21.06.2013 Views

rusudan mirzikaSvili levan asabaSvili

rusudan mirzikaSvili levan asabaSvili

rusudan mirzikaSvili levan asabaSvili

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

istoriebi<br />

<strong>rusudan</strong> <strong>mirzikaSvili</strong><br />

<strong>levan</strong> <strong>asabaSvili</strong><br />

nino lomaZe<br />

brZola TavisuflebisTvis<br />

brZola TavisuflebisTvis<br />

nino jafiaSvili<br />

interviuebi<br />

arseni roginski, rusuli `memoriali~<br />

nino beqiSvili<br />

jeimz qarTeri<br />

kaxa Tolordava<br />

analizi<br />

qarTuli kinoindustriis kinoindustriis problemebi<br />

nino ZanZava<br />

isaqarTvelo<br />

saqarTvelo<br />

jvarcma<br />

paata qurdaZe<br />

esei<br />

neoliberalizmis kritika<br />

irakli kakabaZe<br />

specproeqti<br />

sazRvrebi<br />

Tebervali 2010 #57<br />

fasi 5 lari<br />

saavtoro<br />

rafika<br />

<strong>levan</strong> berZeniSvili<br />

dokumenturi proza<br />

sxvebis qveyana<br />

sandro naveriani<br />

literatura<br />

osip mandelStami<br />

erekle deisaZe<br />

olesia TavaZe<br />

nugzar zazanaSvili


garekanze: <strong>rusudan</strong> <strong>mirzikaSvili</strong>, <strong>levan</strong> <strong>asabaSvili</strong><br />

foto: daviT mesxi<br />

mTavari redaqtori:<br />

nino lomaZe<br />

aRmasrulebeli redaqtorebi:<br />

nino jafiaSvili, salome<br />

kikaleiSvili<br />

art-redaqtori: giorgi nadiraZe<br />

redaqtor-stilisti: nino svaniZe<br />

koreqtori: nino saiTiZe<br />

nomerze muSaobdnen: daviT buxrikiZe,<br />

ana korZaia-samadaSvili, kaxa<br />

Tolordava, daviT CixlaZe, <strong>levan</strong><br />

berZeniSvili, sandro naveriani,<br />

salome kikaleiSvili, nino<br />

jafiaSvili, nino ZanZava, irakli<br />

kakabaZe, klaudia ruSi, giorgi<br />

gvaxaria, daviT makariZe, SoTa<br />

gagarini, gigi guledani<br />

foto: daviT mesxi, <strong>levan</strong> xerxeuliZe,<br />

qeTo caava, marika qoCiaSvili<br />

ilustracia: mariam zaldastaniSvili,<br />

maia sumbaZe<br />

dizaini: Tornike lorTqifaniZe<br />

sazogadoebasTan urTierToba:<br />

lela SubiTiZe<br />

sareklamo gayidvebi: Salva CubiniZe<br />

distribucia: zviad Sengelia<br />

gamomcemeli: Sorena SaverdaSvili<br />

gamomcemloba:<br />

Sps `em fabliSingi~, Tbilisi 0105,<br />

faliaSvilis q. 108, tel.: 912326<br />

el-fosta: mpublishing@caucasus.net<br />

sxva gamocemebi: liberali, biznesiadamianebi,<br />

meTodebi, strategiebi,<br />

dialogi, Tibisi da Tibiselebi.<br />

stamba: Sps `sezani~, Tbilisi,<br />

wereTlis gamz. 140, tel.: 357002<br />

Jurnali gamodis 2004 wlis 25 dekembridan<br />

© “M Publishing” saavtoro uflebebi<br />

daculia. JurnalSi gamoqveynebuli<br />

masalebis nawilobrivi an mTliani<br />

gamoyeneba gamomcemlobis nebarTvis<br />

gareSe akrZalulia.<br />

4 cxeli Sokoladi<br />

6 redaqtoris werili<br />

8 Cveni avtorebi<br />

N57, Tebervali 2010<br />

mimoxilvebi 10 ubraloebis ZiebaSi kibernetikulsa da meqanikurs<br />

Soris daviT CixlaZe<br />

12 xinkali da koketoba daviT CixlaZe<br />

14 mowodebebi poeziad daviT CixlaZe<br />

16 banqos TamaSi mecnierulad...<br />

anu ufasod mijaWvuli `promeTe~ daviT buxrikiZe<br />

imogzaure 20 yelis tba<br />

saqarTveloSi sandro naveriani<br />

istoriebi 24 <strong>rusudan</strong> <strong>mirzikaSvili</strong> da <strong>levan</strong> <strong>asabaSvili</strong><br />

raze fiqrobs urban reaqtori nino lomaZe<br />

32 brZola TavisuflebisTvis nino jafiaSvili<br />

interviuebi 40 arseni roginski: ruseTSi ar arsebobs politikuri<br />

sivrce nino beqiSvili<br />

44 interviu jeimz qarTerTan kaxa Tolordava<br />

fotoproeqti 48 patara qalaqSi daviT mesxi<br />

analizi 56 qarTuli kinoindustriis problemebi nino ZanZava<br />

specproeqti 62 sazRvrebi<br />

dokumenturi proza 76 sxvebis qveyana sandro naveriani<br />

isaqarTvelo 80 jvarcma. teqnikuri personali da dekoracia<br />

paata qurdaZe<br />

84 kvazimoda giorgi kalatoziSvili<br />

saavtoro 88 rafika <strong>levan</strong> berZeniSvili<br />

esei 92 neoliberalizmis kritika ocdameerTe saukuneSi<br />

irakli kakabaZe<br />

gasworeba<br />

`cxeli Sokoladis~ 56-e nomerSi, statiaSi `dmanisis aRmoCena~ SecdomiT<br />

iyo miTiTebuli gamofenis mowyobis adgili. dmanisSi aRmoCenili uZvelesi<br />

adamianis eqspozicia gaimarTa niderlandebis bunebis istoriis nacionalur<br />

muzeumSi, q. leideni. gamofena gaixsna 2009 wlis 28 noembers da gagrZeldeba<br />

2010 wlis 28 Tebervlamde.<br />

aseve ar iyo aRniSnuli, rom proeqti ganxorcielda sadazRvevo kompania<br />

`jipiai holdingis~ mxardaWeriT.


piris Rrus movlis saukeTeso saSualebebi<br />

GPC-isa da wiTeli -s afTiaqebSi<br />

macdunebeli siamovnebis<br />

moyvarulTaTvis<br />

R.O.C.S.-is kbilis pasata “yava da Tambaqo”<br />

specialurad SemuSavebulia yavis, Cais, wiTeli<br />

Rvinisa da Tambaqos moyvarulTaTvis. igi<br />

saSualebas gaZlevT SeinarCunoT momxibvleli<br />

Rimili da jansaRi sunTqva. amcirebs Tambaqos<br />

bolis uaryofiT zemoqmedebas piris Rruze.<br />

abraziuli nivTierebebis zomieri Semcveloba<br />

saSualebas iZleva gamoiyenoT R.O.C.S.-is kbilis<br />

pasata “yava da Tambaqo” yoveldRiurad.<br />

yava da Tambaqo


edaqtoris werili<br />

6 cxeli Sokoladi<br />

javaxeTis zeganze, sul kideSi, sadac saqarTvelos somxeTi esazRvreba, erTi patara<br />

sofelia _ sameba. sul TxuTmeti ojaxi cxovrobs _ sami duxoborebis, cxra<br />

somxuri da sami qarTuli. iq, SarSan me da daviT mesxi JurnalisTvis werilis gasake-<br />

Teblad wavediT. jer Tovli ar ido, amitom soflamde advilad mivaRwieT. gzaze<br />

duxoborebis mitovebuli, naxevrad, an mTlianad dangreuli saxlebi idga. or patara<br />

SenobaSi skola iyo, erTi somxurenovani, erTic qarTuli. Cveni maspinZeli qar-<br />

Tuli skolis maswavlebeli gaxldaT, cico naTenaZe. ramdenime dRis win dagvireka<br />

da Jurnalis dabadebis dRe mogviloca. cota xnis mere, pavlemac dareka, mezobeli<br />

soflidan. mere iqaur ambebs moyva: wels Tovli gvian movida da gzebic axla Caiketa;<br />

gorelovka doxuborebis ramdenime ojaxma datova da iq isev aWaridan ekomigrantebi<br />

daasaxles; orive soflis skolebs, axali saswavlo wlis saxelmZRvaneloebi isev ar<br />

hyofnis, biblioTekebi isev mouwesrigebelia; sofels eqimi axlac ar hyavs, miwebis<br />

problema isev mougvarebeli rCeba, arada arc erT ojaxs soflis datoveba ar unda.<br />

sasazRvro dacvaSi pavle mainc ar miiRes, samebaSi qarTulenovan skolaSi isev istorias<br />

da geografias aswavlis. yovel diliT gamTeniisas dgeba, transports rom<br />

miuswros, mere samebamde erTi saaTi fexiT midis. ukan isev mesazRvreebs, an ise,<br />

SemTxveviT Camvlels mohyveba. gasarTobad isev koswinkasTan da armenTan erTad dadis,<br />

vabRuilebT Zvel motociklets da varTo, _ ambobs. CamodiT, xom dagvpirdiT<br />

zamTris javaxeTi unda vnaxoTo.<br />

mTavari gzatkecilidan samebamde oTx kilometrs isev fexiT, cxeniT, an marxiliT<br />

gadian. axla yvela ojaxSi gazafxulamde produqtebi aqvT momaragebuli da daTbobas<br />

elodebian. saRamoobiT romelime ojaxSi, SeSis Rumels mousxdebian da qveynis<br />

ambebs arCeven.<br />

aucileblad waval. male, sanam gzebi gaixsneba da sanam soflis gzebze welamde<br />

Tovli devs.<br />

nino lomaZe<br />

mogvwereT, editor@shokoladi.ge


Cveni avtorebi<br />

nino beqiSvili<br />

saqarTveloSi jerjerobiT ar dawyebula diskusia imis Sesaxeb, Tu ra unda<br />

vuyoT gasuli saukunis 70 wels _ saqarTvelos sabWoTa istorias. mediaSi<br />

am Temaze TiTqmis araferi iwereba, arc samecniero kvlevebis Sesaxebaa<br />

cnobili sazogadoebisTvis. qarTvelebis umetesobas sabWoTa istoriisgan<br />

gaTavisufleba martivi ambavi gvgonia _ magaliTad, goridan stalinis<br />

Zeglis aReba an, meore msoflio omSi daRupuli gmirebis xsovnisadmi<br />

miZRvnili memorialis afeTqeba. arc imis gaxseneba gvsiamovnebs, rom aq<br />

vinme piotr ivanovi ki ar Semosula, meTerTmete armias sergo orjonikiZe<br />

SemouZRva da is cnobili 25 Tebervlis depeSac qarTvelis, filipe maxara-<br />

Zis dawerilia. raRaa gasaxsenebeli _ 90-ianebSi orjonikiZis Zeglic aviReT<br />

da mTawmindaze filipe maxaraZis saflavic avafeTqeT. am oris sakiTxi<br />

namdvilad mogvarebulia. iqneb, imis mizezi, sabWoTa istoris Sesaswavlad<br />

da gasaazreblad rom ver movicaleT, Sidapolitikuri areulobebiT,<br />

qaosiT da omebiT damZimebuli wlebia? 2006 wels TbilisSi „okupaciis<br />

muzeumi“ gaixsna. TavisTavad es saxelic „okupaciis muzeumi“ ukve cxadad<br />

asaxavs xelisuflebis ritorikas _ saqarTvelo msxverplia. ra Tqma unda _<br />

aris, amaze WkuaTmyofeli ver ikamaTebs, magram Cveni wili pasuxismgebloba<br />

sadRac haerSia gamokiduli. aravis unda qarTveli jalaTebis gaxseneba.<br />

maTze, vinc jer „danosebs“ werdnen, xolo Semdeg sixaruliT ikavebdnen daxvretili<br />

da gadasaxlebuli mezoblebis saxlebs, arasdros visaubrebT ise,<br />

rogorc winaprebze. arc msxverplTa vinaoba viciT (ramdenime gamonaklisis<br />

garda) da, miT umetes _ arc jalaTebis. `okupaciis muzeumis~ pirvelive<br />

darbazSi erT kedelze tyviebiT dacxriluli is vagonia gamofenili, sadac<br />

1924 wels bolSevikebma SorapanSi asobiT adamiani daxvrites, meore mxares<br />

ki uzarmazar ekranze vardebis revoluciis amsaxveli videokadrebi Seu-<br />

Cereblad trialebs _ rogor Semodis mcxeTidan manqanebis jaWvi, rogor<br />

svams saakaSvili SevardnaZis Cais, rogor zeimobs mTeli qarTveli eri<br />

da a.S. Tan muzeumia, romelsac sul sxva datvirTva unda hqondes, meore<br />

mxriv ki _ banaluri oficialuri propaganda, is, rasac ukve karga xania,<br />

miveCvieT da SeiZleba, Tvalsa da yurs aRarc gvWrides. Tumca, mTavari<br />

siurprizi „okupaciis muzeumis“ sadarbazo kibeebzea gamofenili: absoluturad<br />

sabWoTa esTetikiT Sesrulebuli foto _ saakaSvili da iuSCenko<br />

bavSvebTan erTad, Tanac zustad ise, rogorc kompartiis pirveli mdivnebi<br />

gvinaxavs pataraobisas _ liderebi siyvaruliT, mzrunveli saxeebiT dahyureben<br />

bavSvebs. `okupaciis muzeumSi~ ucxoel stumrebTan, Tanac stalinizmis<br />

profesional mkvlevrebTan erTad movxvdi. maT Soris iyo arseni<br />

roginskic, visTan interviusac am nomerSi waikiTxavT.<br />

8 cxeli Sokoladi<br />

nino ZanZava<br />

saqarTveloSi weliwadSi ramdenime<br />

srulmetraJian mxatvrul films iReben,<br />

romelTa biujeti, adgilobrivi resursebis<br />

gaTvaliswinebiT, arcTu ise dabalia<br />

da naxevari milionidan erTi milioni<br />

laris farglebSi meryeobs. filmebs safestivalo<br />

cxovrebac aqvT da adgilobriv<br />

gaqiravebaSic trialebs. maRalCinosnebi<br />

qarTuli kinos SesamCnevad mzard potencialze<br />

akeTeben gancxadebebs. Tumca,<br />

rodesac Cemi profesiiT dainteresebul<br />

axal nacnobebs veubnebi, _ kinokritikosi<br />

var meTqi, _ gakvirvebulebi mpasuxoben:<br />

rogor unda wero imaze, rac ar ariso.<br />

am kiTxvas gansakuTrebiT xSirad taqsis<br />

mZRolebi svamen. is adamianebi, visTvisac<br />

dRes kino namdvilad ar arsebobs.<br />

samagierod, maT warsuli axsovT, rodesac<br />

kinoSi siaruli yoveldRiuri cxovrebis<br />

nawili iyo. kinematografis sicocxlisunarianobas<br />

misi masobrioba ganapirobebs.<br />

SeiZleba arsebobdes elituri kino, magram<br />

ar arsebobs elituri kinoindustria.<br />

saqarTveloSi kinowarmoebis procesi ar<br />

aris Sekruli. marTalia, gaCnda teqnikuri<br />

saSualebebi, magram ara filmis warmoebis<br />

yvela etapisTvis. gaumarTavia warmoebis<br />

procesisTvis saWiro infrastruqtura, ar<br />

arsebobs srulyofili laboratoriuli<br />

momsaxureba, normaluri kinoproeqcia,<br />

filmis dacvis pirobebi, kinokritika,<br />

safestivalo sivrce, distribucia, bolos<br />

da bolos _ taqsistebi ar dadian kinoSi.


`TbilRvino~ 2009 wels<br />

STambeWdavi SedegebiT asrulebs<br />

2009 wlis SedegebiT `TbilRvino~ #1 Rvinis eqsportiori<br />

kompaniaa saqarTveloSi.<br />

2009 wels `TbilRvinom~ ISO 9001 (xarisxis marTvis<br />

sistema) da ISO 22000 (sakvebis uvneblobis marTvis sistema)<br />

sertifikatebi miiRo.<br />

2009 wels `TbilRvinos~ produqciam yvelaze prestiJul<br />

saerTaSoriso konkuresebze 14 medali moipova, maT Soris<br />

2 oqros da 4 vercxlis medalia.


mimoxilva<br />

ubraloebis ZiebaSi kibernetikulsa<br />

da meqanikurs Soris<br />

avtori: daviT CixlaZe<br />

foto: qeTo caava<br />

19 dekembers Tbilisis samxatvro<br />

akademiis kursdamTavrebulma<br />

giorgi maRraZem personaluri<br />

gamofena gamarTa Tbilisis Tojinebis<br />

muzeumis erT-erT darbazSi.<br />

Tbilisis saerTo kulturuli<br />

monotonurobis fonze es gamofena<br />

sasiamovno araadekvaturobad<br />

gamoiyureboda.<br />

rogorc wesi, Tanamedrove mxatvris<br />

mxridan dadaizmze pirdapiri<br />

apelireba groteskad an gulubryvilo<br />

pativiscemad aRiqmeba<br />

xolme, radgan miiCneva, rom mas<br />

Semdeg didi dro gavida da xelovneba<br />

ukve mraval axal mimdinareobasa<br />

Tu tendenciaSi<br />

transformirda. dadaizmis idea,<br />

romelic sityvebisa da niSnebis<br />

wminda formamde dayvanas da Semdeg<br />

ukve maTi axali, frivoluri<br />

mniSvnelobebiT aRWurvas emsaxureba,<br />

100 wlis Semdegac kargad<br />

Cans dakvirvebuli TvalisTvis.<br />

aseTebi arian kiber-filosofosi<br />

da mwerali hakim bei, igive piter<br />

lamborn uilsoni, sakuTari, fragmentuli<br />

da seriuli ornamentebis<br />

10 cxeli Sokoladi<br />

nawerebiT; an meTiu barni, romlis<br />

logo, marTalia, ukve sinTetikuri<br />

faqturisaa, magram mainc<br />

makratlis gamosaxulebiT.<br />

dadaizmis idea sadac cocxlobs,<br />

iq, SeiZleba iTqvas, rom adamianebs<br />

wignis wakiTxva jer ar daviwyebiaT.<br />

diax, swored wakiTxva da ara<br />

kiTxva. aseTi wakiTxvebi swored<br />

dadaizms ufro ukavSirdeba da<br />

ara semiotikas an struqturalizms,<br />

radgan Tu niSnebis formebis<br />

mowesrigebaze vlaparakobT, unda<br />

vaRiaroT, rom forma pirvel rig-<br />

Si swored rom vizualuria da misi<br />

kvalic Tanamedrove vizualur xelovnebis<br />

sawyisebSi unda veZeboT.<br />

giorgi maRraZis namuSevrebis<br />

faqturaSi aSkara iyo gzavnili<br />

kibernetikulze. mxatvari<br />

gvTavazobda saukeTeso saTamaSo<br />

moedans, mxiaruli miniSnebebiT<br />

kargad nacnob qrestomaTiul dadaistur<br />

Sriftebze da dizainze.<br />

Tanamedrove xelovnebaSi damkvidrebuli<br />

konteqstisaTvis es<br />

namuSevrebi marTlac lamaz da<br />

daxvewil saTamaSoebs hgavda,<br />

romelTa gamoyenebiTi funqciac<br />

ucnobi iyo.<br />

iSviaTia, rom dRevandel saqarTveloSi<br />

dadaisturi apelirebebi<br />

morigi dacinviT ar damTavrdes,<br />

radgan aq jer kidev namdvilad<br />

ar muSaobs me-20 saukunis esTetikuri<br />

postulati `rogor~ da<br />

ara `ra~. saqarTveloSi cdiloben<br />

weron bodriaris filosofiaze da<br />

simulakraze, magram qveyanas jer<br />

arc erTi Tanamedrove xati ar<br />

Seuqmnia da saxalxo artistebi Tu<br />

masobrivi scenis varskvlavebi jer<br />

isev ara suraT-xatebad, imijebad<br />

an bilbordebad, aramed `karg an<br />

magar kacebad da qalebad~, karg<br />

pirovnebebad moiazrebian mxolod.<br />

suraT-xati an saTqmeli,<br />

romlis miRmac ar Cans adamiani,<br />

aris is mTavari, riTac mTeli Tanamedrove<br />

dasavleTi arsebobs.<br />

Cven am simulakrasadmi dauokebeli<br />

simpaTia gvaqvs, magram moraliT<br />

vapelirebT da kvlav Soreul<br />

moswavleebad vrCebiT. swored<br />

pirovnulobis aRmoufxvreli<br />

kultis da cvalebadi moraluri


Sexedulebebis gamo mTlianad gadavagdeT<br />

yvelaferi, rac ki memkvidreobiT<br />

SegveZlo dagvetovebina<br />

sabWoTa dizainis gamzadebuli<br />

struqturebidan. dRes Cvens moqalaqes<br />

ara aqvs saSualeba, icodes<br />

art nuvo an sabWoTa konstruqtivizmi,<br />

radgan moralis prioritetiT<br />

Semofargvla infantiluri<br />

zRaprebiT dakmayofilebis<br />

pirobas qmnis, rogoricaa xuTkun-<br />

Wula an komble. giorgi maRraZis<br />

gamofenis adgilic simboluri da<br />

zRaprulia _ isev Tojinebis an<br />

marionetebis muzeumi.<br />

dRes moulodneli ar unda<br />

iyos axalgazrdebis pretenzia<br />

cifrul snobizmze. kibernetikulTan<br />

Sexeba CvenSi prioritetia,<br />

magram mxolod SMS-ebis gau-<br />

Cerebeli, nevrotuli gagzavniT<br />

Semoifargleba. saqarTveloSi<br />

Catma ukve imdenad Caanacvla wignic<br />

da cxovrebac, rom erotikuli<br />

voiaJebi ki ara, albaT internetiT<br />

qorwili da bavSvis gaCenac Sesa-<br />

Zleblad eCvenebaT. xolo is, rom<br />

dasavleTSi axalgazrda adamianebi<br />

kafeebSic ki wignebis gareSe arasodes<br />

arian, CvenTan warmoudgenlis<br />

sazRvrebs scildeba.<br />

SeiZleba paradoqsia, magram mxolod<br />

TamaSs da simulakras Seu-<br />

Zlia adamiani gamoiyvanos rTuli<br />

gaucxoebidan, dramatizebidan da<br />

tragizmidan, rasac yovelTvis<br />

dros da epoqas abraleben. am mniSvnelobiT<br />

ki, vin ityvis, rom Tama-<br />

Si seriozuli ram ar aris? dadaizmi<br />

TamaSi iyo da swored aseTi<br />

TamaSi gvaseriozulebs imdenad,<br />

rom SegviZlia naTeli da dalagebuli<br />

xedviT SevxedoT cxovrebas<br />

da yvelaferi davinaxoT im sizustiT<br />

da ubraloebiT, rogor-<br />

Sic is aris.<br />

gamosavali ubraloebasa da daTmobaSia.<br />

aseTi gamosavali ipova axalgazrda<br />

mxatvarma giorgi maRra-<br />

Zem, romelmac dRevandeli drois<br />

Sesabamis sakuTar enas miagno. es<br />

umniSvnelo ram ar aris, Tumca<br />

cxadia, rom mis stilze SeiZleba<br />

jer adre iyos saubari da mxatvarma<br />

kidev bevrjer SeiZleba gadauxvios<br />

arCeuli gzidan. gulwrf-<br />

eloba ki namdvilad saxezea, rac<br />

yovelTvis yvelaze mniSvnelovania.<br />

gabedulebaa, rodesac aseTi nihilisturi,<br />

virtualuri snobizmis<br />

droSi ar uSindebi bohemur, pankur<br />

da avangardistul aluziebs da<br />

reminiscenciebs mxolod imis imedad,<br />

rom es yvelaferi dRevandeli<br />

moduri, samomxmareblo, advili<br />

dizainis da aplikaciebis enasTan<br />

uzadod gaqvs Serwymuli; garSemo<br />

ki xelovnebis mTeli Tanamedrove<br />

struqtura orad or models<br />

imeorebs _ erTi mxriv, saloni<br />

da sruli mgrZnobelobiTi stagnaciaa<br />

gamefebuli, xolo meore<br />

mxriv, daStampuli postmodernizmi,<br />

romelic saleqcio darbazis<br />

anda trafaretuli Jurnalistikis<br />

moTxovnebs Zlivs scildeba.<br />

erTi ram cxadia, giorgi maRraZe<br />

sentimentalizmSi namdvilad ar<br />

aris CaZiruli, man ubralod igrZno<br />

niSnebis realuri Zala, riTac<br />

sakuTari dramatuli faqturebisa<br />

da zedapirebis Seqmna SeuZlia.<br />

cxeli Sokoladi 11


mimoxilva<br />

xinkali da koketoba<br />

avtori: daviT CixlaZe<br />

foto: Temo barZimaSvili<br />

gasul Tves axalgazrda artistma<br />

da aqtivistma nikoloz luti-<br />

Zem `niu art kafeSi~ 20 dekembers<br />

warmoadgina performansi `xarSva~.<br />

gamofenis mosawvevs xinkali exata,<br />

kote sulaberiZis grafikuli<br />

SesrulebiT. performansis anonsi<br />

gvauwyebda Tezisebs, romlebic<br />

Tanamedrove sivrceSi warmar-<br />

Tuli realobis reabilitirebaze<br />

migvaniSnebda. xinkaliT artisti<br />

albaT migvaniSnebda cxovelis msxverplSewirvis<br />

velur gadmonaSTebze<br />

da vegetarianizmze, rogorc<br />

araZaladobaze nebismieri sicocxlis<br />

mimarT. marTlac, Tanamedrove<br />

Tbilisi, ise, rogorc arasdros,<br />

saxinklebiTaa savse.<br />

misasalmebelia, rom nikoloz<br />

lutiZis performansi simboluri<br />

datvirTvis ar aRmoCnda da masSi<br />

mxatvris mier SemoTavazebuli<br />

sawyisi Tezisebis pirdapiri ilustraciebi<br />

ar gvixilavs. anu mas ar<br />

Semoutania darbazSi xinkliT savse<br />

qvabi da Tavze mduRare naxarSi<br />

ar gadausxams. erTaderTi, rac<br />

yvelaze moulodneli iyo, artistma<br />

kros-dresingis (sawinaaRmdego<br />

sqesis tansacmelSi gamowyoba) performansi<br />

SemogvTavaza. is Cacmuli<br />

iyo rogorc drag-qvini, qalis<br />

12 cxeli Sokoladi<br />

tansacmelSi gamowyobili transvestiti<br />

da rogorc Tanamedrove<br />

iaponuri butos Teatris mocekvave.<br />

da man danapirebi Segvisrula<br />

_ gviCvena misi sxeulis simZimis<br />

centri da eqspresiuli reagireba<br />

sayovelTao xarSvis gacxovelebul<br />

ritualebze.<br />

kros-dresingis elementebi saqarTvelos<br />

artistul konteqstSi<br />

Segvxvedria gia eZgveraZesTan,<br />

zura jiSkarianTan, miSa andRulaZesTan<br />

`SabaTis SouSi~, magram<br />

konceptualuri, pankuri Tu komediuri<br />

esTetikis miRma, es strategia,<br />

rogorc ubralod artistuli<br />

eqspresia, gamoyenebuli ar yofila.<br />

artisti gviCvenebda, Tu rogoria<br />

misi sxeulis reagireba dRevandel<br />

brutalur warmarTobaze.<br />

nikoloz lutiZis performansi<br />

gamoirCeoda gawelili tempiT,<br />

romelic sulac ar aRmoCnda mosabezrebeli<br />

da man erTgvar meditaciaSic<br />

ki CarTo auditoria.<br />

swored am niSniT hgavda es performansi<br />

butos esTetikas, sadac<br />

Senelebuli moZraobebis ritmi namuSevris<br />

Sinaarss mniSvnelovnad<br />

gansazRvravs. aq butos esTetikas<br />

ritualuri dekoratiuli grimic<br />

Segvaxsenebda, rac, saerTod, sxeu-<br />

lis mokvdavobaze pirdapiri miniSneba<br />

iyo, swored imave sxeulis,<br />

romelic erotiulobis obieqtic<br />

aris da mizezic. am mxriv, nikoloz<br />

lutiZesTan yovelgvari miniSneba<br />

seqsualurze sabolood isev<br />

sxeulis kritikad gadaiqceoda da<br />

sikvdilisa da seqsualuris aseTi<br />

Tanaarseboba saqarTveloSi kempis<br />

esTetikis precedents qmnida.<br />

xinkali da koketoba _ ase aRvwerdi<br />

nikoloz lutiZis performansis<br />

gzavnils. CvenSi gavrcelebul<br />

ukiduresad materialistur<br />

msoflxedvebSi, rac siduxWiriT<br />

aris ganpirobebuli, koketoba<br />

mainc arasodes Tmobs poziciebs<br />

da cdilobs, rac SeiZleba erotikulad<br />

da seqsualurad gamoiyurebodes.<br />

maSinac ki, rodesac<br />

tradiciuli sazogadoeba sajarod<br />

koketobas gmobs da ar Rebulobs,<br />

rogorc adamianis macdunebel<br />

elements. safrangeTis revoluciis<br />

dros, direqtoriis epoqaSi,<br />

kostumirebulma koketobam marTlac<br />

piks miaRwia. sainteresoa,<br />

ramdenad aris SesaZlebeli igive<br />

CvenTan, rodesac liberalizmi da<br />

eTnocentrizmi, dogma da erosi<br />

realurad erTmaneTTan sabrZolo<br />

poziciebSia.


