/3 hi tui a han ni tlat mai hi<br />

Pathianin he Khawvela cheng tura min lo buatsaih dan mak tak chu a ni phawt ang le.Tui tel<br />

lova nung thei kan ni lo, taksa khawl hnathawh nan a pawimawh em em a, tin i taksaa<br />

bawlhlawh tleng chhuak tur khan tui bawk i mamawh a ni.<br />

Nitin tui engzat nge kan mamawh?<br />

Thenkhat chu Chaw eikham kam thuah paha kam thuahna bang an lem tel tih loh chu<br />

nilenga tui in ngai miah lo pawh kan awm nia maw le. Mihring Puitling pangngai hian ni<br />

khatah tui engzat nge kan mamawh chiah ang le.<br />

Hei hi kan awmna hmun lum leh lum loh azir te, sik<br />

leh sa azir te leh kan hnathawh azirin a danglam<br />

theuh a. A tlangpui thuah chuan nitin no 8 atanga no<br />

9 vel tal kan mamawh a ni. A chhut dan tlangpui chu<br />

heti hian han tarlang ila: Ni khatah Puitling pangngai<br />

hian zun litre 1.5 (6.3 Cups) ang vel kan zung a,<br />

litre 1 vel dang leh chu thawk zawng te ,thlanah te<br />

leh Daikalnaah te kan hloh ve leh a. Chuti chuan ni<br />

khatah tui(Tuiril)litre 2 vel kan in chuan ei leh in<br />

pangngai nen (kan chawah hian kan tui mamawh<br />

20% vel a tel a ni) ni khata kan tui hloh chu kan<br />

dahkhat leh dawn a ni. Exercise kan lak emaw, hna hahthlak kan thawhin emaw, khawlum<br />

lutukah emaw, nau pai lai emaw kan nih chuan hei ai hian mamawh a sang zawk bawk thin.<br />

Tin hmun sanga chengte hian tui an mawmawh tam bawk tih hriat tur a ni.<br />

Engtikah nge tui kan in ang?<br />

I thawh vel leh tui no hnih in thin ang che. Pumpui leh kaw chhung tan a tha. Thil kan ei hma<br />

darkar chanvea tui no khat in hi kan thil ei pumpuiin a thial chip hma bik. In bual hma darkar<br />

chanveah tui no khat in la, thisen(BP) sang a tihniam a ni. Kan mut hmain tui no khat lem leh<br />

sak ila, zeng(avjzwf) leh lung natna avanga zeng (avjzwf) a titlem a ni. Tui kan in teuh<br />

chuan ka inthiar thei lo tih a awm lo vang. Tui kan in tlem<br />

erawh chuan kan puma kan ek kha a tisak a, inthiar a tihar thin<br />

a ni. Chaw ei hmaa tui in hi mi a tipuar a, ei tam a har. Chu<br />

vangin thau hlaute tan invenna tha tak a ni. Tin, tuihal huna tui<br />

in teuh teuh ai chuan tlem tlema tui in reng hi a tha zawk a ni.<br />

Tui han tih hian cool drink, coffee, beer te hi a tel lo tih hria<br />

ila. Naupangte pawh hi tui in tam tura zirtir a tha khawp mai.<br />

Mihring tana a thatna<br />

Tui hian Kal (kidney)-a lung awm tur a veng a, kal(kidney)-a<br />

lung awm chhan chu kan taksaah tui a tlem vang a ni.<br />

Kal(kidney) chiang lo emaw kal(kidney)-a lung awm loh kan<br />

duh chuan tui in theuh theuh tur a ni e. Tui hian kan zun kawng<br />

a tlen fai a, zun kawnga hrik awm tur a veng a ni. Tui kan in<br />

tam chuan kan zung tam a, kan zun tam chuan zun kawng leh<br />

zun bawma hrik(bacteria) tam tak an chhuak tel a, mihring tan<br />

a tha em em a ni. Kan khua a sikin tui in teuh thin tur a ni. A<br />

chhan chu kan khua a sik hian kan taksaa tui kha a tikiam a,<br />

tui kan in teuh chuan kan taksa sa a tih daih bakah kan zun<br />

teuh avangin khawsik pawh a tla awl bik a ni.<br />

2

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!