You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
T e r o p o n g<br />
Integral merupakan kebalikan<br />
dari differensial/<br />
turunan. Untuk menyelesaikan<br />
integral, kita bisa<br />
menggunakan persamaan<br />
berikut.<br />
Jika integral dibatasi,<br />
maka berlaku persamaan<br />
(p t ) dt =<br />
berikut.<br />
1<br />
n n+1<br />
∫<br />
pt +c<br />
n +1<br />
Contoh<br />
Perhatikan contoh berikut.<br />
1. Sebuah mobil bergerak dengan persamaan<br />
kecepatan r v = (4t i + 8t j ) m/s.<br />
Seseorang melihat mobil tersebut bergerak<br />
dari koordinat (5,10) m. Nyatakan<br />
posisi mobil pada saat t = 1 s dan t = 3 s.<br />
Penyelesaian:<br />
Diketahui:<br />
r<br />
v = (4t i + 8t j ) m/s<br />
Posisi awal pada koordinat (5,10)<br />
r r<br />
Ditanyakan: r = untuk t = 1 s dan t = 3 s<br />
8<br />
(p t ) dt = 1<br />
n<br />
∫ t ) dt<br />
1<br />
n +1<br />
n<br />
+1<br />
pt +c<br />
(pt )dt = 1<br />
b<br />
n<br />
(p t ) dt ∫ = p b − a<br />
a n +1<br />
1<br />
n n+1<br />
∫<br />
pt +c<br />
n +1<br />
(pt )dt = 1<br />
b<br />
n<br />
∫<br />
n+1 n+1<br />
p ( b − a )<br />
a n +1<br />
Fisika Kelas XI<br />
n+1 n+1<br />
t 0<br />
c. Mencari Vektor Posisi dari Vektor Kecepatan<br />
Jika kecepatan sebagai fungsi waktu diketahui, kita dapat mencari<br />
persamaan vektor posisi dengan operasi integral. Persamaan vektor kecepatan<br />
sebagai fungsi waktu, yang telah kalian pelajari, dirumuskan sebagai<br />
berikut.<br />
r<br />
r<br />
v(t) =<br />
r r<br />
r r<br />
r r r<br />
r r r<br />
dr<br />
dt<br />
r<br />
r<br />
v(t)<br />
v dt<br />
=<br />
atau dapat = dituliskan dr dalam bentuk,<br />
r r<br />
t<br />
∫v<br />
dt = ∫ dr<br />
r r0<br />
r<br />
∫v<br />
dt = rt - r0<br />
r r r<br />
t<br />
r t = r0 + ∫v<br />
dt<br />
r r 0 r<br />
r r r<br />
r t = r0 + v t<br />
r<br />
v = (4t i + 8 t j)<br />
r 0 = 5i + 10 j<br />
dr<br />
dt r<br />
r<br />
v(t) v dt = = dr<br />
rt rJika kedua r ruas diintegralkan, kita akan mendapatkan persamaan vektor<br />
posisi. ∫v<br />
dt = ∫ dr<br />
r0<br />
r r<br />
∫v<br />
dt = rt - r0<br />
r rt r<br />
r t = r0 + ∫v<br />
dt<br />
0<br />
rr r r<br />
r t = rr0 + vrt r<br />
v = (4t i + 8 t j)<br />
r 0 = 5i + 10 j<br />
dr<br />
dt<br />
r<br />
v dt = dr<br />
r<br />
v(t) =<br />
rt v dt = dr<br />
r r<br />
∫ ∫<br />
r0<br />
r r<br />
∫v<br />
dt = rt - r0<br />
t<br />
r r r<br />
Dari persamaan tersebut, vektor posisi pada waktu t (<br />
r t = r0 + ∫v<br />
dt<br />
0<br />
r r r<br />
r t = r0 + v t<br />
r r r<br />
r<br />
v = (4t i + 8 t j)<br />
r 0 = 5i + 10 j<br />
dr<br />
r<br />
r<br />
v(t) = dt<br />
r r<br />
v dt = dr<br />
rt r r<br />
∫v<br />
dt = ∫ dr<br />
r0<br />
r r r<br />
∫v<br />
dt = rt ) - rdinyatakan<br />
0<br />
sebagai berikut.<br />
t<br />
r r r<br />
r t = r0 + ∫v<br />
dt<br />
0<br />
r r r<br />
r t = r0 + v t<br />
r<br />
v = (4t i + 8 t j)<br />
r 0 = 5i + 10 j<br />
dr<br />
r<br />
r<br />
v(t) =<br />
dt<br />
r r<br />
v dt = dr<br />
rt r r<br />
∫v<br />
dt = ∫ dr<br />
r0<br />
r r r<br />
∫v<br />
dt = rt - r0<br />
t<br />
Keterangan:<br />
r r r<br />
r t = r0 + ∫v<br />
dt<br />
0<br />
r r r<br />
r t = r0 + v t<br />
r<br />
v = (4t i + 8 t j)<br />
r 0 = 5i + 10 j<br />
dr<br />
r<br />
r<br />
v(t) =<br />
dt<br />
v dt = dr<br />
r r<br />
rt v dt = dr<br />
r ∫ r∫<br />
r0<br />
∫v<br />
dt = rt - r0<br />
r r r<br />
t<br />
r t = rvektor 0 + ∫v<br />
dt posisi pada saat t<br />
r r r 0<br />
r r r<br />
r t = r0 + v t<br />
r<br />
v = (4t i + 8 t j)<br />
r 0 = 5i + 10 j<br />
dr<br />
dt<br />
r v dt = dr<br />
r<br />
v(t) = rt r r ∫v<br />
dt = ∫ dr<br />
r0<br />
r r<br />
∫v<br />
dt = rt - r0<br />
t<br />
r r r r t = r = 0 + vektor ∫v<br />
dt posisi mula-mula<br />
0<br />
r r r<br />
Jika t0 = 0, dan v konstan r t = r0 (GLB), + v t didapatkan persamaan vektor posisi<br />
r r r<br />
setiap waktu sebagai berikut. r<br />
v = (4t i + 8 t j)<br />
r 0 = 5i + 10 j<br />
dr<br />
dt<br />
v dt = dr<br />
rt ∫v<br />
dt = ∫ dr<br />
r0<br />
∫v<br />
dt = rt - r0<br />
t<br />
r t = r0 + ∫v<br />
dt<br />
0<br />
r r r<br />
r t = r0 + v t<br />
r<br />
v = (4t i + 8 t j)<br />
r = 5i + 10 j<br />
0<br />
Jawab: Posisi awal mobil pada koordinat<br />
(5,10), berarti r r = 5 i + 1<br />
0 j j.<br />
r r r<br />
r = r + v dt<br />
t 0<br />
t<br />
∫<br />
0<br />
0<br />
= (5 5 i + 1<br />
0 j ) +<br />
(4t i + 8 t j ) dt<br />
t<br />
∫<br />
0<br />
2<br />
= (55 i 1 0 j )<br />
) ( t i<br />
1<br />
2 4<br />
2 1 2<br />
5 i + 1 0 j )<br />
) +<br />
× 4 t i +<br />
+ × 8 t j<br />
)<br />
2<br />
2 2<br />
2<br />
= (5 5 i + 10 <strong>11</strong>0<br />
1 <strong>11</strong>0<br />
0 j ) +<br />
+ (2 t i<br />
+ 4 t j<br />
)<br />
2 2<br />
2<br />
= (5 5 + 2 t ) i<br />
+<br />
+ ( (10 ( (10 ( 10 + 4 t ) j