audio da video teqnika<br />

maRali xarisxis audio-video diskebi<br />

xidis quCa #2<br />

(mSrali xidis mimdebare teritoria)<br />

momRerali<br />

qeTi melua<br />

tel.: 47 56 12<br />

www.pegasigroup.ge


mowodebebi poeziad<br />

avtori: daviT CixlaZe<br />

foto: marika qoCiaSvili<br />

dekemberi marTlac datvirTuli<br />

aRmoCnda da ara imdenad raodenobrivad,<br />

aramed warmodgenili iventebis<br />

xasiaTis TvalsazrisiT, rac<br />

SeiZleba mokled daxasiaTdes, rogorc<br />

aqtivizmisa da esTetizmis<br />

iRbliani da iSviaTi Sexamebebi. 21<br />

dekembers xatia SiukaSvilis poeturi<br />

wignis `Savi leqsebi an ukan<br />

ssrk-sken~ prezentacia `art-kafe<br />

qaravanSi~ saimedo, magram arcTu<br />

bolomde dadgenil impulsebs gvigzavnida,<br />

rom CvenSi TviT yvelaze<br />

uimedo sferomac ki, rasac literatura<br />

hqvia, kvlav naxa saSualeba<br />

axali, dRevandeli poetikisa da enis<br />

moZebna daiwyos _ samitingo enisa<br />

da poetikis. rTuli gziT siaruli<br />

gadawyvita xatia SiukaSvilma, poetma,<br />

ukve araerTi sayuradRebo<br />

krebulis avtorma, romelic aqamde<br />

wminda lirikuli impulsis poetad<br />

SegveZlo mogveazrebina.<br />

rodesac platonma socialuri<br />

amjobina poeturs, man poeturi teqsti<br />

albaT samoqalaqo mowodebebiT<br />

Secvala. mxolod saqarTveloSi Sei-<br />

Zleba Segxvdes imdenad Tavdajere-<br />

14 cxeli Sokoladi<br />

buli da umanko poeti, rom masTan<br />

platonic da sxva msgavsi wminda<br />

wylis suraT-xatebi mxolod kekluci<br />

saubris sagnad rCeba. poeziaSi<br />

samoqalaqo paTosi adrec saeWvo<br />

iyo da Cven amisTvis araerTi marTlac<br />

SesaniSnavi sabWoTa poetis<br />

Cumi gasamarTleba mogvixda. poezia<br />

ver egueba mis sxeulSi sxva enebis<br />

SemoWras da masSi araTu mowodebebi,<br />

TviT filosofiuri gansjebic<br />

ki meorexarisxovnad miiCneva. amitom<br />

sjobs, poetma weras daanebos<br />

Tavi, vidre poezia rame sxvas, Tundac<br />

eTikurad amaRlebuls an truizmebis<br />

deklamirebas amsaxuros.<br />

ra suraTia saqarTvelos poetur<br />

sivrceSi? mTel areals jiutad<br />

avsebs zomieri verlibri, sadac<br />

aranairi enobrivi da tropuli eqsperimenti,<br />

ukve didi xania, aRar mimdinareobs<br />

da principSi isic igive<br />

paradigmaa, rac mis mierve uaryofili<br />

tradiciuli leqsi.<br />

xatia SiukaSvilis wignis prezentacia<br />

garkveulwilad sensaciasac<br />

gulisxmobda. bolodroindeli tendencia<br />

saqarTveloSi, rom an saer-<br />

Tod unda gaCumde anda ukiduresad<br />

iaqtiuro da iyviro, am saRamozec<br />

dadasturda. zura rTveliaSvilis<br />

msgavsad, garda imisa, rom es axalgazrda<br />

poeti qalic aqtivistia,<br />

anu monawileobs samoqalaqo gamosvlebsa<br />

da politikur mitingebze, mis<br />

leqsebSic xSiria mowodebebi, epataJuri<br />

frazeologia da erTgvarad<br />

xazgasmuli mZafri protestis<br />

grZnoba. piradad CemTvis es poeziis<br />

pirvelxarisxovani elementebi ar<br />

aris, radgan ar mgonia, poezia informatiuli<br />

saTqmelis iaraRi iyos.<br />

da gansxvavebiT isev zura rTveliaSvilisgan,<br />

xatia SiukaSvils<br />

politikasTan profesia akavSirebs,<br />

is studenti, axalgazrdobis demokratiuli<br />

ligis prezidentia,<br />

xolo diplomatia misi Seswavlis<br />

sagania. politikosi seriozul poetur<br />

gancxadebas akeTebdes, araTu<br />

iSviaTia, ormxrivad sariskoc aris.<br />

magram vin icis, ra siurprizebs<br />

gvimzadebs axali, 21-e saukune, sadac<br />

`xelovneba xelovnebisTvis~<br />

nacvlad SeiZleba gaCndes raime<br />

utopiuri, rogoricaa, vTqvaT, `xe-


lovneba politikisTvis~.<br />

Tu xatia SiukaSvilis poetikas<br />

politikur da aqtivistur komponentebs<br />

CamovacilebT, is Cven winaSe<br />

warsdgeba, rogorc kargad nacnobi<br />

lirikuli poezia konvenciuri formiT,<br />

magram sadac, erTi SexedviT,<br />

axali TiTqmis araferi xdeba formis<br />

TvalsazrisiT. mTeli am aqtivisturi<br />

xmauris gamo SeiZleba ifiqro,<br />

rom xatia SiukaSvili ar aris<br />

is poeti, vinc ikvlevs niSans, rogorc<br />

Sinaarss. saboloo jamSi ki es<br />

imas niSnavs, rom aseTi poeti arc<br />

aris poeti saerTod.<br />

aseTi, mowodebiTi poetikis sarisko<br />

zonaSi, sadac mkiTxvels<br />

lamazi sityvebiT veRar gaabrueb<br />

da yursac ki mosWri mas, an raRac<br />

gulubryvilo gamorCenis imedad<br />

SeiZleba Seexetos vinme anda iseTi<br />

gabeduli poeturi mowodebis mqone<br />

Semoqmedi Segvxvdes, vinc fiqrobs,<br />

rom daRupva sjobia, vidre mkvdrad<br />

arseboba.<br />

msgavsad yvela 2000-ianeli poetisa,<br />

isic cdilobs iyos axali, magram<br />

am Taobas jerjerobiT saTqmeli ar<br />

moutania. mizezi ki is aris, rom isini<br />

yuradRebas ar aqceven formas. maT<br />

uaryves forma, rogorc marqsistuli<br />

gadmonaSTi da mTlianad wminda<br />

ideas miecnen TavianTi azriT. for-<br />

ma maTTvis mxolod saSualebaa. anu<br />

cduneba laparakisa didia da aravis<br />

axsovs 20-e saukunis mTavari esTetikuri<br />

ideologiis postulatebi:<br />

`forma aris saTqmeli~ da `saSualeba<br />

aris Sinaarsi~. Cveni koleqtiuri<br />

forma ki sazogadoebaa da masze<br />

pasuxismgeblobas politika ewodeba.<br />

xolo udidesi gabedulebis da<br />

mgrZnobelobis mqone unda iyos poeti,<br />

rom politikuri aqcios sakuTar<br />

samuSao arealad, sakuTar formad,<br />

sakuTar saTqmelad.<br />

miuxedavad yvelafrisa, mainc aris<br />

raRac, rac am tipis miswrafebaSi Sei-<br />

Zleba gvizidavdes da gamoarCevdes<br />

mas sxva danarCenisgan. upirveles<br />

yovlisa, es aris TviTon intonacia<br />

narativis. swored intonaciam<br />

gadaarCina zurab rTveliaSvili<br />

aseTive rTul gzaze, rodesac man<br />

avangardistuli gemovneba da mowodeba<br />

masobrivi xelovnebis momxmareblebs<br />

ZaliT SesTavaza TiTqmis<br />

yovelgvari warmatebis gareSe.<br />

magram TviTon ki SeZlo poetad<br />

gadarCena. es intonacia iyo, rac<br />

adre, aseve, dalila bedianiZes panacead<br />

gamoadga. swored intonacia<br />

gamoarCevs poets da ara Sinaarsebi<br />

da sadRac sxvagan arsebuli saTqmeli.<br />

SegviZlia kidev Sors wavideT:<br />

ramdenime poetia, vinc truizmebiT<br />

mimoxilva<br />

Tavis gatana SeZlo _ albaT, mainc<br />

ufro SoTa rusTaveli da daviT<br />

guramiSvili. ilia WavWavaZe swored<br />

am truizmebis maqsimalizaciis gamo<br />

ar miiCnia bevrma srulfasovan poetad.<br />

da Tu kargad davukvirdebiT,<br />

swored ilia WavWavaZis poetikis reabilitaciazea<br />

dRes laparaki xatia<br />

SiukaSvilTan. aseTi SesaZlebeli<br />

ambiciiT ki ara mxolod axali poeturi<br />

ena iqneba dadgenili da aRmoCenili,<br />

aramed saTqmelic ufro humanuri,<br />

araabstrahirebuli gaxdeba da<br />

bevri adamianis realur satkivarTan<br />

da bedTan miva.<br />

xatia SiukaSvilis ambicias, rogorc<br />

yvela wamowyebas, bevri sir-<br />

Tule elodeba win. Tu saerTod<br />

SeZlo aseTma fenomenma ganviTareba<br />

Tanamedrove saqarTveloSi,<br />

romelic, rogorc avtors miaCnia,<br />

mTlianad erTi gansxeulebuli<br />

luarsab TaTqariZea da ara ilia<br />

WavWavaZe, vinc sakuTar TavSi gonebrivi<br />

sizarmace daZlia. poet qalTan<br />

es amocana dgas _ rogor gadavaqcioT<br />

mowodebebi poeziad, anu<br />

rogor gamoviyenoT dRevandeli realoba<br />

poeziis sasargeblod. da Tu<br />

imasac gavixsenebT, rom namdvili<br />

poeti yovelTvis Tavidan ibadeba,<br />

maSin xatia SiukaSvilisTvisac es<br />

kidev erTi saintereso dasawyisia.<br />

cxeli Sokoladi 15


anqos TamaSi mecnierulad...<br />

anu ufasod mijaWvuli `promeTe~<br />

avtori: daviT buxrikiZe<br />

ufulo kulturisa da ukulturo<br />

festivalebis dro, rogorc Cans,<br />

uaxlesi istoriis arqivs bolomde<br />

ver CavabareT. Tanac arqivebi dagvianebiTac<br />

ixsneba xolme da ukve<br />

kargad nacnobi faqtebi Tavdayira<br />

dgeba. magram mivendoT optimizms<br />

da davijeroT, rom saqarTveloSi<br />

yvelaze mniSvnelovani saerTaSoriso<br />

kinofestivali, romelic yoveli<br />

wlis noember-dekemberSi imarTeba,<br />

aRar iqneba imdenad Rataki, rom momavalSi<br />

misma organizatorebma oficialuri<br />

safestivalo konkursis Catareba<br />

ver SeZlon da verc mTavari<br />

prizi _ `oqros promeTe~ gascen.<br />

cxadia, Cveni dagvianebuli refleqsia<br />

ganvlil safestivalo ambebs<br />

veRar Secvlis. Semodgoma Zalian<br />

datvirTuli aRmoCnda Sida da gare<br />

kulturuli aqciebiT, festivalebiT,<br />

SexvedrebiT Tu Tanamedrove<br />

`art-zonebis~ mauwyebeli gamofenebiT.<br />

amasobaSi Tbilisis saerTaSoriso<br />

kinofestivali erTgvarad `daiCagra~<br />

kidec. qveyanaSi mniSvnelovani<br />

nebismieri kulturuli movlena an<br />

16 cxeli Sokoladi<br />

festivali qveynis imijzec aisaxeba,<br />

ase vTqvaT _ misi savizito baraTia,<br />

romelic ar SeiZleba raime socialur<br />

an kulturul koniunqturas<br />

SevwiroT. ar SeiZleba arc kinematografiuli<br />

`promeTe~ davamSioT<br />

da arc Teatraluri `saCuqrebis~<br />

gacema avkrZaloT. Tumca es ufro<br />

seriozuli Temaa.<br />

Tbilisis pirveli saerTaSoriso<br />

Teatraluri festivali rom kargad<br />

iyo reklamirebuli da misi biujeti<br />

or milions gascda, lamis yvela gazeTma<br />

Tu Jurnalma gvamcno, rac TavisTavad<br />

sasamovno moulodnelobaa,<br />

magram ratom ergo ukve fexze damdgar<br />

`promeTes~ mxolod asi aTasamde<br />

lari? miT umetes, rom festivalis<br />

organizatorebi saiubileo, meaTe<br />

festivalisTvis Tadarigs winaswar<br />

aucileblad daiWerdnen. ara mgonia<br />

an sponsorebs gamoeCinoT garkveuli<br />

ugulisyuroba, an kulturis, Zegl-<br />

Ta dacvisa da sportis saministros<br />

_ siZunwe.<br />

ramdenadac viciT, saxelmwifom<br />

kino lamis mTavar prioritetad<br />

<strong>levan</strong> koRuaSvili, `quCis dReebi~<br />

gamoacxada da uaxles kinoproeqtebSic<br />

sakmaod didi fuli Caido,<br />

magram... luiji komenCinis cnobili<br />

filmis personaJisa ar iyos, `banqos<br />

TamaSs simkacre da eSmakoba sWirdeba,<br />

iseve rogorc `mecnieruli~<br />

midgoma~.<br />

roca Jurnali `cxeli Sokoladi~<br />

Tbilisis kinofestivalis dReebSi<br />

saintereso kinoblogebs qmnida<br />

da diskusiebs awyobda, ver<br />

gaiTvaliswinebda, rom eqvsdRiani<br />

`kinomaraTonis~ Sedegebi da analizi,<br />

garkveuli mizezebis gamo, Cven<br />

furclebze dagvianebiT aisaxeboda.<br />

amdenad, gacilebiT ufro saintereso<br />

iqneboda festivalis zogadi<br />

politika, filmebis SerCevis Taviseburebani,<br />

naklovani Tu dadebiTi<br />

mxareebi. cxadia, aucilebeli perspeqtivis<br />

gaTvaliswinebiT.<br />

Tbilisis saerTaSoriso kinofestivalis<br />

aTwliani istoria 2000<br />

wlidan iwyeba, rodesac is pirvelad<br />

festival `saCuqaris~ farglebSi<br />

gaimarTa. ori wlis Semdeg ki damoukidebeli<br />

statusi miiRo da calke


maik li. `vera dreiki~<br />

karolin linki, `zamTarSi erTi weli gaxdeba~ nika maCaiZe, `anarekli~<br />

festivalad Camoyalibda. igi yoveli<br />

wlis Semodgomaze, daaxloebiT<br />

erTi kviriT epatiJeba kinomanebs.<br />

rogorc aRvniSneT, wels prizebi,<br />

iseve rogorc `oqros promeTe~, ar<br />

gaica. gasul wels mTavari prizi<br />

stefan arsenieviCis films `siyvaruli<br />

da sxva danaSaulobani~ mieniWa;<br />

`vercxlis promeTe~ ki saukeTeso<br />

reJisurisTvis ozjan alperis `Semodgomas~<br />

gadasces.<br />

qarTuli kinematografisaTvis<br />

yvelaze warmatebuli mainc 2005<br />

weli gamodga. gela babluans `vercxlis<br />

promeTe~ gadaeca saukeTeso<br />

reJisurisaTvis (filmi `cameti~),<br />

xolo <strong>levan</strong> TuTberiZis `mogzauroba<br />

yarabaRSi~ fipresiT daajildoves.<br />

manamde, 2004 wels `oqros<br />

promeTes~ mflobeli dito cincaZe<br />

gaxda, romlis pirveli didi evropuli<br />

warmateba _ `gasrolis SiSi~<br />

(san-sebastianis saerTaSoriso kinofestivalze)<br />

reJisoris samSoblo-<br />

Sic gaiziares.<br />

ukve aTwliani gadasaxedidan kargad<br />

Cans organizaciuli sakiTxebis<br />

sirTule da mudmivi finansuri problema,<br />

romelsac festivalis direqcia<br />

TiTqmis yovelwliurad awydeba.<br />

saimedo partniorebi _ goeTes<br />

instituti, diumas saxelobis franguli<br />

kulturis centri, `qarTul-<br />

britanuli kulturis platforma~<br />

da sxvadasxva qveynis saelCoebi mudmivad<br />

TanamSromloben festivalTan,<br />

rac mxolod misasalmebelia. samagierod,<br />

lamis minimalur donezea<br />

yofili sabWoeTis qveynebTan kavSiri<br />

da arc maTi axali filmebiT vart<br />

ganebivrebulebi.<br />

finansurma krizisma da uprizod<br />

darCenilma festivalma (romelic<br />

Jurnalistebma `upatarZlo<br />

qorwils~ Seadares), cxadia, sasiamovno<br />

STabeWdileba ver datova kinomanebze,<br />

magram sapremiero Cvenebebma<br />

da gansakuTrebiT saintereso stumrebis<br />

Camosvlam sagrZnoblad gamoacocxla<br />

safestivalo atmosfero.<br />

marto didi britaneli reJisoris,<br />

maik lis stumroba, misi filmebi da<br />

masterklasi xom ukve movlenaa.<br />

festivali kinoTeatr `amiranSi~<br />

swored maik lis cnobili filmiT _<br />

`vera dreiki~ daixura, romelsac Tavad<br />

reJisoric eswreboda. veneciis<br />

kinofestivalis triumfatori da<br />

sam `oskarze~ nominirebuli filmi<br />

(reJisura, scenari da qalis mTavari<br />

roli) did britaneTSi 50-ian wleb-<br />

Si aralegalur abortebs exeba. vera<br />

dreiki gulwrfelad, usasyidlod<br />

da `keTili zraxviT~ exmareba qalebs,<br />

anu, maSindeli kanonis mixedviT,<br />

Cadis danaSauls.<br />

mimoxilva<br />

reJisori xazgasmulad neitraluria<br />

personaJis mimarT da gvitovebs<br />

saSualebas, Tavad SevafasoT damnaSavea<br />

vera dreiki Tu garemoebis<br />

msxverpli. mkacri da pirquSi realizmi<br />

ar ewinaaRmdegeba SesaniSnav<br />

retro-stilizacias da, rac mTavaria,<br />

maik li ar aris moralisti.<br />

festivalma aseve gaixsena britaneli<br />

reJisoris filmebi `SiSveli~ da<br />

`udardeli~.<br />

radgan finaliT daviwyeT, aqve<br />

davZenT, rom festivali <strong>levan</strong> ko-<br />

RuaSvilis axali filmiT, `quCis<br />

dReebiT~ gaixsna, romelic ukve ianvris<br />

bolos roterdamis saerTaSoriso<br />

kinofestivalis oficialur<br />

konkursSi iqneba warmodgenili. ko-<br />

RuaSvilis films erTi SexedviT banaluri<br />

siuJeti aqvs _ policielebi<br />

aSantaJeben `staJian~ narkomans, rom<br />

man sakuTari megobris Svils wamali<br />

gaukeTos, Semdeg ki mdidarma mamam<br />

Svilis gamosaxsnelad didi fuli gadaixados.<br />

umTavresi filmSi mainc garemoa _<br />

cxadi, zusti da Semzaravi, romelic<br />

reJisorma daundobeli neitralurobiTa<br />

da yovelgvari sentimentebis<br />

gareSe asaxa. aranakleb mniSvnelovania,<br />

rom filmSi monawile msaxiobebi<br />

siyalbis gareSe TamaSoben, rac<br />

qarTuli kinosaTvis namdvilad<br />

cxeli Sokoladi 17


siurprizia. da mainc, sruliad moulodnelia<br />

guga kotetiSvilis mier<br />

gansaxierebuli mTavari gmiri, 45<br />

wlis carieli da martosuli `Ceki~,<br />

romelsac cnobili dizaineri yovelgvari<br />

paTetikisa da xelovnuri<br />

dramatizmis gareSe TamaSobs; ubralod<br />

da gansacvifrebeli realurobis<br />

gancdiT.<br />

<strong>levan</strong> koRuaSvili zedmiwevniT<br />

kargad icnobs imedgacruebul, depresiul<br />

90-ianelTa `dakargul~ Taobas,<br />

romelmac sakuTari cxovreba<br />

erT unayofod saSinel kiTxvas gadaayola<br />

_ sad da rogor viSovoT<br />

wamali? magram ufro saSiSia, roca<br />

ufrosi Taobis magaliTi avadmyofurad<br />

gadamdebi xdeba; roca gza arsaiT<br />

midis, xolo Tineijerebi skolis<br />

merxebidan gadian `dakacebis~<br />

gakveTilebs.<br />

festivalis damaintrigebel dasawyissa<br />

da maRalmxatvrul finals<br />

Soris daaxloebiT 120 filmi moeqca;<br />

mxatvruli, dokumenturi, reporta-<br />

Juli, moklemetraJiani, ucxouri Tu<br />

Sinauri. mayurebels eqvsi dRis ganmavlobaSi<br />

SeeZlo nairgvari arCevani<br />

gaekeTebina. magaliTad, axali germanuli<br />

kino (karolin linkis fsiqologiuri<br />

drama `zamTarSi erTi weli<br />

gaxdeba~, an mixael balhauzis dokumenturi<br />

filmi `berlinSi~); frangul<br />

retrospeqtivas (loran kantes<br />

SesaniSnavi `klasi~ an Zmebi dardenebis<br />

gamorCeuli `lornas mdumareba~)<br />

Seedarebina; enaxa SedarebiT ucnobi<br />

italiuri filmebi: evropuli `seza-<br />

18 cxeli Sokoladi<br />

mateo garone, `gomora~<br />

riT~ dajildoebuli, mateo garones<br />

`gomora~ da erovnuli kinematografiuli<br />

priziT `gamagrebuli~ paolo<br />

benvenutis `puCini da gogona~. bevri<br />

filmis naxva saerTod SeuZlebelic<br />

iyo mkacri safestivalo grafikis<br />

gamo.<br />

radgan 2009 wels safestivalo<br />

konkursi ar arsebobda, bevri re-<br />

Jisori ufro momgebian situaciaSi<br />

aRmoCnda. mayurebeli Tanabrad gadanawilda<br />

darbazebsa da filmebs<br />

Soris. veravin ityoda, romeli filmi<br />

romels jobda. amitomac mayurebeli<br />

sakuTar intuicias ufro<br />

endo. qarTuli programidan, <strong>levan</strong><br />

koRuaSvilis garda, STabeWdileba<br />

moaxdina moklemetraJiani filmebis<br />

programam. gansakuTrebiT irakli<br />

faniaSvilis Cumi simZafriTa da dramatizmiT<br />

gamorCeulma filmma `sergo<br />

goTorani~, romelic afxazeTidan<br />

ltolvili ojaxis tragedias `ugmirod~<br />

gviCvenebs, xolo operatoris,<br />

naTela grigalaSvilis namuSevari<br />

marTlac SesaniSnavia. moulodneli<br />

rakursiT gamoirCeva nuca mesxiSvilis<br />

`bedniereba~ (scenaris avtori<br />

zaira arseniSvili) da 2008 wlis omisadmi<br />

miZRvnili filmi `dadumebulebi~<br />

(reJisori salome jaSi).<br />

dramaturgiulad sainteresodaa<br />

agebuli nino furcxvaniZisa da piter-ian<br />

smitis filmi `ra Tqma unda<br />

amerikaSi~, romelic aralegalur<br />

emigraciasa da sasiyvarulo TavgadasavalSi<br />

gaxlarTuli `mSvenieri<br />

qarTveli qalis~ (msaxiobi qeTevan<br />

loran kante, `klasi~<br />

salome jaSi, `dadumebulebi~<br />

xarSilaZe) istorias mogviTxrobs.<br />

SedarebiT `norCebidan~ ki zaza rusa-<br />

Zis `nakecebi da bzarebi~, nika maCai-<br />

Zis `anarekli~, da sandro jandieris<br />

Chamber piece (es ukanaskneli londonis<br />

kinoskolaSi swavlobs) axdens<br />

karg STabeWdilebas. dokumenturi<br />

filmebis programidan unda gamovar-<br />

CioT vano burdulis `konfliqtis<br />

zona~ da oliko JRentis `knut hamsunis<br />

kavkasiuri misteriebi~.<br />

SedarebiT didi da warmatebuli<br />

qarTvelebidan festivalma nana<br />

jorjaZe, irakli kvirikaZe da nino<br />

kirTaZe daafasa. safrangeTSi mcxovrebi<br />

mixeil kobaxiZis 70 wlis iubile<br />

da misi moklemetraJiani filmebis<br />

retrospeqtiva gacilebiT<br />

saintereso aRmoCnda, vidre nana<br />

jorjaZis arafrismTqmeli da xelovnuri<br />

zRapari-filmi `meteoidioti~.<br />

aRarafers vambob nino kirTaZis<br />

subieqtur da evropul koniunqturaze<br />

gaTvlil dokumentur filmze<br />

`zogi ram saqarTvelos Sesaxeb~,<br />

romelic zeaRelvebuli saakaSvilis<br />

tele-portrets ufro hgavs...<br />

fragmentebi Tbilisis uprizo<br />

kinofestivalis cxovrebidan SegveZlo<br />

erTi SegonebiT dagvemTavrebina:<br />

krizisi ufro gvaZlierebs,<br />

radgan socialur imunitets amaRlebs.<br />

ratomRac mgonia, rom samagierod,<br />

festivalis dones akninebs<br />

da ukve momdevno kinofestivalze,<br />

`banqos TamaSi mecnierulad~ anu, eSmakoba<br />

fulis dazogvis mizniT, aRar<br />

gamova. Tumca, vin icis?!


imogzaure saqarTveloSi<br />

yelis tba<br />

avtori: sandro naveriani<br />

foto: kote gabriCiZe<br />

didi siamovnebiT davTanxmdi, damewera<br />

rame rubrikis qveS `imogzaure<br />

saqarTveloSi~. didi siamovnebiT<br />

imitom, rom rac Tavi maxsovs, marTla<br />

aqeT-iqiT davexetebi da araTu ku-<br />

Txe, saqarTveloSi administraciuli<br />

erTeuli ar meguleba, rom ar viyo<br />

namyofi. hoda, ra gasakviria, rom gamixarda<br />

da Tanac vifiqre, siamovnebi-<br />

Tac davwer da didi tvinis Wyletac<br />

ar damWirdeba, ra da rogor davweromeTqi.<br />

da roca sawerad davjeqi, swored<br />

maSin mivxvdi, rom me am qveynis<br />

TiTqmis araferi vici. ki, bevri mixetialia<br />

da yvelgan namyofi var, magram<br />

is, rac mniSvnelovania, is, rac<br />

ganasxvavebs saqarTvelos sxvadasxva<br />

kuTxeebs erTmaneTisgan _ adamianebi _<br />

maT Sesaxeb araferi vici. garda imisa,<br />

rom am aRmoCenam Zalian damamwuxra,<br />

damafiqra kidec da Tvalic amixila<br />

_ droa gavicno Cemi qveyana da viyo<br />

ukeTesi turisti, vidre avstrieli<br />

klausi, an Sveicarieli markusi.<br />

am yvelafridan gamomdinare, gadavwyvite<br />

dRes saqarTvelos im nawilze<br />

mogiyveT, sadac aravin cxovrobs,<br />

20 cxeli Sokoladi<br />

garda gareuli cxovelebisa da zafxulobiT<br />

karvebSi dabanakebuli turistebisa.<br />

am adgils yelis tba hqvia<br />

da dRes iq moxvedra TiTqmis SeuZlebelia.<br />

ara imitom, rom zamTaria, aramed<br />

imitom, rom yelis tbis mimdebare<br />

teritorias dRes rusi da osi mesazRvreebi<br />

akontroleben.<br />

yelis tbaze moxvedra ramdenime<br />

marSrutiT aris SesaZlebeli da aqedan<br />

yvelaze popularuli TeTri aragvis<br />

xeobidan, gudamayris marSruti<br />

da qsnis xeobis marSrutia. amboben,<br />

_ qsnis xeobidan jobs, ufro STambeWdavia,<br />

bevrad ufro lamaziao. eg<br />

marSruti me ar vici, me aqedan, aragvis<br />

xeobidan wavedi, zemo mleTas<br />

cota gavcdi da serpantinis pirvelive<br />

mosaxvevSi Camovedi transportidan,<br />

danarCeni fexiT unda gvevlo.<br />

oTxni viyaviT _ Tiniko, daTo, Zia<br />

da me. Tinikoc da daToc tye-RreSi<br />

gamocdili mogzaurebi arian, mec,<br />

ase Tu ise vqaCav, ai, Zias ki aSkarad<br />

etyoboda, ro gamoucdeli iyo. amas<br />

pirvelad maSin mivxvdiT, rodesac<br />

transportidan Camosulebma bargis<br />

gadanawileba daviwyeT. Zias iseTi<br />

zurgCanTa hqonda wamoRebuli, erTi<br />

kilometri ori kilo bargic ro etarebina,<br />

mxarze mosakidebeli qamrebi<br />

mxrebs moaWrida. es problema movagvareT,<br />

magram mere aRmoCnda, ro<br />

TiTqmis CustebiT iyo wamosuli, rac<br />

imas niSnavda, ro erTi aTjer mainc<br />

gadautrialdeboda fexi da SeiZleba<br />

ukan mobrunebac ki dagvWirveboda.<br />

Zias sasaxelod unda iTqvas, ro yvelaze<br />

magrad iara. maSin 15 wlis iyo.<br />

daviZariT da pirveli dabrkoleba<br />

iq Segvxvda, sadac yazbegas saxli dgas<br />

da saxls kidev ramdenime qofaki icavs.<br />

yazbegas saxli aragvis marjvena<br />

napirze (dinebis mimarTulebiT) sul<br />

marto dgas, Sefenili mTis ferdze.<br />

yazbega saxlSi ar iyo, misma qaliSvilebma<br />

ki ZaRlebs veraferi mouxerxes,<br />

amitomac TiTqmis kedelze<br />

mogviwia xoxva. rogorc iqna, aviareT<br />

yazbegas saxls ukan mTis ferdi da<br />

gavswordiT. pirvelive naxevar saaTSi<br />

ise daviRale, vifiqre, aqve gavSli<br />

karavs-meTqi. sworze mwyemsebi<br />

Segvxvdnen. salam-qalamis Semdeg, _


aba, saiT gagiweviaTo, _ da ro gaiges,<br />

yelis tbaze mivdiodiT da Tan Cemi<br />

qoSinic didxans ismines, Tavi gaaqnies<br />

da gza dagviloces. ki gagvikvirda,<br />

uxalisod ro agvixsnes gza, xelebiT<br />

da Tavis gawev-gamoweviT, magram sami<br />

dRis Semdeg, rodesac tbas mivaRwieT,<br />

mivxvdiT ratomac gvixsnidnen uxalisod<br />

_ amxela gzis Cveneba SeuZlebelia<br />

da gansakuTrebiT maSin, roca Ti-<br />

Tqmis gzis dasawyisSi xar. mignebiT ki<br />

mivagnebdiT, topografiuli samxedro<br />

rukac gvqonda da Tan Tbilisidan<br />

erTi TviT adre yelis tbaze namyofi<br />

jaba malaRuraZec xazze iyo, da Tu<br />

sadme orientirs vkargavdiT, egreve<br />

zari jabasTan da, yvelaferi Tavis<br />

adgilze dgeboda.<br />

orsaaTnaxevari ise viareT, erTxelac<br />

ar gavCerebulvarT da sakmaod<br />

didi da rTuli monakveTi gaviareT.<br />

dasasveneblad ro davsxediT, davinaxeT,<br />

ro gudauri TiTqmis motovebuli<br />

gvqonda. ise ki, ucnauri sanaxavi<br />

iyo xevis meore mxares motitvlebuli<br />

gudauri. amis Semdeg kidev cota viareT,<br />

ramdenjerme SevisveneT da aragvis<br />

saTavesTan misulebs, iq, sadac<br />

miwas mowyvetili mdinare CanCqerad<br />

iqceva, davbanakdiT. pirvelma dRem,<br />

rukis da jabas monacemebis Tanaxmad,<br />

sakmaod nayofierad Caiara, anu meore<br />

dRes, daaxloebiT xuTi-eqvsi saaTis-<br />

Tvis ukve yelis tba unda gvenaxa.<br />

im Rames davkrifeT deka da gzad<br />

daTreuli fiCxic mivayoleT da mSvenieri<br />

koconi gamogvivida. davlieT<br />

arayi, romelic imdeni gvqonda, sad<br />

wagveRo, ar vicodiT da daviZineT.<br />

ufro sworad ki daveyareT karvebSi<br />

da gaviTiSeT.<br />

meore dRe ufro rTuli iyo, vidre<br />

wina RamiT warmogvedgina, cecxlis<br />

garSemo mjdomebi arays ro vurtyamdiT.<br />

pirvelad sworad yelis tbaze<br />

gamovcade, Tu rogori mZime SeiZleba<br />

iyos `paxmelia~. me da daTo davitanjeT,<br />

rac Seexeba Zias da Tinikos, maT<br />

araferi etyobodaT. miuxedavad imisa,<br />

rom Zia da Tiniko mkvircxlad Seuyvnen<br />

biliks, iZulebulni gaxdnen, Cemi da<br />

daTos temps morgebodnen, amitomac<br />

yelis tba verc im dRes vnaxeT. Tumca,<br />

erTi aTjer mainc iyvira win wasulma<br />

Ziam, _ vxedav, vxedavo, magram... Cven<br />

vulkanur platos mivuyvebodiT, sadac<br />

ramdenime aTeuli tba aris da albaT<br />

gazafxulobiT kidev ufro meti.<br />

Rame erT-erTi patara tbis napiras<br />

gavaTieT. karvebi qviSaze gavSaleT<br />

da gavimeoreT is, rac wina RamiT _<br />

koconi, oRond cota mokrZalebuli<br />

da dalevac kidev ufro mokrZalebuli.<br />

raSic Tavi ar davzogeT, Wama iyo.<br />

gemrielad mivirTviT da mkvdrebiviT<br />

dagveZina.<br />

daTom dilauTenia wamogvyara. Cven<br />

patara sanapiros jer mze ar mosdgomoda,<br />

kera, ra Tqma unda, gaciebuli<br />

iyo, da amitomac CavicviT yvelaferi,<br />

racki Tan gvqonda, ramenairad<br />

sicives rom ar avetaneT. daTom jer<br />

dasiebul saxeebze Semogvxeda, mere<br />

karvebis garSemo da mTel plaJze jer<br />

kidev Tbili daTvis nakvalevi gvanaxa<br />

da xeli CrdiloeTiT gaiSvira, _ am<br />

goras iqiT yelis tba ariso.<br />

yelis tba marTlac ulamazesi sanaxaobaa,<br />

miT ufro dilauTenia, jer<br />

kidev haeri ro ar iZvris da tbas<br />

mzis sxivebi ar dasdgomia. ggonia,<br />

TiTqos uzarmazari sarkis namsxvrevi<br />

gdia da masSi yvelaferi Cans, rac<br />

mas zeviT aris. mzis amosvlis Semdeg<br />

niavic dauberavs xolme da garda imisa,<br />

ro tba mzis sxivebs ireklavs da<br />

misi sruli silamaziT datkbobas ver<br />

axerxeb, tbac livlivs iwyebs, da sarkis<br />

efeqtic momaval dilamde qreba.<br />

dilaobiT yelis tba yvelaze lamazia.<br />

gadaviReT fotoebi, vibodialeT<br />

aqeT-iqiT da or saaTSi banakSi davbrundiT.<br />

jer aTi saaTic ar iyo. gadavwyviteT,<br />

maleve avbargebuliyaviT,<br />

rom is manZili erT dReSi Cagvevlo,<br />

romlis amovlasac TiTqmis sami dRe<br />

movandomeT. aq cotaTi kanonzomierebis<br />

darRveva movisurveT albaT, da<br />

amitomac moxda ise, rom mainc meore<br />

dRes CavediT.<br />

me mTeli meore dRe weli mawuxebda.<br />

xo, damaviwyda meTqva, rom yovel<br />

Rame wvimda. Cem karavSi wyali Semovida,<br />

Sesabamisad saZile tomaraSic<br />

da weli amitomac mtkioda _ gamicivda.<br />

welis tkivilis gamo, CemTvis<br />

imogzaure saqarTveloSi<br />

adgoma-dajdoma did sirTuleebTan<br />

iyo dakavSirebuli, amitomac daTos,<br />

Tinikos da Zias vuTxari, _ me waval,<br />

ar gavCerdebi, gaxurebulze saerTod<br />

ar mawuxebs welis tkivili, da aragvis<br />

saTavesTan dagelodebiT, iq, sadac<br />

pirveli banaki gvqonda-meTqi. Ziam, _<br />

mec wamogyvebio.<br />

saaTnaxevari-ori saaTi iyo, rac<br />

gzaSi viyaviT, me da Ziam srolis xma<br />

rom gavigeT. Zalian Sors, daaxloebiT<br />

40 wuTis savalSi qveviT davinaxeT,<br />

wertilebi moZraobdnen. Zias<br />

filosofiurad vuTxari, _ mwyemsebi,<br />

maTTan SevisvenoT da iq davelodoT<br />

daTos da Tinikos-meTqi. Tan<br />

gamoricxuli iyo, daTo da Tiniko<br />

agvcdenodnen _ ukana gzaze viRac<br />

RvTisnieris mier agebul yorRanebs<br />

movyvebodiT.<br />

daaxloebiT 40 wuTSi adgilze mivediT.<br />

manamde vxedavdiT, rom mwyemsebi<br />

raRac ucnaurad gadaadgildebodnen.<br />

arc rame oTxfexi dagvinaxavs da<br />

cota eWvi ki Semepara _ mwyemsebisTvis<br />

cota ucnaurad iqcevian-meTqi. mere<br />

vifiqre, monadireebi iqnebian, aba,<br />

sxva vin unda iyos-meTqi...<br />

Руки вверх! _ didi lodis uknidan<br />

gamoZvra axalgazrda ymawvili da<br />

avtomati mogviSvira me da Zias. mas<br />

kidev ori daexmara _ mogviSvires ruminuli<br />

kalaSnikovebi; dagvagdes qvas-<br />

Tan da gvekiTxebian aTas sisuleles.<br />

Zias uxaria, erTferovnul Tbilisur<br />

cxovrebas mowyvetili aseT ambav-<br />

Si ro gaexvia. ver xvdeba, ramdenad<br />

seriozulad SeiZleba ganviTardes<br />

movlenebi da amitomac raRac sisuleleebs<br />

laparakobs, mesazRvreebs<br />

elaparakeba. aRmoCnda, rom osi mesazRvreebi<br />

yofilan da Cven gvadanaSauleben<br />

sazRvris ukanono gadakveTasa<br />

da jaSuSobaSi. me da Zias (15 wlis<br />

aris!). arafers ar gveubnebian, garda<br />

imisa, ro cxinvalSi unda wagviyvanon<br />

da xelisuflebas gadagvcen. gveubnebian,<br />

rom Tavis megobrebs elodebian<br />

da, rogorc ki isini movlen, cxinvalisken<br />

daviZvrebiT, magram gamoCnda<br />

erTi problema _ rodesac gvkiTxes,<br />

marto xarT Tu arao, _ vuTxari, _<br />

ki-meTqi. am Cemma daufiqrebelma pa-<br />

cxeli Sokoladi 21


imogzaure saqarTveloSi<br />

suxma kinaRam imsxverpla daTo: sanam<br />

mesazRvreebis megobrebs velodebodiT,<br />

erT-erTi mesazRvre, romelsac<br />

SemdegSi rododendroni SevarqviT,<br />

durbindiT aremares aTvalierebda.<br />

uceb SaSxana (snaiperski vintovka ra)<br />

moimarjva da Caujda. meorem hkiTxa,<br />

_ ra xdebao, _ da rododendronma, _<br />

viRac zangi da qali modiano. zangi<br />

daTo iyo, wverebSi da damwvari saxiT.<br />

amitomac, sanam yvelafers mivxvdebodi,<br />

instinqtma daaswro Cem gonebas da<br />

saswrafod iyvira _ не стреляйте, они с<br />

нами...<br />

sanam daTo da Tiniko Cvenamde movidnen<br />

(gzaSi maTac egonaT, rom mwyemsebi<br />

daxvdebodaT), avuxseni mesazRvreebs,<br />

rom ar momityuebia isini,<br />

rodesac vuTxari, marto varT-meTqi.<br />

Cvenze win iyvnen da megona, ukve unagirs<br />

iqiT iqnebodnen da amitomac<br />

giTxari, rom marto varT, eseni aq<br />

moCanCaleben-meTqi.<br />

daTo da Tiniko gaRimebulebi movidnen,<br />

Tinikos gzad alpuri yvavilebis<br />

Taigulic ki Seekra. roca<br />

mixvdnen, raSi iyo saqme, iseTive ga-<br />

Rimebulebi darCnen da gverdiT mogvisxdnen.<br />

hoda visxediT ase gaRimebulebi,<br />

sanam is sami mesazRvrec ar<br />

movida. yvelaze uaryofiTi gmiri teroristi<br />

Tu gagaxsendaT vinme, romelime<br />

amerikuli `boevik~-trileridan,<br />

ai, sworad eg gmiri iyo erT-erTi im<br />

samidan da amitomac mis danaxvaze<br />

Rimili bunebrivad wameSala da sa-<br />

Sineli mwuxareba gamomexata saxeze.<br />

yvelaferze vifiqre, rac ki damiSavebia<br />

cxovrebaSi da vinane yvelaferi,<br />

22 cxeli Sokoladi<br />

risi gakeTebac SemeZlo da ar gavake-<br />

Te. kbilebamde SeiaraRebuli, cxenze<br />

amxedrebuli Samil basaevi moemarTeboda<br />

Cvenken dinjad da cxenis yoveli<br />

nabiji maaxlovebda infarqtTan, arada<br />

aseTi axalgazrda viyavi.<br />

sabednierod, Samil basaevi mxolod<br />

`vidze~ aRmoCnda Samil basaevi da im<br />

eqvskacian jgufSi mTavari da yvelaze<br />

saSiSi Turme sul sxva yofila, saxeladac<br />

da gvaradac `ZeduSka~, romlis<br />

sityvac iseTive kanoni iyo danarCeni<br />

xuTisTvis, rogorc _ venesuelis<br />

ltolvilTa da gansaxlebis ministrisTvis<br />

ugo Cavesis sityva.<br />

bevri rom aRar gavagrZelo, dagvavles<br />

xeli da narnariT Camovlili<br />

es daRmarTi sul aRmarTad gviqcies<br />

_ cxinvalisken gzas SevudeqiT.<br />

roca mivxvdiT, ro ar mogvklavdnen,<br />

daviwyeT jer tkbili sityviT axsna,<br />

rom agentebi ar varT, mere cota waviwuwuneT,<br />

mere mxolod vwuwunebdiT<br />

da bolos roca fexebi aRar gvemor-<br />

Cileboda da arc goneba, isev instinqtma<br />

gamogviyvana mdgomareobidan da<br />

gavbrazdiT. ufro sworad ki, Tiniko<br />

gabrazda, Cven ki Tinikoze vbrazobdiT,<br />

_ nu uyviri, aqve dagvxocaven,<br />

dagvCexaven, dagvyrian da egeTi ramerumeebi.<br />

Tinikom Tavisi gaitana: maSin<br />

maRlaferiZe mcxeTa-mTianeTis regionis<br />

gubernatori iyo, amaT vuTxariT,<br />

gadarekeT cxinvalSi, gadarekon<br />

vasosTan da iq gaarkveven, vin varT<br />

Cven. aman gaWra, mirekva-morekvis Semdeg<br />

gviTxres, _ dRes veRar gagiSvebT<br />

da Rame erTad unda gavaTioT, xval ki<br />

Tqven gzaze mibrZandiTo.<br />

im Rames isev is gavakeTeT, rasac<br />

wina RameebSi vakeTebdiT _ iseTi koconi<br />

gvqonda, jordano brunosac ki<br />

SeSurdeboda, arCvis mwvadebi (amaT iq<br />

unadiriaT kidec), cota arayi da cotac<br />

spirtSi gazavebuli wyali. maSin<br />

ki vinaneT, simZimis gamo pirvel banakTan<br />

ori litri arayi ro davtoveT,<br />

magram verafers vizamdiT _ vsviT da<br />

vsviT es wyalnarevi samedicino spirti.<br />

sadRegrZeloebSi yvelam aRvniSneT,<br />

rom politikis dedac da Cven<br />

Zmebi da debi varT, ram gagvyo osi da<br />

qarTvelebi, ro orive marTlmadideblebi<br />

varT da daviZineT, magram tkbilad<br />

vera, imitom rom isev gawvimda da<br />

isev davsveldi.<br />

diliT fotoebi gadaviReT, Zias<br />

avtomatic ki misces xelSi da xelic<br />

gadaxvies. `ZeduSkam~ Tavisi telefoni<br />

Cagvawerina, Cven Cveni miveciT da<br />

saxlSi mSvidobiT davbrundiT.<br />

omamde `ZeduSkac~ rekavda da Cvenc<br />

vrekavdiT masTan, omis mere ki Cveni<br />

telefonebi dadumda. dadumda yelis<br />

tbac, imitom rom iq, qarTvelebis da<br />

saqarTveloSi Camosuli turistebis<br />

garda, aravin dadioda da isic Zalian<br />

iSviaTad, axla ki albaT aRaravin dadis<br />

da, vin icis, kidev ramdeni weli<br />

iqneba ase.<br />

www.georgia.travel


proeqti _ Cven da `vefxistyaosani~ warmogidgenT xuTtomeuls:<br />

SoTa rusTaveli, `vefxistyaosani~ _ saqarTvelos mecnierebaTa akademiis<br />

`vefxistyaosnis~ akademiuri teqstis damdgeni komisiis bolo redaqciiT;<br />

`mogiTxrobT `vefxistyaosnis~ Sesaxeb~ _ enciklopediuri krebuli poemisa da misi<br />

avtoris Sesaxeb;<br />

`vefxistyaosans~ mogiTxroben avTandil arabuli da mamia malazonia _ poemis<br />

prozauli versia, romlis avtoria filologiis mecnierebaTa doqtori avTandil<br />

arabuli. teqsts erTvis mxatvar mamia malazonias ilustraciebi;<br />

`vefxistyaosans~ warmogidgenT qeTi matabeli _ poemis uZvelesi xelnawerebisa<br />

da mxatvar mamuka TavaqaraSvilis ilustraciebis mixedviT Seqmnili 52 folianti,<br />

romelsac axlavs filolog <strong>levan</strong> gigineiSvilis esse qarTul da inglisur enebze;<br />

`vefxistyaosnis~ gamocemaTa bibliografia 1712-2008 w.w. _ qarTul da ucxour<br />

enebze dabeWdili poemis 300-ze meti gamocemis CamonaTvali.<br />

wignebi SegiZliaT SeiZinoT literaturul art kafe `qaravanSi~.<br />

misamarTi: furcelaZis q. 10<br />

telefoni: +995 32 99 66 91<br />

899 67 77 56 irina


24 cxeli Sokoladi


aze fiqrobs urban reaqtori<br />

<strong>rusudan</strong> <strong>mirzikaSvili</strong> da <strong>levan</strong> <strong>asabaSvili</strong><br />

avtori: nino lomaZe<br />

foto: daviT mesxi<br />

istoria<br />

cxeli Sokoladi 25


istoria<br />

`aravin icis, rogor gaxdeba ukeTesi Cveni qalaqi, amas mxolod lamazi provinciuli<br />

dasaxlebebis TvalierebiT, masStabebis cvliT, an ocnebis qalaqebis<br />

agebiT ver moaxerxeb. amisTvis ubralod, gareT unda gaxvide da gaiaro~.<br />

jein jeikobsi<br />

`qalaqi xalxisTvisaa~<br />

erTi oTaxi<br />

amaRlebis quCaze, `ai, iq, sololaks<br />

ivaniSvilis biznes centri<br />

rom adgas Tavze, imis qvemoT~,<br />

rusos da <strong>levan</strong>is saxlSi mivdivar.<br />

orientirad haiteq stilis<br />

Senobas viReb da misamarTs maSinve<br />

vpoulob. rkinis WiSkriT mocu-<br />

26 cxeli Sokoladi<br />

cqnul ezoSi Sevdivar. pirdapir<br />

naxevrad dangreul orsarTulian<br />

saxls vxedav. meore sarTulze<br />

wina kedeli mTlianad CamorRveulia<br />

da ZvelisZveli Spaleri, WaRi<br />

da patara SuSabandi moCans, sadac<br />

raRac avejic ki dgas. cxadia, iq<br />

aravin cxovrobs.<br />

am ezoSi adre rva ojaxi cxovrobda.<br />

saxlis qveS, patara sardafSic<br />

Turme qurTebis mraval-<br />

Svilian ojaxs hqonda bina. Zveli<br />

mosaxleebidan iq mxolod <strong>levan</strong>is<br />

ojaxiRa darCa. ubralod cota<br />

gafarTovdnen da bavSvobisdroindel<br />

saxlSi, meore sarTulze,


miSenebuli abazaniT da sarecxis<br />

gasafeni Zveleburi, gorgolaWiani<br />

TokiT, mSoblebi darCnen. maT<br />

qvemoT <strong>levan</strong>is Zmis ojaxi dasaxlda.<br />

<strong>levan</strong>i da ruso ki erTi ke-<br />

Tili mezoblis saxlSi cxovroben,<br />

romlebic karga xnis win israelSi<br />

wavidnen sacxovreblad da is erTi<br />

oTaxi maT dautoves. `iSviaTad<br />

Camodian, daxedaven aqaurobas,<br />

madlobas gvetyvian, yvelaferi<br />

ucvleli rom xvdebaT xolme da<br />

mere isev midian~, _ miyveba <strong>levan</strong>i<br />

da ezos sruli aRweris mere saxlSi<br />

miZRveba. patara SuSabandi,<br />

zamTris sicivis dros mcenareebis<br />

droebiTi TavSesafaria. oTaxSi<br />

SesasvlelSi Toras droSa hkidia.<br />

`gansakuTrebiT es axarebs, rom<br />

droSa isev adgilze xvdeba. mokled,<br />

yvelaferi isea, rogorc datoves,<br />

araferi Segvicvlia~.<br />

<strong>levan</strong>i mSoblebTan da ZmasTan<br />

erTad im erT oTaxSi gaizarda,<br />

sadac deda da mama dResac arian.<br />

iq yvelaferi Zveleburadaa, avejic<br />

igive dgas, Spaleric iseTivea,<br />

moxatuli zemodan. `raRacnairad<br />

miyvars iqauroba. momwons<br />

kidec aseT patara sivrceSi rom<br />

gavizardeT. did saxlSi yvelas<br />

Tavisi oTaxi, meti piradi sivrce<br />

aqvs. urTierTobebic sxvanairi<br />

yalibdeba. me da Cemi Zma xSirad<br />

vkinklaobdiT xolme, da ufro<br />

metjer vidre es did saxlSi Sei-<br />

Zleboda momxdariyo, magram es patara<br />

konfliqtebi, vfiqrob, kidev<br />

ufro arkvevs urTierTobebs, aaxlovebs<br />

adamianebs erTmaneTTan~.<br />

* * *<br />

ramdenjerac wereTelze stadionis<br />

monakveTs gaivlis, rusos<br />

Tavisi `erTi oTaxi~ axsendeba. patara,<br />

erTsarTuliani mogrZo saxli<br />

da is erTi oTaxi, sadac deda,<br />

mama, bebia, TviTon da patara Zma<br />

cxovrobdnen. raRacnairi fragmentuli<br />

da romantikulia es mogoneba<br />

_ sawoli, sadac dedasTan<br />

erTad eZina, mocucqnuli samzareulo,<br />

sadac bebia fusfusebda,<br />

saerTo ezo, sadac mezobel bavSvebTan<br />

erTad TiTqmis mTel dRes<br />

atarebda. mere mSoblebma doliZis<br />

quCaze didi bina miiRes da iq gadasaxldnen,<br />

magram is patara oTaxi,<br />

erTmaneTze rom brazobdnen da<br />

erTi omaxiani karis gajaxunebis,<br />

an `samudamo~ gabutvis saSualeba<br />

ar hqondaT, mainc sxvanairad<br />

axsendeba. ambobs, rom axali bina<br />

da sakuTari piradi sivrce maSinve<br />

ratomRac ver moirges. `xSirad<br />

mainc erT oTaxSi visxediT xolme~.<br />

es `erTi oTaxi~ ucnaurad<br />

istoria<br />

amekviata. ufro sworad, es maTi<br />

cxovrebis akviateba mgonia, radgan<br />

yvelaferi, rasac isini ake-<br />

Teben, razec fiqroben, muSaoben,<br />

ganicdian da uxariaT, konkretuli<br />

Tu zogadad sivrcis garSemo<br />

trialebs da yovelTvis akviatebuli<br />

erTi patara oTaxidan iwyeba.<br />

oTaxi akademiaSi<br />

rusos rom vkiTxe, ase mipasuxa,<br />

_ akademiaSi erTi gavrcelebuli<br />

miTis da ambiciis gamo Cavabareo.<br />

miTis _ akademiaSi bohemuri<br />

atmosferos Sesaxeb da ambiciis,<br />

romelsac im mizans arqmevs, rac<br />

maSin hqonda _ undoda rame masStaburSi,<br />

globalurSi mieRo monawileoba.<br />

da Caabara kidec. <strong>levan</strong>ic<br />

iq gaicno, kurselebi iyvnen.<br />

ise, zustad arc erTma ar icoda,<br />

ra undodaT. ufro zustad, rac<br />

icodnen dRes, is zedapiruli da<br />

araseriozuli eCvenebaT. `sindisi<br />

mqenjnis xolme, roca maxsendeba,<br />

rogori miamiturebi viyaviT. arada,<br />

ramdeni ramis swavla da gake-<br />

Teba, SeiZleba Secvlac ki Segve-<br />

Zlo~. gvian mixvdnen, rom mTavari<br />

arqiteqturaSi misi socialuri<br />

funqcia da Sinaarsi iyo da ara<br />

dizaini da vizualuri formebi;<br />

rom karg arqiteqturas maincdamainc<br />

bevri fuli ar sWirdeba;<br />

cxeli Sokoladi 27


istoria<br />

rom konstruqciis teqnikur detalebze<br />

yuradRebis gamaxvileba<br />

Zalian mniSvnelovania, maT ki es<br />

drois fuW flangvad miaCndaT. ho,<br />

da gemovneba. imasac gvian mixvdnen,<br />

rom qalaqSi, arqiteqturaSi<br />

da zogadad, urbanul cxovreba-<br />

Si yvelaze mTavari adamianebi da<br />

maTi uflebebia. mokled, es Ziebis,<br />

cdis, winaswari ganwyobebis ngrevis<br />

da imedgacruebebis periodis<br />

dasawyisi iyo. mxolod intuiciiT<br />

grZnobdnen, rom raRac mniSvnelovan<br />

xazs acdenilebi, meorexarisxovan<br />

detalebze amaxvilebdnen<br />

yuradRebas. furclavdnen<br />

maSin jer kidev iSviaTi `TaSenis~<br />

gamocemis priala furclebs da<br />

imaxsovrebdnen arqiteqturul detalebs.<br />

`verasdros vimaxsovrebdi<br />

am mSral informacias. maviwydeboda<br />

arqiteqtorebis saxelebi, nagebobebis<br />

aSenebis TariRebi~. albaT<br />

swored imitom, rom aqcents<br />

arasworad svamdnen. ar icodnen,<br />

ra socialuri, ekonomikuri da<br />

28 cxeli Sokoladi<br />

politikuri procesebi uswrebda<br />

win am axali stilis da mimarTulebebis<br />

formirebas. ubralod iyo<br />

_ mogwons? ar momwons. me is ufro<br />

momwons. da rac ufro moswondaT,<br />

imis mibaZvas cdilobdnen. erTi<br />

sityviT, maT varskvlavoba, `magari<br />

arqiteqtoroba~, originaluri<br />

dizainebis keTeba undodaT. dRes<br />

ukvirT, rom gverdze rCebodaT<br />

yvelaze mTavari _ rodesac proeqtze<br />

muSaobdnen, sivrces adamianebisgan<br />

daclil, cariel obieqtebad<br />

aRiqvamdnen.<br />

akademiaSic iyo erTi patara<br />

oTaxi, sadac bolo kursebze, leqciebis<br />

garda, mTel dros atarebdnen.<br />

albaT mxolod es oTaxi<br />

amarTlebda rusos molodinebs,<br />

akademiis studentebis `miTiuri<br />

bohemuri cxovrebis~ Sesaxeb. Sei-<br />

Zleba am oTaxisTvis Rirda kidec<br />

iq swavla. radgan yvelaze mTavari<br />

rac institutidan gamoyvaT, is<br />

adamianebi arian, visTan erTadac<br />

iq trialebdnen da kiTxvebi, rom-<br />

lebze pasuxis Ziebac dRemde ar<br />

dausrulebiaT. `oTaxSi~ Rame xSirad<br />

rCebodnen da xazavdnen plan-<br />

Setebze, feravdnen da mere erTmaneTis<br />

namuSevrebs arCevdnen. isev<br />

_ mogwons? ar momwons. me is ufro<br />

momwons-diskursSi.<br />

<strong>levan</strong>is da rusos saerTo istoriac<br />

im oTaxidan iwyeba. Tavidan<br />

ubralod megobrobdnen, mere megobrobas<br />

sxva rameebic daemata da<br />

imad iqca, rac dRes erTmaneTis-<br />

Tvis arian _ `megobrebi da partniorebi~.<br />

`yvelas ukvirda, ase<br />

rom vacnobdiT erTmaneTs. arada,


zustad gamoxatavs imas, rac Cven<br />

erTmaneTisTvis varT. saSinlad ar<br />

uxdeba am yvelafers Seyvarebuli,<br />

Zalian bavSvuri mgonia es epiTeti.<br />

maSinac ase vfiqrobdi da axlac<br />

ase vfiqrob~.<br />

ase rom ar efiqraT, im arcTu<br />

ise romantikuli gadawyvetilebis<br />

miReba Zalian gauWirdebodaT, rac<br />

institutis damTavrebamde cota<br />

xniT adre miiRes. maT miznebis misaRwevad<br />

pirvel rigSi xarisxiani<br />

ganaTlebis miReba sWirdebodaT.<br />

amas savaraudod erTad ver moa-<br />

rom am Sansis xelidan gaSveba ar<br />

Rirda, amitom fakuleteti aRar<br />

gauprotestebia da wavida. <strong>levan</strong>i<br />

germaniaSi gaemgzavra da gadawyvita<br />

bedi iqve ecada. Tumca maleve<br />

dabrunda da arqiteqturul kompaniaSi<br />

daiwyo muSaoba.<br />

ruso luvenSi istoriuli qalaqebis<br />

konservaciis saerTaSoriso<br />

kanonmdeblobas, regulirebas da<br />

meTodologias swavlobda da paralelurad,<br />

praqtikuladac muSaobda<br />

jgufTan erTad, erT-erT Zvel<br />

ubanze. pirveli, ramac belgiis im<br />

urban reaqtori fiqrobs, rom, pirvel rigSi,<br />

Sesacvlelia mTliani urbanuli politika, romelic,<br />

maTi azriT, Zalian zedapiruli da myifea, da kidev<br />

SerCeviTi, radgan realurad mxolod maTi uflebebia<br />

daculi, visac fuli aqvs.<br />

xerxebdnen, amitom ase ifiqres _<br />

orives damoukideblad ecada bedi<br />

da, rac mTavaria, gansxvavebuli<br />

mimarTulebebi aerCiaT, rom mere<br />

saerTo saqmeSi funqciebi mxolod<br />

kompetenciis mixedviT gaenawilebinaT<br />

da moqmedebis areali gaefarTovebinaT.<br />

luveni<br />

rusom belgiaSi, istoriuli qalaqebis<br />

konservaciis ganxriT<br />

saswavlo stipendia moipova. am<br />

specialobaze, marTalia, arasdros<br />

uocnebia, magram ifiqra,<br />

civi qalaqis institutSi brinjiviT<br />

daabnia, avtomatizirebuli<br />

biblioTeka iyo. verafriT mixvda,<br />

rogor SeeZlo kompiuteriT<br />

wignebi aerCia. amitom karga xans<br />

biblioTekas sul Soridan uvlida,<br />

sanam gambedaoba ar moikriba,<br />

TviTdajerebuli gamometyvelebiT<br />

avtomatizirebul karSi ar<br />

Sevida da biblioTekars daxmareba<br />

ar sTxova. meore gansacdeli<br />

eseebis weris dros daatyda Tavs.<br />

akademiaSi mxolod proeqtebis xazvis<br />

gamocdilebis mere, sakuTari<br />

azrebis mkafiod Camoyalibe-<br />

istoria<br />

ba da furcelze gadatana Zalian<br />

gauWirda.<br />

luvenis, studentis revoluciuri<br />

ganwyobebisa da cvlilebebis<br />

Semdeg TbilisSi dabrunda<br />

da kulturis, sportisa da Zegl-<br />

Ta dacvis saministroSi, sajaro<br />

samsaxurSi daiwyo muSaoba. male<br />

saministros daxmarebiT staJirebaze<br />

iuneskos ofisSi gaemgzavra,<br />

msoflio memkvidreobis marTvis<br />

Sesaswavlad. da Tavi amoyo dasavluri<br />

biurokratiis namdvil,<br />

isteriul da superteqnokratiul<br />

samsaxurSi _ bevri qaRaldiT,<br />

dokumentomaniiT Sepyrobili TanamSromlebiT<br />

da Tavisuflebisa<br />

da SemoqmedebisTvis sruli vakuumiT.<br />

iq dReebi gaWrili vaSliviT<br />

hgavda erTmaneTs _ orkestris<br />

dasis mowesrigebuli svliT da saqmiani<br />

gamometyvelebiT №123445<br />

konvenciis, №2345 samuSao jgufis<br />

№1456 oTaxisken, da mere isev ukan<br />

_ rac mTavaria, bevri qaRaldiT<br />

xelSi. Tavidan aRtacebuli iyo<br />

am wesrigiT. moswonda da dResac<br />

moswons maTi muSaobis kultura<br />

da pasuxismgebloba. magram Tan<br />

gaacnobiera, rom: biurokratiis<br />

am labirinTebSi adamianebs xSirad<br />

ar axsovT, risTvis muSaoben; rom<br />

am keTilSobilur samsaxurSi mTavari<br />

mainc komerciaa; rom qveynebs<br />

Soris namdvili xelCarTuli br-<br />

Zola imarTeba axali ZeglisTvis<br />

msoflio memkvidreobis statusis<br />

mosapoveblad; da rom es yvelaferi<br />

kulisebs miRma, politikuri<br />

garigebebis xarjze xdeba, da ara<br />

ubralod samarTlianobis dacvisaTvis.<br />

cxeli Sokoladi 29


istoria<br />

30 cxeli Sokoladi<br />

iuneskodan axali aRmoCenebiT<br />

da msoflio masStabis aparatze<br />

cota Secvlili warmodgeniT isev<br />

kulturis saministroSi dabrunda.<br />

axal sammarTveloSi, romelic<br />

kulturuli memkvidreobis teritoriebis<br />

dacvaze muSaobda. `<strong>levan</strong>s<br />

sasacilod ar hyofnida Cemi<br />

sajaro moxelis statusi da es moxsenebiTi<br />

baraTebi, yoveldRiuri<br />

angariSebi~. magram ruso maSin fiqrobda,<br />

rom raRac mniSvnelovans<br />

akeTebda, rodesac am teritoriebis<br />

fizikur dacvaze, regulirebasa<br />

da sakanonmdeblo cvlilebebze<br />

muSaobda. sxvadasxva qveynis<br />

sakanonmdeblo bazebs ikvlevda<br />

da maT analizs samuSao jgufs<br />

awvdida. muSaobda dafinansebis<br />

mopovebazec. `vTargmnidi wignebs<br />

meTodologiis, sakanonmdeblo<br />

regulaciebis Sesaxeb. magram male<br />

mivxvdi, rom Cem mTavar mizans iq<br />

ver mivaRwevdi. vfiqrobdi, rom


yvelaze mniSvnelovani am sferoSi<br />

decentralizacia, pasuxismgeblobis<br />

gadanawileba da axali marTvis<br />

meqanizmis Seqmna iyo. maSin es ar<br />

iyo prioriteti. vifiqre, albaT<br />

yvelafers dro sWirdeba-meTqi da<br />

wamovedi~.<br />

aseTi egzistencialuri krizisebis<br />

dros sakuTar Tavs filosofiur<br />

gamocdebs uwyobs xolme.<br />

iRebs pauzas da imis gaanalizebas<br />

cdilobs, sad ascda mTavar gzas;<br />

ra iyo mizani, riskenac midioda da<br />

ramdenad iyo es is, rac mas marTla<br />

sWirdeboda. maSinac ase moiqca, dajda<br />

da gaixsena _ jer megobrebis<br />

da ojaxis wevrebis rCeva-darigebebi,<br />

motiviT _ risTvis iklav Tavs,<br />

ras aTeneb Rameebs saministroSi;<br />

erTi komfortuli samsaxuri iSove<br />

da moiwyve cxovreba da a.S. mere<br />

muSaobis dros yvelaze didi imedgacruebebic<br />

gaaxsenda da miiRo gadawyvetileba<br />

_ iviwyebs idealizms<br />

da xdeba absoluturad pragmatuli,<br />

karieraze orientirebuli,<br />

cota konformisti gogo. midis<br />

saswavleblad irlandiaSi, xarisxis,<br />

da SeiZleba momavali statusis<br />

mosapovebladac. mere brundeba<br />

ukan, Tbil da komfortul samsaxurSi,<br />

aranairi `Ramis Teneba~ da<br />

`samyaros SecvlisTvis brZola~. da<br />

wavida.<br />

delfti da `dialeqtikuri<br />

eqsperimenti~<br />

amasobaSi <strong>levan</strong>i prezidentis<br />

stipendianti xdeba da holandia-<br />

Si, delftis universitetSi arqiteqturis<br />

fakultetze magistris<br />

xarisxis mosapoveblad midis. pirvel<br />

rigSi imis anazRaureba unda,<br />

rac akademiaSi gamotova. arqiteqturis,<br />

urbanizmis Teoria unda<br />

iswavlos da mis mTavar kiTxvebze<br />

pasuxebi ipovos; sworia Tu ara arqiteqturis<br />

avtonomiuri aRqma da<br />

istoria<br />

ra kavSiri aqvs xelovnebis sxvadasxva<br />

mimarTulebebs erTmaneT-<br />

Tan. `vxvdebodi, rom arqiteqtura<br />

xelovnebis sxvadasxva mimarTulebas<br />

da bevr teqnikur specialobas<br />

aerTianebs. mindoda, gamego, ra<br />

wertilSi gadakveTdnen es absoluturad<br />

gansxvavebuli dargebi<br />

erTmaneTs, Tundac proeqtze mu-<br />

Saobis dros~. akademiaSi ki aseTi<br />

davalebebi hqondaT xolme. mocemuloba:<br />

skolis proeqti. raRac N<br />

farTobze, N raodenobis saklaso<br />

oTaxiT da a.S. magram arasdros<br />

icodnen, sad igeboda skolis Senoba,<br />

rogori dasaxlebuli iyo<br />

teritoria, rogori xalxi cxovrobda,<br />

ra problemebi hqondaT.<br />

`es Zalian mniSvnelovani detalebia.<br />

gamodis ar vfiqrobdiT, rom<br />

am proeqtebs Cven realurad adamianebisTvis<br />

vakeTebdiT~.<br />

>>> gagrZeleba gv. 96<br />

CvenTan, sivrce socialuri kuTvnilebaa. magitom<br />

miyvars es TviTSeqmnili naxalovka. iq Cven uaxles<br />

istorias waikiTxav _ rogor agebdnen adamianebi<br />

saxlebs, ra masalebs iyenebdnen da rogor dizains<br />

irCevdnen. es aris swored is kulturuli muxti,<br />

romelic kargad iq Cans, sadac kontroli naklebia da<br />

metia Tavisufleba.<br />

cxeli Sokoladi 31


istoria<br />

32 cxeli Sokoladi


Zola TavisuflebisTvis<br />

avtori: nino jafiaSvili<br />

foto: gogi cagareli, iuri meCiTovi<br />

cxeli Sokoladi 33<br />

soxumi 1992


istoria<br />

`erT ambavs getyvi, kargad rom<br />

mixvde, ra sigiJeSi vcxovrobdiT<br />

90-ian wlebSi, _ meubneba Toma da<br />

ecineba, _ rodesac SevardnaZe saqarTveloSi<br />

Camovida, kitovani<br />

mivida da uTxra, _ atomuri bombi<br />

maqvso. SevardnaZem jaba daibara<br />

da sruliad seriozulad hkiTxa:<br />

kitovani ase ambobs da, marTla<br />

rame xom ar aqvso? me vici, rom saqarTveloSi<br />

rusebs egeTi araferi<br />

hqoniaTo~.<br />

sicils ucbad wyvets, aRarc am<br />

istoriis moyolas agrZelebs da<br />

Cemi iq yofna droebiT aviwydeba.<br />

ramdenime wamSi spontanuri fiqrebidan<br />

gamofxizlebuli xmamaRla<br />

meubneba: `ici, ratom unda vicodeT,<br />

rogorebi viyaviT axlo warsulSi?<br />

imitom, rom me, magaliTad, ar var<br />

darwmunebuli, rom Cven Tu es daviviwyeT,<br />

sazogadoeba aRarasodes<br />

gaimeorebs imas, rac Caidina, ar var<br />

darwmunebuli, rom qarTvelebi kidev<br />

erTxel ar daangreven sakuTar<br />

qveyanas sakuTari xeliT~.<br />

Toma CageliSvils, TiTqmis aTi<br />

welia, vicnob da rac vicnob, sul<br />

saqarTvelos uaxles istoriaSi iqeqeba.<br />

ar meguleba am bneli da sastiki<br />

epoqis arc erTi mTavari moqmedi<br />

piri, romelsac piradad ar Sexvedria<br />

da saaTobiT ar usaubria. rom<br />

hkiTxoT, dawvrilebiT agixsniT,<br />

rogor miviReT damoukidebloba<br />

ise, rom arc ki gagvigia, mogiyvebaT,<br />

rogor gaatara saqarTvelos pirvelma<br />

prezidentma Tavisi ukanaskneli<br />

dReebi, ratom daeca soxumi an<br />

ratom esrodnen qarTvelebi erTmaneTs<br />

zurgSi; rogor eyo Tbilisis<br />

da afxazeTis omiT daRlil qveyanas<br />

da xalxs Zala, gangsteruli epoqis-<br />

Tvisac gaeZlo, rogor ibrZoda Cveni<br />

saamayo kulturuli elita privilegiebisTvis,<br />

roca dasWirdaT rusebis<br />

mier darigebuli avtomatebiT xelSi.<br />

im istoriebis nawili, romelic<br />

Tomam detalurad Seiswavla, mis<br />

satelevizio filmebSi moxvda, nawilic<br />

_ `cxeli SokoladisTvis~ Caweril<br />

am interviuSi.<br />

SeiZleba Tqven es periodi kargad<br />

34 cxeli Sokoladi<br />

gaxsovT, me bevri rame daviwyebuli<br />

mqonda, didi nawili ki arc vicodi.<br />

ubralod, ar damviwyebia, im radikaluri<br />

dapirispirebis dros romel<br />

mxares videqi, da ganvicdi amas,<br />

Tumca zustad aseve Semrcxveboda,<br />

sapirispiro mxares rom vmdgariyavi.<br />

mokled, Tu Tqven rodesme am periodis<br />

gaxseneba dagWirdebaT, gecodinebaT,<br />

rom am saubris Canaweri<br />

SeiZleba amaSi dagexmaroT. Tavad<br />

mixvdebiT, ra gadavlaxeT, ra gavacnobiereT,<br />

ras aRar CavidenT da<br />

dRemde ra ar Segvifasebia. mixvdebiT,<br />

rogorc erma da qveyanam, risi<br />

Sansi gavuSviT xelidan, da jer kidev<br />

risi Secvla SegviZlia.<br />

Toma, ra xdeba saqarTveloSi maSin,<br />

rodesac sabWoTa kavSiri iSleba?<br />

rodesac cvlilebebis qarma dabera<br />

da mosaxleobas Tavisi azris gamoTqmis<br />

saSualeba mieca, qarTvelma<br />

xalxma konkretulad da mkafiod<br />

ganacxada: Cven gvinda damoukidebloba.<br />

es iyo mTavari dakveTa.<br />

im periodSi qveyanas isev komunisturi<br />

elita marTavda, Tumca<br />

ukve Candnen isinic, vinc saqarTvelos<br />

damoukideblobaze xmamaRla<br />

daiwyes laparaki.<br />

vin aris es xalxi?<br />

profesorebidan dawyebuli kanonieri<br />

qurdebiT damTavrebuli.<br />

zviadi, qarTvelTa saTayvanebeli<br />

mwerlis konstantine gamsaxurdias<br />

Svilia, misi, rbilad rom vTqvaT,<br />

Secdomebi mxolod viwro disidenturma<br />

wreebma ician. akaki baqraZis<br />

leqciebze auditoriebSi teva ar<br />

aris, nodar naTaZe universitetis<br />

profesoria, irakli baTiaSvili<br />

elituri ojaxis Svilia, irakli wereTeli,<br />

disidenturi saqmianobis<br />

gamo, axali gamosulia sapatimrodan.<br />

mokled, yvela ganaTlebuli<br />

adamiania, raRac TvalsazrisiT _<br />

elitis wevric.<br />

am wreSi udidesi avtoritetiT<br />

sargeblobs merab kostava. is principebisTvis<br />

mebrZoli adamiania, 10<br />

weli gadasaxlebaSi, cixeebSi gaata-<br />

ra, mxolod da mxolod imitom, rom<br />

komunistebis winaSe bodiSi ar moixada,<br />

formaluradac ki.<br />

gia Wanturia, romelic momaval-<br />

Si yvelaze Zlier partias qmnis da<br />

jaba ioseliani _ profesori, yofili<br />

kanonieri qurdi. mokled, isini<br />

ar arian ubralo adamianebi.<br />

ai, es aris Cveni momavali politikuri<br />

elita, romelsac komunisturi<br />

partia male mmarTvelobas<br />

aCuqebs. ai, es adamianebi hpirdebian<br />

qarTvel xalxs, rom damoukideblobamde<br />

miiyvanen. magram saqme isaa,<br />

rom maT Tavad ar sjeraT imis, rasac<br />

xalxs hpirdebian, ar sjeraT,<br />

rom saqarTvelos damoukidebloba<br />

realuria.<br />

ai, erTi magaliTi amis sailustraciod:<br />

zviad gamsaxurdia ukve<br />

uzenaesi sabWos Tavmjdomarea,<br />

misi moadgile akaki asaTiani moskovSi,<br />

gorbaCovTan Sexvedraze Cadis.<br />

akaki asaTiani miyveba: `vxedav, rom<br />

kremlSi aranairi wesrigi, aranairi<br />

simkacre ar aris, visac saidan unda,<br />

iqidan Semodis, saidanac unda, gadis,<br />

Cans, rom moSlilia mTeli sistema.<br />

Camovedi da zviads veubnebi:<br />

`zviad, sabWoTa kavSiri iSleba! man<br />

ki bolomde ver daijera~.<br />

radgan politikur elitas ar<br />

sjera imis, rom sabWoTa kavSiri<br />

SeiZleba Zalian male daiSalos, arc<br />

imis sjera, rom male xelisufleba-<br />

Si mova da amitom pasuxismgebloba<br />

saerTod ara aqvs da es aris yvelaze<br />

tragikuli.<br />

ra saWiro iyo amdeni laparaki damoukideblobaze,<br />

sabWoTa kavSiri am<br />

dros xom Tavisi sikvdiliT kvdeba?<br />

magas maSin veravin xedavda. Tavad<br />

amboben, rom rodesac erovnuli<br />

moZraoba daiwyes, aravin fiqrobda,<br />

rom xval parlamentis wevrebi,<br />

premier-ministrebi, prezidentebi<br />

gaxdebodnen; ar egonaT, rom mTavrobaSi<br />

movidodnen.<br />

ra lozungebi aqvT, rogor undaT,<br />

rom damoukideblobas miaRwion?<br />

unda SeeqmnaT erovnuli kongre-


Tbilisi 1988<br />

aprili, Tbilisi 1989<br />

istoria<br />

Tbilisi 1990<br />

aprili, Tbilisi 1989<br />

merab kostavas dakrZalva, Tbilisi 1990


istoria<br />

si, anu komunistebis alternatiuli<br />

xelisufleba, Tumca konkretulad<br />

ra unda ekeTebina kongress, kaci-<br />

Svilma ar icoda.<br />

amave dros saSineli radikalebi<br />

iyvnen, baltiispirelebi, vinc im<br />

dros damoukideblobisken arCevnebis<br />

gziT midioda, aq sasacilod<br />

aigdes. arCevnebi qarTvelebisTvis<br />

xelisuflebasTan alianss niSnavda.<br />

is xalxi, vinc ambobda, _ monawileoba<br />

unda miviRoT arCevnebSio,<br />

moRalateebad gamoacxades.<br />

1990 wlis martSi arCevnebi mar-<br />

Tlac CaiSala da komunistebs xelisuflebaSi<br />

yofna TiTqmis erTi<br />

wliT gauxangrZlivdaT.<br />

ratom viyaviT Cven politikurad<br />

aseTi umwifrebi da axlomxedvelebi?<br />

erTaderTi obieqturi mizezi,<br />

riTac SeiZleba es umwifroba gavamarTloT,<br />

isaa, rom 200 weli ar<br />

vicodiT, ra iyo saxelmwifoebrioba.<br />

Cven ngrevis specialistebi aRmovCndiT,<br />

imitom rom ar vicodiT<br />

Seneba.<br />

90-ian wlebSi mTel msoflio-<br />

Si saqarTvelo xdeba rekordsmeni<br />

ekonomikis ngreviT, Cven da tajikeTi.<br />

91-dan 93 wlamde, 3 weliwadSi<br />

saqarTvelom 50 wliT ukan daixia.<br />

am gamoucdelobis gamo, am etapze<br />

ra Secdomebi mogvdis da risi Secvlis<br />

Sanss vuSvebT xelidan?<br />

qveyanaSi maSin ori Zalaa. axali<br />

politikuri elita, romelic<br />

Zalian popularulia, laparakobs<br />

sanukvar miznebze, magram aranairi<br />

kompromisis gagoneba ar unda da<br />

marto gmirobis Cadenaze fiqrobs.<br />

meore mxares arian komunistebi,<br />

romlebic viTom gamocdilebi<br />

arian, viTom ician qveynis marTva,<br />

magram isinic arafris maqnisebi aRmoCndnen,<br />

sakuTar Tavsac ki ver uSveles.<br />

amave dros 9 aprilis Semdeg<br />

sruliad diskreditebulebi arian.<br />

maSin saqarTveloSi 300 aTasze<br />

meti komunisti iyo da isini arCevnebSi<br />

xmas mrgval magidas aZlevdnen,<br />

imitom rom sakuTari Tavis ar<br />

36 cxeli Sokoladi<br />

sjerodaT, Zalian degradirebulebi<br />

da demoralizebulebi iyvnen.<br />

mTavari Secdoma is iyo, rom verc<br />

axalma, verc politikurma elitam,<br />

romelic unda mosuliyo xelisuflebaSi,<br />

da verc komunistebma,<br />

romlebic jer kidev xelisuflebaSi<br />

iyvnen, ver gaiTavisa pasuxismgebloba.<br />

swored amis gamo, Cveni<br />

qveyana sul male faqtobrivad<br />

daingra.<br />

raSi gamoixateba es upasuxismgebloba,<br />

sad Cans, rom politikosebi<br />

ar fiqroben sakuTari nabijebis Sedegebze?<br />

magaliTad: maSindeli gazeTi `komunisti~,<br />

da es ar iyo SemTxveviTi<br />

gamocema, sruliad seriozulad<br />

werda: araqarTvel mosaxleobas<br />

unda avukrZaloT erT Svilze metis<br />

gaCenis uflebao, _ da es sazogadoebis<br />

ganxilvis Tema gaxda.<br />

ganwyoba aseTi iyo: saqarTvelo<br />

varT Cven _ qarTvelebi da sxvebis<br />

_ afxazebis, osebis, azerbaijanelebis,<br />

somxebis, rusebis gadasawyveti<br />

ar aris, rogor unda vicxovroT. me<br />

maxsovs, osuri organizacia `adamon<br />

nixasis~ erT-erT gancxadebaze<br />

irakli wereTelma mitingze Tqva:<br />

`eseni viRa arian, amaTi saqme isea,<br />

kum fexi gamoyoo~, anu osebi sasacilod<br />

aigdo. maSindeli erovnuli<br />

moZraoba sxva erebis mimarT siZulvils<br />

Tesavda. araferi ar moxdeboda<br />

am xalxs rom dalaparakebodnen,<br />

magram fexebze ekidaT is, ras ake-<br />

Tebdnen, emociebiT xelmZRvanelobdnen.<br />

Cveni pirveli prezidenti<br />

gaxda adamiani, romelic afxazebs<br />

eubneboda: Tqven rogorc eri ar<br />

arsebobT da Tu TviTgamokveva gindaT,<br />

wadiT da CrdiloeT kavkasiaSi<br />

gamoerkvieTo.<br />

rodesac gamsaxurdia xelisuflebaSi<br />

movida, siebi Seadgines da osebs<br />

samsaxuridan erekebodnen. gamsaxurdias<br />

xelisuflebam bakurianSi<br />

10-15 sofeli 48 saaTSi dacala<br />

osebisgan. igive xdeboda kaxeTSic.<br />

Cveni sazogadoebis umravlesoba<br />

amas mxars uWerda, moswondaT ose-<br />

bs rom erekebodnen, Zalian moswondaT,<br />

roca afxazebs vCagravdiT.<br />

rogori iyo amaze afxazebis da osebis<br />

pasuxi, aris Tu ara maTi politikuri<br />

elita ufro brZeni?<br />

sabWoTa kavSiris daSlisas, rogorc<br />

Cven veZebdiT axal adgils,<br />

aseve eZebdnen isinic axal sasicocxlo<br />

sivrces. Cven rom saerTo<br />

ena mogveZebna, orivesTvis kargi<br />

iqneboda, magram Cveni politikuri<br />

elita erTnairi iyo _ sadac qar-<br />

Tvelebi osebs jobnidnen, iq osebs<br />

erekebodnen, sadac osebi qarTvelebs<br />

_ qarTvelebs erekebodnen. igive<br />

xdeboda afxazeTSic. gudauTidan<br />

qarTvelebi morbodnen, soxumidan<br />

afxazebi garbodnen.<br />

erTnairi umecrebaa samive mxares.<br />

Cvenc, osebic da afxazebic erTnairi<br />

qajebi viyaviT da erTmaneTi<br />

gvZulda.<br />

Tumca imis paralelurad, rom<br />

qarTvelebi osebs da afxazebs upirispirdebian,<br />

dapirispireba dawyebulia<br />

Tavad erovnuli moZraobis<br />

SigniT. ratom?<br />

radikaluri dapirispireba mas Semdeg<br />

daiwyo, rac gamsaxurdiam ganacxada,<br />

rom 1990 wlis gazafxulze<br />

uzenaesi sabWos arCevnebSi miiRebda<br />

monawileobas. opoziciam gamsaxurdias<br />

es gadawyvetileba did<br />

Secdomad da kremlis TamaSSi monawileobad<br />

Seafasa. Wanturiam gamoacxada,<br />

rom gamsaxurdia da SevardnaZe<br />

aliansSi arian, gamsaxurdia<br />

kremlis agentia. gamsaxurdia igives<br />

ambobda Wanturiaze, dapirispireba<br />

TandaTan Rrmavdeboda.<br />

maSin sazogadoebam arCevani gamsaxurdias<br />

sasargeblod gaakeTa.<br />

imave wlis 26 maiss lokomotivis<br />

stadionze gamsaxurdias mxardasa-<br />

Werad Zalian bevri xalxi mivida,<br />

gamsaxurdia xelSi aitaces da ise<br />

Semoatares wre. ai, maSin iqca zviad<br />

gamsaxurdia beladad.<br />

opozicia mixvda, rom qarTuli<br />

sazogadoebis didi nawili gamsaxurdias<br />

mxares iyo.


Tbilisis samoqalaqo omi, 1991<br />

Tbilisis samoqalaqo omi, 1991<br />

1990<br />

Tbilisis samoqalaqo omi, 1991<br />

Tbilisi, 1996


istoria<br />

amitom 1990 wlis 30 oqtombers<br />

gamsaxurdia Tamamad wavida arCevnebze<br />

da gaimarjva kidec, Tumca<br />

bedis ironia isaa, rom gamsaxurdias<br />

egona, umciresobaSi iqneboda.<br />

mrgval magidas egona, rom<br />

komunistebis opoziciaSi iqneboda.<br />

rodesac arCevnebis Sedegebi<br />

gamoacxades, gamsaxurdias pirveli<br />

sityvebi iyo: `axla ra vqnaT~?!<br />

xelisuflebaSi mosvla pasuxismgeblobas<br />

niSnavda.<br />

gamsaxurdia xelisuflebaSi noemberSi<br />

movida, dekemberSi ki ukve<br />

problemebi hqonda oseTSic da<br />

afxazeTSic.<br />

pirveli, rac erovnulma mTavrobam<br />

gaakeTa, uari Tqva axal samokavSireo<br />

xelSekrulebaze, romlis<br />

gaformebasac mixail gorbaCovi<br />

cdilobda.<br />

axali samokavSireo xelSekruleba<br />

ganaxlebuli sabWoTa kavSiris Seqmnas<br />

gulisxmobda.<br />

kremlSi Sexvedrisas gorbaCovma<br />

akaki asaTians hkiTxa: rad gindaT<br />

damoukidebloba? akaki asaTiani pasuxobs,<br />

_ gulwrfelad rom vTqva,<br />

minda, rom Cemma Svilma rukaze naxos<br />

Tavisi qveyana. es Cveni dapireba<br />

iyo da amaze uars ver vityvi-<br />

To. akaki asaTiani miyveba: `erTxans<br />

miyura gorbaCovma da mere miTxra:<br />

iseTi rame ar gaakeToT, rom ukan<br />

dasaxevi gza ar daitovoT, erTi aTi<br />

wlis Semdeg saqme SeiZleba ise wavides,<br />

rom damoukideblobaze xeli<br />

Tavad mogiweroT. me vkiTxe, _ mixail<br />

sergeeviC, Tqven fiqrobT, rom<br />

aTi wlis Semdeg sabWoTa kavSiri<br />

aRar iarsebebs? Черт его знает! _ mipasuxa<br />

man~.<br />

am etapze Cans Tu ara saqarTveloSi<br />

dasavleTis interesebi, Tu saqarTvelo<br />

isev mxolod ruseTis anabaraa?<br />

jorj buSma, romelic maSin<br />

ukrainaSi Cavida, calsaxad Tqva,<br />

rom amerika mxars ar uWerda sabWoTa<br />

kavSiris daSlas. Cven gvinda,<br />

rom es qveyana demokratiuli gaxdeso,<br />

_ ambobs igi. am etapze saqar-<br />

Tvelosac Zalian gasagebad uTxres,<br />

38 cxeli Sokoladi<br />

rom Tqven ar gangixilavT rogorc<br />

damoukidebel qveyanas sabWoTa kav-<br />

Siris gareTo.<br />

Tavad sabWoTa kavSirs da gorba-<br />

Covs ki saqme cudad hqondaT. maSin<br />

gorbaCovi cdilobda, rom respublikebi<br />

axal samokavSireo xel-<br />

Sekrulebis xelmoweraze daeTanxmebina<br />

da acxadebda, rom am dokuments<br />

xeli ara marto respublikebma, aramed<br />

avtonomiebmac unda moawerono.<br />

gorbaCovma avtonomiebi saxelmwifoebs<br />

daupirispira. da amiT man<br />

avtonomiebi ruseTs iseve aufeTqa,<br />

rogorc saqarTvelos.<br />

gorbaCovs, romelsac sabWoTa kavSiris<br />

gadarCena undoda, safrTxe<br />

pirvel rigSi ruseTidan emuqreboda.<br />

boris elcini da ruseTis axali<br />

politikuri elita ambobda, _ Cven<br />

Cveni qveyana gvaqvs gadasarCeni da<br />

ar gvWirdeba respublikebi, romlebsac<br />

resursebi unda gavuyoT, maT-<br />

Tan Tanabaruflebian urTierTobas<br />

avawyobTo. elcinsa da gorbaCovs<br />

Soris Zalian mwvave dapirispirebaa.<br />

warmoidgineT, ruseTis prezidents<br />

manqanis sawvavs da saburavebs ar aZlevdnen.<br />

am politikur brZolaSi elcini<br />

gamsaxurdias kargi mokavSire SeiZleba<br />

yofiliyo da iyo kidec. elcini<br />

rom ruseTis prezidenti gaxda,<br />

mis banketze Tamada gamsaxurdia<br />

iyo. Rvinoebi da koniakebi qarTvelebma<br />

Caitanes. elcini Tanaxma iyo<br />

oseTis avtonomiuri olqis gauqmebaze<br />

da gamsaxurdias SeuTanxmda,<br />

rom kavkasiaSi saerTo politikas<br />

gaatarebdnen. Tumca es urTier-<br />

Toba gamsaxurdias dudaevTan megobrobam<br />

gaafuWa. gamsaxurdiam<br />

elcinis saxiT mokavSire dakarga<br />

da uneblieT aRmoCnda saqarTvelo<br />

gorbaCovis TamaSSi CarTuli.<br />

rogor transformirda damoukideblobisTvis<br />

brZolis idea ZalauflebisTvis<br />

brZolad, rogor mivida<br />

ase mokle droSi qveyana samoqalaqo<br />

omamde?<br />

zviad gamsaxurdiasTvis da mTeli<br />

saqarTvelosTvis 1991 wlis 2 se-<br />

qtemberi gadamwyveti aRmoCnda. im<br />

dRes giorgi Wanturia kinos saxlis<br />

win mitings marTavda. iq maqsimum<br />

200 kaci idga. axlac maxsovs kinos<br />

saxlidan rusTavelis Zeglamde sivrce<br />

Sevsebuli ar yofila. arc gza<br />

iyo gadaketili.<br />

kacma ar icis ratom, gamsaxurdiam<br />

mitingis daSla gadawyvita, darbevisas<br />

pistoletebidan gaisroles<br />

da ramdenime adamiani daiWra kidec.<br />

9 aprilis mere qarTul sazogadoebaSi<br />

mitingis daSla 9 aprilis<br />

tolfas danaSaulad iTvleboda.<br />

1989 wlis Semdeg mitingi saqarTveloSi<br />

arasdros aravis dauSlia.<br />

axla kidev erTi SemTxveva, 7 noemberic<br />

gamaxsenda.<br />

mgoni, marTla asea. mokled 91<br />

wlis 2 seqtembers qarTvelebisTvis<br />

TiTqmis 9 aprili gameorda.<br />

am dRidan moyolebuli ise swrafad<br />

ganviTarda yvelaferi, rom veravin<br />

moaswro azrze mosvla. 4 Tve-<br />

Si ise airia situacia, rom ZaRli<br />

patrons veRar cnobda. yoveldRe<br />

Cxubebi, Setakebebi, mitingebze Tavpiris<br />

lewva, saSineli ganukiTxaoba<br />

xdeboda.<br />

opozicias axali liderebi gamouCnda<br />

_ Tengiz kitovani da Tengiz<br />

sigua _ gamsaxurdias yofili<br />

premier-ministri da sardali, romlebic<br />

mxolod da mxolod imaze<br />

iyvnen nawyenebi, rom Tanamdebobebi<br />

dakarges. veravin ityvis, rom isini<br />

politikuri ideebisTvis an idealebisTvis<br />

ibrZodnen.<br />

imis gamo, rom kitovans jari<br />

hyavda, masTan da siguasTan gaer-<br />

Tianda mTeli opoziciac. aqve idga<br />

kulturuli da inteleqtualuri<br />

elitac, romelic ambobda: CvenTan<br />

aris simarTle da samarTali, gamsaxurdia<br />

aris sibnele. gamsaxurdias<br />

winaaRmdeg isini sityviTac<br />

ibrZodnen da kalaSnikovebiTac,<br />

maT iseve miiRes monawileoba qveynis<br />

dangrevaSi, rogorc yvela danarCenebma.<br />

>>> gagrZeleba gv. 99


soxumi 1993 afxazeTi 1993<br />

afxazeTi 1992<br />

soxumi 1992<br />

soxumi 1993


interviu<br />

arseni roginski:<br />

ruseTSi ar arsebobs politikuri sivrce<br />

avtori: nino beqiSvili<br />

SarSan noemberSi hainrih biolis fondma da germanuli<br />

saxalxo universitetebis asociaciam (dvv<br />

international) gamarTes erToblivi vorqSofi Temaze<br />

„saqarTvelos sabWoTa warsulis gaazreba“, sadac<br />

qarTvelebTan erTad monawileobdnen germaneli,<br />

baltiispireli da rusi sabWoTa istoriis specialistebi.<br />

vorqSofze moxseneba waikiTxa cnobilma<br />

rusma disidentma, adamianis uflebebis damcvelma<br />

da istorikosma arseni roginskim. misi moxseneba<br />

stalinizmis gaazrebis rusul diskurss Seexeboda.<br />

arseni roginski gasuli saukunis 70-iani wlebidan<br />

ikvlevs sabWoTa terors, aris araerTi krebulis<br />

avtori da redaqtori, uflebadacviTi organizaciis<br />

„memorialis“ erT-erTi damaarsebeli da gamgeobis<br />

wevri.<br />

interviu arseni roginskisTan swored vorqSofis<br />

Semdeg CavwereT.<br />

40 cxeli Sokoladi<br />

Tqven stalinizmis mkvlevari xarT. rogor SeiZleba axsnaT<br />

Tanamedrove ruseTSi stalinis popularoba?<br />

ruseTSi stalinis maRali reitingis Sesaxeb sayovel-<br />

Taodaa cnobili. es ambavi normalur adamians, cxadia,<br />

SokSi agdebs. imasac getyviT, rom sinamdvileSi stalinma<br />

satelevizio konkursSi „ruseTis saxeli“, mesame ki ara,<br />

pirveli adgili daikava. im adamianebis ricxvi, vinc dRevandel<br />

ruseTSi stalins ukanaskneli saukuneebis yvelaze<br />

ufro warmatebul adamianad Tvlis, marTlac didia _<br />

ruseTis mosaxleobis daaxloebiT 53 procenti. am dros<br />

amave mosaxleobis daaxloebiT 70 procenti stalinur<br />

represiebs gaumarTleblad miiCnevs. da es Sizofrenia<br />

ar aris, ase paradoqsuladaa mowyobili dRevandeli ruseTis<br />

sazogadoebrivi cnobiereba.<br />

amis mizezi, upirveles yovlisa, rusuli sazogadoebrivi<br />

cnobierebis formirebaSia saZebni, rac gasuli<br />

saukunis 90-ian wlebSi, sabWoTa kavSiris daSlasTan er-


Tad daiwyo. ssrk-s daSlas maSin jer kidev aravin uwodebda<br />

„did geopolitikur katastrofas“, rogorc Semdgom<br />

daarqva putinma. istoriuli mexsierebis afeTqeba,<br />

romelic „perestroikis“ wlebs mohyva da rogorc maSin<br />

gveCveneboda, axali istoriuli realoba Seqmna, maleve<br />

CaCumda mravali mizezis gamo, gansakuTrebiT ki imis<br />

gamo, rom ruseTSi adamianebma dakarges socialuri statusi,<br />

amas mohyva sakmaod mtkivneuli reformebi, sayovelTao<br />

qaosi. daisva SekiTxva _ „vin varT? adre sabWoTa<br />

adamianebi viyaviT. dRes vin varT?“ am kiTxvaze pasuxi<br />

advilad moZebnes saqarTveloSi, litvaSi, yirgizeTSi _<br />

ssrk-s SemadgenlobaSi Semaval yvela respublikaSi. rusebi<br />

ki ver daeyrdnen rsfsr-s identobas. rsfsr-s istoria<br />

masaTa cnobierebaSi ar iyo gamoyofili sabWoTa<br />

kavSiris da ruseTis imperiis istoriisgan. „vin varT“ _<br />

am kiTxvaze pasuxis Ziebisas xalxi nel-nela gadaixara sabWoTa<br />

warsulisken da gansakuTrebiT breJnevis drosken,<br />

roca garkveuli stabiluroba iyo. amas daerTo erTi faqtic:<br />

maSin, 90-ianebSi, imdroindeli qaosiT Sewuxebul<br />

rusebs yofili sabWoTa respublikebis, gansakuTrebiT,<br />

baltielebisgan wamosulma pretenziebma nacionaluri<br />

wyena gauCina: „guSin erTad viyaviT, dRes ki gamodis, rom<br />

yvelaferSi damnaSaveebi Cven varT. Tanac isini, Cvenze<br />

ukeT cxovrobdnen, iq Saqari 90 kapiki Rirda, CvenTan _<br />

98“. ra moxda respublikebSi? isini amboben, Cven gvqonda<br />

didi istoria, movidnen bolSevikebi da dagvipyres, da<br />

axla gavTavisufldiT _ swored amis sapasuxod gaCnda<br />

ruseTSi Zlieri nacionaluri wyena da kompleqsi: „guSin<br />

pativs gvcemdnen da dRes vezizRebiT“. roca baltielebi<br />

da polonelebi amboben, _ rusebma faSistebi gayares<br />

da TviTon dagvipyreso _ es absoluturad gaugebaria<br />

rusebisTvis, romlebic Tvlian, rom berlinSi midiodnen<br />

da gzad moZme erebi gaaTavisufles. roca ruseTSi gaiges,<br />

rom saqarTveloSi okupaciis muzeumi gaixsna, es maT<br />

udides Seuracxyofad miiRes.<br />

Zlieri xelis, stabilurobis, nacionaluri siamayis<br />

moTxovnileba xalxSi TandaTan ufro Zlierdeboda da<br />

es yvelaferi nel-nela miiwevda sabWoTa warsulisken.<br />

elcins ar surda sabWoTa warsulze dadebiT konteqst-<br />

Si saubari da moifiqra, rom Cven gmiruli warsuli 1917<br />

wlamde gvqonda, da amitom, unda gvyvareboda stolipini,<br />

aleqsandre meore da sxva... xalxma es saerTod ver<br />

gaigo. movida putini da Zalian martivi da pirdapiri<br />

pasuxi gasca xalxs: „Tqven didi ruseTis Svilebi xarT,<br />

Tqven ssrk-s memkvidreeebi xarT. Tqven unda iamayoT<br />

ssrk-Ti, Cven davamarcxeT faSizmi, Cven ukan mxolod gamarjvebebia<br />

da a.S.“. es mSvenivrad gaigo xalxma. putinis<br />

roli ruseTis dRevandel prostalinistur ideologia-<br />

Si Zalian didia, magram es politikac garkveuli sazogadoebrivi<br />

SekveTis sapasuxod gaCnda. aRarafers vambob<br />

sabWoTa simbolikis dabrunebaze, es isedac cnobilia.<br />

2003 wels putini Sexvda rus istorikosebs da Tqva, _<br />

Cven didi istoria gvqonda da am gmiruli istoriis ma-<br />

interviu<br />

galiTze unda aRvzardoT axali Taoba, rusi eris mTavari<br />

gamarjveba faSizmze gamarjvebaao. 2005 wlis gamarjvebis<br />

wlisTavi mTeli qveynisTvis sayovelTao „vaSad“<br />

iqca, ris fasad, rogor gavimarjveT, amaze, rogorc wesi,<br />

ar laparakoben.<br />

dRevandeli rusuli cnobiereba winaaRmdegobrivia:<br />

ruseTi _ Tan ssrk-s gamgrZelebelia, Tan im danaSaulebebze,<br />

rac sabWoTa xelisuflebam Caidina, pasuxismgeblobis<br />

aReba ar unda. oficialuri propaganda ambobs: Cven<br />

mivdivarT gamarjvebebisken da Tan mtrebiT varT garSemortymuli,<br />

qveynis SigniTac arian mtrebi _ magaliTad<br />

Cven, uflebadamcvelebi, mTeli „memoriali“. Tanamedrove<br />

rusul saskolo saxelmZRvaneloebSi asea aRwerili:<br />

terori cudia da msxverpli gvecodeba, magram ai, ase-<br />

Ti fasi gadavixadeT Cveni didi modernizaciisTviso. am<br />

fonze ucnaurad gamoiyureboda medvedevis gamosvla,<br />

roca man stalinis terori axsena da Tqva, rom teroriT<br />

aranairi modernizaciis gamarTleba ar SeiZleba.<br />

is, rom istorikosebi raimes daweren da es rusi xalxis<br />

cnobierebaze ramenairad aisaxeba, Cven ukve gaviareT.<br />

istorikosebma simarTle daweres, uamravi wigni gamoica,<br />

magram moqalaqeebis tvinebze amas aranairi gavlena ar<br />

mouxdenia. ruseTSi mecnierebasa da sazogado cnobierebas<br />

Soris udidesi ufskrulia da arc raime pozitiuri<br />

cvlilebebi Cans am mxriv.<br />

rogori gavlena hqonda politikur cxovrebaze 2008<br />

wlis agvistos movlenebs? ra Seicvala ruseTSi amis Semdeg?<br />

politikuri cxovrebis cudi damkvirvebeli var. magram<br />

meCveneba, rom agvistos oms didi gavlena ar mouxdenia<br />

ruseTis politikur cxovrebaze. ganaTlebul elitas<br />

am omma moutana kidev erTi didi imedgacrueba xelisuflebis<br />

mimarT da aseTi xalxi ruseTSi cota ar aris.<br />

mosaxleobis udidesi nawili ki mTlianad TanaugrZnobda<br />

mTavrobas da gulwrfelad dResaswaulobda gamarjvebas.<br />

omis dReebSi saavadmyofoSi viweqi, 6 agvistos operacia<br />

gavikeTe da loginidan ver vdgebodi. es Cveulebrivi,<br />

rkinigzelTa saavadmyofo iyo, sadac ubralo<br />

adamianebi mkurnaloben. palatebSi televizorebi ar<br />

idga, pacientebi koridorSi gadiodnen televizoris<br />

sayureblad da iqidan maTi SeZaxilebi mesmoda, _ „vaSa!<br />

vaSa!~ Semdeg palataSi Semobrunebulebi didxans laparakobdnen<br />

amaze, Zalian uxarodaT rusuli iaraRis gamarjveba.<br />

mxiarulobdnen, karg ganwyobaze iyvnen. ar vici<br />

ramdeni xniT, magram am omma kidev ufro metad ganawyo<br />

xalxi mTavrobis mxardasaWerad. Tumca, mTavari idea is<br />

ar yofila, rom saqarTveloze gavimarjveT. amerikelebze<br />

gavimarjveTo, _ es iyo xazgasmuli da kidev erTxel<br />

afeTqda isedac Zlieri antiamerikanizmi. me ki Zalian<br />

mZime xasiaTze viyavi, palataSi radio mqonda da, roca<br />

medvedevis sityvebi gavigone osi eris genocidze, mar-<br />

Tla cudad gavxdi. es sityva xelisuflebisgan JRerda<br />

cxeli Sokoladi 41


interviu<br />

putini stalini ar aris. ruseTis mmarTvelebs surT, dasavlel liderebs<br />

daemsgavson. maT undaT, rom dasavleTma pativi sces, Tanac isini Zalian cinikurebi<br />

arian da ician, rom dasavleTi maT bevr rames apatiebs. SemTxveviT xom ar<br />

uswavliaT enebi? mmarTveli elitis Svilebic dasavleTSi swavloben, da maTi<br />

fulic dasavleTSia da ara CineTSi.<br />

rogorc ganaCeni. Zalian cud xasiaTze davdeqi, imis<br />

gamo ki ara, rom rusebma moiges es omi, warmoudgeneli<br />

agitacia-propagandis gamo, da imis gamoc, rom aranairi<br />

sociologiuri kvleva ar damWirvebia, iqve, saavadmyofoSi,<br />

Cem palataSi vnaxe, rogor kargad miiRo da rogor<br />

gaixara ubralo xalxma am yvelafriT. maSin kidev<br />

erTxel davinaxe cxadad, ramdenad Sors varT xalxisgan.<br />

saSineli gancda mqonda Cemi tankebis gamo sxvis miwaze.<br />

saSineli. magram esec, maSin, 2008 wlis agvistoSi ar yofila<br />

pirveli. daaxloebiT aseTive gancda mqonda meore<br />

CeCnuri omis dros. me arc evropel mSvidobismyofelebs<br />

vendobi, isinic raRac Tavis TamaSs TamaSoben. maxsovs,<br />

1999 wels, roca vesaubrebodi Cem megobar germanelebs<br />

da vlaparakobdiT imaze, rom miloSeviCi faSistia, vki-<br />

Txe, _ esTetikurad rogor warmogidgeniaT germanuli<br />

TviTmfrinavi belgradis Tavze-meTqi?<br />

uflebadamcvelebi „memorialidan“ maleve gamoemgzavrnen<br />

saqarTveloSi. me vende Cem kolegebsa da megobrebs,<br />

romlebmac Semdeg Tqves, rom pirveli gasrola<br />

saqarTvelos mxridan iyo. magram amas, mgoni, didi mniSvneloba<br />

ar aqvs. warmoidgineT ori adamiani, erTma meores<br />

mxari gakra, meorem ki sapasuxod _ uro Cakra TavSi.<br />

aseTi Tanafardobaa. saakaSvili rusul propagandaSi<br />

Zalian uaryofiTi figuraa da faSists eZaxian, da miuxedavad<br />

amisa, is CemSi simpaTias ar iwvevs. Tavidanve cxadi<br />

iyo, rom is populistia, populisti xelisuflebis<br />

saTaveSi ki yovelTvis upasuxismgebloa. meCveneba, rom<br />

am omma veranairi roli ver iTamaSa rusuli politikis<br />

ganviTarebaSi, roli iTamaSa xelisuflebis namdvilma<br />

sigiJem _ samxreT oseTisa da afxazeTis aRiarebam, rac<br />

cxadia, omze mniSvnelovania. im fenisTvis, romelsac me<br />

vekuTvni, es omi kidev erTi mizezi iyo imedgacruebisa,<br />

Semdeg daiwyo krizisi da gamarjvebis ganwyoba Zalian<br />

male gauqra xalxs.<br />

Cveni mTavari monapovari postsabWoTa sivrceSi rusuli<br />

enaa da amas unda gavufrTxildeT. putins, rogorc<br />

Cans, hgonia, rom es patara sacodavi oseTi ufro mniSvnelovania,<br />

vidre is, rom saqarTvelom SeiZleba uari<br />

Tqvas rusul enaze. es imdenad sxvadasxva wonis ambebia,<br />

rom amis axsna sasacilocaa. magram dRevandeli ruseTis<br />

mmarTvelebs es ar esmiT.<br />

Tqven sabWoTa teroris mkvlevari xarT. SeiZleba Tu ara<br />

ruseTSi gaxSirebuli politikuri mkvlelobebis terorad<br />

aRqma?<br />

42 cxeli Sokoladi<br />

ara, es stalinuri terori namdvilad ar aris. yvela<br />

mkvlelobas sxvadasxva mizezi aqvs. ruseTis mosaxleobaSi<br />

urapatriotuli ganwyobebi izrdeba. gaCnda neonacisturi<br />

dajgufebebi. isini sakmaod bevrni arian, Tanac<br />

amgvari ganwyobebi yvela asakis mosaxleobaSia. neonacistebi<br />

fiqroben, rom xelisufleba maT mxars uWers, da<br />

garkveulwilad, arc cdebian. samarTaldamcavebi maT<br />

mimarT ufro simpaTiiT arian ganwyobilebi, vidre antipaTiiT.<br />

me mainc mgonia, rom xelisuflebis zeda eSelonebSi<br />

ukve xvdebian am saSiSroebis Sesaxeb. xvdebian,<br />

rom es ara sayrdeni, aramed saSiSroebaa ruseTisTvis.<br />

magram am neonacistur dajgufebebs Zlieri dasayrdeni<br />

aqvT armiasa da samarTaldamcavebSi. vfiqrob, rom<br />

stanislav markelovis mkvleloba marTlac neonacistebis<br />

xeliTaa gakeTebuli, radganac is Zalian aqtiurad<br />

ibrZoda maT winaaRmdeg. SeiZleba, swored maT mierac<br />

iyos mokluli, vinc am saqmezea dapatimrebuli. natalia<br />

estemirovas mkvlelobas sxva mizezi aqvs da pirdapir<br />

ukavSirdeba kadirovis reJims. natalia saocari adamiani<br />

iyo, mas hqonda gansakuTrebuli pasuxismgeblobis grZnoba.<br />

aseTi adamianebi axla Zalian cotani arian. roca<br />

groznoSi putinis saxeli daarqves prospeqts, is ubralod,<br />

aRar dadioda am quCaze. arsebobs aseTi Janri qalaquri<br />

winaaRmdegobisa _ magaliTad, faSisturi reJimis<br />

dros germaniaSi, miunxenSi faSisturi simbolo dadges<br />

da Zalian bevri germaneli gverds uvlida am adgils,<br />

specialuri, SemovliTi marSrutebi SeimuSaves. natalias<br />

ar esmoda miniSnebebisa, ara mxolod CeCneTSi, mTel ruseTSi<br />

saerTod, gavrcelebulia urTierTobis es forma.<br />

arsebobs raRac zRurbli, romelsac ar unda gadaabijo,<br />

aris raRac dauwereli kanonebi, rogor unda moiqce ama<br />

Tu im SemTxvevaSi. cxadia, am wesebs araferi aqvs saerTo<br />

kanonebTan. mas ar esmoda es ena. kadirovi yvelanairad<br />

ecdeba, rom misi sikvdili boevikebs daabralos. eseni,<br />

samiveni _ politkovskaia, markelovi da natalia Cemi<br />

axloblebi iyvnen. politkovskaia da markelovi xSirad<br />

dadiodnen „memorialSi“, ar iyvnen „memorialis“ wevrebi,<br />

magram axlos iyvnen CvenTan. natalia ki Cveni TanamSromeli<br />

iyo da es yvelaferi Zalian mtkivneulia. politkovskaia,<br />

markelovi, estemirova _ es rigi, ra Tqma unda,<br />

arsebobs. maTi mkvlelobebis mizezebi SeiZleba gansxvavebulia,<br />

magram erTi ram namdvilad aerTianebT: ramdenad<br />

saSiSia ruseTSi cxovreba, roca gakveul Temebs ikvlev<br />

da rusul nacionalistur cnobierebas exebi. sqema,<br />

romliTac ruseTis xelisufleba moqmedebs, namdvilad


stalinuria: gareSe mtrebis garemocva da mexuTe kolona<br />

qveynis SigniT. roca am sqemas masebi uWers mxars, da<br />

am masebSi kidev eqstremistuli dajgufebebi arsebobs,<br />

maSin yvelaferi SeiZleba moxdes da saSiSroeba marTlac<br />

realuria. es „civi omis“ klasikuri sabWoTa sqemaa.<br />

magram, meore mxriv, ruseTSi arsebobs damoukidebeli<br />

presa. rogor axerxebs is arsebobas?<br />

albaT dRevandel ruseTSi avtoritarizmi arc ise-<br />

Ti saSiSia. zustad ra SeiZleba ewodos dRevandeli<br />

ruseTis xelisuflebas, rogor SeiZleba aixsnas misi<br />

arsi, ar vici, Sesabamisi sityva jer ar mougonebiaT.<br />

putini stalini ar aris. ruseTis mmarTvelebs surT,<br />

dasavlel liderebs daemsgavson. maT undaT, rom dasavleTma<br />

pativi sces, Tanac isini Zalian cinikurebi<br />

arian da ician, rom dasavleTi maT bevr rames apatiebs.<br />

SemTxveviT xom ar uswavliaT enebi? mmarTveli elitis<br />

Svilebic dasavleTSi swavloben, da maTi fulic dasavleTSia<br />

da ara CineTSi. amitomac, imas, rac maT safr-<br />

Txes ar uqmniT, ase vTqvaT, itanen. ruseTi xom patara<br />

saqarTvelo ar aris! saqarTveloSi albaT erTi didtiraJiani<br />

opoziciuri gazeTic sakmarisi iqneba, ruseTis-<br />

Tvis ki ra aris erTi „exo moskvi“ da „novaia gazeta“?<br />

ramdenime milioni mkiTxveli da msmeneli _ es ruseTis<br />

mosaxleobis erTi procentia. me vfiqrob, rom ufro<br />

didi mniSvnelobisaa radio „Tavisufleba“, romelic<br />

ruseTSi gvarianad izRudeba, magaliTad, peterburgSi<br />

interviu<br />

radio „Tavisufleba“ mxolod mokle talRebze mauwyeblobs.<br />

erTi mxriv, xelisufleba amas imitom uSvebs,<br />

rom dasavleTs aCvenon, _ ai, CvenTan Tavisufali presa<br />

arsebobso. magram es mxolod erTi mxarea. mTavari isaa,<br />

rom damoukidebeli presis msmenelTa da mkiTxvelTa<br />

raodenoba ruseTis xelisuflebisTvis aranair safr-<br />

Txes ar warmoadgens. meinstrimi mTlianad iziarebs<br />

xelisuflebis politikas da nacionalur-patriotuladaa<br />

ganwyobili.<br />

„memoriali“ rogor daarsda? Tqveni organizacia, ukve<br />

20 welia, arsebobs da miuxedavad mravali winaaRmdegobisa,<br />

dRemde sakmao warmatebiTac moRvaweobT.<br />

garkveul xanamde qveyana cxovrobda ise, TiTqos stalinuri<br />

terori arc arsebula. 1987-88 wlebSi, maSin,<br />

roca sajarooba axali dawyebuli iyo, magram qveyanaSi<br />

jer ar arsebobda politikuri Tavisufleba, stalinuri<br />

teroris Temas ukve moexsna tabu da es sakiTxi aqtualuri<br />

gaxda. axalgazrdebis erTi jgufi xelmowerebs<br />

agrovebda teroris msxverplTa memorialebis dasadgmelad,<br />

teroris Semswavleli centrebis dasaarseblad,<br />

sadac iqneboda arqivi, muzeumi. `memorialis“ mTeli<br />

struqtura swored am axalgazrdebma moifiqres, romelTac<br />

manamde disidentur wreebTan aranairi kavSiri<br />

ar hqoniaT.<br />

>>> gagrZeleba gv. 105<br />

cxeli Sokoladi 43


interviu<br />

interviu jeimz qarTerTan<br />

avtori: kaxa Tolordava<br />

foto: <strong>levan</strong> xerxeuliZe<br />

`swori notebis aReba<br />

yvelaferi araa, Tu suli<br />

ar gazarde; mxolod<br />

asea SesaZlebeli musikis<br />

gakeTilSobileba! musikas Tu<br />

siaxlisken ar ubiZge, ajobebs,<br />

saxlSi darCe da Zvel diskebs<br />

usmino~ _ jeimz qarTeri.<br />

44 cxeli Sokoladi


interviu<br />

cxeli Sokoladi 45


interviu<br />

`swori notebis aReba yvelaferi<br />

araa, Tu suli ar gazarde; mxolod<br />

asea SesaZlebeli musikis gakeTil-<br />

Sobileba! musikas Tu siaxlisken ar<br />

ubiZge, ajobebs, saxlSi darCe da Zvel<br />

diskebs usmino~. es Tqveni sityvebia.<br />

SeiZleba gTxovoT, ufro siRrmiseulad<br />

ganmimartoT, Tu ras gulisxmobT<br />

`sulis zrdasa~ da `musikis gakeTil-<br />

SobilebaSi~?<br />

Cemi konteqstidan gamomdinare, gipasuxebT<br />

(radganac mxolod ase Semi-<br />

Zlia am kiTxvaze pasuxis gacema), rom<br />

CemTvis sulis zrda niSnavs im fesvebTan<br />

dabrunebas da iseTi vibraciebis<br />

da `sulebis gamoZaxebas~, ramac<br />

Tavis droze me musikaSi `Semagdo~.<br />

im musikosebs vgulisxmob, visTanac<br />

warsulSi mimuSavia _ julius hemfils,<br />

lesTer bouis, sxva uamrav<br />

danarCen musikoss, da maTac, visTanac<br />

dakvris saSualeba ar momcemia,<br />

magram Cveni `musikaluri Sexvedra~<br />

maTive Canawerebis meSveobiT Semdgara.<br />

rodesac jon qolTreinis Love<br />

Supreme-s vusmen, gansakuTrebiT am<br />

opusis mesame nawils, an vTqvaT One<br />

Down One Up-s, Jruanteli mivlis<br />

xolme. am dros xvdebi, Tu rogor<br />

SeiZleba Tanamedrove jazis dakvra<br />

meoce saukunis samociani wlebis gadmosaxedidan.<br />

es Canawerebi drois<br />

kafsulasaviTaa, an Tu gnebavT<br />

drois audio kafsulasaviT. Cemi<br />

maswavlebeli, donald uoSingToni<br />

xSirad imeorebda, rom musika da<br />

cxovreba erTia da zemoT xsenebuli<br />

albomebis smenisas me bgeraSi SeCerebuli<br />

daZabuli samocianebi mesmis.<br />

imdroindeli sazogadoeba uTanasworo<br />

iyo, Tumca amis miuxedavad, mainc<br />

arsebobda sulieri simSvidis, xsnis,<br />

imedis gaRvivebis da msoflio moqalaqed<br />

gaxdomis SesaZlebloba da<br />

ara marto individualurad, aramed<br />

zogadsakacobriodac. qolTreinis<br />

da misTanebis meSveobiT iyo es SesaZlebeli,<br />

radganac isini danarCen<br />

samyaros, sxva kulturebs maTsave<br />

musikaSi `Cabudebis~ uflebas aZlevdnen.<br />

qolTreinis musika sulierad<br />

amzadebda adamianebs ucxo kulturebis<br />

da axali urTierTobebis aRsa-<br />

46 cxeli Sokoladi<br />

qmelad da axliT savses tovebda maT.<br />

yvelam unda icodes, rom im dros musikosebs<br />

ar ulxindaT, magram mainc<br />

axerxebdnen Rrma da ulamazesi musikaluri<br />

dokumentebis Seqmnas da momavali<br />

TaobebisTvis datovebas. es ki<br />

pasuxismgeblobasTanaa kavSirSi; ara<br />

marto musikalur, aramed _ kulturul<br />

pasuxismgeblobasTan Semdgom<br />

TaobebTan mimarTebaSi.<br />

kritikosebis garkveuli nawili<br />

Tvls, rom jazis, rogorc musikaluri<br />

idiomis, Semdgomi winsvlis sawindari<br />

inovacia ki araa, aramed misi<br />

tradiciis kliSeebis gareSe warmo-<br />

Cineba da am gziT gaZliereba. dRes es<br />

Zalian rTuli unda iyos da amitom<br />

sainteresoa amis Sesaxeb Tqveni azris<br />

mosmena: migaCniaT Tu ara, rom dRes<br />

jazSi inovaciisTvis sakmarisi adgilia<br />

darCenili?<br />

diax. Cven, jazmenebs erTgvar musikalur<br />

Tokze gviwevs balansireba,<br />

radganac isic kargad mesmis, rom sxva<br />

danarCen `musikalur wyalSic~ gviwevs<br />

`fexis dasveleba~. es mxolod da<br />

mxolod Semdgomi inspiraciisaTvis<br />

xdeba. magaliTad, Cem bolo albomSi<br />

Present Tense originaluri kompoziciebicaa<br />

Sesuli da standartebic,<br />

magram iseTi standartebi, sadac, rogorc<br />

mimaCnia, jer `fexi aravis Seudgams~<br />

maTi pirvelad gamosvlis dRidan.<br />

erT-erTi kompozicia am diskze<br />

_ Shadow Sands pirvelad ormocian<br />

wlebSi Sesrulda da es kompozicia,<br />

Tu elingTonis Sophisticated Lady-s<br />

hari qarniseul interpretacias ar<br />

miviRebT mxedvelobaSi, erTaderTia,<br />

rac me vici, romelic mxolod bas<br />

klarnetze bariton saqsofonis Tanxlebis<br />

gareSe Sesrulebula. vinaidan<br />

me bas klarnetzec vukrav, CemTvis<br />

saintereso iyo am kompoziciasTan<br />

dabruneba da misi axali aqcentebiT<br />

gamdidrebis mcdeloba; yvelaferTan<br />

erTad es seriozuli gamowveva iyo<br />

CemTvis da swored amas vgulisxmob<br />

imaSi, rom inovacia SesaZlebelia.<br />

esaa inovaciis inovaciiT gamdidrebis<br />

da misi kidev ufro Sors `gagzavnis~<br />

mcdeloba.<br />

am ramdenime Tvis win brZaneT, rom<br />

TqvenSi erTdroulad Cabudebulia<br />

mudmivi zrdis procesSi myofi ramdenime<br />

musikosi. rodis xvdebiT, rom<br />

erT-erTi maTgani mzadaa raime Rirebulis<br />

warmosaCenad?<br />

amas mxolod dakvrisas Tu mixvdebi,<br />

radganac aseT rameebze winaswar<br />

bevri Tu ifiqre, maSin musika meqanikuri<br />

da bundovani xdeba, absoluturad<br />

steriluri…<br />

Sesabamisad, musikis aRmoCenis procesi<br />

usasruli procesi unda iyos...<br />

ra Tqma unda, da vinaidan Cven, Cvenive<br />

arCeuli instrumentebis meSveobiT<br />

vaxerxebT axali aRmoCenebis<br />

`samogzaurod~ wayvanas, araa aucilebeli,<br />

es mogzauroba mxolod erTi<br />

instrumentiT Sedges. sxvadasxva<br />

instrumentis gamoyeneba axali SesaZleblobebis<br />

aRmoCenisken gibiZgebs,<br />

iqneba es bgeriTi Tu ritmuli<br />

SesaZleblobebi. me saqsofonze ise<br />

ar vukrav, rogorc bas klarnetze<br />

an, vTqvaT, fleitaze. ra Tqma unda,<br />

garkveuli msgavseba aris, magram garkveuli<br />

tipis msmenelisTvis es yvelaferi<br />

ase ar JRers, gansakuTrebiT<br />

maSin, Tu is ukve sxva musikosebis<br />

mier aris `moTelili~ _ magaliTad,<br />

visac Jan-pier rampali da hubert<br />

losi hyavT mosmenili. eriq dolfis<br />

SemTxvevaSic asea, Tumca davamateb,<br />

rom mis SemTxvevaSi aris raRacebi,<br />

rasac ubralod ver gaeqcevi, rodesac<br />

bas klarnetze ukrav. am instrumentze<br />

misi Sesrulebis manera<br />

ubralod ubadloa da SeuZlebelia,<br />

zegavlenas gaeqce.<br />

Tqven dabadebiT musikosi brZandebiT,<br />

aseT musikosebs ki, rogorc wesi,<br />

arafris eSiniT. da mainc, mainteresebs,<br />

Tu yofila Tqven cxovrebaSi ise-<br />

Ti periodi, rodesac SeuSinebixarT<br />

im faqts, rom magaliTad saqsofonze,<br />

Tqvenamde uamravi didebuli musikosi<br />

ukravda?<br />

ra Tqma unda, magram CemTvis es<br />

yovelTvis gamowveva iyo da ara<br />

dabrkoleba. es is uRelia, rac Ti-<br />

Toeulma Cvenganma unda zidos. amave


dros, rogorc ukve giTxariT, musika<br />

da cxovreba ganuyofelia. Cemi<br />

maswavlebeli xSirad gvimeorebda<br />

Carli farqeris sityvebs, rom musika<br />

cxovrebaa, da Tu ar gicxovria, maSin<br />

Seni instrumenti sxvisTvis sainteresos<br />

verafers moyveba. ufro axalgazrda<br />

rom viyavi, CemTvis Zneli iyo<br />

amis gageba, magram Cveni maswavlebeli<br />

dauRalavad gvibiZgebda imisken,<br />

rom gveyida wignebi da gvekiTxa musikosebis<br />

cxovrebaze, imaze, Tu rogor<br />

da ra pirobebSi iwerdnen isini<br />

ama Tu im disks. Tumca es yvelaferi<br />

araa; yvelaze saintereso mainc isaa,<br />

Tu ra xdeboda qolTreinis, bili<br />

holideis Tu farqeris cxovreba-<br />

Si albomis Caweridan Caweramde, da<br />

ra viTarebebma miiyvanes isini im<br />

konkretul momentamde, rodesac maT<br />

axali diskis Cawera gadawyvites. ra<br />

moxda maT cxovrebaSi iseTi, ramac<br />

saSualeba misca maT, drois kafsulaSi<br />

SeeCerebinaT esa Tu is momenti,<br />

rac dRes maTi memkvidreobis nawilia?<br />

marTlac, amis Sesaxeb kiTxva<br />

rom daviwye es namdvili aRmoCena<br />

iyo CemTvis. swored maTma cxovrebam<br />

da gadatanilma ganapiroba, Tu rogor<br />

ukravdnen isini instrumentebze<br />

da ama Tu im kompoziciebis rogori<br />

interpretaciebi SemogvTavazes im<br />

garkveul momentebSi. bili holidei<br />

kargi magaliTia: misi fanebi bevrs<br />

saubroben gviandeli ocdaaTianebis<br />

da adreuli ormocianebis bili<br />

holideize da miaCniaT, rom es misi<br />

saukeTeso periodi iyo. samagierod,<br />

bevrs gulze ar exateba gviandeli<br />

ormocianebis da adreuli ormocdaaTianebis<br />

gardamavali periodi<br />

mis SemoqmedebaSi. mxolod holideize<br />

gadamkvdar fanebs esmiT mis<br />

imdroindel musikaSi, Tu ra xdeboda<br />

im dros mis cxovrebaSi. imdroindeli<br />

misi cxovreba ki missave frazirebaSi,<br />

xmis tembrSi, mTlianad<br />

mis musikalur arsebaSi aisaxeba. am<br />

dros SeuZlebelia lesTer iangi ar<br />

gagaxsendes. viRacisTvis es SeiZleba<br />

ucnauri iyos, magram meore mxriv bevri<br />

gaigebs amas, radganac maTi cxovreba<br />

im dros erTmaneTSi iyo gadajaWvuli<br />

da roca holidei mReris,<br />

SeiZleba daiWiro, Tu ra xdeboda<br />

im dros maT cxovrebaSi. Cven holideis<br />

simReraSi zustad is SegviZlia<br />

daviWiroT, risTvisac mzad varT. es<br />

muzeumis monaxulebasaviTaa, sadac<br />

Senive individualuri gemovnebis da<br />

interviu<br />

mzadyofnis mixedviT irCev, Tu romeli<br />

suraTi mogwons; imis mixedviT,<br />

ukve ganvlilma cxovrebam ris aRsaqmelad<br />

mogamzada. Sesabamisad, ama Tu<br />

im naxatis interpretaciis Seneburi<br />

mcdeloba SeiZleba gansxvavdebodes<br />

sxva vinmes mcdelobisgan, vinc,<br />

vTqvaT, Sengan gasxvavebiT, ufro<br />

meti yuradReba naxatis sxva aspeqtebs<br />

miaqcia. magram ai, am momentidan<br />

dawyebuli Senzea damokidebuli, Tu<br />

rogor daexmarebi danarCenebs imis<br />

aRqmaSi, rac mogewona; ramdenad gadamdebi<br />

aRmoCndebi Sen maTTvis. es<br />

yvelaze mniSvnelovania! igive xdeba<br />

musikaSic. rodesac saqsofonistma<br />

ilinois jeqeTma, Jazz At the Philharmonics-is<br />

sakoncerto seriebSi bluzis<br />

dakvra daiwyo, 1944 wels man sruliad<br />

Secvala konteqsti ara marto<br />

musikaluri TvalsazrisiT, aramed<br />

scenazec. misi dakvris manera saocrad<br />

gadamdebi iyo am sityvis sauke-<br />

Teso mniSvnelobiT! rodesac jeqeTi<br />

instruments xelSi iRebda da bgeras<br />

sadRac maRla mimarTavda, yvelaferi<br />

aviwydeboda kacs. is ki imas ukravda,<br />

rac icxovra...<br />

>>> gagrZeleba gv. 106<br />

cxeli Sokoladi 47


fotoproeqti<br />

patara<br />

qalaqSi<br />

avtori, foto: daviT mesxi<br />

ra saerTo aqvs siRnaRSi<br />

gadaRebul cekvis gakveTilebs da<br />

Tbilisis sportskolas? aWaris<br />

erT-erT sofelSi, mandarinis<br />

plantaciaSi mokalaTebul biWs da<br />

dedaqalaqis centrSi, fanjarasTan<br />

mdgari axalgazrda wyvilis<br />

portrets?<br />

Cveulebrivi axalgazrdebi<br />

arian, romlebic erT patara<br />

qveyanaSi, sxvadasxva qalaqSi<br />

cxovroben. patara qalaqis cneba<br />

xom dedaqalaqsac Seesabameba. isini<br />

ar cdiloben, gamorCeulobis<br />

ZiebaSi romelime subkulturaSi<br />

an `ucnaur~ CacmulobaSi<br />

eZebon individualizmi. aq<br />

aseTi `raRacebi~ araa saWiro.<br />

sevdiani garemos miuxedavad, maT<br />

portretebSi aris heroizmi da<br />

romantizmi. kargad ician, rom<br />

martivad araferi gamouvaT,<br />

magram es ar aSinebT. amitom,<br />

SeuZlebelia isini ver SeamCnio!<br />

48 cxeli Sokoladi


fotoproeqti<br />

cxeli Sokoladi 49


fotoproeqti<br />

50 cxeli Sokoladi


fotoproeqti<br />

cxeli Sokoladi 51


fotoproeqti<br />

52 cxeli Sokoladi


fotoproeqti<br />

cxeli Sokoladi 53


fotoproeqti<br />

54 cxeli Sokoladi


fotoproeqti<br />

cxeli Sokoladi 55


analizi<br />

qarTuli<br />

kinoindustriis<br />

problemebi<br />

avtori: nino ZanZava<br />

foto: nino ZanZava, erovnuli kinocentris arqivi<br />

im adamianebs, romlebsac qarTuli kinematografis<br />

avanCavani ainteresebT, am bolo dros xSirad uCndebaT<br />

kiTxva _ eSveleba Tu ara qarTul kinematografs da<br />

SeiZleba Tu ara davijeroT, rom qarTuli kino krizisidan<br />

gamosvlis mdgomareobaSi imyofeba. kiTxva sakmaod<br />

rTulia, ufro sworad mokle pasuxi ar aqvs.<br />

kinoindustriis kritikuli zonebis da maTi arsebobis<br />

mizezebis Zieba SeiZleba am kiTxvebiT daiwyos: ra<br />

problemebi aqvs qarTul kinos dRes? rogor viTardeba<br />

kinowarmoebis sfero? ras akeTebs saxelmwifo erovnuli<br />

kinematografis ganviTarebisa da waxalisebisTvis?<br />

rogor da ramdenad efeqturad moxda sabWoTa struqturis<br />

rRveva da axliT Canacvleba? arsebobs Tu ara<br />

distribuciis qseli? ra mdgomareobaSia kinoTeatrebi<br />

da ratom ar arsebobs qveyanaSi arc erTi municipaluri<br />

kino? romel profesionalur resurss unda daeyrdnos<br />

qarTuli kino da ramdenad zrunavs saxelmwifo axali<br />

profesionaluri kadrebis Camoyalibebaze? aqvs Tu ara<br />

azri filmebis Seqmnas, romlebic, mouvlelobis da prezervaciis<br />

saTanado saSualebebis daucvelobis pirobebSi,<br />

swrafi ganadgurebisTvisaa ganwiruli?<br />

90-ian wlebSi kinoTeatrebis didma nawilma funqcionireba<br />

Sewyvita da im filmebsac, romlebsac wlidan wlamde<br />

iRebdnen, mayurebeli ekranze ver naxulobda. dairRva<br />

kinoindustriis funqcionirebis Semkvreli rgolebis<br />

jaWvi da infrastruqtura. ideologiuri wnexisgan Tavisufali<br />

kinostudia „qarTuli filmi“ damoukidebel<br />

reJimSi, srulyofilad funqcionirebas veRar axerxebda,<br />

damoukideblad Seqmnili kinokompaniebi ki xSirad<br />

erTi filmis gadaRebis Semdeg wyvetdnen arsebobas.<br />

„saxelovani kinematografiuli warsulis“ presi dResac<br />

Zlieria da Tavisuflad muSaobaSi jer kidev xels<br />

uSlis reJisorebs. Zvels axali kliSeebi enacvleba. magaliTad,<br />

Tuki sabWoTa periodSi evropuli kinematografisgan<br />

gansxvavebuloba qarTuli nacionaluri kinos<br />

saamayo aspeqti iyo, axla piriqiT xdeba _ qarTveli re-<br />

Jisorebi cdiloben evropul bazarze orientirebuli<br />

produqcia Seqmnan, rogorc amboben xolme, „evropul<br />

standartebs“ Seusabamon gasayidad gamzadebuli maTi<br />

pirmSoebi. „evropul standartSi“ da qarTuli kinos<br />

gaevropelebaSi an gaamerikulebaSi avtorebi imdenad<br />

filmis proeqtis ganviTarebis, warmoebis procesis an<br />

gayidvis meqanizmebs ar gulisxmoben, ramdenadac bundovan<br />

survils, qarTuli kino raRacnairad dasavlel mayu-<br />

56 cxeli Sokoladi


analizi<br />

oTar koSoriZe, `operacia vundelandi~, 1982<br />

cxeli Sokoladi 57


analizi<br />

rebels moawonon. Temis Ziebisas reJisorebi (gansaku-<br />

TrebiT axalgazrda) da prodiuserebi svamen kiTxvas:<br />

ra ufro moewoneba, ra ufro daainteresebs dasavlel<br />

mayurebels.<br />

marTlac sainteresoa, romeli aspeqtebiT SeuZlia<br />

qarTul kinoindustrias dRes lokaluri Tu saer-<br />

TaSoriso masStabiT Tavi moiwonos? garda imisa, rom<br />

evropel da amerikel kinematografistebs SegviZlia<br />

movuyveT qveynis ulamazes landSaftebSi ganfenili<br />

Tvalwarmtaci peizaJebisa da qarTuli kinos saukunovani<br />

istoriis Sesaxeb.<br />

saqarTveloSi arsebobs ramdenime saxelmwifo kinodawesebuleba,<br />

romelTac wesdebaSi kinematografis ganvi-<br />

Tarebaze orientirebuli amocanebi uweriaT. es dawesebulebebia:<br />

saqarTvelos kinematografiis erovnuli<br />

centri, saaqcio sazogadoeba „qarTuli filmi“, qar-<br />

Tuli filmis ganviTarebis fondi. erTi SexedviT, sami<br />

sxvadasxva istoriuli warsulis mqone kinoinstituciis<br />

funqcionireba kinoindustriis strategiuli winsvlis<br />

garantias unda iZleodes.<br />

saaqcio sazogadoeba `qarTuli filmi~<br />

saqarTvelos gasabWoebamde qarTuli kinematografi<br />

ramdenime mxatvrul films da daaxloebiT 150 kinoqronikas<br />

iTvlida. gasabWoebis Semdeg kinowarmoeba<br />

mTlianad saxelmwifo dafinansebas daeyrdno da 70<br />

wlis manZilze amgvarad funqcionirebda. „saqkinmrewvi“,<br />

„Tbilisis kinostudia“, kinostudia „qarTuli filmi“<br />

sabWoTa xelisuflebis mier marTuli erTi da imave<br />

instituciis sxvadasxva periodis saxelwodebaa. Tumca,<br />

gasuli saukunis dasasruls, rodesac qveyana meored gaxda<br />

damoukidebeli da saqarTvelo kidev erTxel Sevida<br />

kritikul fazaSi, qarTuli kinoindustriis yvelaze<br />

msxvili moTamaSe, kinostudia `qarTuli filmi~ didi<br />

cvlilebebis da rRvevebis winaSe aRmoCnda. kinostudia<br />

„qarTul filmTan“ mimarTebaSi 90-iani wlebis qarTul<br />

presas Tu gadaxedavT, imdenad gansxvavebul mosazrebebs<br />

gadaawydebiT da kinematografistebs Soris imdenad<br />

daundobeli kamaTis momswreebi gaxdebiT, rom Tavgza<br />

advilad agebnevaT da calsaxa pasuxis gamotana gagiWirdebaT.<br />

1991 wels „qarTuli filmi“ kinokoncernad gadakeTda,<br />

prezidentad maSin besarion guguSvili dainiSna. mas<br />

Semdeg, rac zviad gamsaxurdias xelisufleba daemxo,<br />

prezidenti kvlav rezo CxeiZe gaxda, romelic „qarTul<br />

films“ 1991 wlamde 18 wlis ganmavlobaSi marTavda.<br />

1994 wlidan kinokoncerni saaqcio sazogadoebaa. komandituri<br />

sazogadoebis Tavmjdomaris postze isev rezo<br />

CxeiZea. rogorc qarTuli presa iuwyeba, amave wels re-<br />

JisorTa jgufma uari Tqva dafinanseba saxelmwifosgan<br />

mieRo da ganacxada, rom kinom sakuTari Tavi Tavadve<br />

unda irCinos. es reJisorebi maSin lamis moRalateebad<br />

gamoacxades.<br />

58 cxeli Sokoladi<br />

qarTuli filmis ganviTarebis fondis direqtori da<br />

erovnuli kinocentris yofili direqtori gaga CxeiZe<br />

ambobs: „bevrs miaCnia, rom saaqcio sazogadoebad „qar-<br />

Tuli filmis“ gardaqmna Secdoma iyo. saaqcio sazogadoebam<br />

mogebaze rom imuSaos, dividendebi rom gasces,<br />

didi warmoeba unda hqondes... roca centraluri (saxelmwifo)<br />

dafinanseba Sewyda, warmoudgeneli iyo „qarTul<br />

films“ sakuTari Tavi erCina“.<br />

aqciebis ori mesamedi dResac saxelmwifos xelSia,<br />

erTi mesamedi ki TanamSromlebis, romlebic sazogadoebis<br />

aqcionerebi gaxdnen da Tavis droze nominaluri<br />

Rirebulebis vauCerebi daurigdaT. „qarTuli filmis“<br />

daqvemdebarebaSi gadavida uZravi qoneba (kinoTeatrebi,<br />

sxvadasxva daniSnulebis Senoba-nagebobebi, miwebi) da sadistribucio<br />

qseli. gaga CxeiZe: „yvelaferi es saxelmwifom<br />

kinostudias gadasca. aman logikurad gamoiwvia garkveuli<br />

dapirispireba kinematografistTa kavSirsa da<br />

qarTul films Soris. faqtobrivad, es iyo ori banaki,<br />

romelic maSin erTmaneTs eomeboda. kinokavSiri iyo sabWoTa<br />

ideologiis gamtarebeli, marTalia, SemoqmedebiTi<br />

kavSiri erqva da sakuTari Semosavlebic hqonda.<br />

magram ZiriTadad, saxelmwifos kmayofaze arsebobda“.<br />

Tumca, arsebobda dapirispirebis sxva mizezebic: „sabazro<br />

ekonomikaze gadasvlam TavisTavad moitana da dRis<br />

wesrigSi daayena sakiTxi, rom reJisorebsa da prodiuserebs<br />

damoukideblad unda earsebaT. aqedan gaCnda mo-<br />

Txovna, saxelmwifos ara marto „qarTuli filmisTvis“<br />

mieca fuli, aramed sxva proeqtebze da damoukidebel<br />

studiebzec gaenawilebina“.<br />

gaga CxeiZe aseve miiCnevs, rom im axalgazrda reJisor-<br />

Ta mxridan wamosuli ukmayofileba, romlebic fiqrobdnen,<br />

rom „qarTuli filmis“ mier ar unda momxdariyo<br />

kinowarmoebis procesis monopolizacia, gamarTlebuli<br />

iyo: „1992 wels maT scades, daerwmunebinaT ufrosi<br />

Taoba, rom saWiro iyo meti damoukidebloba mieRoT<br />

dedakinostudiisgan. Seqmnes „adam da eva“, sadac buba<br />

xotivari, Temur babluani, nana jorjaZe da sxvebi mu-<br />

Saobdnen“.<br />

wlebis ganmavlobaSi „qarTulma filmma“ ver moaxerxa<br />

saxelmwifos mxridan misTvis dakanonebuli qonebis racionalurad<br />

da saqmisTvis sasargeblod gamoyeneba.<br />

uZravi qonebis nawili gaqiravda da gaiyida, zedmetad<br />

guluxvi saxelSekrulebo pirobebis safuZvelze miwebi<br />

da Senobis farTobebi grZelvadiani ijariT gaica, zogic<br />

aRnagobis uflebiT, rac meijareebs saSualebas aZlevda,<br />

iseTi saxis nagebobebi aegoT, rogorsac moisurvebdnen.<br />

gaga CxeiZe: „ar vici, ramdenad hqonda adgili farul garigebebs,<br />

arc es aris gamoricxuli. albaT adre Tu gvian<br />

imaze, rac maSin xdeboda, viRacam pasuxi unda agos. ar<br />

moxda „qarTuli filmis“ Zireuli reorganizacia“.<br />

asea Tu ise, 90-ian wlebSi „qarTul films“ hqonda<br />

Semosavali, romelic marTalia, kinowarmoebis procesis<br />

sruli svliT aRdgenas ar eyofoda, magram racio


`bevrs miaCnia, rom saaqcio<br />

sazogadoebad `qarTuli filmis"<br />

gardaqmna Secdoma iyo. roca<br />

centraluri dafinanseba Sewyda,<br />

warmoudgeneli iyo `qarTul films~<br />

sakuTari Tavi erCina~.<br />

naluri gankargvis da ganxorcielebis SemTxvevaSi, kinoindustrias<br />

iseT CixSi da absurdul mdgomareobaSi<br />

mainc ar moaqcevda, rogori mdgomareobis Sedegebsac<br />

qarTuli kino dRemde imkis. „qarTuli filmis“ araswori<br />

politika da menejmenti kinoindustriis kolafsis<br />

erT-erTi mniSvnelovani mizezi iyo. SesaZloa, 90-ian<br />

wlebSi ar arsebobda xalxi, romelic axal sistemaze gadarTvaSi<br />

moexmareboda kinostudias an aseTi xalxi iyo<br />

da maT ar hqondaT saSualeba, TavianTi ideebi ganexorcielebinaT.<br />

gaga CxeiZes azriT, ar iyo neba, gaetarebinaT<br />

reformebi, „maT ar icodnen, ra unda ekeTebinaT, ar<br />

iyo xalxi, visac evropuli gamocdileba eqneboda, visac<br />

ecodineboda, ra xdeba evropaSi, rogor unda ganviTarebuliyo<br />

kino“.<br />

kinoqalaqis idea da qarTuli filmis<br />

ganviTarebis fondi<br />

e.w. Zveli kinostudiis teritoriaze arsebuli pavilioni,<br />

romlis erT kedels dResac aqvs gakruli abra<br />

warweriT „adam da eva“, 20-iani wlebis dasawyisSi germane<br />

gogitiZis xelmZRvanelobiT aigo. 1992 wels, axalgazrda<br />

reJisorebis moTxovniT (Temur babluani, buba xotivari,<br />

nana jorjaZe...), „qarTuli filmis“ materialur<br />

bazaze Sps-s saxiT kinostudia „adam da eva“ dafuZnda.<br />

„adam da evas“ TiTqmis mTeli sawyisi kapitali swored<br />

„qarTuli filmis“ iyo. „qarTulma filmma“ sawesdebo<br />

kapitalSi maSin Tbilisis istoriuli pavilioni Seitana.<br />

Tumca, „adam da evas“ mogeba mogvianebiT unda gadanawi-<br />

analizi<br />

lebuliyo ara wilobrivi monawileobis mixedviT, aramed<br />

sxvanairad: mogebis 10% darCeboda „qarTul films“,<br />

xolo danarCeni axal kinostudias.<br />

ramdenime wlis win „adam da evam“ Zveli pavilioni ker-<br />

Zo mewarmeebs axal pavilionSi gaucvala, romelic specialurad<br />

maTTvis diRomSi aSenda. danarCeni uZravi qoneba<br />

(Senobebisa da miwis saxiT), kvlav „qarTuli filmis“<br />

kuTvnilebaSi rCeboda. es adgili qalaqis centrSia da<br />

Sesabamisad komerciulad Zalian Rirebuli. mamuka xazaraZe,<br />

romlis xelSic Zveli pavilioni aRmoCnda, rezo<br />

CxeiZesTan winadadebiT mivida. xazaraZis survili iyo,<br />

SeeqmnaT organizacia, romelic erTdroulad gankargavda<br />

Zvel pavilionsac da mis garSemo arsebul teritoriasac,<br />

axali proeqtidan miRebuli mogebis nawili<br />

qarTuli kinos dafinansebaze wavidoda. ase Seiqmna „kinoqalaqis“<br />

idea. gaga CxeiZe: „es iyo Zalian patriotuli<br />

da kargi SemoTavazeba, romelic siamovnebiT miiRo<br />

rezo CxeiZem. swored im mizniT, rom gaadvilebuliyo<br />

komerciuli saqmianoba da erToblivi qmedeba, Camoyalibda<br />

qarTuli kinos ganviTarebis fondi, romelSic kinostudia<br />

`qarTulma filmma~ anu saaqcio sazogadoebam<br />

cxeli Sokoladi 59


analizi<br />

Seitana uZravi qoneba _ 25 aTasi kvadratis saxiT“ (Zveli<br />

kinostudiis mTeli teritoria). 2005 wels 6 adamianisgan<br />

Semdgari fondi Seiqmna, sadac sami kinostudiis,<br />

xolo sami _ saxelmwifos warmomadgeneli iyo. mamuka<br />

xazaraZem didi investiciis mozidvis pasuxismgeblobac<br />

aiRo, laparaki iyo 50-60 milion dolarze. „kinoqalaqis“<br />

saxiT gakeTdeboda komerciul-kulturuli<br />

centri, romelSic kinostruqturebic moeqceoda, maT<br />

Soris _ kinomsaxiobTa Teatric. xazaraZem warmoadgina<br />

proeqti, arsebobda maketis ori varianti. kinoqalaqSi<br />

iqneboda ramdenime kinoTeatri, agreTve kinos muzeumi,<br />

Tumca, 80% komerciul struqturebs unda daekavebina<br />

(sastumro, maRaziebis qseli da a.S.). gaga CxeiZem, romelic<br />

dRes ukve fondis direqtoria, miuReblad miiCnia<br />

istoriuli pavilionis miuzik-holad gadakeTebis idea:<br />

„fondSi gansxvavebuli mosazrebebi arsebobda. saboloo<br />

jamSi fondi im azrs miemxro, rom komerciuli<br />

riski Zalian didi iyo. SeiZleboda im situaciamde mivsuliyaviT,<br />

rom „qarTul films“ Semosavali ar mieRo<br />

an mogeba ar yofiliyo didi da mniSvnelovani. laparaki<br />

iyo teritoriis gayidvazec, razec fondi ar wavida. pi-<br />

60 cxeli Sokoladi<br />

daTo janeliZe, `jayos xiznebi~, 2009<br />

radad me vfiqrobdi, rom kinostruqturebi aucileblad<br />

unda SenarCunebuliyo da am kompleqsis sadRac<br />

30% Cvens sakuTrebaSi unda yofiliyo. amaze xazaraZe<br />

da misi partniorebi ar wamovidnen. maT mainc miaCndaT,<br />

rom unda Camoyalibebuliyo erTiani saaqcio sazogadoeba,<br />

danawevreba-dayofis gareSe. Cven gveSinoda, rom kinostruqturebs<br />

davkargavdiT. SesaZlebeli iyo droTa<br />

ganmavlobaSi arakomerciulobis motiviT daexuraT kinoTeatri<br />

an kinos muzeumi da gadaekeTebinaT restornad.<br />

aranairi garantia ar iyo. arc is iyo gamoricxuli,<br />

rom odesme biznesi sxva adamianebis xelSi ar gadavidoda,<br />

romlebic kinoTi saerTod ar iqnebodnen dainteresebulni.<br />

da es riski kidev ufro izrdeboda“.<br />

proeqti SeCerda, Tumca qarTuli filmis ganviTarebis<br />

fondi arsebobas ganagrZobs. dRes misi saqmianobis<br />

ZiriTadi nawilia Zveli kinostudiis ijariT gacemuli<br />

farTis iuridiuli kontroli da Zvel meijareebTan<br />

urTierTobis mowesrigeba. meijareebisgan miRebuli<br />

TanxiT mimdinareobs amave teritoriaze ganTavsebuli<br />

dokumenturi filmebis studia „mematianes“ saarqivo masalis<br />

gadarCeva, katalogizacia da Sesanaxad mowesrigeba.<br />

am proeqtis dasrulebis Semdeg anu gazafxulidan<br />

fondi gegmavs, Tavisi mcire biujeti saganmamaTleblo<br />

miznebs dauTmos, SeZlebisdagvarad daafinansos qar-<br />

Tveli studentebis swavla ucxoeTSi, moawyos seminarebi<br />

axalgazrda kinematografistebisa da momavali profesionalebisTvis.<br />

dRes saqarTvelos kinematografiis<br />

erovnuli centri erTaderTi<br />

saxelmwifo dawesebulebaa, romelic<br />

qveyanaSi filmebis warmoebas konkursis<br />

safuZvelze afinansebs.<br />

oTar koSeirZe, `operacia vundelandi~, 1982 nino axvlediani, `besame~, 1989


kinocentri<br />

„rodesac Zvel, totalitaruli saxelmwifosTvis damaxasiaTebel<br />

struqturasa da e.w. axal talRas Soris<br />

dapirispireba Seiqmna, axalgazrdebis saTaveSi eldar<br />

Sengelaia idga. miuxedavad imisa, rom is Zalian didi<br />

xnis ganmavlobaSi da dResac xelmZRvanelobs kinematografistTa<br />

kavSirs, mas aRmoaCnda Zalian kargi alRo da,<br />

faqtobrivad, mixvda saiT unda wasuliyo saxelmwifo<br />

kinopolitika. SevardnaZis dros man mTavrobas Zalian<br />

swori gadawyvetileba miaRebina (rogorc vici, swored<br />

batoni eldaris gavleniT miiRes) _ kanoni kinematografis<br />

saxelmwifo mxardaWeris Sesaxeb. gadawyda, rom kinematografs<br />

sWirdeboda daxmareba saxelmwifos mxridan<br />

da es marTlac kargi iyo. amis gamo, daiwera kanoni, romelic<br />

saqarTvelos parlamentma miiRo da swored am kanonis<br />

safuZvelze Seiqmna saqarTvelos kinematografiis<br />

erovnuli centri“, _ ambobs gaga CxeiZe, romelsac 2005<br />

wlidan sami wlis ganmavlobaSi erovnuli kinocentris<br />

direqtoris Tanamdeboba ekava.<br />

saqarTvelos kinematografiis erovnuli centri dRes<br />

saqarTveloSi kinos sakiTxebSi umaRlesi saxelmwifo<br />

instanciaa da erTgvar kinosaministros warmoadgens. kinocentris<br />

mizani qarTuli kinos ganviTarebis saxelmwifo<br />

mxardaWeris koordinacia da saamisod saxelmwifo<br />

biujetidan gamoyofili Tanxis saTanadod mobilizebaa.<br />

(kinocentris debulebiT gansazRvruli ZiriTadi amocanebia:<br />

kinos ganviTarebisTvis samecniero, sainformacio,<br />

sawarmoo da materialur-teqnikuri bazis srulyofa;<br />

erovnuli kinoproduqciis warmoebis finansuri<br />

mxardaWera; kinos infrastruqturisa da kinoqselis<br />

ganviTarebisTvis saxelmwifo mxardaWeris uzrunvelyofa;<br />

saqarTvelos erovnuli kinoarqivis Seqmna; kinoganaTlebisa<br />

da kinomcodneobis ganviTarebis xelSewyoba;<br />

SemoqmedebiTi da sainJinro-teqnikuri kadrebis momzadebis<br />

xelSewyoba; saerTaSoriso kavSirebis ganviTareba,<br />

saerTaSoriso kinoorganizaciebSi warmomadgenlobis<br />

uzrunvelyofa; kinofestivalebisa da sxva kulturuli<br />

RonisZiebebis, agreTve saerTaSoriso kinofestivalebSi<br />

monawileobis xelSewyoba).<br />

kinocentri 2000 wels Seiqmna da 2003 wlamde misi ZiriTadi<br />

saqmianoba kinostudia „qarTuli filmis“ mier<br />

dawyebuli srulmetraJiani filmebis dasruleba iyo.<br />

2005 wlidan ki misi struqturuli cvlileba moxda da<br />

daiwyo sainformacio bazebis mobilizeba, saganmanaTleblo<br />

proeqtebis ganxorcieleba, kinoeqsportis meqanizmebis<br />

daxvewa, kavSirebis damyareba ucxoel kolegebTan,<br />

festivalebis saxiT qarTuli kinematografis CarTva<br />

ucxour kinoprocesebSi da kinomemkvidreobis dacvaze<br />

zrunva. 2008 wels kinocentris xelmZRvaneloba Seicvala,<br />

romelmac „qarTuli kinos ganviTarebis strategia“<br />

SeimuSava, anu es aris gegma, romlis mTavari misia kinoseqtoris<br />

gaZliereba erovnul doneze da saerTaSoriso<br />

asparezze misi konkurentunarianobis amaRlebaa.<br />

analizi<br />

marTalia proeqtis `kinematografis ganviTarebis strategiis~<br />

prezentacia gasuli wlis oqtomberSi kulturis,<br />

sportisa da ZeglTa dacvis saministroSi gaimarTa,<br />

Tumca is jer kidev ar damtkicebula Sesabamisi struqturebis<br />

mier.<br />

kinowarmoebis problemebi<br />

1990-dan 2000 wlamde saqarTveloSi 43 mwarmoebeli<br />

kinokompania Seiqmna, aqedan sami mxolod dokumentur<br />

filmebze muSaobda, erTi animaciurze, danarCenebi ki<br />

ZiriTadad, mxatvrul da mcire raodenobis dokumentur<br />

filmebs Sereulad awarmoebdnen. 43 organizaciidan<br />

ocdaeqvss 90-ian wlebSi (umetesobas ki mTeli arsebobis<br />

manZilze) mxolod TiTo filmi aqvs warmoebuli.<br />

zogierTis maqsimumi ki mTeli dekadis ganmavlobaSi 6<br />

filmia. ramdenime maTgani („sxivi“, „+1“, „dro“, „adami da<br />

eva“, „noe“, „sameba“, „freska“, „kavkasioni“, „orbi“, „kvali“)<br />

„qarTuli filmis“ materialur-teqnikur bazaze<br />

Seiqmna da realurad damoukidebel Sps-ebs arc warmoadgendnen.<br />

CamoTvlili kinostudiebis TanamSromlebs<br />

saxelmwifo biujetidan gamoyofili Tanxidan xelfass<br />

isev da isev „qarTuli filmi“ uxdida. erTi SexedviT absurduli<br />

situaciis detalebSi Caxedva am statiis amocana<br />

araa, magram rogorc faqti, rbilad rom vTqvaT,<br />

sainteresoa. mniSvnelovani isaa, rom „qarTuli filmis“<br />

msgavsma „restruqturizaciam“ qarTuli kinowarmoebis<br />

bedze arcTu ise kargi gavlena iqonia.<br />

dRes saqarTvelos kinematografiis erovnuli centri<br />

erTaderTi saxelmwifo dawesebulebaa, romelic qveyana-<br />

Si filmebis warmoebas konkursis safuZvelze afinansebs.<br />

2000 wlidan 2003 wlamde kinocentrma monawileoba mii-<br />

Ro kinostudia „qarTul filmSi“ 9 srulmetraJian da 2<br />

moklemetraJian animaciur filmze dawyebuli muSaobis<br />

dasrulebaSi. xolo 2003 wlidan moyolebuli dRemde kinocentri<br />

kidev 11 srulmetraJiani, 10 moklemetraJiani<br />

mxatvruli, 12 moklemetraJiani sadebiuto, 16 dokumenturi,<br />

6 animaciuri filmis Tanadamfinansebelia.<br />

kinowarmoebis sferoSi kinocentris politika orientirebulia<br />

iseTi proeqtebis dafinansebaze, romlebic<br />

kinematografis mxatvrul ganviTarebas uwyobs xels<br />

da e.w. potenciur safestivalo kinod iTvleba. magram,<br />

rogorc ukanasknelma welma gviCvena, kinematografistebi<br />

saqarTveloSi komerciuli filmebiTac arian dainteresebulni,<br />

romlebic maT popularobas adgilobriv<br />

bazarze moupoveben. garda saerTaSoriso kinofestivalebisken<br />

mizanmimarTuli filmebis avtorebisa, saqarTveloSi<br />

sxva tipis prodiuserebic gaCndnen. isini<br />

ufro metad lokalur mayurebelze akeTeben gaTvlas<br />

da qveynis Sida bazarze aqtiurad damkvidrebisTvis<br />

ibrZvian („idiotokratia“, „rac yvelaze Zalian giyvars“,<br />

„rac yvelaze Zalian giyvars 2“, „gogona slaididan“).<br />

>>> gagrZeleba gv. 108<br />

cxeli Sokoladi 61


specproeqti<br />

sazRvrebi<br />

ideis avtori: ana korZaia-samadaSvili<br />

ilustracia: maia sumbaZe<br />

`gveraferi gavige. mTeli bavSvoba es sazRvari, berlinis<br />

kedelze gacilebiT metad, Cemi piradi rkinis farda iyo.<br />

auRebeli. gayinuli. Rrma, bneli wylis Txrili. boboqari<br />

talRebis kedeli. adgili, sadac yoveldRe vxedavdi, Cemi<br />

samyaro sad mTavrdeboda.<br />

axla ki wesieri mowmobac ar mqonda _ da gamiSves. ori wuTic<br />

da SvedeTis karibWe gaixsneba. ise gavSterdi, rom udanaSaulo<br />

gogos roli sul damaviwyda da gaxevebulma gadavixade<br />

madloba.<br />

roca gemi navsadgomidan gavida, gembanze avedi. zasnics<br />

Sevcqerodi da cremli mdioda.<br />

guli ar amCuyebia, risxva momawva. ra banaluri ambavi yofila.<br />

yoveldRiuri, arafrismTqmeli. ubralod, SvedeTis sazRvari.<br />

gaiareT, aq sayurebeli araferia, gaiareT~.<br />

klaudia ruSi<br />

.


fotoproeqti<br />

specproeqti


specproeqti<br />

Sveduri borani<br />

klaudia ruSi<br />

baltiis zRvasTan gavizarde. iseve,<br />

rogorc dedaCemi, babuaCemi, misi<br />

mSoblebi da maTi mSoblebi, da maTi<br />

mSoblebi da ase... 500 wlis ganmavlobaSi<br />

Cemi winaprebi kapitnebi da kapitnis<br />

colebi iyvnen. mTeli dinastia,<br />

Zveli gvari da ucvleli samSoblo,<br />

rogorc wesi da rigia: vustroveli<br />

bradheringebi fiSlandiidan. deda-<br />

Cems gaumarTla, rom gogod gaCnda.<br />

gvaris gamgrZelebels bebia da babua<br />

sruli seriozulobiT silvestrs<br />

daarqmevdnen. silvestr bradheringi<br />

fiSlandiidan. aseTi rameebi meniuSi<br />

weria xolme.<br />

Cemi biologiuri mama dedaCemis<br />

ocnebis mamakaci ar yofila, magram<br />

ojaxur koncefciaSi kargad jdeboda.<br />

mxolod da mxolod sazRvao Zalebis<br />

oficeri iyo, Tan saqsoneli,<br />

magram kapitani.<br />

is riugenis Crdilo dasavleT kideSi<br />

msaxurobda. marcxniv Tu gavuyvebodiT,<br />

hidenis tbas mivadgebodiT,<br />

sadRac iq, zRvis meore napirze<br />

ki SvedeTis samefo iyo. maSin karl<br />

gustavis da silvia zomerlaTis Sesaxeb<br />

araferi msmenoda, magram SvedeTi<br />

zRapruli qveyana iyo CemTvis. ocnebis<br />

mxare. adgili, sadac ar gviSvebd-<br />

64 cxeli Sokoladi<br />

nen, sadac daTviviT didi da Ronieri<br />

kacebi cxovrobdnen, qalebi `ABBA~s<br />

agnesas hgavdnen da yvela feradi<br />

bafTebiT cekvavda `maisis xis~ gar-<br />

Semo. me ase warmomedgina. mxiaruli<br />

qveyana, qera xalxiT savse.<br />

kunZulis aRmosavleTiT, zasnicidan,<br />

dReSi orjer gemi treleborgSi<br />

gadioda. Sveduri borani. sul Canda,<br />

zRvas seravda, iqiT-aqeT, Zalian<br />

nela, TiTqos horizontis gaswvriv,<br />

rogorc Cans, sanapiro zolis paralelurad.<br />

me da dedaCemi ki yovel<br />

zafxuls visxediT da deda TeTr<br />

gems gascqeroda.<br />

Cemi erT-erTi yvelaze adreuli<br />

mogoneba swored es suraTia. bakenbergis<br />

ukacriel sanapiroze varT,<br />

kldeebTan, romlebsac mercxlebi<br />

dastrialeben. TeTri sabavSvo qudi<br />

maxuravs, SiSveli dedis kalTaSi vzivar<br />

da xels viqnev, xels vuqnev did<br />

gems. deda mkocnis da yurSi CamCur-<br />

Culebs: gpirdebi, erT dRes am borniT<br />

gavcuravT, Sen da me, baltiis<br />

zRvis sxva napirebisken. damijere,<br />

ase iqneba.<br />

wlebi gavida, Cemi mSoblebi gaiyarnen,<br />

Cven berlinSi gadavsaxldiT.<br />

magram ramdenjerac Svedur borans<br />

davinaxavdiT xolme, deda Tvalebs<br />

xeliT iCrdilavda, zRvas miacqerdeboda<br />

da Cumad oxravda. erT dResac<br />

iqneba da am borans gavyvebiT.<br />

ar gavyolivarT.<br />

mere bevrjer mifiqria da miocnebia,<br />

ra adgilas SeiZleboda treleborgSi<br />

mimaval malmos eqspresSi damalva,<br />

an sxva ra gziT movaxerxebdi<br />

SvedeTSi gadaparvas. aq xom berlini<br />

ar iyo, arc mavTulxlarTebi Canda<br />

da arc guSagebi dadiodnen. es xom<br />

zRvaa. raRacnairad mainc unda xerxdebodes<br />

meore napirze gadasvla..<br />

maSin ar vicodi, ramdeni adamiani<br />

daiRupa baltiis zRviT gaqcevis mcdelobisas,<br />

ar vicodi, rom skandinaveli<br />

meTevzeebi TavianT badeebSi<br />

wlebis ganmavlobaSi gvamebs poulobdnen,<br />

da rom Cemi sayvareli zRva<br />

gdr-m sasikvdilo xafangad aqcia. es<br />

rom mcodnoda, albaT zRvaSi veRarc<br />

vibanavebdi.<br />

bebiaCemi StralzundSi cxovrobda.<br />

iseve, rogorc dedaCemma, Tavisi<br />

kapitani da fiSlandia manac miatova.<br />

rogorc ki saSualeba eZleoda,<br />

umalve hidenis tbaze miemgzavreboda<br />

xolme: 2,50 marka noidorfamde,<br />

3,00 marka vitemde da 3,50 qloste


amde. cxadia, bebia Stralzundis<br />

navsadgomSi yvela bileTis gamyidvel<br />

qalbatons icnobda da, cxadia,<br />

zasnicis mebileTe qalbatonebTanac<br />

kargi urTierToba hqonda. da ai,<br />

1989 wlis 10 noembris dilas bebia-<br />

Cemi, aRmosavluri koniakis boTliT<br />

jibeSi, Stralzundis navsadgomSi gamocxadda<br />

da qalbatonebs daxmareba<br />

sTxova. zasnicidan treleborgSi mimavali<br />

gemis bileTebi undoda, ori<br />

gza, 1989 wlis 24 dekembrisTvis. es<br />

misi saSobao saCuqari iyo. Sveduri<br />

borniT mogzauroba. baltiis zRvis<br />

meore napirisken.<br />

im Soba dRes boranma lamis erTi<br />

saaTiT daigviana da treleborgis-<br />

Tvis dro aRar darCa. gembanidan<br />

mainc gadavediT. SvedeTis 10 wuTi.<br />

uSno, usaxelo navsayudeli, sawarmoo<br />

nagebobebi, wvimisgan ganacrisferebuli<br />

garemo, magram SvedeTi.<br />

rogorc iqna. Cveni mainc gavitaneT.<br />

im qveynisa cota meti mxolod xuTi<br />

wlis Semdeg vnaxe. erTi weli italia-<br />

Si vswavlobdi da bevr skandinavels<br />

davumegobrdi. aprilis dasawyisSi<br />

boloniidan yvelani gaiqcnen, radgan<br />

pos zeganze metismetad dascxaT.<br />

me maiss mamacurad gavuZeli, Cemi<br />

megobari Sarlota ivnisis bolomdec<br />

ki darCa. mere ramdenime Svedma<br />

studentma agvistoSi gotlandiaSi<br />

dagvpatiJa. SvedeTi Zalian momewona.<br />

xalxi Tbili iyo, saxlebi _ ulamazesi,<br />

da yvela IKEA-s katalogidan<br />

gadmosuls hgavda. oraguli da arayi<br />

yvelgan hqondaT. polaruli samoTxe.<br />

malmos eqspresiT jer zasnicSi<br />

gavemgzavreT, mere gemze avediT da<br />

SvedeTisken aviReT gezi. yvelaferi<br />

kargad aewyo. bebiaCemis mosanaxuleblad<br />

yovelTvis malmos eqspresiT<br />

miwevda xolme mgzavroba. martivi<br />

mizezis gamo. rac 6 wlisa moviyare,<br />

berlinidan, ZiriTadad, martoka<br />

mivdiodi xolme bebiasTan. malmos<br />

eqspresi Stralzundamde mxolod samjer<br />

Cerdeboda, amitom Zalian mcire<br />

albaToba rCeboda imisa, rom sadguri<br />

amereoda, araswor matarebelSi<br />

avidodi an saidanme gadmovvardebodi.<br />

Sesabamisad, wlidan wlamde am ma-<br />

tarebelSi vijeqi. es Zalian maxalisebda,<br />

radgan vicodi, rom zasnicSi<br />

matarebels boranze gadaiyvandnen da<br />

mere is treleborgidan gaagrZelebda<br />

gzas. garda amisa, matarebels saxelic<br />

kargi erqva: malmos eqspresi.<br />

Soreuli, usazRvro samyaros Zaxili.<br />

me ki StralzundSi, riugendamis sadgurSi<br />

Cavdiodi. yuradReba, karebi<br />

iketeba da frTxilad, matarebeli<br />

gadis.<br />

amjerad me da Sarlota matareblidan<br />

ar CavsulvarT da pirvelad<br />

gaviare gza malmomde. kmayofilebas<br />

ver vmalavdiT. magari iyo _ mivemgzavrebiT!<br />

1996 wels, roca Sveduri borniT<br />

mesamed vimgzavre, bavSvoba wamomewia.<br />

mindoda, zafxulis buniobas<br />

CrdiloeT SvedeTSi Sevxvedrodi. 19<br />

ivnisi iyo da Cems piradobis mowmobasac<br />

da evropul pasportsac im dRes<br />

gasdioda vada. es zed wasvlis win aRmovaCine.<br />

germanul uwyebebSi sirbilis<br />

dro aRar darCa, amitom araferi<br />

damrCenoda _ egeb da gamimarTlos.<br />

malmos eqspresi sadRac Ramis orze<br />

Cavida zasnicis navsadgomSi. egeb gamimarTlos<br />

da aRaravin amovides, Tu<br />

arada, Tavs movimZinareb da egeb ver<br />

SemamCnion. Tu gaWirda, patara gogosaviT<br />

moviqcevi: gafarToebuli Tvalebi,<br />

tkbili luRluRi, umweo caxcaxi.<br />

yovelTvis Wris. imedia, guli<br />

mebaJeebsac unda hqondeT.<br />

ise, mTlad darwmunebulic ar viyavi,<br />

rom gavZvrebodi, imitom rom vadagasuli<br />

sabuTi erTia da manqanebis<br />

sadgomis qviTris arqona _ sul sxva.<br />

aseTi fiqri mitrialebda.<br />

zasnicSi CavediT, matarebeli rweva-rweviT<br />

gemis mucelSi Sevida da<br />

mesazRvreebis jeric dadga. bolos<br />

viRaca movida, mRviZars Tavze damadga<br />

da sabuTi momTxova. mivawode da<br />

brZnulad vecade, TariRi ceraTiTiT<br />

damefara. amaod. mebaJes wamis measedi<br />

dasWirda imisaTvis, rom maxvili<br />

TvaliT problemas Caswvdomoda.<br />

`qaliSvilo, Tqvens mowmobas ori<br />

saaTis win gauvida vada~.<br />

kai. Tvalebi farTod gavaxile: `ese<br />

igi, SvedeTSi ar SemiSveben?~<br />

specproeqti<br />

pasuxi ar gaucia, miTxra, momyevio.<br />

ukve vxedavdi, rom borkilebi damades,<br />

moxeleebis gacurebisTvis an<br />

qveyanaSi ukanonod Sesvlis mcdelobiTvis<br />

damapatimres...<br />

mere ki ai, ra moxda: gverdiT<br />

ganyofilebaSi gamiyvana, ujridan<br />

fotoaparati amoiRo da mkiTxa, xurda<br />

ar maqvs, aTi marka geqnebaTo. mere<br />

suraTi gadamiRo da axali mowmoba<br />

damimzada.<br />

sul ubralod.<br />

veraferi gavige. mTeli bavSvoba es<br />

sazRvari, berlinis kedelze gacilebiT<br />

metad, Cemi piradi rkinis farda<br />

iyo. auRebeli. gayinuli. Rrma, bneli<br />

wylis Txrili. boboqari talRebis<br />

kedeli. adgili, sadac yoveldRe vxedavdi,<br />

Cemi samyaro sad mTavrdeboda.<br />

axla ki wesieri mowmobac ar mqonda<br />

_ da gamiSves. ori wuTic da Svede-<br />

Tis karibWe gaixsneba. ise gavSterdi,<br />

rom udanaSaulo gogos roli sul<br />

damaviwyda da gaxevebulma gadavixade<br />

madloba.<br />

roca gemi navsadgomidan gavida,<br />

gembanze avedi. zasnics Sevcqerodi<br />

da cremli mdioda.<br />

guli ar amCuyebia, risxva momawva.<br />

ra banaluri ambavi yofila. yoveldRiuri,<br />

arafrismTqmeli. ubralod,<br />

SvedeTis sazRvari. gaiareT, aq sayurebeli<br />

araferia, gaiareT.<br />

veRar gaviare. cxviridan skvintli<br />

mdioda, maxsendeboda, rogor mewureboda<br />

xolme guli, roca am TeTr<br />

gems vxedavdi. maxsendeboda, rogori<br />

SegrZnebaa, roca samyarodan gariyuli,<br />

aRmosavleTSi datusaRebuli da<br />

daviwyebuli xar.<br />

imwams mivxvdi, rom Sveduri borani<br />

Cemi saSveli iyo. me aRar viyavi ususuri<br />

gogo, baltiis zRvis piras rom<br />

idga, `maT~ Cems cxovrebasTan xeli<br />

aRar hqondaT da usamarTlod mas ve-<br />

Raravin ganagebda. SvedeTi da borani<br />

araferSuaSia; saubaria Tavisuflebaze,<br />

romelic horizontze moCans.<br />

1996 wlis 20 ivnisis Rames Cavedi.<br />

moajirTan videqi da vxedavdi, rogor<br />

qreboda RameSi zasnicis sina-<br />

Tleebi.<br />

cxeli Sokoladi 65


specproeqti<br />

When I’m 64<br />

ana korZaia-samadaSvili<br />

erTi akviatebuli sizmari mqonda,<br />

arc cudi, arc kargi, ubralod,<br />

cxovrebis Tanmxlebi iyo: bnel SesasvlelSi<br />

kars vaReb. derefanSic<br />

bnela, magram es araferia, ar me-<br />

Sinia, radgan iqaurobas Cinebulad<br />

vicnob. Sesasvlelidan or nabijSi,<br />

xelmarcxniv, saxelurs vpoulob,<br />

patara oTaxSi Sevdivar, Suqs van-<br />

Teb da vxedav erT mxares wignis<br />

Taroebs, meore mxares _ logins,<br />

win _ Zvel karadas. Zalian dalagebulia<br />

es oTaxio, ver ityvi, magram<br />

esec araferia. Sevdivar am oTaxSi,<br />

Tarodan wigns viReb, stafilosfer<br />

toms, `uTavo mxedari~, dawolas<br />

da wakiTxvas vgegmav da Zalian<br />

kargad vgrZnob Tavs, imitom, rom<br />

es sinamdvileSi arasodes naxuli<br />

oTaxi Cemia, Cemi saxlia.<br />

didxans vxedavdi am sizmars, mere<br />

_ aRara, bolos mimaviwyda kidec.<br />

sul cota xnis winaT, erTi wignis<br />

koreqtura unda gamekeTebina.<br />

amonabeWdi Taroebze davde _<br />

66 cxeli Sokoladi<br />

ra meCqareba? mTavaria, Cabarebis<br />

bolo vada guSin ar iyos... hoda,<br />

erT dResac mivedi saxlSi da vifiqre,<br />

namusic kargi saqonelia,<br />

jandabas, Sevudgebi-meTqi saqmes.<br />

Sevedi oTaxSi, avanTe Suqi da Tarodan<br />

gadmoviRe ara stafilosferi<br />

tomi, aramed A4-ze amobeWdili<br />

wigni, gind daijereT, gind _ ara,<br />

`uTavo mxedari~. da umalve vicani:<br />

erT mxares _ wignis Taroebi, meore<br />

mxares _ logini, win _ Zveli karada.<br />

Zalian dalagebulia es oTaxio,<br />

ver vityvi, magram ai, dardi, imitom,<br />

rom manamde sizmarSi asgzis<br />

naxuli oTaxi Cemia, Cemi saxlia, da<br />

Tu vinmes ar moswons, SeuZlia, sul<br />

ar Sexedos; me iq Zalad SeTreuli<br />

aravin minaxavs.<br />

. . .<br />

is, rasac qoneba hqvia, CemTvis<br />

amouxsnel gamocanad darCa. Cemi<br />

sabralo, sabWoeTSi Camoyalibebuli<br />

tvini verafriT ver xvdeba,<br />

ratom unda iyidos kacma veneciis<br />

romelime palaco. rad minda? ramden<br />

oTaxSi unda daviZino? amis-<br />

Tana ra unda gamasuqos gamCenma,<br />

rom Cveulebriv derefanSi ver gaviaro?<br />

verafriT vxvdebi, ratom<br />

yiduloben adamianebi saxlebs dedamiwis<br />

sxvadasxva mxareebSi _ Tu<br />

amdeni fuli meqneba, yvelaze karg<br />

sastumroebSi vicxovreb, yvelaze<br />

gemriel kerZebs SevWam, swored<br />

imas vnaxav, rac gamixardeba, da am<br />

dros araferze vidardeb, radgan<br />

_ damijereT, Cemxela qalisa tyuilic<br />

daijereba, _ sakuTreba Tavis<br />

tkivilia da meti araferi.<br />

ara, kidev erTi ramaa: damRupveli,<br />

ZirgamomTxreli, cxovrebis<br />

Semcvleli siyvaruli. miSveleT,<br />

xalxo! me Seyvarebuli var!<br />

me miyvars saxli, da me, qals, romelmac<br />

zustad icis, rom kerZo<br />

sakuTrebis nebismieri forma, TviT<br />

ojaxic ki, totaluri mamaZaRlobaa,<br />

Cemi, sakuTari saxli miyvars,


da imis warmodgenaze, rom is SeiZleba<br />

odesme Cemi aRar iyos, guli<br />

miCerdeba.<br />

rac erTad varT, sxva qveyana-<br />

Si cxovrebis azri aRar momsvlia.<br />

saxlma Tbiliss, rogorc Cans, saSviliSvilod<br />

mimaWeda. mis WerqveS<br />

gaTenebuli ramdenime Ramis Semdeg<br />

sxvagan darCena aSkarad aRar mixaria<br />

da sul avtopilotic rom mWirdebodes,<br />

mainc mivaRwev, simRer-simReriT:<br />

`When I’m 64...~ me misi iseTi<br />

erTguli var, rom Tavadac mikvirs,<br />

da saxlic amiT mpasuxobs: yovel-<br />

Tvis miRebs, Cemi misvla yovelTvis<br />

uxaria da upirobod vuyvarvar.<br />

rac ar unda vqna, vuyvarvar. Cven<br />

Tormeti welia, erTmaneTze vgiJdebiT.<br />

mas mere, rac Cems cxovrebaSi<br />

es saxli gaCnda, gavuge maT, vinc<br />

quCis brZolebSi iRupebodnen. gasagebi<br />

gaxda gamoTqma: `vai usaxlkaros~.<br />

axla mesmis, ratom iTvleboda<br />

saxl-karis gadawva ojaxis<br />

wevris mkvlelobis tolfasad. mas<br />

mere, rac saxli myavs, CemTvis laparaki<br />

damCemda, yovel SemTxvevaSi,<br />

gareSe Tvali verasodes mixvdeba,<br />

rom saxls velaparakebi, xolo Tu<br />

mixvda, da, miT umetes, teqsti Tu<br />

gaigona _ ehehei, aniCka, es ra mogsvlia!<br />

`salami, saxloviC! _ vRriancelob<br />

karis gaRebisas, _ xom xar magrada<br />

da magrada?~<br />

`aba, Sen ici da Senma saxlobam! _<br />

vubareb gasvlisas, _ Sen dardi ar<br />

gqondes, male Camoval da silamazeebs<br />

Camogitan~.<br />

da Camomaqvs kidec. saCuqari imas,<br />

saCuqari amas da erTic _ saxls.<br />

aTasgvari sisulele, oRond praqtikuli,<br />

rom saxlovskis zedmeti<br />

bargi ar avkido. me ki baraqians vikideb<br />

xolme: zurgiT maqvs naTrevi<br />

Tujis sakidebi, uzarmazari qva<br />

_ sanaTuri, romelic saxlovskis<br />

klimaturi Taviseburebebis gamo,<br />

vaglax, gacocxlda (ar gamifrenia,<br />

marTla: stalaqtiti Tu stalagmiti<br />

yofila da gubis dayeneba dasCemda).<br />

mudmivi stumrebic ukve Cemi<br />

ki ara, saxlis stumrebi arian da<br />

misTvis zrunaven: anTiam saferfle<br />

moutana, ueWvelia, sadRac awapnili,<br />

evem jibe gaukeTa _ vardisferi<br />

konverti, romelic krizisis fonze,<br />

vaglax, carielia, magram arsebobs.<br />

Cemi da saxlis Wiqebi Tbilisis Ramis<br />

cxovrebaze srul warmodgenas<br />

iZleva, TeTreuli stumrebis hipur<br />

suliskveTebaze metyvelebs,<br />

xolo temperatura imis dasturia,<br />

rom мы в воде ледянной не тонем и в<br />

огне почти не горим...<br />

mavanni mixsniT, rom es saxli<br />

unda gavyido da sxva unda viyido,<br />

radgan saxli moxucia, avadaa, da<br />

mTlad Tavxedebi imis Tqmasac ki<br />

mibedaven, rom misi sneuleba Sei-<br />

Zleba gadamdebi aRmoCndes. Zalian<br />

Wkvianuri rCevaa: Cemi didi siyvaruli<br />

iseT tips unda davuTmo,<br />

romelsac is moxucad, avadmyofad<br />

da fuWad miaCnia, romelic masTan<br />

kontrabanda<br />

gigi guledani<br />

Cemi sofeli svaneTSi, ruseTis<br />

sazRvarTanac axlosaa da afxazeTis<br />

sazRvarTanac. is iTvleba<br />

xeobis centralur dasaxlebad,<br />

magram arc erT rukaze araa datanili,<br />

miuxedavad imisa, rom<br />

gacilebiT ufro patara garSemo<br />

soflebi (da rukebze zogjer amave<br />

soflis calkeuli ubnebic ki)<br />

aRniSnulia xolme, magram mTlianad<br />

sofeli _ arasdros. ra Sei-<br />

Zleba iyos amis mizezi, eSmakma<br />

uwyis. mamaCems vkiTxe, ar icoda.<br />

megobrebs vuTxari da, _ raime<br />

specproeqti<br />

erTad ki ar icxovrebs, aramed TavisTvis<br />

amuSavebs, da RamiT martos<br />

datovebs, da awyeninebs, da dascinebs...<br />

ara!<br />

mogaxsenebT, briyvebo, rom samSoblos<br />

da saxls ar vyidi, rom deda<br />

moxucic dedaa, rom Tu karg gamokvlevas<br />

CaitarebT, Tqven ufro<br />

avadmyofebi aRmoCndebiT (hehe!), me<br />

ki saxli arafers gadamdebs, radgan<br />

raqitis asaki gamivida, jansaRi<br />

saxsrebi maqvs da kameliebiani qalbatonis<br />

namdvil ambavs Cemze veravin<br />

moyveba. ololo Tqven!<br />

es Cemi sayvareli sazRvaria:<br />

zRurbli, romelsac gadavabijeb _<br />

da SenTan var, saxlovski.<br />

dae, iwvimos, iTovos _ TavSi qva<br />

ixalos da mucelSi samarTebeli! kedlebi<br />

sqelia, mtkice, saxuravamde ki<br />

Zalian Soria. dae, iyefon quCis ZaRlebma<br />

_ axlos mainc ver movlen, Cveni<br />

mura yvelas moereva. mere ra, rom<br />

xandaxan uadgilo adgilebidan wyali<br />

gvasxams _ egeTebi gadagvitania? mere<br />

ra, rom qalaqis mesveurebma pativi<br />

dagvdes da zogi kari ar gveReba da<br />

zogi ar gveketeba _ Cvens garda aq<br />

Zvirfasi araferia, da Cveni waRebac,<br />

me Tu mkiTxav, ar Rirs. ase rom, Sen<br />

nurafris dardi nu geqneba, Sen rogor<br />

Segelevi, saxlovski. sadRa vipovi<br />

SenisTana CemisTana saxls?<br />

da vicxovrebT ase, me da Cemi<br />

saxlovski, da erTmaneTi Zalian<br />

gveyvareba, maSinac, roca 64-is gavxdebi.<br />

saidumlo obieqtebi xom ar ariso;<br />

meTqi, ra sisulelea...<br />

ra saidumlo obieqti _ erTi<br />

klubia soflis centrSi naxevrad<br />

gamocvlili, erTi samsarTuliani<br />

skola, sasaflao, axali eklesia,<br />

Zveli maRaziebi, bevri kalmaxi<br />

cxeli Sokoladi 67


specproeqti<br />

mdinareSi (romelzec soflidan<br />

mdinaris saTaveebisken asuli<br />

xalxi dinamitiT nadirobs xolme)<br />

da axali fexburTis moedani.<br />

klubs SarSan gamoucvales gadaxurva,<br />

oRond marto nawilobriv,<br />

imitom, rom `centridan~ gamoyofili<br />

fuli mTel saxuravs ar eyo<br />

da aseve axal fexburTis moedans<br />

sami wyeba rkinis bade standartuli<br />

modeliT karebebs ukan<br />

aqvT, maSin roca am SemTxvevaSi<br />

mdinaris gaswvriv unda hqonoda,<br />

radgan, rogorc wesi, swored<br />

mdinareSi gadafrenili burTebi<br />

ikargeba xolme yvelaze xSirad.<br />

swored aq bolo omis dros,<br />

aTi agvistos dilas aivanze rom<br />

gamovedi da Cem pirdapir marmarilos<br />

myinvars avxede, zed<br />

uzarmazari asoebiT ewera: `vania,<br />

Celiabinsk. avgust, 2008~, razec,<br />

ra Tqma unda, elda meca, magram<br />

ezoSi wyaroze piri rom davibane,<br />

myinvars xelmeored avxede,<br />

aRmoCnda, rom warwera sizmridan<br />

gadmoyolili halucinaciis nawili<br />

iyo.<br />

bolodroindeli sizmrebidan<br />

ki ramdenime iyo iseTi, romle-<br />

68 cxeli Sokoladi<br />

bic ase Tu ise sazRvrebis darRvevas<br />

an gadalaxvas ukavSirdeboda.<br />

erTi xdeboda rokis gvirabSi,<br />

erTi saqarTvelo-somxeT-azerbaijanis<br />

sazRvarze, erTi Turqe-<br />

Tis sazRvarze, erTic tajikeTavRaneTis,<br />

sadac TiTqos me da<br />

Cemi megobari sayofacxovrebo<br />

teqnikis haSiSze gadasacvlelad<br />

CavediT.<br />

am oTxi siuJetidan mxolod<br />

TurqeTis sazRvris epizodi dasrulda<br />

tragikulad _ specnazis<br />

snaiperebma umowyalod Cacxriles<br />

TurqeTidan gadmosuli samxedro<br />

jipi da adgilze myofma<br />

televiziam Tavisi mikroavtobusidan<br />

satelitebze gadasca manqanidan<br />

gadmosuli dasisxlianebuli<br />

koreeli jariskacis saxe.<br />

saidan moxvda koreeli jariskaci<br />

Turqul samxedro jipSi da<br />

ratom gamoarRvia am adamianma<br />

TurqeT-saqarTvelos sazRvari,<br />

amoucnobi darCa. fonis specanalizma<br />

perimetrze veranairi radiacia<br />

ver aRmoaCina.<br />

am erTis garda, danarCeni `sasazRvro<br />

epizodebi~ bednierad<br />

sruldeboda xolme. maxsovs,<br />

rokis gvirabidan ruseTisken<br />

sul xoxviT gavaRwie da rusi<br />

mesazRvreebiT garSemortymuls<br />

fotokamerebis Cxakunis meti<br />

aRaraferi mesmoda, magram mixaroda,<br />

rom mSvidobiT gadavrCi.<br />

im wuTas xelSi meWira sicocxlis<br />

ori garantia _ bevri Jurnalisti<br />

garSemo da ucxo, magram simpaTiuri<br />

axalgazrda kaci pijak-<br />

Si, romelic operatorebis ukan<br />

idga, gabrwyinebuli saxiT Tvals<br />

mikravda da TiTebiT maCvenebda<br />

gamarjvebis niSans (`V~). mivxvdi,<br />

rom is CemiT amayobda.<br />

saqarTvelo-somxeT-azerbaijanis<br />

sazRvarze me da Cemi megobari<br />

visxediT maRlobze, xan<br />

erT qveyanas gadavxedavdiT, xan<br />

meores da yurSi ratomRac sa-<br />

galoblebi Cagvesmoda. `samxreT<br />

sazRvarze cvlilebebi ar aris~,<br />

_ CavZaxeT bazas raciaSi.<br />

tajikeTs rac Seexeba, mand<br />

me da Cemma megobarma ubralod<br />

areulobiTa da rusul-tajikuri<br />

korufciiT visargebleT. tajikur<br />

(anu yofil sabWoTa) sazRvars<br />

maSin (90-ianebSi, da albaT<br />

dResac) rusebi akontrolebdnen.


Talibebi RamRamobiT masobrivi<br />

SturmebiT awvebodnen avRaneTidan.<br />

sazRvrispira srolaSi<br />

bevri ixoceboda, magram amasTan<br />

erTad iyo TanamSromlobis sanimuSo<br />

magaliTebic, da Sedegad,<br />

duSanbedan wyvetilad wamosuli<br />

opiatebis TeTri nakadebi moZme<br />

respublikebSi regularulad nawildeboda.<br />

asrulebda Tu ara Tavis funqcias<br />

tajikuri sazRvari? ra Tqma<br />

unda, asrulebda, Tu davuSvebT,<br />

rom sazRvari aris xazi romelic<br />

or samyaros erTmaneTisgan mijnavs.<br />

ras akavebdnen rusi mesazRvreebi<br />

_ Talibebis gavlenas<br />

Tu narkotrafiks? albaT ufro<br />

Talibebs, radgan narkotrafiki,<br />

rogorc ukve vTqviT, isec da<br />

asec awyobilad muSaobda. eWvi<br />

maqvs, rusebs egonaT, rom Talibebs<br />

tajikeTze ideologiuri<br />

gavlenis gavrceleba undodaT,<br />

arada, eseni sinamdvileSi, ubralod<br />

narkotrasebisTvis ibrZodnen.<br />

SeZles Tu ara mxareebma TavianTi<br />

miznis miRweva? eSmakma<br />

uwyis. arc maSin da arc axla<br />

amaze detalur informacias ar<br />

vflob, am geopolitikur frontebze<br />

me WianWvelas wonac ki ar<br />

maqvs _ ubralod cifruli kamerebis<br />

partia gadavcvale ramdenime<br />

kilo haSiSSi (es iyo da es)<br />

da wamovedi TviTmfrinaviT ukan.<br />

sxvaTa Soris, arc duSanbesa da<br />

arc Tbilisis aeroportebSi wi-<br />

Teli (sasazRvro kontrolis)<br />

xazi ar gadamikveTia. ra saWiroa<br />

zedmeti beWdebi pasportSi?<br />

mokled, Cemi mokrZalebuli<br />

gamocdilebiT, yvela sazRvari<br />

akrZalvaze mianiSnebs. Tu Cven<br />

winaa sazRvari, es imas niSnavs,<br />

rom amis iqiT raRacis gakeTeba<br />

ar SeiZleba. kargia Tu ara es?<br />

mTavari sazRvris molodinSi<br />

giorgi gvaxaria<br />

`TurqiSis~ TviTmfrinavebSi rom<br />

patara ekranebia damontaJebuli,<br />

vgiJdebi, ise momwons. vuyureb<br />

rukas da vxvdebi, sada var.. rac<br />

mTavaria, dro ase ufro swrafad<br />

gadis.<br />

CemTvis es procesi ormagad sasiamovnoa.<br />

araerTxel minaxavs<br />

sizmarSi zevidan danaxuli qalaqi,<br />

zevidan danaxuli qveyana, zevidan<br />

danaxuli planeta. dafrinav da<br />

uyureb! drodadro Tvals Wutav,<br />

ukeT rom dainaxo. an dabla eSvebi,<br />

raTa Seexo yvelafers, rac mogwons.<br />

sanam am ekranebs daamontaJebdnen,<br />

TviTmfrinavSi radiomimRebs<br />

vrTavdi xolme. ukrainul enas<br />

ruminuli cvlida, ruminuls ungruli,<br />

ungruls _ germanuli...<br />

franguli enis gagonebisTanave<br />

vxvdebodi, rom TviTmfrinavi parizs<br />

miuaxlovda!<br />

esec Taviseburi netareba iyo _<br />

specproeqti<br />

Cemi azriT, sazRvari ar atarebs<br />

dadebiT muxts, imitom rom, rogorc<br />

wesi, sxvisgan Tavsmoxveul<br />

akrZalvasa da gareSe kontrols<br />

gulisxmobs. Tumca, sazRvrebis<br />

gauqmebisTvis deklarirebuli<br />

brZola infantilurobad mimaCnia:<br />

ra saWiroa los-anjeleseli<br />

marqsisti studentis doneze<br />

dasvla, roca yovelTvis mosula<br />

molaparakeba TamaSis wesebze?<br />

`SeTanxmeba savizo reJimis gamartivebis<br />

Sesaxeb~; `SeTanxmeba sazRvris<br />

gadakveTis gamartivebis<br />

Sesaxeb~; `SeTanxmeba kavSirSi gawevrianebis<br />

Sesaxeb~.<br />

da Tu eseni ar muSaobs, yovelTvis<br />

SeiZleba cxovrebiT gadaRlili<br />

rusi generlis moZebna,<br />

romelic nebismier tvirTs,<br />

nebismier sazRvarze xakisferi<br />

TviTmfrinavebiT uproblemod<br />

gadmogataninebs.<br />

jer erTi, ase ufro swrafad gadioda<br />

dro im tanjvaSi, romelsac<br />

`frena~ hqvia (CemTvis, frena yvelaze<br />

saSineli tanjvaa) da meorec<br />

_ enebis cvla badebda samyaros<br />

dauflebis gancdas, mTlianobisa<br />

da mravalferovnebis erTianobis<br />

SegrZnebas.<br />

sabWoTa epoqaSi gazrdilisTvis<br />

Tavisufali gadaadgilebis ufleba<br />

yvelaze didi saCuqari iyo, rac<br />

iRbalma momaniWa. Sengenis vizebi<br />

cxeli Sokoladi 69


specproeqti<br />

roca SemoiRes, mTeli weli vagrovebdi<br />

fuls, evropa rom dameTvalierebina.<br />

axla vixseneb, ra damrCa<br />

im mogzaurobidan? kiolnis<br />

taZari? romis kolizeumi? briuselis<br />

`grand plasi~? gaudis saxlebi<br />

barselonaSi? ara da ara. yvelaze<br />

waruSleli gancda am qveynebs<br />

Soris gauqmebuli sazRvari iyo;<br />

aeroportSi pasportis `damTvalierebeli~<br />

mesazRvris sazizRar<br />

mzeras gadavurCi, matarebelSi<br />

aRar Semosulan ucnaurad Cacmuli<br />

qalebi da kacebi, romlebic kidev<br />

ufro met kiTxvas gisvamen, vidre<br />

maTi kolegebi aeroportSi...<br />

magram evropaSi yvelaze sasiamovno<br />

mainc manqaniT mogzauroba gaxda;<br />

avtobanebze gauqmda sasazRvro<br />

punqtebi, uamrav adamians rom<br />

daakargvines cxovrebis Zvirfasi<br />

dro _ wuTebi, saaTebi, dReebic ki<br />

(am sasazRvro punqtebTan xom, rogorc<br />

wesi, ugrZelesi rigi idga).<br />

erTi qveynidan meoreSi moxvedra<br />

ramdenime wamSi gaxda SesaZlebeli;<br />

da sizmarSi frenisa ar iyos,<br />

am SemTxvevaSic sul ramdenime<br />

wamSi icvleboda ena, faqtura,<br />

stili, dizaini, ganaTeba; germania-safrangeTis<br />

sazRvarze, ufro<br />

sworad ukve gauqmebuli sazRvris<br />

or mxares, sruliad gansxvavebul<br />

yavas aduRebdnen, gansxvavebuli<br />

gemo hqonda luds, kruasans...<br />

CemTvis, adamianisTvis, romelic<br />

lamis mTeli cxovreba sazRvris<br />

gauqmebas qadagebda, es `Sengenis<br />

zona~ axali sicocxlis dasawyisi<br />

iyo... Tanac imis imedi, rom `zona~<br />

gafarTovdeboda da cota xanSi<br />

Cvenc aRmovCndebodiT kiolnis<br />

taZris, romis kolizeumis, gaudis<br />

saxlebis sivrceSi.<br />

Cven... ver mogarTviT batono.<br />

evrokavSiri ki ara, ager nato-s<br />

`mosawvevic~ ar gvaRirses. magram<br />

kargi dRe ar daudga arc saerTo<br />

evropul saxls, romlis mSeneblobis<br />

utopia qSiStof kiSlovskim<br />

jer kidev 90-iani wlebis dasawyisSi<br />

gamoxata `veronikas ormag cxovrebaSi~;<br />

sazRvari yovelTvis iqnebao,<br />

_ amtkicebda kiSlovski.radgan am<br />

planetas `bednierebis maragi~ SezRuduli<br />

aqvs, viRacam aucileblad<br />

viRacis xarjze unda icxovros da<br />

aucileblad unda iyos kedliT, sazRvriT<br />

gamoyofilio.<br />

sazRvris gauqmebasTan erTad<br />

usaSvelod daemsgavsnen erTmaneTs<br />

franguli, germanuli, espanuri,<br />

italiuri qalaqebi; daiwyo<br />

`tiraJireba~ fexiT mosiaruleTa<br />

ubnebis, TavianTi `zaraTi~ da `H<br />

& M~-iT. erTnairi fuli, erTnairi<br />

maRaziebi da inglisuri ena, romelic<br />

arcTu ise iSviaTad adgi-<br />

kavkasiuri carcis sazRvari<br />

SoTa gagarini<br />

erTi ZvelisZveli franguli filmi<br />

gamaxsenda axla _ „kanoni kanonia~<br />

(La Loi C’est la Loi). fernandeli da<br />

toto TamaSoben. Zalian magari filmia.<br />

siuJeti viTardeba italiurfrangul<br />

sazRvarze aRmocenebul<br />

patara qalaqSi. erTi inspeqtoria,<br />

romelic Tavisi yofili colis<br />

qmars da bavSvobis megobars dasdevs.<br />

is-isaa unda Caavlos, rom saSinel<br />

70 cxeli Sokoladi<br />

ambavs igebs _ Turme igi, safrange-<br />

Tis ki ara, italiis mxares dabadebula<br />

da maSasadame safrangeTis iurisdiqciis<br />

qveS myof `borotmoqmeds~<br />

ver daakavebs; metic, saswrafod<br />

unda miatovos ojaxi, saxli, kari da<br />

dabrundes ukan, samSobloSi... quCis<br />

gadaRma. sabralo iwyebs CaliCs, rom<br />

rogorme daibrunos safrangeTis<br />

moqalaqeoba, raRac maqinaciur sqe-<br />

lobriv enaze ufro xSirad ismis,<br />

sazRvrebis gauqmebis tendenciis<br />

gagrZelebaa.<br />

sazRvris gadakveTa iq, sadac<br />

odesRac sasazRvro punqti moqmedebda,<br />

aRaranair rituals ar<br />

warmoadgens. yavasac ukve erTnairi<br />

gemo aqvs germaniasa da safrangeTSi.<br />

ras niSnavs es? sazRvrebi vinatroT?<br />

ratomac ara. Tuki Tavisuflad<br />

gagvatareben, aqeT-iqiT<br />

moZraobis, frenis uflebas mogvcemen,<br />

ratomac ar unda vinatroT<br />

mravalferovani planeta,<br />

romlis Svilebi sxvadasxva enaze<br />

ilaparakeben, sxvadasxva fuli eqnebaT,<br />

sxvadasxvanairi maRaziebi,<br />

magram erTmaneTTan urTierTobas<br />

ar gawyveten. icxovreben ase _<br />

mravalferovan erTianobaSi<br />

ratom ar SeiZleba?<br />

anda, rom vicodeT, rom mTavari<br />

sazRvris, sikvdil-sicocxlis<br />

sazRvris gadakveTis SemTxvevaSi,<br />

isev SegveZleba ukan dabruneba,<br />

xom aRar SegveSindeba xifaTis?<br />

gadavalT da davbrundebiT _ araa<br />

problema!<br />

magram, vai, rom ar viciT, gamogvatareben<br />

Tu ara ukan, planetaze,<br />

romelic, miuxedavad imisa, rom<br />

`bednierebis maragi~ SezRuduli<br />

aqvs, mainc Zalian sayvarelia.<br />

masac SeimuSavebs, magram kacs bedi<br />

rom ar geqneba... saboloo jamSi igi<br />

italiis moqalaqeobasac kargavs da<br />

rCeba samSoblos gareSe. mTeli cxovreba<br />

sazRvarze unda gaataros.<br />

faqtobriv da fiqtiur saxelmwifoebs<br />

Soris sazRvrebma garkveuli<br />

aqtualoba CemTvis mas Semdeg Sei-<br />

Zina, rac ulamazes soxumel gogonasTan<br />

SevuRldi. gamogitydebiT,


manamde es sazRvrebi CemSi raRac<br />

bundovan, yavlgasul, baneridan<br />

„gvaxsovdes afxazeTis~ tipis mowodebisgan<br />

gamowveul grZnobas aRvivebda.<br />

ai, warsulebis sadRegrZeloSi<br />

viRac SenTvis sruliad ucxo<br />

tips rom moixsenieb, maspinZlis xa-<br />

TriT. axla ki raRacnairad, TiTqos<br />

ufro naRdi, ufro pragmatuli datvirTva<br />

miiRo; miT umetes _ bolo<br />

dros, rodesac qarTul-afxazuri<br />

da qarTul-osuri sazRvari, qar-<br />

Tul-rusuli sazRvris konteqstSi<br />

ganixileba.<br />

oh es sazRvrebi... aravin davobs,<br />

sazRvari imisTvisaa, rom daicva. magram<br />

konkretulad rogor unda daicva?<br />

xom arsebobs dacvis sxvadasxva<br />

taqtika.<br />

zogi imasac ambobs, _ saukeTeso<br />

Tavdacva Tavdasxmaao.<br />

ise mainc netav rame azri aqvs sazRvrebis<br />

da barikadebis arsebobas<br />

erTmaneTis msgavsebs Soris? maT Soris,<br />

vinc erTnairad fiqroben, erTi<br />

da igiveze ocneboben, erTnairad<br />

uyvarT deda, coli, samSoblo. Tumca<br />

vin icis. me isic minaxavs, Zmebi<br />

erTmaneTs rogor aginebdnen, _ Seni<br />

wili dedaco. arada, deda saerToa.<br />

deda aSkarad saerToa.<br />

ho, deda saerToa, roca aqac iseve<br />

iqcevian, rogorc „iq~, roca geub-<br />

nebian, rom patriotisTvis „lideri<br />

yovelTvis marTalia~, roca „mTavaria,<br />

iseTi magari tipi iyo, rom masebis<br />

marTva SegeZlos~.<br />

Tqveni ar vici, magram me marTla<br />

meSinia, roca sazRvrebis dacvis<br />

aucileblobis argumentiT amar-<br />

Tleben totalitarul tendenciebs.<br />

marTla geubnebiT, aqamde ubralod<br />

vyoymanobdi Svilis ambavze, am garemosTvis<br />

ver vimetebdi, axla ukve<br />

lamisaa, saerTod vazeqtomiis gake-<br />

Tebaze vifiqro.<br />

ara, gasagebia, rom kargia, Tu bavSvma<br />

icis forsmaJorul garemoebebSi<br />

rogor moiqces, icodes pirveladi<br />

daxmarebis gaweva da a.S. magram maSin<br />

re<strong>levan</strong>turi terminebiT isaubron.<br />

ra SuaSia „samxedro-patriotuli<br />

aRzrda?~ ra saWiroa skolebSi es samxedro<br />

angaJireba, mkerdze mjiRis<br />

cema, qarTuli sulis aRmatebulebis<br />

da rusebis dedis ginebis mecnieruli<br />

legitimacia, magas ver vxvdebi.<br />

ra, vinmes eWvi epareba, rom ase ar<br />

moxdeba?<br />

gaxsovT, „patriotebis banakebis~<br />

keTebisasac aSkarad raRac „boiskautebis~<br />

pontSi gvindoda gamosuliyo.<br />

is gansxvavebaa, rom boiskautebSi<br />

manqurTul morCilebas, `jos, jos~<br />

da populizms ki ara, individualur<br />

iniciativas da jgufur muSa-<br />

specproeqti<br />

obas aswavlian. da qeTevanis ZuZus<br />

kertebis Sesaxeb uniWo sazepiroebis<br />

nacvlad _ `mezRvauris kvanZis~<br />

Sekvras, romelic (albaT) ufro gamoadgebaT<br />

patriotebs cxovrebaSic<br />

da fors-maJorul situaciaSic.<br />

an Tu es yvelaferi saxelmwifos<br />

gasamyareblad keTdeba _ Tuki arsebul<br />

saganmanaTleblo sistemaSi<br />

ar gamodis bavSvis damoukidebeli<br />

azrovnebis unaris aRzrda, am sistemaSi<br />

axali azris CamxSobi manqanebis<br />

instalaciiT miviRebT adamians, vinc<br />

unda gaamyaros Cveni saxelmwifoebrivi<br />

safuZvlebi? me ramdenadac<br />

vici, Tanamedrove, Zlieri saxelmwifos<br />

safuZveli samoqalaqo sazogadoebaa,<br />

xolo sazogadoeba aris individebis<br />

erToba da ara samxedro<br />

SenaerTi. isic zustad vici, rom aSS<br />

aSS-d lari flintebma aqcies da ara<br />

patriotTa banakebma.<br />

Tumca, Tu rusebisamebr mesame<br />

roms da meoTxe reixs vaSenebT, maSin<br />

ratomac ara. iyos zizRis gakveTilebic,<br />

hitleris citatebic saxelmwifo<br />

arxze, gamoviWiroT da gamovirwyaT<br />

organizmidan TiToeuli<br />

„wveTi araqarTuli sisxli~, Tavis<br />

qalac gavzomoT fargliT, gamoviTvaloT<br />

sabrZolo sulis kuTri<br />

wona da yvelaze mZimeebianebs davajaxoT<br />

yvelaze msxvilgaviani gogo-<br />

cxeli Sokoladi 71


specproeqti<br />

nebi, lekvebiviT rom dayaron bavSvebi<br />

specializebul saxlebSi, raTa<br />

Zlieri Taoba aRvzardoT sazRvrebis<br />

dasacavad da ara viRac gaCxikinebuli<br />

inwiligentebi. 100%-ian garantias<br />

gaZlevT, rom am SemTxvevaSi<br />

marTla gavZlierdebiT, magram ra<br />

unda daicvan am Zlierma jariskacebma?<br />

risTvis unda gaswiron is Tavi,<br />

romlisTvisac saazrovno funqciis<br />

CamorTmevaze zrunvaSi Zalian bev<br />

fuls davxarjavT?<br />

axla sad aris is opozicia, „demokratiis~<br />

da „pluralizmis~ skandirebiT<br />

yurebi rom gamomiWedes?<br />

Tumca, etyoba, imaTac romi undaT.<br />

ise, marTla rom avarCioT erTi kai<br />

ulayi da SeviyvanoT parlamentSi,<br />

albaT bevrze cudad ar gaarTmevs<br />

saqmes Tavs.<br />

vici, viRacebi metyviT, _ ai Cven,<br />

Cveni sisxlis fasad sazRvrebis gauval<br />

kedlebad qcevas vcdilobT, Sen<br />

modixar da am kedels Signidan gvingrev.<br />

Cven da rusebs Soris sazRvars<br />

angrev, Sli. arada, sazRvars, namdvil<br />

sazRvars qarTvelebsa da rusebs<br />

Soris, swored Tqven SliT batonebo,<br />

roca cdilobT iqaur gopnikebs, sapirwoned,<br />

aqauri qudze-gopnikebis<br />

mTeli Taobebi daaxvedroT. mTavari<br />

xom mentaluri sazRvaria, Torem<br />

qvis kedlebma auRebeli troac ver<br />

daicva, miuxedavad imisa, rom mis<br />

dasacavad „ganurCevlad sqesisa~,<br />

mxardamxar iRwvodnen heqtorisnairi<br />

devgmirebi da Zlevamosili amazoneli<br />

qalebi, romlebisac Tavad<br />

herakles eSinoda Tavis droze. gana<br />

gemduriT. vici, siyvaruliT mog-<br />

sazRvris nacia<br />

daviT makariZe<br />

`me TiTqmis mivaRwie Cveni samyaros kides, da vnaxe sagnebi<br />

iseTi, rogorebic arian isini sinamdvileSi. sruliad gansxvavebuli<br />

imisgan, rogorsac maT CvenTvis akeTeben. CvenTvis<br />

sasargeblod~...<br />

filip diki, `Time Out of Joint~<br />

`dro umniSvneloa, mxolod sicocxles aqvs mniSvneloba~.<br />

liuk besoni, `mexuTe elementi~<br />

`odesRac Cven zRvis organizmebi viyaviT da wyalqveS vcxovrobdiT.<br />

akvariumis tyveobaSi moqceulni, vcdilobdiT,<br />

zRvis zedapiris miRma gagvexeda da gangvecada, Tu ramdenad<br />

didi iyo samyaro, romelic zeviT gvelodeboda~.<br />

timoTi liri, `RmerTis Svidi ena~<br />

bavSvobaSi mainteresebda, Tu<br />

ras ganicdida qristefore kolumbi,<br />

rodesac fexi san salvadoris<br />

miwaze dadga. mainteresebda<br />

ori saukunis Semdeg ras<br />

ganicdidnen pirveli kolonistebi,<br />

rodesac veluri dasavleTis<br />

dapyroba daiwyes. Cem warmosa-<br />

72 cxeli Sokoladi<br />

xvaSi cocxldeboda aTasobiT kilometrze<br />

_ texasidan CrdiloeT<br />

dakotamde gadaWimuli frontiris<br />

istoria, romelic nel-nela<br />

dasavleTisken miiwevda, ukan ki<br />

aTvisebul da umankoebadakargul<br />

miwas tovebda. maTi gza sisxliT<br />

da ofliT iyo gaJRenTili da<br />

diT. magram mgoni, es iseTi siyvarulia,<br />

rogoriTac „Tavisi wili~ deda<br />

uyvarT xolme. Zalian Tu davagvianebT<br />

amis gacnobierebas, Cvenc im<br />

filmis mTavar gmirs davemsgavsebiT,<br />

sazRvarze rom mouwia dasaxleba. ra<br />

erqva aRar maxsovs. gafrangebulma<br />

da bednierad mcxovrebma uceb rom<br />

aRmoaCina, rom arasasurveli qveynis<br />

nawili yofila, Seecada iqidan Tavis<br />

daRwevas, daaRwia kidec, magram<br />

safrangeTma kari Cauketa da darCa<br />

ganwiruli erT viwro zolze win da<br />

ukan uazrod sasiarulod.<br />

rasakvirvelia, Caketaven kars. aba,<br />

romeli dasavluri struqtura Seifarebs<br />

banZ qveyanas, romelic, suverenitetis<br />

mizniT, adolf hitlers<br />

citirebs.<br />

burusiT mocul horizontisken<br />

miiswrafvoda. kolonistebis Ti-<br />

Toeuli nabiji qaosis samefos-<br />

Tvis gamoglejili miwis kidev<br />

erT naglejs Cuqnida civilizacias,<br />

magram male, iseve rogorc<br />

yvelaferi maT mier ukve mravaljer<br />

gancdili, Tavis idumal xi-


ls kargavda da banalur yoveldRiurobad<br />

iqceoda. xifaTs da<br />

Tavgadasavlebs mowyurebulni ki<br />

kvlav aiyrebodnen da axal avantiuristebTan<br />

erTad win, samyaros<br />

kidisken miemarTebodnen.<br />

miuxedavad Crdiloamerikeli<br />

aborigenebis maRalganviTarebuli<br />

sulieri kulturisa, teritoriebi,<br />

romlebic TeTrkaniani<br />

mosaxleobis kontrols ar<br />

eqvemdebareboda, moklebuli iyo<br />

evropuli civilizaciisTvis damaxasiaTebel<br />

infrastruqturas da<br />

wesrigs. frontiri iyo sazRvari<br />

wesrigsa da qaoss Soris. adgili,<br />

sadac erTmaneTs veluri samyaro<br />

da civilizacia xvdeboda. sadac<br />

mxolod Seupovar da energiiT<br />

aRsavse pionerebs ZaluZdaT cxovreba.<br />

kolonizacias da frontirs albaT<br />

arc erTi qveynis istoriaSi<br />

ar Seusrulebia iseTi roli, rac<br />

_ amerikis istoriaSi. amerikelma<br />

xalxma Tavisi TviTidentifikacia<br />

frontirs daukavSira. magram,<br />

garda amisa, frontiri is droebi-<br />

Ti avtonomiuri zona iyo, sadac<br />

civilizebul adamians SeeZlo<br />

Tavisuflad amoesunTqa da mcire<br />

Tavdasxmebi ganexorcielebina<br />

velur samyaroze. samyaroze, romelic<br />

Tavisi spontanuri bunebis<br />

gamo, mas im axal gancdebs Cuqnida,<br />

romlebic mowyenil beber<br />

evropaSi ganuxorcielebeli oc-<br />

neba iyo. swored am gancdebis molodinma,<br />

avantiuristulma sulma<br />

aiZula maTi umravlesoba, mietovebinaT<br />

Cveuli wynari da nacrisferi<br />

cxovreba, cxovreba, sadac<br />

TiToeul maTgans zustad SeeZlo<br />

ganesazRvra, Tu ra eloda win,<br />

da gadaecura okeane uzarmazar<br />

daundobel zvirTebs mindobili<br />

xomaldebiT. Serkineboda miwas,<br />

romelsac manam ar enaxa miwaTmoqmedi<br />

adamianis xeli, sacalfexo<br />

bilikebis nacvlad, gzebi gaekvala<br />

da pirispir damdgariyo im realobis<br />

winaSe, sadac aravin uwyoda,<br />

ra urCxuli daesxmeboda Tavs<br />

udabur tyeebSi Tu xeobebSi, sadac<br />

mxolod gangebis da sakuTari<br />

moxerxebulobis imedi SeeZlo<br />

hqonoda.<br />

me-20 saukune imiT gaxda aRsaniSnavi,<br />

rom adamianma bolo Te-<br />

Tri laqa gaaqro planetis rukidan.<br />

amieridan aRar arsebobda<br />

teritoria, romelic aravis ar<br />

ekuTvnoda, miwis nagleji, sadac<br />

civilizebul adamians fexi<br />

ar daedga. gaqra frontiri, romelic<br />

qaosisa da wesrigis ara<br />

marto gamyofi, aramed damakav-<br />

Sirebeli xidi, erTgvari neitraluri<br />

teritoria iyo. albaT maT,<br />

vinc gadalaxa epoqis es rubikoni,<br />

daaxloebiT igive gancda unda<br />

hqonodaT, rogoric me, rodesac<br />

mivxvdi, rom bavSvuri ocnebebi<br />

samyaros garSemo mogzaurobaze<br />

specproeqti<br />

ukacrieli da SeubRalavi kunZulebis<br />

aRmosaCenad ganuxorcielebeli<br />

iyo. es swored is uZlurobis<br />

da usamarTlobis gancda iyo,<br />

romelzec hakim bei werda: `nuTu<br />

Cven ganwirulni varT, verasdros<br />

gamovcadoT avtonomia; arasdros,<br />

Tundac erTi wamiTac ar davdgaT<br />

fexi miwas, romelsac mxolod Tavisufleba<br />

marTavs? nuTu mxolod<br />

warsulis nostalgia da momavalze<br />

ocneba dagvrCa?~<br />

albaT swored am gancdam ai-<br />

Zula ciolkovski, kosmosSi mogzaurobaze<br />

eocneba, pirveli astronavtebi<br />

ki uaxloes kosmosur<br />

sivrceSi gaWriliyvnen da sxva<br />

ciuri sxeulebis kolonizaciaze<br />

daewyoT fiqri.<br />

Tumca adamianis gonma sul sxvagan<br />

aRmoaCina Terra incognita; iq,<br />

sadac adre mxolod filosofosebi<br />

da mistikosebi grZnobdnen<br />

Tavs laRad. globaluri sainformacio<br />

qseli axal velur dasavle-<br />

Tad, axal frontirad gadaiqca<br />

maTTvis, visTvisac siaxlis gancda<br />

pirveladi instinqtia.<br />

ufro Rrma warsulSi Tu CavixedavT,<br />

aRmovaCenT, rom globaluri<br />

qseli, rogorc TviTganviTarebadi<br />

sainformacio struqtura,<br />

maSin Caisaxa, rodesac pirvelyofilma<br />

adamianebma informaciis<br />

gacvla did manZilebze daiwyes.<br />

pirveli sasignalo koconebi Tu<br />

dolebis ena internetis uZvelesi<br />

cxeli Sokoladi 73


specproeqti<br />

winaparia. Tumca maSindeli sainformacio<br />

teqnologiebi, informaciis<br />

Senaxvis da gadacemis mwiri<br />

resursebis gamo, ufro instrumentuli<br />

saSualeba iyo, vidre<br />

Ding an sich 1 .<br />

magram Tu kacobriobis mTel<br />

istorias am paradigmaSi ganvixilavT,<br />

is warmogvidgeba rogorc<br />

sainformacio sivrcis mSenebloba,<br />

romelic ara marto garkveuli<br />

informaciis dagrovebas, aramed<br />

misi analizis da urTierTkavSirebis<br />

SeqmniT informaciisagan<br />

informaciis warmoebas da TviTganviTarebas<br />

niSnavs. saukuneebis<br />

ganmavlobaSi es kacobriobis mTavari<br />

saqmianoba iyo sakuTari Tavis<br />

gadarCenasTan erTad.<br />

nel-nela viTardeboda rogorc<br />

informaciis Senaxvis, aseve misi<br />

gadacemis da damuSavebis teqnologiebi.<br />

moxetiale mTxrobelebi<br />

wignebma Secvala. gutenbergis<br />

revoluciam saSualeba gaaCina am<br />

codnis raodenoba da gavrcelebis<br />

areali xarisxobrivad gazrdiliyo.<br />

nel-nela erTeuli pirovnebebis<br />

aRqmaSi yovelive es formas<br />

iZenda da saxifaTo magram momxibvleli<br />

moCvenebis saxiT evlineboda<br />

maT. moCvenebis, romlis sacecebi<br />

planetas iyo SemoWdobili da<br />

adamianebis warmosaxviT sazrdoobda.<br />

teqnologiurma revoluciam<br />

ki, romelic eleqtroenergiis gamoyenebiT<br />

telegrafiT informaciis<br />

gadacemiT daiwyo da bolos<br />

globalur cifrul sainformacio<br />

qselamde migviyvana, am moCvenebas<br />

fizikuri sxeuli SesZina.<br />

dRes am qselis saSualebiT Ti-<br />

Tqmis realur droSi SegviZlia<br />

miviRoT informacia planetis nebismieri<br />

kuTxidan. am qselSi Tavmoyrili<br />

codna TiTqmis utoldeba<br />

kacobriobis xelT arsebuls.<br />

TiToeuli CvenganisTvis xelmisawvdomia<br />

informaciis damuSavebis<br />

saSualebebi. dRes Cven SegviZlia<br />

movipovoT imaze gacilebiT meti<br />

codna, vidre kacobriobas Seuqmnia<br />

saukuneebis manZilze. magram<br />

74 cxeli Sokoladi<br />

yvelaze mTavari albaT isaa, rom<br />

am qselma dagvanaxa sainformacio<br />

sivrcis ganviTarebis TiTqmis<br />

usazRvro perspeqtiva da amiT<br />

daabruna bavSvobisdroindeli<br />

rwmena, rom win kidev bevri gvaqvs<br />

Sesacnobi da gansacdeli.<br />

dRes axali frontiri am samyaroSi<br />

gadis da mowesrigebul represiul<br />

institutebs damorCilebul<br />

informacias da mwyobrSi<br />

Camdgar tranzaqciebs im potenciur<br />

SesaZleblobebisagan mijnavs,<br />

romlis aRmoCenac sainformacio<br />

qaosSi win gvelodeba.<br />

informaciis digitalizaciam<br />

gamoaRviZa miviwyebuli survili,<br />

gauziaro sakuTari simdidre<br />

sxvas. sagnobriv samyaroSi<br />

gaziareba yovelTvis danakargs<br />

gulisxmobda. cifruli informacia<br />

ki ise SeiZleba aCuqo sxvas,<br />

rom araferi dakargo unikaluri<br />

informaciis flobis upiratesobis<br />

garda. amitomacaa, rom sainformacio<br />

produqciis mwarmoebeli<br />

kompaniebi dRemde uSedegod<br />

ebrZvian informaciul mekobreobas.<br />

dRes xom TiToeuli Cvengani<br />

SeiZleba gaxdes mxiaruli rojeris<br />

droSis qveS mebrZoli, Tu<br />

Seecdeba eWvis qveS daayenos vinmes<br />

gansakuTrebuli ufleba, gaavrcelos<br />

esa Tu is informacia.<br />

dRes Zalian martivia Sen megobars<br />

socialuri Tu P2P 2 qselidan<br />

sayvareli simRera, axali filmi<br />

Tu Seni samagido wigni gauziaro,<br />

da Tan ise, rom Sen amiT araferi<br />

dagakldes.<br />

dRes ukve saeWvoa, ra ufro<br />

mniSvnelovania, flobde sxvebisagan<br />

dafarul codnas, Tu guluxvis<br />

socialuri statusi gqondes;<br />

an ufro metic, ar flobde arafers<br />

da iyo Tavisufali, radgan<br />

is, rasac sxvas uziareb, aRar sa-<br />

Wiroebs masze mijaWvas da gan-<br />

Tavisuflebs sakuTari Tavisgan.<br />

Tumca es midgoma ufro misticizmTanaa<br />

dakavSirebuli da exmianeba<br />

gnostikur ideebs, romlebic<br />

Zalian popularulia qselur<br />

sazogadoebebSi. sagulisxmoa, rom<br />

gnosticizmis da teqnologiebis<br />

sinTezma axali literaturuli<br />

mimdinareoba Seqmna _ kiberpanki,<br />

romlis mimdevari avtorebis winaswarmetyvelebebma<br />

globaluri<br />

qselis dRevandeli formiT Camoyalibebas<br />

Seuwyo xeli.<br />

vebgverdebis bumidan didi dro<br />

ar gasula, rodesac TiToeuli<br />

korporacia, Tu kerZo piri internetSi<br />

personalur gverdebs<br />

qmnida, Tanamdrove Web 2.0 3 teqnologiam<br />

ki blogosferos saxiT<br />

axal sainformacio qaoss daudo<br />

saTave. sul raRac aTiode<br />

wlis win Cemi pirveli vebgverdi<br />

swored ase, primitiul HTML redaqtorSi<br />

Sevqmeni da am teqnologiis<br />

mouqnelobis gamo kibersivrcis<br />

talRebSi mivatove. dRes<br />

ki yvelaze mouxerxebelma momxmarebelmac<br />

ki icis, rogor Seqmnas<br />

sakuTari vebdRiuri, sadac<br />

sakuTari TeTreulis istoriidan<br />

dawyebuli `atomuri ganTiadebis~<br />

mowyobis teqnologiebiT damTavrebuli<br />

yvelafris Sesaxeb Seu-<br />

Zlia isaubros da Tan ise, rom<br />

praqtikulad veravin SezRudos<br />

Tavisufali TviTgamoxatvisadmi<br />

misi miswrafeba. an Seqmna saidumlo<br />

konspiraciuli sazogadoeba,<br />

romelic, doqtor benveis msgavsad,<br />

fizikuri realobis winaaRmdeg<br />

amboxSi miiRebs monawileobas.<br />

magaliTad iseTi, rogorebic<br />

iyvnen Хакеры Сновидения, romlebic<br />

fizikuri realobis matricis<br />

gatexvis uZveles ocnebas eswrafvodnen;<br />

an mixeil radugas mimdevrebi,<br />

romlebic globaluri<br />

qselis teqnologiebis da magiuri<br />

codnis sinTezis gamoyenebiT axali<br />

matricis Seqmnas apireben.<br />

Tumca arseboben iseTi jgufebic,<br />

rogoric iyo, magaliTad,<br />

Heaven’s Gate, romlis wevrebi mas<br />

Semdeg gaxdnen cnobili, rac 1997<br />

wels koleqtiuri suicidi moawyves<br />

im imediT, rom sicocxles<br />

heil-bopis kometaze gaagrZelebdnen,<br />

romelmac dedamiwas Cau


qrola. Tumca es SemTxvevac imas<br />

aCvenebs, rom globaluri qseli<br />

SeiZleba TiToeuli pirovnebis<br />

interesebs emsaxurebodes, ramdenad<br />

miuRebelic unda iyos es<br />

interesebi sazogadoebis sxva wevrebisTvis.<br />

dRes ukve interneti eWvis qveS<br />

ayenebs teritoriuli sazRvrebis<br />

unars, Seakavos dedamiwis sxvadasxva<br />

kuTxeSi mcxovrebi adamianebis<br />

uSualo urTierToba; da<br />

amiT ufro aRvivebs adamianebis<br />

survils, cxovrobdnen Ria da gamWvirvale<br />

politikur sistemaSi.<br />

gutenbergis revoluciam elituri<br />

politikuri sistema imiT daangria,<br />

rom gaauqma erTeulebis<br />

monopolia codnaze. internet<br />

revolucia daangrevs totalitarizms<br />

imiT, rom saSualebas miscems<br />

TiToeul Cvengans, ipovos<br />

Tanamoazre msoflios nebismier<br />

wertilSi. internet revolucia<br />

daubrunebs sazRvars Tavis mistikur<br />

bunebas, erTdroulad iyos<br />

gamyofi da damakavSirebeli banalurobasa<br />

da siaxles, wesrigsa da<br />

qaoss, sikvdilsa da sicocxles<br />

Soris. radgan sicocxle mudmiv<br />

ganaxlebas, moZraobas da spontanurobas<br />

niSnavs; da sad unda vipovoT<br />

sicocxlis energia Tu ara<br />

sazRvrebis miRma?<br />

dRevandeli socialuri qselebis<br />

momxmareblebi ukve virtualur<br />

sazogadoebebs qmnian ara<br />

marto imisTvis, rom erTmaneTs<br />

sakuTari Sinauri cxovelebis ancobaze<br />

esaubron, aramed imis-<br />

Tvis, rom realuri Zalisxmeva moaxmaron<br />

kibersivrcis gareT maTi<br />

garemomcveli samyaros Secvlas.<br />

iqneba es mcire socialur-politikuri<br />

gaerTianebebi Tu `mebr-<br />

ZolTa klubis~ msgavsi kulturu-<br />

li Jamming-is jgufebi.<br />

es cxovrebaa samarTeblis pirze,<br />

saxifaTo da momajadoebeli.<br />

cxovrebis wamebi, romlis intensivoba<br />

Rirs imad, rom dagaviwydes<br />

mSvidi da uzrunveli sibere<br />

da gadaeSva kibersivrcis fsiqodelur<br />

mogzaurobaSi. mogzaurobaSi,<br />

romelic erTdroulad<br />

momxibvlelicaa da saxifaToc;<br />

brwyinvale da idumalebiT moculic.<br />

magaliTad iseTi, rogoric<br />

e.w. Darknet-ia, qselis `bneli~ mxare.<br />

is bevrisTvis SeiZleba ucnobi<br />

iyos. magram am jurRmulebSi mravali<br />

axali idea ibadeba. idea, Tu<br />

rogor dauZvre saxelmwifo Tu<br />

sxva sazogadoebriv represiul<br />

aparatebs da Seiqmna sakuTari,<br />

Tundac droebiTi, avtonomiuri<br />

zona.<br />

dRes qselis saSualebiT Sei-<br />

Zleba axali xelovnebis Seqmna,<br />

romelic Tavis srulyofas mxolod<br />

qselSi Tu miaRwevda. iqneba<br />

es xelovnuri inteleqtis Seqmnis<br />

mcdeloba, romelic axali literaturis<br />

nimuSebis generacias<br />

daiwyebs, boti 4 , romelic internetSi<br />

performansebs moawyobs,<br />

Tu konveis Game of Life-is 5 TviTganviTarebadi<br />

virtualuri ujreduli<br />

koloniis cocxali suraTi.<br />

qselSi xSirad vpoulob xolme<br />

im iSviaT nivTebs, romlebsac<br />

internetis gareSe Znelad Tu mivagnebdi.<br />

brainpaint.com-ze swored<br />

amgvar mowyobilobebs da programul<br />

uzrunvelyofas gadavawydi.<br />

teqnologiurma garRvevam<br />

stimuli misca axali interfeisebis<br />

SemuSavebas, romelic saSualebas<br />

gvaZlevs, ufro mWidro<br />

da uSualo urTierToba gvqondes<br />

kibersamyarosTan. neironuli<br />

ukukavSiris garnitura saSulebas<br />

specproeqti<br />

gvaZlevs, kompiuteri mxolod gonebis<br />

daZabviT vmarToT da misi<br />

meSveobiT SevqmnaT siurrealisturi<br />

ferweruli namuSevrebi an<br />

sivrceSi sxvadasxva sagnebi gadavaadgiloT,<br />

maT Soris _ magali-<br />

Tad, unarSezRuduli adamianis<br />

savarZeli.<br />

portatuli gajetebi, mobiluri<br />

interneti kidev erTi nabijia<br />

qselSi Cveni CarTulobis gasazrdelad.<br />

Semdegi nabiji implantantebi<br />

da nanoteqnologiaa,<br />

romlebic saSualebas mogvcems,<br />

informacia uSualod gavcvaloT<br />

sxva realur Tu virtualur arsebebTan,<br />

an Tundac im xelovnur<br />

gonTan, romelsac aseTi interesiT<br />

da SiSiT elodeba kacobrioba.<br />

momavlis teqnologiebis en-<br />

Tuziastebi, magaliTad iseTebi,<br />

rogoric tim liri iyo, sruliad<br />

fantastikur proeqtebs gvTavazoben;<br />

iqneba es cnobierebis<br />

mdgomareobis Secvla qselTan<br />

simbiozis gansaxorcieleblad Tu<br />

sakuTari gonis internetSi gadatana<br />

sikvdilis Semdeg.<br />

am eleqtronuli frontiris<br />

wina xazze amoucnobis pionerebi<br />

arian, teqnologia maTTvis, iseve,<br />

rogorc oqro pirveli amerikeli<br />

oqrosmaZieblebisTvis, mxolod<br />

sababia sakuTari moxetiale<br />

daudgromeli da interesiani bunebis<br />

realizaciisaTvis.<br />

es swored is sazRvaria, romelic<br />

Cveul samyaros ucnob, faTerakebiT<br />

aRsavse sainformacio qaosidan<br />

gamoyofs. sazRvari, sadac<br />

cxovreba yovelTvis sainteresoa,<br />

radgan aqedan nebismier wams SemiZlia<br />

gadavdga nabiji amoucnobisken<br />

da mqondes imedi, rom<br />

samyaro Tavis momxibvlelobas<br />

arasdros dakargavs.<br />

1<br />

sagani Tavis TavSi<br />

2<br />

piringuli qseli (Peer-to-peer), qseli romlis saSualebiTac misi monawileebi uSualod ukavSirdebian erTmaneTs da romelic gulisxmobs monawileebis<br />

Tanasworobas. aseT qselebSi ar aris gamoyofili serverebi da TiToeuli monawile erTdroulad aris rogorc klienti aseve serveri. magali-<br />

Tad BitTorrent, Soulseek da eDonkey.<br />

3<br />

Web 2.0 gulisxmobs qselSi kontentis Sevsebas misi momxmareblebis meSveobiT. amis magaliTia blogebi, socialuri qselebi da Wiki.<br />

4<br />

kompiuteruli programa, romelic damoukideblad muSaobs qselSi.<br />

5<br />

ujreduli avtomati, romelic sivrceSi cocxali organizmebis koloniis simulacias axdens.<br />

cxeli Sokoladi 75


dokumenturi proza<br />

sxvebis qveyana<br />

avtori: sandro naveriani<br />

pirveli, rac avRaneTSi Cemi damoukidebeli<br />

cxovrebis dros gavakeTe,<br />

is iyo, ro wavedi fostaSi<br />

da Cemi colis Txovnis Sesrulebas<br />

mivyavi xeli. ori sityviT davwere<br />

werili, ro Cavedi, kargad var,<br />

RmerTo Cemo, aseTi silamaze arsad<br />

minaxavs da msgavsi sawerilo Sinaarsis<br />

winadadebebi. Cavde konvertSi,<br />

davartyi marka da didi siamayiT gavuSvire<br />

fostis qals, romelmac 60<br />

centis ekvivalenti CamiCoTqa avRanur<br />

avRanebSi (afghan), gamiRima da<br />

erTmaneTs mzeriT davemSvidobeT.<br />

Cemi coli romantikosia (mec viyavi<br />

erT dros) da konvertiT miRebuli<br />

werili xo warmogidgeniaT,<br />

ras niSnavs misTvis?! darwmunebuli<br />

viyavi, werils sanTlis Suqze waiki-<br />

Txavda, an wvimian aminds daelodeboda.<br />

ramdenime dReSi msgavsi procedura<br />

kvlav gavimeore. maSin ukve Suqrias<br />

vicnobdi da misi rCeviT mxolod<br />

Ria baraTi SeviZine qabulis<br />

xediT da zedve davwere sayvareli<br />

adamianisTvis Soreuli qveynidan sa-<br />

Tqmeli sityvebi. Ria baraTs markac<br />

mivakari, 1966 wels gamoSvebuli,<br />

romelic jer kidev ZalaSia. Suqriam<br />

76 cxeli Sokoladi<br />

Ria baraTis gagzavna imitom mirCia,<br />

rom daluqul konvertebs saguldagulod<br />

amowmeben sabaJoze da ufro<br />

didxans andomebs adresatamde misvlaso.<br />

avRaneTSi yofnis dros Tanamedrove,<br />

dasavlur cxovrebas mowyurebul<br />

axalgazrda avRanel gogoeb-<br />

Si didi popularobiT sargeblobda<br />

indoeTSi warmoebuli mwvaneZiriani<br />

Savi fexsacmeli. qabulis mdidrul<br />

ubnebSi, sadac Raribebic mravlad<br />

daiarebodnen, aTidan or gogos<br />

mainc ecva aseTi fexsacmeli. erTi<br />

SexedviT amaSi araferi gasakviri<br />

ar aris, miT ufro CvenTvis _ Tavisuflad<br />

SeiZleba saqarTvelos<br />

bolo oci wlis istoria `jeqsonebis~,<br />

`piramidebis~, Savi `levisebis~<br />

da `reibanebis~, `kabaSarvlebis~ da<br />

rezinis botebis (`valinka~) epoqebad<br />

davyoT. amitomac CavTvale,<br />

rom avRaneTSi, kerZod ki qabulSi,<br />

induri warmoebis mwvaneZiriani Savi<br />

fexsacmlis epoqaa da verc verafers<br />

gavigebdi, rom ara sastumros<br />

damlagebeli axalgazrda gogo Suqria.<br />

Suqria tipiuri avRanelia,<br />

gaWirvebuli da fulis saSovnelad<br />

yvelaferze wamsvleli. vgulisxmob<br />

iseT saqmes, rac, magaliTad, saqar-<br />

TveloSi bevrs eTakileba _ cocxs<br />

xom ar aviReb xelSi da rame. ori<br />

kviris ganmavlobaSi SuqriasTan sakmaod<br />

Tbili urTierToba Camomiyalibda,<br />

Tu rame kiTxva miCndeboda,<br />

mas vekiTxebodi da isic dauzarlad<br />

mpasuxobda. aRmoCnda, rom Zalian<br />

kargad icis Tavisi qveynis istoria,<br />

kargad icnobs avRanel xalxs<br />

da avRaneTis geografiasac. Zalian<br />

iSviaTia, rom avRaneli avRaneTis<br />

yvela provinciaSi iyos namyofi,<br />

Suqria ki araTu namyofi, TiTqmis<br />

yvelgan namuSevaric aris. erT<br />

dilas sastumros nomerSi axali<br />

gaRviZebuli eleqtronul fostas<br />

vamowmebdi. karze kakuni gaisma. gavaRe.<br />

Cem win Suqria idga. im dRes<br />

misi morigeoba ar iyo da amitomac<br />

SeTanxmebulebi viyaviT, 12 saaTis-<br />

Tvis bamianis provinciaSi unda wavsuliyaviT.<br />

Suqrias gidoba unda<br />

gaewia, me ki gadavuxdidi. jer aTic<br />

ar iyo da vuTxari, _ cota adrea,<br />

raRac saqmeebi maqvs-meTqi. rusulad<br />

vsaubrobdiT. brwyinvaled laparakobda<br />

rusul enaze. vici, ubralod<br />

raRac unda gaCvenoo. oTaxSi<br />

Semovida. xelSi patara CanTa eWira,


Cayo xeli da wiTeli maisuri amoi-<br />

Ro, gaSala, da tanze miido, TiTqos<br />

izomavso. maisurs warwera hqonda<br />

FUCK ME TENDER. ra Tqma unda, zustad<br />

im azrebma gamielves TavSi, ramac<br />

Tqven am wuTas, magram rogorc<br />

ki amas Suqriac mixvda, saswrafod<br />

amixsna, Tu ratom maCvena es maisuri.<br />

da maSin naTeli gaxda, Tu ratom<br />

aris axalgazrda avRanel gogonebSi<br />

aseTi popularuli induri warmoebis<br />

mwvaneZiriani Savi fexsacmeli.<br />

mTeli datvirTva mwvane ZirSia.<br />

mwvane Ziri aris paroli, kodi, karis<br />

gasaRebi. Tu gogos unda seqsi,<br />

ubralod seqsi vinmesTan, ucnob-<br />

Tan, is icvams mwvaneZirian Sav fexsacmels<br />

da gadis quCaSi. dadis iseT<br />

adgilebSi, sadac xalxmravlobaa,<br />

sadac mravlad arian axalgazrda<br />

biWebi, romlebmac, aseve, daaxloebiT<br />

aTidan orma icis, rom mwvane<br />

Ziri aris paroli, gasaRebi misi<br />

seqsualuri cxovrebis gasamdidreblad.<br />

rodesac biWi da gogo erTmaneTs<br />

SeamCneven, nel-nela eclebian<br />

xalxis masas, gogo midis, biWi ki<br />

ukan mihyveba, erTi 30 metris moSorebiT.<br />

mere ki, darwmunebuli var,<br />

giJuri seqsi aqvT, Tavisi fantaziebis<br />

gaRviZebiT da rTuli triukebis<br />

SesrulebiT. maxsovs, sami-oTxi<br />

wlis win miSa anTaZem momiyva msgavsi<br />

ambavi, oRond ar maxsovs avRaneTze<br />

iyo Tu iranze. ro Camovedi<br />

da es ambavi movyevi, salome kikaleiSvilma<br />

miTxra, _ egeTi rame sadRac<br />

kinoSi maqvs nanaxio; kinoSi ki<br />

ara, Cemi TvaliT vnaxe-meTqi.<br />

seqs-kodi xSir-xSirad icvleba. es<br />

SeiZleba iyos yviTeli mzis saTvale<br />

an wiTeli xelCanTa cisferi koplebiT.<br />

mTavaria iyos qalis aqsesuari<br />

an samosi da iyos gaTvaliswinebuli<br />

avRanuri dres-kodi. axali seqs-kodis<br />

SerCeva advilia, rTulia kodis<br />

andergraundul qselSi gavrceleba.<br />

aq Zalian didi sifrTxile marTebT<br />

axalgazrda mondomebul qal-vaJebs<br />

_ maT or frontze ebrZvian _ tradiciuli<br />

avRanelebi da islamuri<br />

policia. oficialurad, islamuri<br />

policiis saqme ar aris, vin visTan<br />

dawveba da rogor pozaSi, magram saqme<br />

isaa, rom islamur policiaSi ZiriTadad<br />

iseTi adamianebi muSaoben,<br />

romlebic avRanuri tradiciebis<br />

da islamuri kanonebis upativcemulobas<br />

aravis patioben. maT ar aqvT<br />

ufleba, daakavon faqtze daWerili<br />

axalgazrdebi da amitomac ukanonod<br />

uswordebian, scemen, zogjer<br />

klaven kidec (SemoakvdebaT) da rac<br />

yvelaze saSinelebaa (sikvdilze metadac<br />

ki), yofila SemTxvevebi, rom<br />

ukanonod dakavebuli axalgazrdebi<br />

radikali TalibebisTvis gadauciaT,<br />

maT ki msxverpli sajarod<br />

dausjiaT stadionze, fexburTis<br />

matCis dawyebamde aTasobiT mayureblis<br />

winaSe.<br />

Talibebi qveynis teritoriis<br />

udides nawils akontroleben, amitomac<br />

maTi gavlena avRanelebze<br />

didia. didia aseve SiSi, rac aisaxeba<br />

adamianebis Tundac Cacmulobaze.<br />

avRaneTis kanonmdebloba iranuliviT<br />

ar avaldebulebs qalebs tradiciuli<br />

samosis _ burkis tarebas,<br />

magram avRaneli qalebis (gansaku-<br />

TrebiT saSualo da ufrosi Taobis)<br />

umetesoba mainc atarebs burkas.<br />

veravin ityvis xelaRebiT, rom am<br />

qalebis didi nawili SiSis gamo atarebs<br />

burkas, maTSi morwmune fundamentalistebic<br />

arian, magram sakmaod<br />

didi nawili swored SiSis gamo<br />

icvams avRanur samoss. avRanel qalebSi<br />

(da kacebSic) gabatonebuli<br />

SiSi ar aris abstraqtuli da utrirebuli<br />

_ maT sakuTari TvaliT<br />

unaxavT, Tu rogor uswordebian<br />

Talibebi dasavluri orientaciis<br />

qalebs, romlebic sakmaod popularulebi<br />

iyvnen avRaneTSi, muSaobdnen<br />

televiziebSi, radioebSi da a.S.<br />

Talibebis muqaris mudmivi obieqtia<br />

TOLO TV, romelic avRaneTSi<br />

yvelaze popularuli telearxia<br />

axalgazrdebs Soris. am arxze xSirad<br />

atrialeben dasavlur kinos da<br />

musikas. amitomac, TOLO TV simamacis<br />

erTgvar sazomad iqca _ Tu qali<br />

xar da TOLO TV-Si muSaob, ese igi<br />

arafris geSinia.<br />

TOLO TV-Si ori wlis win Suqriac<br />

dokumenturi proza<br />

muSaobda. iqac damlageblad. arada,<br />

Zalian undoda rame musikaluri gadacemis<br />

wamyvani yofiliyo, gamxdariyo<br />

popularuli, mere amerikis<br />

an romelime evropuli qveynis viza<br />

advilad aeRo da saswavleblad wasuliyo,<br />

magram avRaneTi amerika ar<br />

aris, didi SesaZleblobebis qveyana,<br />

rom damlagebeli gogo telewamyvani<br />

gaxdeso, _ miTxra Suqriam.<br />

avRaneTi marTlac ar aris didi SesaZleblobebis<br />

qveyana da yvelaze<br />

cudi isaa, rom avRaneTSi yvelaze<br />

cudad avRanelebi grZnoben Tavs.<br />

avRaneTis mosaxleobis didi nawili,<br />

rac unda paradoqsuli iyos, Tu<br />

ar mistiris, sixaruliT ixsenebs im<br />

dros, rodesac sabWoTa jarma moaxdina<br />

qveynis okupacia. avRanelebi<br />

ixseneben, rom im wlebSi bevri sacxovrebeli<br />

korpusi aSenda, egreT<br />

wodebuli kulturis saxlebi, rogorebic<br />

saqarTvelos sxvadasxva<br />

regionebSi uxvad aris (am wuTas<br />

abaSis kulturis saxli maxsendeba),<br />

aSenebdnen qarxnebs, fabrikebs,<br />

eleqtrosadgurebs da a.S. erTi sityviT,<br />

avRanelebi iseve daabrmaves<br />

komunistebma `ufaso cxovrebiT~,<br />

rogorc Cven da dResac maT urCevniaT<br />

Tevzis Weris swavlas, pirdapir<br />

Tevzi miscen. Cemi Zvirfasi<br />

Suqriac ki, romelic avRanuri sazogadoebis<br />

fonze namdvili gamonaTebaa,<br />

romelsac sakmaod jansaRi<br />

azrovneba aqvs, da romelsac arc<br />

ki axsovs sabWoTa okupaciis wlebi,<br />

mSoblebisgan gagonil ambebs<br />

da dRevandel realobas erTmaneTs<br />

rom adarebs, daufiqreblad ambobs,<br />

rom is dro urCevnia. ratom akeTeben<br />

am or erTmaneTze uares epoqas<br />

Soris arCevans sabWoTa okupaciis<br />

xanaze, rTuli gasagebia. amisaTvis<br />

saWiroa, icxovro avRaneTSi, oRond<br />

icxovro, rogorc rigiTma avRanelma<br />

da ara rogorc Casulma enjeoSnikma,<br />

an narkobaronma, romlebic<br />

Zalian bevrni arian avRaneTSi.<br />

araoficialuri monacemebiT,<br />

saerTaSoriso organizaciebisgan<br />

avRaneTis ganviTarebisTvis gamoyofili<br />

Tanxis didi nawili ucxoe-<br />

cxeli Sokoladi 77


dokumenturi proza<br />

lebis xelfasebs da maTi ofisebis<br />

keTilmowyobasa da usafrTxoebas<br />

xmardeba. danarCeni Tanxa ki nawildeba<br />

saganmanaTleblo programis<br />

ganviTarebaze, humanitarul daxmarebasa<br />

da narkotikebTan brZolaze.<br />

narkotikebTan brZolaSi Tamamad<br />

SeiZleba iTqvas, rom avRaneTi wagebulia<br />

_ 2002 wlamde, anu vidre<br />

koaliciuri jarebi avRaneTSi Sevidodnen,<br />

avRanuri heroini msoflio<br />

bazris 15 procentsac ki ar Seadgenda,<br />

2008 wlis bolo da 2009 wlis<br />

pirveli dekadis monacemebiT ki,<br />

heroinis msoflio bazris 93 procents<br />

avRanuri heroini warmoadgens.<br />

am 93 procentidan 70 procentis<br />

warmoeba pakistanis sazRvarTan<br />

mdebare regionebSi xdeba da am 70<br />

procentidan 50-is _ gelmandis<br />

provinciaSi. Tavad gansajeT, Tu<br />

raoden didi zrda moxda am eqvsi<br />

wlis ganmavlobaSi da am uzarmazari<br />

nabijebiT ufskrulisken svlas<br />

Tavisi obieqturi mizezebi aqvs.<br />

im dros, rodesac dasavleTidan<br />

avRaneTis miyruebul provinciaSi<br />

Casuli trenerebi adgilobrivebs<br />

dasavlur faseulobebze leqciebs<br />

ukiTxaven, sakuTari uflebebis<br />

dacvas aswavlian da momavlis mowyobaSi<br />

`exmarebian~, avRanelebs<br />

ubralod SiaT da wyuriaT. rodesac<br />

es trenerebi TveSi oTxi treningis<br />

CatarebaSi 5000 dolars<br />

(savaraudod) iReben da avRanelebs<br />

ki, ubralod, isev SiaT da wyuriaT,<br />

da xvdebian, rom am `gakveTilebma~<br />

SeiZleba rame sikeTe marTlac<br />

moutanos maT oRond axla ara; da<br />

xvdebian, rom treningis dasrulebis<br />

Semdeg saxlSi mSieri Svilebi<br />

daxvdebaT, romelTac ukve soioc<br />

ki aRar aqvT, maT erTaderTi gza<br />

rCebaT _ opiumis moyvana, an ki isev<br />

treningebze siaruli da momavlis<br />

da humanitaruli daxmarebis imedi.<br />

aseT mdgomareobaSia avRaneTis mosaxleobis<br />

udidesi nawili. sauke-<br />

Tesod aris aRwerili avRanelebis<br />

cxovreba NGC-is dokumenturi filmebis<br />

seriaSi `heroinis omi~ (heroin<br />

war). filmSi TvalnaTliv Cans, rom<br />

78 cxeli Sokoladi<br />

patiosan avRanelebs, romlebsac ar<br />

undaT opiumis moyvana, moparva, maqinacioba,<br />

perspeqtiva ar aqvT. yovel<br />

SemTxvevaSi, me ase davinaxe da<br />

albaT seriis avtorsac amis Cveneba<br />

undoda. naxeT da darwmundebiT.<br />

amgvari viTarebis gamo, ra gasakviria,<br />

rom Suqriasac da sxva<br />

bevr avRanelsac urCevnia amerikelebma<br />

(da sxvebmac) maT fuli<br />

miscen da ara fulis keTeba aswavlon,<br />

romelic, SesaZloa, aRarc<br />

dasWirdeT. isic sagulisxmoa, rom<br />

mTlad fulis keTebas rodi aswavlian<br />

avRanelebs (arada, maT swored<br />

fuli sWirdebaT). Suqriam erTi<br />

genialuri ambavi miambo: panjSeris<br />

provinciis erT-erT qalaqSi ucxoelma<br />

damkvirveblebma aRmoaCines,<br />

rom qalebSi suicidis mcdeloba<br />

da TviTmkvlelobiT dasrulebuli<br />

sicocxle bolo erTi wlis ganmavlobaSi<br />

aRemateboda mTeli gasuli<br />

aTwleulis statistikur monacemebs.<br />

bolo erTi wlis ganmavlobaSi am<br />

qalaqSi daaxloebiT (zustad ar maxsovs)<br />

50-mde TviTmkvleloba dafiqsirda<br />

da ormocdaaTive msxverpli<br />

qali iyo. kvlevis Sedegad aRmoCnda,<br />

rom suicidis talRis agorebamde<br />

ramdenime TviT adre qalTa<br />

organizacias treningi Cautarebia<br />

Temaze `qalTa uflebebi ojaxSi~.<br />

TavisTavad, trenerebi avRanel qalebs<br />

aswavlidnen da uxsnidnen, rom<br />

qali kacis Tanasworuflebiania da<br />

sakmaod safuZvlianadac aaTvisebines<br />

avRanel qalebs, rom ar unda<br />

moixaron qedi qmris winaSe, ar unda<br />

hqondeT recxvisgan kani damskdari<br />

da msgavsi dasavluri Zvirfaseulobebi.<br />

rogorc Cans, avRaneli<br />

qalebi Zalian kargi moswavleebi<br />

yofilan, imitom rom treningis<br />

dasrulebis Semdeg uamravma avRanelma<br />

qalma uari Tqva imis keTebaze,<br />

rac `tradiciulad~ avRaneli<br />

qalis saqmes warmoadgens. bevr ojaxSi<br />

amas mohyva qmrebis sastiki reaqcia,<br />

zogjer mkvlelobac ki, magram<br />

amavdroulad isic aRmoCnda, rom<br />

avRaneli meojaxe mamakacebis didi<br />

nawili (yovel SemTxvevaSi, am re-<br />

gionSi) damyoli, gamgoni, lmobieri<br />

da gonebanaTelia _ roca moismines<br />

meuRleebisgan, rom aseTi jafa<br />

maTTvis Seuracxmyofelia, ar gauprotestebiaT.<br />

magram sabolood<br />

gairkva, rom gardacvlili qalebi<br />

sworad am nabijma daRupa. wlebis<br />

ganmavlobaSi erTi da imave saqmis<br />

keTebis Semdeg maT gaacnobieres,<br />

rom sxva ramis keTebac SeeZloT, SeeZloT<br />

sakuTari siamovnebisTvisac<br />

ecxovraT, ekeTebinaT is saqme, rac<br />

maT Svebas mohgvrida... daskvnaSi<br />

uamravi faqtoria moyvanili da am<br />

yvela faqtoris gaerTianebiT gamodis,<br />

rom am qalebma Tavi depresiis<br />

niadagze moikles, depresia ki treningma<br />

gamoiwvia.<br />

treninggavlili adamianebi avRaneTSi<br />

bevrni arian. ar gagikvirdeT,<br />

Tu qabulSi, mdinare qabulis<br />

Camyayebul arxSi adamianTa jgufi<br />

dainaxeT, romlebic sruliad autanel<br />

sunSi sxedan (arc vfiqrob, maT<br />

Seuracxyofa mivayeno, ubralod,<br />

iq marTlac saSineli sunia, radgan<br />

mTeli kanalizacia iq Caedineba da,<br />

garda amisa, 400000-ian qalaqSi 4<br />

milioni adamiania ukve, aqedan Ti-<br />

Tqmis 70 procents saxli ar aqvs<br />

da mdinare qabuli tualetad aqvT<br />

qceuli), purs da mwvads miirTmeven<br />

da avRaneTis evro-atlantikur sivrceSi<br />

integraciaze saubroben, an<br />

ganixilaven recesiis gavlenas avRaneTis<br />

agrarul industriaze.<br />

aseTi ambebi kidev ufro amyarebs<br />

da amarTlebs avRanelebis didi<br />

nawilis arCevans, ufro sworad ki<br />

nostalgias sabWoTa okupaciis epoqisadmi.<br />

Suqrias mamas uTqvams Turme<br />

erTi jariskacisTvis, _ rusebi<br />

bombebs gvesrodnen da ise gvklavdnen,<br />

Tqven ki SimSiliT gvklavTo.<br />

saerTod, erTi ram SevniSne iq yofnis<br />

dros, avRanelebi erTi da imave<br />

ambavs orjer erTnairad ar mogiyvebian<br />

_ yovelTvis axal-axali<br />

gaformebebiT gadmogcemen, magram,<br />

rac mTavaria, faqtebs arasodes<br />

amaxinjeben _ Tu sadme ori adamiani<br />

gardaicvala, veravisgan gaigonebT<br />

rom samia daRupuli.


im dros, rodesac dasavleTidan avRaneTis miyruebul provinciaSi Casuli<br />

trenerebi adgilobrivebs dasavlur faseulobebze leqciebs ukiTxaven,<br />

sakuTari uflebebis dacvas aswavlian da momavlis mowyobaSi `exmarebian~,<br />

avRanelebs ubralod SiaT da wyuriaT.<br />

qabulis aeroporti rusebis (sabWoelebis)<br />

aSenebulia, daaxloebiT igive<br />

zomis rogoric Cveni (Tumca, Cveni aeroporti<br />

bevrad ufro komfortuli<br />

da lamazia). aeroports aqvs Tavisi<br />

internet-kafe da restorani, romelic<br />

yvelaze Zviri restorania mTel<br />

avRaneTSi, amitomac iq ar Sevsulvar.<br />

TviTmfrinavSi Casxdoma/Camosxdoma<br />

isev trapis saSualebiT xdeba. aeroporti<br />

or nawilad aris gayofili,<br />

erTi nawili samoqalaqo reisebs emsaxureba,<br />

meore _ samxedros. samxedro<br />

nawilis Tavze gamudmebiT xedav nato-s<br />

vertmfrens, romelic an jdeba<br />

an frindeba. ganuwyvetliv moZraoben<br />

samxedro, bronirebuli jipebi, didi<br />

antenebiT da tyviamfrqvevebiT, rac<br />

saSinlad ganerviulebs _ sul megona,<br />

rom raRac xdeba, rom aeroports<br />

Tavs daesxnen, an kidev uaresi, Talibebma<br />

qabulic aiRes da es brge mokavSireebi<br />

saxlebSi mirbian, me ki axla<br />

davdgi qabulis miwaze fexi. Tumca,<br />

rogorc ki aeroports moSordebi,<br />

trasas daadgebi da yovel 200 metrSi<br />

bilbordebs dainaxav, romelzec karzai<br />

da bavSvebi/moxucebulebi arian<br />

gamosaxulni, mSviddebi, anu SeiZleba<br />

arc mSviddebi, magram is `militaristuli<br />

qaosi~, romelic aeroportSi<br />

naxe, gaviwydeba.<br />

aeroportSi ukraineli enjeoSniki<br />

da treneri elena banasi da misi indoeli<br />

qmari niSok kalpaki damxvdnen.<br />

esec enjeoSniki da Tan magari<br />

qvelmoqmedi, romelic arafers ar<br />

iSurebs avRaneli bavSvebisTvis.<br />

isini oTxi wlis win kievSi gavicani,<br />

ufro sworad elena aq, TbilisSi gavicani<br />

xuTi wlis win da kievSi misi<br />

qmari. sul aseT adgilebSi dadian,<br />

palestinaSic raRac misiiT iyvnen,<br />

eraySic da ra vici, sadac ki mexi gavardeba,<br />

yvelgan Cadian da adgilobrivebs<br />

exmarebian. niSokis winaprebi<br />

mdidrebi arian, indoeTis yvela did<br />

qalaqSi sastumroebis qseli aqvT.<br />

elenam Tqva, _ londonSi da sidnei-<br />

Sic aqvT raRac biznesebio. aRar CavZiebivar,<br />

ra da rogor, mTavari iyo,<br />

ro gavige _ niSoks bevri fuli aqvs,<br />

romelsac cota sxvanairad da sxvebisTvis<br />

xarjavs.<br />

elena da niSoki avRaneTSi, ukve<br />

rva Tvea, cxovroben da cxovroben<br />

TiTqmis naRdi avRanelebiviT, qabulis<br />

Raribul ubanSi, Raribul saxl-<br />

dokumenturi proza<br />

Si oRond komfortulad. aqvT magari<br />

generatori, romlis wyalobiTac<br />

or avRanur ojaxs eleqtroenergiiT<br />

amarageben, satelituri antena da<br />

telefonebi, da aqvT toiota korola,<br />

romelic yvelaze popularuli<br />

manqanaa avRaneTSi. sworad am korolaSi<br />

visxediT samive da aeroportidan<br />

sastumrosken mivdiodiT. Cven<br />

win aseve toiotas markis manqana midioda,<br />

oRond jipi, gawkrialebuli,<br />

sxvanairi nomriT da amerikis dro-<br />

SiT. saubar-saubarSi am toiotas daaxloebiT<br />

or metrze mivuaxlovdiT.<br />

>>> gagrZeleba gv. 111<br />

cxeli Sokoladi 79


isaqarTvelo<br />

80 cxeli Sokoladi<br />

paata qurdaZe<br />

jvarcma. teqnikuri personali da dekoracia<br />

www.paatakourdadze.blogspot.com<br />

Je suis témoin, je suis le seul témoin de moi-même.<br />

Antonen Artaud<br />

me mowme var, me erTaderTi mowme var sakuTari Tavis.<br />

antonen arto<br />

skami _ lursmnebi. sent-etienis vagzali. dekoratori fransua boSe.<br />

ramdenime wlis win Cemma Svidi wlis Svilma, Tinam rveulis furcelze golgoTas gza daxata.<br />

naxatze iesosa da am siuJetis klasikuri personaJebis garda, marcxniv kadridan TiTqmis gasuli<br />

mosiarule adamianis fragmenti Canda _ misi sxeulis mcire nawili, fexi, da siarulisas ukan<br />

darCenili marcxena xeli, romelSic raRac Cxirebi eWira.<br />

Cem kiTxvaze, Tu ra eWira am kacs xelSi, mipasuxa , _ `batons xelSi lursmnebi uWiravs, da golgoTaze<br />

miaqvs~.<br />

es naxati misi ucnobi personaJiviT sadRac gaqra. magram man Cemze STabeWdileba moaxdina,<br />

mis mixedviT moTxrobac davwere, sadac laparaki iyo lursmnebze, rogorc Cveni civilizaciis<br />

konstruqciis mdgradobis mniSvnelovan komponentze.<br />

1.<br />

adre arasodes mifiqria: faqtia, viRacam lursmnebi gamoWeda, viRacam wamoiRo.<br />

Cven mxolod maT Sesaxeb gvaqvs mcire warmodgena, vinc am lursmnebiT ieso jvarze daaWeda _<br />

viciT, rom isini jalaTebi iyvnen. Tumca maT Sesaxeb arc erT saxarebaSi ar aris raime naTqvami.<br />

es mxolod sxvadasxva epoqis naxatebsa da speqtaklebSi nanaxi scenebis Cvenive fragmentuli<br />

warmosaxvis nayofia.


principSi, profesionali jalaTi, rogorc personaJi, arc ise sainteresoa. viciT, rom isini<br />

arasodes aravis uyvarda, zizRiani mzerebis garemocvaSi cxovreba da sikvdilis industriaSi<br />

Sroma maTive arCevani iyo. tradiciulad _ Tavze SavCaCCamofarebul jalaTebs mxolod franc<br />

kafkam misca `adamianuri~ saxe erTxel: Tavis `sasjelaRsrulebis koloniaSi~.<br />

TviT iesos jalaTebis `anonimurobac~ ki daculia _ isini ignorirebulni arian oTxive mociqulis<br />

mier.<br />

gacilebiT sainteresoni arian pirovnebebi, romlebic sikvdiliT dasjas teqnikurad uzrunvelyofen.<br />

isini xSirad, varaudis sawinaaRmdegod, sruliad dadebiTi pirovnebebi aRmoCndebian<br />

xolme. magaliTad eqimi, polotikosi da cnobili humanisti Jozef inias giliotini (Joseph<br />

Ignace Guillotin 1738_1814).<br />

es gvari, or saukuneze metia, sikvdilis meqanikur manqanasTan, giliotinasTan asocirdeba, da<br />

warmoTqmisas SiSis Jruantels iwvevs. sinamdvileSi sikvdilis es dazga jer kidec XVI saukune-<br />

Si arsebobda. eqims araferi ar mougonia. man mxolod bevri ibrZola imisaTvis, rom sikvdiliT<br />

dasjis barbarosuli meTodebi humanuriT Seecvala; garda amisa, sikvdilmisjilTa uflebebi<br />

Tanabari gamxdariyo. 1791 wels eqimis xangrZlivi mcdelobis Sedegad kanoni miiRes da giliotina<br />

pirvelad gamoiyenes Cveulebrivi qurdis, vinme lui miSel lepeletielis Tavis mosakve-<br />

Tad.<br />

manamde sikvdiliT dasjis mravalnairi meTodi arsebobda safrangeTSi: aristokratebs<br />

xmliT aclidnen Tavs, aznaurebs najaxiT, mefis sicocxlis xelmyofT cxenebze gamobmuls<br />

`oTxSi amoRebulT~ fleTdnen, qurdebs da mkvlelebs ki ubralod saxrCobelaze kidebdnen an<br />

borbalze akravdnen, rom jalaTs rkinis ketiT misTvis yvela Zvali saTiTaod daemtvria.<br />

Raribebs, ra Tqma unda, ar hqondaT saSualeba, swrafi da `xarisxiani~ sikvdilis sanacvlod,<br />

jalaTisaTvis fuli gadaexadaT. amitom maTi dasjis dros najaxi xan kargad ar iyo galesili,<br />

xan mizans cotaTi scdeboda, xan kidev borbalze gakruls marTlac nel tempSi amtvrevda jalaTi<br />

yvela wvril Zvals, radgan rkinis xelketiT pirdapir TavSi erTi dartymiT sicocxles-<br />

Tan gamosalmeba fuli Rirda, romelic sikvdilmisjils ar gaaCnda....<br />

parlamentari da eqimi Jozef giliotini sikvdilis arCevanSi gansxvavebas socialur usamarTlobad<br />

miiCnevda. misi azriT, teqnologiurad da humanitarulad srulyofili sasjelis<br />

umaRlesi zomis saerTo meTodis SemoReba pirveli nabiji unda gamxdariyo sikvdiliT dasjis<br />

gauqmebis, aboliciis gzaze, romlis gavlas kacobriobis civilizebulma nawilma mainc giliotinis<br />

dakanonebis Semdeg TiTqmis 200 weliwadi moandoma.<br />

didi revoluciuri teroris wlebSi dapatimrebuli giliotini cixidan mxolod mas Semdeg<br />

gamouSves, rac misive jalaTi maqsimilian robespieri „giliotinirebuli~ iqna revoluciis<br />

(konkordis) moedanze. swored es zmna (guillotiner) damkvidrda frangul enaSi sikvdiliT dasjis<br />

sinonimad sabralo eqimisa da humanistis survilis sawinaaRmdegod.<br />

Jozef giliotini cixis Semdeg politikas aRar gahkarebia. darCenili sicocxle medicinas<br />

miuZRvna, is ibrZoda Cutyvavilas winaaRmdeg sayovelTao acrebisaTvis, iyo erT-erTi pirveli,<br />

vinc Seqmna sazogadoebrivi janmrTelobis programa, daaarsa safrangeTis pirveli eqimTa<br />

asosiacia, romelic dRes safrangeTis medicinis akademiaa... mTeli cxovreba uSedegod cdilobda<br />

am sikvdilis manqanisaTvis saxeli gamoecvalaT. araferi gamouvida, mas Semdegac ki, rac<br />

safrangeTSi giliotina 1977 wels ukanasknelad gamoiyenes, didi humanistis gvari mainc saSinelebis<br />

sinonimad darCa.<br />

eqimi giliotinis sevdiani istoria SesaniSnavi magaliTia, Tu rogor SeiZleba humanitaruli<br />

brZola barbarosobad da sadizmad moinaTlos da adamianebis keTildReobisaTvis gaweuli<br />

didi amagis miuxedavad, aswleulebis manZilze Seni saxeli mxolod zizRs iwvevdes. riskis Tavze<br />

aReba namdvili humanistebis xvedria. radgan isini ZiriTadad moRvaweoben sistemaSi, romelsac<br />

adamianur sisastikis sistemas davarqmevdi. Tumca mas politikur enaze adamianuri samarTali<br />

(justise) hqvia da is iseTive Zvelia, rogorc samyaro. es sistema, rogorc wesi, ara marto<br />

adamianebze, TviT ufalze maRla dgas. swored am sistemis msxverpli gaxda iesoc.<br />

isaqarTvelo<br />

cxeli Sokoladi 81


isaqarTvelo<br />

82 cxeli Sokoladi<br />

sabednierod, sisastikis sistemas Tavisi rCeuli `marginalebi~, Tavisi humanistebi hyavs, ise-<br />

ve, rogorc daundobeli sadisti jalaTebi. magram, rogorc ukve aRvniSne, adamianTa am kategorias<br />

gansazRvruli da dadgenili roli aqvs mikuTvnebuli sazogadoebis istoriis TeatrSi.<br />

aris sisastikis sistemaSi monawileTa kidev erTi kategoria, romelic, Cemi azriT, bevrad<br />

ufro sainteresoa Tavisi mistikuri funqciis gamo. me mxedvelobaSi myavs enTuziastebi, romlebic<br />

yvelgan gvxvdebian, sadac raime mniSvnelovani xdeba.<br />

isini uceb, moulodnelad, TavianTi lursmnebiT xelSi, saidanRac aRmocendebian xolme<br />

brboSi. procesis raRac Sualedur mosamzadebel monakveTSi yvelaze wina planze garbian da<br />

gamorbian, bevrs qoTqoTeben, fusfuseben, adamianebs aqeT-iqiT sweven, yvelaze gadamwyvet momentSi,<br />

daWedebisas, CaquCis moqnevis win ki sadRac qrebian. saidan, an rodis modian an sad midian,<br />

aravin icis. maT arc saxe aqvT, arc raime gansakuTrebuli niSani, rom daimaxsovro.<br />

isini iq iyvnen, rodesac aqilevsma agamemnonis dasaxiCrebuli gvami cxenze gamobmuli mia-<br />

Tria sakuTar banakSi, maSinac, rodesac CauSeskusa da misi cols dasaxvretad `asamarTlebdnen~<br />

1989 wlis Sobis dRes, rodesac qabulis fexburTis stadionze Talibebi sabralo qalebs rozgavdnen<br />

, rodesac didi kulturuli revoluciis dros pekinSi saxalxo tribunalebs awyobdnen,<br />

rodesac italiuri daumorCileblobis wevrebma daxvretili benito musolinisa da misi<br />

sayvarlis klara petaCis gvamebi ganTavisuflebuli milanis erT-erT moedanze fexebiT dakidebuli<br />

gamofines...<br />

me melursmneebi pirvelad 1989 wels TbilisSi leninis Zeglis Camogdebisas SevamCnie: jer<br />

amweebis garSemo fusfusebdnen, mere iliCs lajebSua cecxli SeunTes, TiTqos brinjaos yverebis<br />

gasaTbobad, mere sadRac gaqrnen. xalxis Tavdauzogavi garjis Sedegad Zeglis Camogdebis<br />

Semdeg ki isev davinaxe: motexil da Zirs gagorebul leninis Tavs fexebs da joxebs urtyamdnen<br />

gametebiT da mxiarulad iginebodnen…<br />

es adamian-fantomebi TiTqos sikvdils damalobanas eTamaSebian da rodesac celmomarjvebul<br />

Sav angelozs pirispir SeeCexebian, TavianTi sabralo aqtiurobiT mis gulis mogebas cdiloben<br />

da gamosdiT kidec. maT droSi xetiali uyvarT, xan romel epoqaSi amoyofen Tavs da xan<br />

romelSi. sxvadasxva epoqidan xan ras gamoayoleben xolme xels da xan ras: virusebs, briyvul<br />

Cvevebs, modas... amitom xSirad istoria, personaJebi, adamianebis paranoia meordeba.<br />

me marTla gamiCnda iseTi grZnoba, TiTqos Cemi Svilis daxatul mamakacis fragments, romelsac<br />

golgoTaze iesosaTvis lursmnebi miaqvs, sadRac Sevxvedrivar; ufro metic, rom mas gamudmebiT<br />

vxvdebi Cemi cxovrebis sxvadasxva etapze, sxvadasxva qalaqSi, droSi, konteqstSi.<br />

2.<br />

1972 wels, 13 wlis asakSi CemSi, iseve rogorc Cemi Taobis bevr TbiliselSi, roki da ieso er-<br />

Tdroulad Semovidnen.<br />

Cemi azriT, veberis cnobil rok operas maSindel represirebul da uflebaayril qarTul<br />

marTlmadideblur eklesiaze aranaklebi damsaxureba aqvs saqarTvelos xelaxla `gaqristianebaSi~.<br />

maSin saqarTveloSi wesierad aravin icoda gansxvaveba qristianul konfesiebs Soris. amas<br />

arc eklesia iTxovda: mTavari iyo, rom rogorRac qriste gaxseneboda xalxs.<br />

sulebze nadirobis azarti mogvianebiT 80-ian wlebSi gaCnda _ rogorc ki mrevlma SesamCnevad<br />

moimata da sasuliero koniunqtura Camoyalibda.<br />

90-ian wlebamde saqarTvelo sekularul qristianul qveynad darCa Cem maxsovrobaSi.<br />

adesis motkbo sunian 70-ianebSi ufrosebisaTvis marTlmadidebloba weliwadSi erTxel<br />

aRdgomis dRes sasaflaoebze qeifi da danTebuli sanTeli iyo, CemTvis ki, cxadia _ wiTeli<br />

kvercxebi da cxeli Taflis suni, romliTac sanTlebis CamoqnaSi bebiaCems vexmarebodi yoveli<br />

aRdgomis win: ratomRac eklesiaSi nayid sanTels ar endoboda, ambobda, _ namdvili sanTeli Taflisgan<br />

mzaddebao. ai, sul es iyo... da sxva TiTqmis araferi.


Cemi da Cemi megobrebis mSoblebi _ represirebulni, represirebulTa Svilebi, Tavad yofili<br />

jalaTebi, an jalaTTa Svilebi iyvnen, isini SiSSi da siZulvilSi daibadnen: mJavanaZis korumpirebuli<br />

60-iani wlebi swored siZulvilidan gamosvlis mcdelobis kompromisuli wlebi iyo,<br />

romelmac sayovelTao korufcia da totaluri sulieri konformizmi aswavla qarTvelebs _<br />

SeuZlebeli iyo aseT gamudmebul mtanjvel autanel siZulvilSi, amxela boRmaSi cxovreba,<br />

rac 20, 30, 40 da 50-iani wlebis represiebma da ideologiurma garyvnilebam moitana.<br />

nebismieri gza, romelsac am koSmaris dasasrulisken SeeZlo waeyvana xalxi, misaRebi iyo.<br />

saqarTvelom es gza ruseTze adre ipova _ sayovelTao konformizmSi ganbanvis, siZulvilidan<br />

ganTavisuflebis mcdelobis 60-iani wlebi. neilonis epoqa, romelSic jalaTebi da msxverplni<br />

erTnairad groteskulni gaxdnen. daqorwindnen, saerTo ojaxebi Seqmnes, erTad Seecadnen qeifiT<br />

daeviwyebinaT is, risi mtanjveli maxsovroba sicocxleSi xels uSlidaT, erTad SeTxzes<br />

dRes arsebuli qarTuli briyvuli sadRegrZeloebis udidesi nawili, romelmac garkveulwilad<br />

saqarTvelos axali istoria msubuqad gadaiyvana sxva, SedarebiT ufro moqnil orbitaze,<br />

romelic dRemde iq darCa. radgan es istoria aRaravis ainteresebs. masze aravin muSaobs.<br />

me maTi kargad mesmis. isini gmirebi ar iyvnen, da arc undodaT yofiliyvnen. gmirebi Tu<br />

dasWirdebodaT, yovel nabijze ramdenic gnebavT, imdeni hyavdaT, omis, Sromis, CrdiloeTi<br />

polusis, Sua aziis, kosmosis, maRaroebis da aTasi sxva... es mxolod sabralo, ganadgurebuli<br />

Taoba iyo, romelmac Tavi aiZula daejerebina, rom cxovreba ase Tu ise mSvenieria...cotaTi uke-<br />

Tesi, vidre maTi mSoblebisa gulagSi. aRaravis undoda, scodnoda, ra iyo adre realurad. da<br />

maT erTad SeTxzes es „adre~.<br />

Semdeg 70-ianebi movida, Cemi Taoba. Cven ukve siZulvilis SviliSvilebi viyaviT: jalaTebisa<br />

da maTive msxverplTa konformizmis nayofi. Cveni roli, anu, rogorc mogvianebiT davarqviT,<br />

misia, am mRvrie wylis Tu Saqriani Rvinis gafiltvra-dawmenda iyo. mcdeloba mainc…<br />

mTeli es periodi, Cemi `eklesia~ plexanovze. Cemi, 23-e skolidan or nabijSi iyo gorkis klubi.<br />

mis parkSi Cven WuWyian Tovlis qvasaviT gundebs kantikuntad Semosul gogonebs, an erTmaneTs<br />

vesrodiT. gayinuli wiTeli sveli TiTebiT nestian sigaret `luqss~ uimedod vsresdiT,<br />

bevrs veweodiT da vlaybobdiT, kasius kleize, rokze, seqsze, veberis operaze, iesoze da misi<br />

partiis Semsrulebel ian gilanze...<br />

><br />

>> gagrZeleba gv. 112<br />

isaqarTvelo<br />

cxeli Sokoladi 83


isaqarTvelo<br />

84 cxeli Sokoladi<br />

giorgi kalatoziSvili<br />

kvazimoda<br />

„morigi qarTuli nagvis suni mcems“! _ cenzurisa da zedmeti Selamazebis<br />

gareSe, erT-erTma mayurebelma swored am sityvebiT moaxdina giga<br />

aglaZis filmis „gogona slaididan“ premieris prognozireba. piradad me<br />

kinoSi (da arc mis gareT) msgavsi araferi migrZvnia. erTaderTi, rac vigrZeni,<br />

isic mwuxarebiT, reJisoris marcxis suni iyo, magram droze adre<br />

mainc ar mimitovebia fskerisaken mimavali gemi.<br />

simarTle iTqvas, nagavzec SeiZleba iyos moTxovna; miT ufro Tu artefaqtis<br />

saxiT amis uamravi magaliTi gvaqvs da am xelobis uamravi mimdevari<br />

gvyavs. nagavze fasic Sesabamisi unda iyos. ra Tqma unda, faswarmoqmnasa da<br />

Rirebulebis aRqmas is samomxmareblo bazari unda aregulirebdes, romelic<br />

giga aglaZis Semoqmedebis mimarT maincdamainc keTilganwyobili ar<br />

momeCvena. reJisoris advokatirebas ar vapireb, magram arc misi Semoqmedebis<br />

usafuZvlo lanZRva mimaCnia mizanSewonili. swori iqneba Tu films<br />

„gogona slaididan“ mayureblis komentarze dayrdnobiT gavarCevT da<br />

ase mainc davicavT neitralitets, obieqturobas, romelsac, rogorc wesi,<br />

moiTxoven Cvengan reJisorebi.<br />

minda:<br />

rame magari ra...<br />

ZarRviani....<br />

www.shokoladi.ge


naRvliani...<br />

sevdiani....<br />

guliani....<br />

cecxlsasroli...<br />

dardiani...<br />

realuri...<br />

kardinaluri...<br />

radikalur-socialuri!<br />

(momTxovni: forum.ge)<br />

megobrebo, aseT formulas qarTul kinoSi aravin iyenebs. am xatovani<br />

sityvebis karnaxiT aravin qmnis filmebs. ratom? imitom, rom sityvaTa<br />

wyoba „socialuri dakveTa“ cud asociacias tovebs da postsabWoTa memkvidreobad<br />

aRiqmeba. arc giga aglaZem Seasrula socialuri dakveTa.<br />

samagierod, misi filmi „gogona slaididan“ asprocentiani pleismenTia<br />

da ama Tu im brendTan komerciulad gaTvlili garigeba. amis wyalobiT,<br />

aglaZem saqarTveloSi yvelaze ZviradRirebuli sareklamo filmi gadai-<br />

Ro, romelSic samodelo saagento „slaidis“ (sxvaTa Soris, giga agla-<br />

Zis meuRlis samodelo saagento) gogonebi konkretuli markis manqanis<br />

prezentacias awyoben; avtoavariis SemTxvevaSi aucileblad gaigebT romel<br />

sadazRvevo kompaniaSi unda daazRvioT manqana; romelma dizainerma<br />

unda CagacvaT imisaTvis, rom sazogadoebis naRebisa da eliturobis<br />

konteqstidan ar amovardeT; gaigebT, romel fotografTan unda gaiaroT<br />

fotosesia da kidev uamrav yofiT detalsa da reklamas mohkravT Tvals.<br />

filmis „gogona slaididan“ reJisorma saaTnaxevrian CarCoSi moaqcia is<br />

informacia, romelsac „yviTeli furclebi“ sqeltaniani gamocemebiT<br />

gvTavazobs.<br />

sad aris aq kinos adgili? ra Tqma unda, gadasaReb moedanze. sad mTavrdeba<br />

kino? samwuxarod iqve. saaTnaxevris ganmavlobaSi kinoekranze,<br />

24 kinokadris nacvlad, mxolod im subliminalur xerxsa da 25 kadrs<br />

vxedavT, romelic mayureblis cnobierebaze Zaladobas axdens da qvecnobierSi<br />

reklamisadmi madis aRZvras emsaxureba. giga aglaZeSi klipurma<br />

cnobierebam sZlia kinematografiuls. `gogona slaididan~ marTlac<br />

klips gagonebs, romelSic gemovnebiani kostiumebi da makiaJi reJisuris<br />

nakls faravs. am usaxur filmSi yvelas Tavisi saxe (da saxeli) aqvs. zura<br />

yifSiZe, nanuka xazaraZe, kristi yifSiZe, naTia maqacaria, merab sanoZe,<br />

avTandil cqvitiniZe, jiji rejini da sxva mravali filmSi sakuTar Tavs<br />

ganasaxiereben, ris gamoc xSiria imis gancda, rom kinoekranze Jurnali<br />

„saxe(l)ebi“-s ekranizacias gvTavazoben. Jurnalis ekranizaciis Sesaxeb<br />

Tu gsmeniaT rame? arc me da arc im mayurebels, romlis (da)ukmayofileba<br />

aisbergs hgavs (rac zedapirze Cans, ori imdeni siRmeSi imaleba) da romelsac<br />

aglaZis gemi „gogona slaididan“, gabaritebiT _ 90 60 90 ukve Seejaxa!<br />

„tutsi“ Tu tutuci?<br />

(mkiTxavi: forum.ge)<br />

filmis „gogona slaididan“ gadaRebis dros xSiri iyo „tutsi“-ze<br />

apelireba. xSirad imasac axsenebdnen, rom mTavari rolis Semsrulebeli<br />

zaza beJaSvili raRaciT hgavs dastin hofmans. modiT, msgavsebas ar<br />

SevexoT, Torem sxvaobis garCeva sakmaod mtkivneuli aRmoCndeba rogorc<br />

zaza beJaSvilisTvis, ise „slaidis“ reJisorisTvisac. „tutsi“,<br />

isaqarTvelo<br />

cxeli Sokoladi 85


isaqarTvelo<br />

86 cxeli Sokoladi<br />

albaT, is orientiri unda yofiliyo, romlis mixedviT gadaiRebdnen<br />

komediur melodramas, sxvagvarad rom vTqvaT _ filmis qarTul rimeiqs.<br />

keTilSobili mizania, cuds verafers ityvi. mTavari ki mainc is<br />

aris, Tu ra resursiT apirebdnen am miznis miRwevas. aRmoCnda, rom sakmaod<br />

mwiri resursiT _ ramdenime modeli da zaza beJaSvili, romelic<br />

„raRaciT“ hgavs dastin hofmans, qmnian filmis safuZvelsa da meryev<br />

sayrdens...<br />

„tutsis“ Sinaarsi kargad maxsovs. araCveulebrivi siuJeti aqvs, kargi<br />

dinamika, samsaxiobo dasi da reJisura. dastin hofmani msaxiobia, romelic<br />

kastingebze marcxs ganicdis da imedgacruebuli wyvets kinobiznesSi<br />

sxva gziT SeRwevas. zaza beJaSvili igive nabijs dgams oRond<br />

modeli gogos gulSi SesaRwevad. amisaTvis kinopersonaJi zuzu qalis<br />

tansacmelsa da maRalquslian fexsacmels irgebs, magram am klounadis<br />

ukan mamakaci mainc ioli amosacnobia. mainc riT ver moxibla zuzum<br />

naTia axvlediani, Zalian lamazi da momxibvleli modeli, romelic Se-<br />

TavsebiT arqiteqtoric yofila? zuzu inkognito mas ZviradRirebul<br />

kabebsa da yelsabams ugzavnis, mTel Tbiliss aWrelebs naTias bilbordebiT,<br />

uamrav fuls xarjavs modelis gulis mosagebad... zuzum naTias<br />

yuradReba miipyro, simpaTia ki ver daimsaxura. ratom? odesme Tu SegxvedriaT<br />

adamiani, visTvisac raodenoba xarisxis sinonimia? Tu ginaxavT<br />

adamiani, romelic morTmeul Sokolads misi Rirebulebis aRmniSvnel<br />

Ceksac Tan ayolebs (albaT imisaTvis, rom ufro tkbilad miirTvaT)?<br />

zuzu originalurobiT ar gamoirCeva; metic, filmis posterze calsaxad<br />

amoikiTxavT mis daxasiaTebas _ „zuzus bevri fuli aqvs da bevri<br />

gogo hyavs, magram im erTaderTma mas yvelaferi Seucvala!.. raa?! Zalian<br />

sasacilo komedia~.<br />

es ukanaskneli fraza films gvixasiaTebs, rogorc romantikul kinokomedias.<br />

mniSvnelovania, rom „slaidSi“ Canan miSa andRulaZe da vaso<br />

fxakaZe iumorinas SesaSuri Hi-klasis xumrobiT. imedia, am kritikuli<br />

remarkiT Tavs ar avatkiebT, Torem, veWvob, isev analginis gareSe iqnebian...<br />

gamosavali mxolod erTi aqvT _ autkiebel Tavs nu aitkieben. kino-<br />

Si „kamedi Sous“ sketCebiT nu gvakvirveben; giga aglaZis films erT did<br />

kinoanekdotad nu aqceven!<br />

rac Seexeba giga aglaZes, reJisorma sareklamo filmSi „gogona slaididan“<br />

modebis samWedlo aRbeWda. es is sivrcea da maWanklobis instituti,<br />

romelSic mdidari mamakacebisaTvis lamaz sacoleebs „Wedaven“. nebismier<br />

qveyanaSi samodelo biznesi mdidar da fulian mamakacebs lamazi<br />

gogonebis eqsports sTavazobs. aglaZis samaWanklo „slaidi“ nawilobriv<br />

am stereotipis damsxvrevasa da ukugdebas cdilobs, rodesac lamazmani<br />

naTia mdidar zuzus ar ikarebs, saCuqrebs ki siamovnebiT iRebs... ra Tqma<br />

unda, es ukanaskneli ver axerxebs damkvidrebuli stereotipis msxvrevas.<br />

modelebs uyvarT lamazi tansacmeli, ZviradRirebuli samkaulebi<br />

da Ramis klubebSi TeTrad gaTenebuli Rameebi. ukve meramdened mebadeba<br />

kiTxva _ maSin vis raSi sWirdeboda es klounada? miT umetes, rom filmis<br />

finalSi naTias Tavs saCuqariviT miarTmeven zuzus. ase, ubralod, miiyvanen<br />

ipodromze, gadasvamen manqanidan gatkepnil mindorze da dautoveben<br />

zuzus, rogorc miTiur minotavrs utovebdnen lamazmanebs... zuzu Taviseburi<br />

minotavria, „mas bevri gogo hyavs“ da iseTive pirutyvis funqcias<br />

asrulebs, rogoric buRas aqvs fermaze Zroxebis ganasayofiereblad. sa-


mwuxarod uxeSi, magram zusti Sedarebaa. zaza beJaSvilis kinopersonaJi<br />

ar iwvevs simpaTias. Tanamedrove qarTul kinoSi is tipur tutucs ganasaxierebs...<br />

„am filmma mokla qarTuli kino“<br />

(Wirisufali: forum.ge)<br />

bolo aTi wlis ganmavlobaSi es fraza xSirad msmenia. aglaZis films<br />

„gogona slaididan“ ar mouklavs qarTuli kino. qarTuli kino movkaliT<br />

Cven, qarTvelma mayurebelma Cveni dietiT da „dabalkaloriuli“, anu<br />

ugemovno fsevdosulieri sazrdos (filmebis) miRebiT. giga aglaZem ki<br />

mxolod sakontrolo gasrola gaakeTa. ase rom, aglaZes nurafers davwamebT.<br />

isev sakuTar Tavs da, maT Soris, sakuTar tradiciebs davabraloT.<br />

samegreloSi, sanam micvalebuls gaasveneben da miwas miabareben, qelexs<br />

manamde ixdian xolme... zog sofelSi es tradicia dResac SemorCa. ama Tu<br />

im filmis gaqiravebac aseT qelexs hgavs. sanam dakrZalaven, manamde moilxenen,<br />

gaixseneben warsuls, SeiZleba erTi kviris Tavzec ar dakrZalon;<br />

nabaxusevze uamravi sadRegrZelo gaaxsendeT da roca mixvdebian, rom<br />

daugviandaT micvalebulis gacileba, rogorc iqna marxaven. qarTuli<br />

filmebis gaqiravebac am principiT xdeba. mkvdradSobil films atareben<br />

ekranidan ekranze, reklamiT izidaven mayurebels farTomasStabian panaSvidze<br />

12:00, 14:00, 16:00, 18:00, 20:00 da 22:00 saaTze, Semdeg ki didi vaivaglaxiTa<br />

da godebiT asamareben. kinokritikosebi, rogorc wesi, miwis erT<br />

muWas mivayriT xolme da wuTieri dumilisTvis kompensacias xmamaRali<br />

recenziebis gamoqveynebiT viTxovT.<br />

amis Semdeg SevTanxmdeT, rom nekrofilia, micvalebulisadmi ltolva<br />

cudi da mavne movlenaa. imazec SevTanxmdeT, rom micvalebulis naxvaSi<br />

fuls ar unda vixdideT _ es ukve marazmia.<br />

„aris holivudi da bolivudi, Cven ki nolivudi gvaqvs“...<br />

(eqspertizis daskvna morgidan: forum.ge)<br />

ra kargia, rom saqarTveloSi kinos gadaRebis moda dabrunda. ra cudia,<br />

rom modaSia kinos gadaReba, miuxedavad imisa, gesmis Tu ara reJisura.<br />

iqneb amitom, mayurebeli arcTu usafuZvlod axsenebs „nolivuds“, anu<br />

nuls, nulovan zRvars, romelsac uaxlovdebian reJisorebi modis SegrZnebiT,<br />

magram stilis gareSe. giga aglaZis opuss „gogona slaididan“<br />

stili ar gaaCnia. Tumca reJisorma aq yvelafers mouyara Tavi, rac ki modaSia.<br />

maT Soris personaliebs... moda warmavalia _ es yvelam kargad viciT.<br />

albaT, reJisoric gaigebs. mas xom xSirad uwevs samodelo saagento<br />

„slaidSi“ misvla...<br />

aglaZis „kvazimoda“ ekranebze mogzaurobs. misi opusi „gogona slaididan“<br />

garegnulad lamazia, Sinaganad ki carieli da uintereso. premieris<br />

Semdeg mayurebeli imasac ambobda, rom siuJeti „TiTidan gamowovilia“<br />

da „yuriT moTreuli“. amaze komentaris gakeTeba miWirs. sainteresoa,<br />

ras ityvis reJisori? moaxerxa Tu ara mayureblis morjuleba? Tu „gogona<br />

slaididan“ ubralod reJisoris egzibicionizmia, romelic miznad<br />

isaxavda mayurebelSi mazoxisturi midrekilebis gamovlenas?<br />

22 dekemberi, 2009<br />

isaqarTvelo<br />

cxeli Sokoladi 87


saavtoro<br />

rafika<br />

avtori: <strong>levan</strong> berZeniSvili<br />

ilustracia: mariam zaldastaniSvili<br />

dedamiwis zurgze ar moiZebneba<br />

adamiani, romelTanac imdeni melaparakos<br />

an mekamaTos, ramdenic rafikasTan<br />

milaparakia da mikamaTia.<br />

verc vixseneb sxva adamians, romel-<br />

Tanac imdeni mqondes salaparako<br />

da sakamaTo, ramdenic masTan. Cveni<br />

patimroba da, saerTod, Cveni ur-<br />

TierTobac TiTqmis ocdaxuTi wlis<br />

win damTavrda, magram salaparako,<br />

sakamaTo, saCxubari da saomari kidev<br />

darCa Semdegi ocdaxuTi saukunisTvis.<br />

rafika, rafael aSotis Ze papaiani,<br />

dabadebuli 1942 wels, colSvi-<br />

88 cxeli Sokoladi<br />

liani, ori Svilis mama, 1982 wlis<br />

10 noembers daapatimres. oTxi weli<br />

mkacri reJimis banaki da ori weli<br />

gadasaxleba hqonda misjili. rafika<br />

somxeTSi helsinkis kavSiris erTerTi<br />

damfuZnebeli iyo eduard<br />

aruTunianTan erTad 1975 wels; mogvianebiT,<br />

rodesac aruTuniani da<br />

misi jgufis ori wevri daapatimres,<br />

rafikasTan da edmon avetianTan<br />

Cxreka Catarda. maSin ar dauWeriaT,<br />

magram seriozulad gaafrTxiles.<br />

xolo roca gafrTxilebam aRar ga-<br />

Wra, Jora xomizurTan erTad daapatimres<br />

da gulagis gzasac gauyenes.<br />

rafikas mama, aSot papaiani (igive<br />

aramaSot papaiani, es misi samsaxiobo<br />

fsevdonimi iyo) somxeTSi cnobili<br />

kaci yofila rogorc Tavdapirvelad<br />

msaxiobi da Semdeg ramdenime<br />

piesisa (ZiriTadad, komediisa) Tu<br />

kinoscenaris avtori. sxvaTa Soris,<br />

aSot papaianic Cveneburi yofila,<br />

Cemi da daTosi ar iyos, baTumSi yofila<br />

dabadebuli, ase rom, isedac<br />

Cveni „zemliaki“ rafika „TiTqmis“<br />

baTumelic iyo.<br />

rafael papaiani CemTvis gansaku-<br />

Trebuli patimari iyo, upirveles<br />

yovlisa imitom, rom CemTan er-<br />

Tad baraSevos politikuri zonis<br />

istoriaSi pirveli saerTaSoriso<br />

„kolmeurneobis“ Tu qibucis, „samxreT<br />

kavkasiis xalxTa qristianul<br />

federaciis“ Seqmnis iniciatori<br />

gaxldaT (manamde politikur patimarTa<br />

saerTo-sameurneo dajgufebebi<br />

gamokveTilad nacionalur xasiaTs<br />

atarebda) da, meorec imitom,<br />

rom amden patimarSi igi erTaderTi<br />

iyo Cemi „namdvili“ kolega anu filologi<br />

_ rafael papaiani erevnis<br />

valeri briusovis saxelobis rusuli<br />

da ucxo enebis institutis<br />

kursdamTavrebuli da filologiis<br />

mecnierebaTa kandidati brZandeboda<br />

(samwliani aspirantura tartus<br />

universitetSi hqonda gavlili da<br />

disertaciac estoneTis am SesaniSnav<br />

samecniero centrSi saxelgan-<br />

Tqmul iuri lotmanTan hqonda daculi).<br />

didi dro ar damWirvebia imis<br />

dasadgenad, rom rafika sakvirveli<br />

kaci iyo. swored imitom, rom<br />

„sakvirveli“ iyo, me masze permanentul<br />

dakvirvebas vaxorcielebdi.<br />

papaiani CemTvis Sesaswavli fenomeni<br />

iyo. es iyo uaRresad mravalmxrivi<br />

kaci: somxeTisa da, rac gasaocaria,<br />

saqarTvelos istoriis brwyinvale<br />

mcodne mecnieri, rusuli enisa da<br />

literaturis SesaniSnavi specialisti,<br />

daxvewili rusulis mqone<br />

rafinirebuli stilisti, niWieri<br />

poeti, erudirebuli, taqtiani, fr-<br />

Txili, Taviseburad sevdiani iumoris,<br />

kolosaluri Sromismoyva


eobisa da udidesi moTminebis<br />

adamiani.<br />

rafikas mravalmxriobis miuxedavad,<br />

misi upirvelesi hipostasi<br />

mainc ostatoba iyo. rogorc mravalmxrivi<br />

mesrop maStocisTvis<br />

moigones madlierma Tanamemamuleebma<br />

erTi sityva „mTargmneli“ (anu<br />

somxuri anbanis Semqmnels, ganmana-<br />

Tlebels, misioners da somxuri samociqulo<br />

da somxuri kaTolikuri<br />

eklesiebis wmindans mTavar damsaxurebad<br />

bibliis Targmna CauTvales),<br />

ise rafikas daxasiaTebac SeiZleboda<br />

erTi sityviT da es sityva iqneboda<br />

„ostati“. somxebis ostatobis<br />

ambavi sayovelTaod cnobilia da<br />

rafikac uniWieresi da uxelmarjveesi<br />

maisteri iyo. Tavisi, boria<br />

maniloviCis sityviT rom vTqvaT,<br />

maisterSaftis erT-erTi Sedevri,<br />

wekos 12 sigaretis erTdroulad<br />

damamzadebeli manqana, „qristes<br />

asakisa“ rom Sevsruldi, im dabadebis<br />

dReze maCuqa, oRond am manqaniT<br />

sigaretebis damzadebisTvis saWiro<br />

moTminebiT ver aRmWurva da me<br />

wekos sigarets isev xeliT vaxvevdi.<br />

Tavis sakerav manqanaze TviTnakeTi<br />

ormagi propeleri hqonda damagrebuli<br />

da zafxulSi mis manqanasTan<br />

jdomas araferi sjobda. sakerav<br />

manqanaze gaumjobesebaTa da gaiolebaTa<br />

iseTi wyeba hqonda Catarebuli,<br />

rom dRiuri produqcia _<br />

92 wyvili „variSka“ (ceraTiTa xel-<br />

TaTmani) dilis 11 saaTisTvis ukve<br />

Seqmnili hqonda da Semdeg saaTebSi<br />

momavali dReebis angariSSi muSaobda<br />

(xalxi ambobda, ramdenime aTasi<br />

wyvili xelTaTmanis maragi aqvs<br />

Senaxuli „Savi dRisTviso“, Tumca<br />

ra dReebic gvedga, imaze Savs ras<br />

eloda, ar vici).<br />

sxvadasxva dros rafikam mocaleobis<br />

Jams Seqmna nivris avtomaturi<br />

sanayi manqana (es aparati ZiriTadad<br />

uqmad cdeboda, sad iyo „samanqano“<br />

niori!), nigvzis aseve avtomaturi<br />

sakepi (esec mTlianobaSi saCvenebeli<br />

modeli iyo, nigozi iSviaTi xili<br />

iyo banakSi, Cem garda arc aravis<br />

hqonia arasodes), Tabaxis qaRaldis<br />

mxazveli aparati, Semwvari Tevzis<br />

naWridan Zvlebis xorcis struqturis<br />

dauzianeblad gamomcleli<br />

manqana, xisgan damzadebuli xorcis<br />

meqanikuri sakepi manqana (es unikaluri<br />

manqana ki gvqonda, magram<br />

xorci banakSi sami weli TvaliT ar<br />

minaxavs), TviTnakeTi zusti saswori<br />

(wonida, ra Tqma unda, erTi miligramis<br />

sizustiT) da ase Semdeg,<br />

yvelas verc CamovTvli da verc gavixseneb.<br />

mravalricxovani Teoriebidan,<br />

romlebic sxvadasxva xalxisa<br />

da epoqis geniosebis somxur warmomavlobas<br />

amtkicebs (me piradad,<br />

marTalia, ara rafikasgan, cxovrebis<br />

sxvadasxva monakveTSi momismenia<br />

rusTavelis, Seqspiris, baironis,<br />

mocartis, iulius keisris, qristes,<br />

budas, muhamedis, iuri dolgorukisa<br />

da lev tolstois somxobis<br />

„damadasturebeli“ Teoriebi), Tuki<br />

iseTic arsebobs, romelic leonardo<br />

da vinCisac am uZveles eTnoss<br />

miakuTvnebs, me mis gasaZliereblad<br />

mraval arguments movitandi rafikas,<br />

SeiZleba iTqvas, genialuri<br />

materialur-teqnikuri Semoqmedebidan.<br />

Senaxvis, gadanaxvis, saguldagulod<br />

gadamalvis, dakonservebis,<br />

dazogvis, Txlad daWris trfials<br />

rom etyvian, is iyo. mravali Tvis<br />

win sayvareli meuRlis, anahitis<br />

mier damzadebuli yaurma rom gaufuWda<br />

da msunagma griSa feldmanma<br />

SeuWama, eg xom araferi. kidev ufro<br />

xangrZlivi (sami wlis!) Senaxvis zu-<br />

Txis konservi „baliki“ gagvixsna saaxalwlod,<br />

_ gaisad am dros aq aRar<br />

viqnebio da gadasaxlebaSi marto<br />

xom ar SevWamo. joni laSqaraSvilma<br />

rom avadmyofobis dros gamozogi-<br />

saavtoro<br />

li karaqiT saaxalwlo torti daamzada,<br />

rafikas sayveduri daimsaxura,<br />

_ wels isedac uamravi saWmeli<br />

gvaqvs (aq, Cemi warmodgeniT, cota<br />

gadaaWarba), eg karaqi gaisisTvis<br />

unda Segenaxa, ra ici, gaisad ra iqnebao.<br />

banakis maRaziaSi, romelsac zonuri<br />

tradicia „lariokad“ moixseniebs<br />

(aqedanaa, sxvaTa Soris, cnobili<br />

gamoTqma, „karaqia lariokSi“,<br />

rac CemTvis „SeuZlebel situacias“<br />

aRniSnavs _ karaqi ar Sedioda „lariokis“<br />

uaRresad Rarib asortimentSi;<br />

ise ki, es gamonaTqvami „Tavi<br />

damanebes“ mniSnelobiT gamoiyeneba),<br />

iyo maRali da dabali moTxovnis<br />

produqtebi. maRali moTxovniT<br />

sargeblobda zeTi (boTlianad<br />

Rirda maneTi da 2 kapiki, 20 kapikad<br />

Rirebuli boTli Semdeg TveSi „lariokobaze“<br />

Cabarebas eqvemdebareboda),<br />

Savi Cai (90 kapiki), weko (1 kolofi<br />

15 kapiki, me, magaliTad, TveSi<br />

20 kolofi mWirdeboda), asanTi (1<br />

kapiki; unda gqonoda, aravin ar mogcemda),<br />

mrgvali konfeti, romelsac<br />

Saqris funqciis Sesruleba SeeZlo<br />

(kilo 3 maneTi Rirda, oras gramze<br />

mets ver vyidulobdiT), saweri<br />

rveuli (klasikuri sabWoTa Tormetfurcliani<br />

versia 2 kapiki Rirda)<br />

da saweri kalami _ pasta (Zviri iyo,<br />

30 kapiki). SedarebiT dabali moTxovniT<br />

sargeblobda sxvadasxva juris<br />

jemi anu „pavidlo“ (zustad maneTi<br />

Rirda, qila 10 kapikad Cabarebas<br />

eqvemdebareboda), Tevzis paSteti<br />

„volna“ (76 kapiki), dauviwyari sabWoTa<br />

konservi Завтрак туриста „turistis<br />

sauzme“ _ Tevzis, tomatisa<br />

da brinjis ganumeorebeli kombinacia<br />

(80 kapiki), Tambaqos Zviriani<br />

cxeli Sokoladi 89


saavtoro<br />

nawarmi, magaliTad, ufiltro sigareti<br />

„prima“ (15 kapiki) da ramdenime<br />

produqti fantastikis an patimrebis<br />

dacinvis sferodan, magaliTad<br />

maneTnaxevrad Rirebuli kiSiniovis<br />

Tambaqos fabrikis produqcia,<br />

filtriani sigareti „malboro“,<br />

romelic saerTod ar sargeblobda<br />

aranairi moTxovniT da amitom „lariokidan“<br />

„lariokamde“ iyo da iyo.<br />

rafika 22 dekembers iyo dabadebuli.<br />

Cveni zonuri cxovrebis<br />

pirvel wels, rodesac Sesabamisi<br />

gamocdileba ar gvqonda, me da<br />

daTom gadavwyviteT, sasiamovnod<br />

gagvekvirvebina iubilari, „lariok-<br />

Si“ yovelTviurad dasaxarji Cveni<br />

kuTvnili 10 maneTidan sami gavimeteT<br />

da dabadebis dReze arnaxuli<br />

saCuqari, ori kolofi „malboro“<br />

vaCuqeT. darwmunebuli viyaviT,<br />

rom Cveni finansuri TavganwirviT<br />

megobari aRfrTovanebuli darCeboda<br />

da gulisfancqaliT velodebodiT<br />

Zvirfasi saCuqris gadacemis<br />

moments. saRamos, rodesac rafikam<br />

mokrZalebul sufraze migvipatiJa,<br />

gazeTSi saguldagulod gaxveuli<br />

saCuqari mivarTviT. nel-nela gaxsna<br />

gazeTi da sigareti rom dainaxa,<br />

iubilars, aSS-s maSindeli<br />

prezidentis, ronald reiganisa ar<br />

iyos, xalxuri sibrZne daaviwyda,<br />

am SemTxvevaSi, naCuqari cxenisa da<br />

misi kbilis Sesaxeb, da msaxiobisa<br />

da dramaturgis aSot Tu aramaSot<br />

papaianis mxolodSobilma Zem, rafaelma<br />

WeSmaritad tragikuli xmiT<br />

Seicxada, SehRaRada mamas, SeiZleba<br />

iTqvas, zecasTan dagvabezRa mezobeli<br />

xalxi, _ bedkrulo qarTvelebo,<br />

es ra giqniaT, sam maneTad xom<br />

mTeli sami qila „pavidlo“ movidodao!<br />

90 cxeli Sokoladi<br />

CaiT Sesmul erT-erT sadRegrZeloSi<br />

„gadanaxuli droSebis kavaleri“<br />

vuwode da moewona. yvelaferi<br />

hqonda gadanaxuli, joni sawyobis<br />

gamges eZaxda da me muzeumis direqtors.<br />

komersantuli talantiT<br />

Cvens zonaSi veravin Seejibreboda:<br />

erTxel erT-erT patimars saswrafod<br />

safosto marka dasWirda, mTeli<br />

zona Semoiara da bolos CvenTan<br />

movida, _ viRupebi, werils ver vagzavni<br />

da am TveSi werilis gagzavnis<br />

ufleba mixundeba, miSveleTo.<br />

saSineli grZnobaa, roca samkapikiani<br />

markis uqonlobis gamo, ori<br />

kviris naweri 32-gverdiani werili<br />

giuqmdeba, iseTi STabeWdileba rCeba,<br />

rom mxolod xmis miwvdena da<br />

werilis miwera SegiZlia Seni axloblebisTvis<br />

da amasac ver axerxeb,<br />

sulieri sicarielisa da Ralatis<br />

morevSi eSvebi, sicocxle aRar ginda.<br />

amas mixsnida Cemi ukraineli Tanazoneli,<br />

xma ukankalebda da Rrma<br />

depresiisken mieqaneboda. davamSvide,<br />

_ nu geSinia, markas giSovi-meTqi<br />

da wavedi rogorc rwyili an rogorc<br />

avTandili. mivadeqi, ra Tqma<br />

unda, rafikas. vuTxari, _ rafik, axperjan,<br />

cavadtanem, marka mWirdeba,<br />

kargi kaci iRupeba-meTqi.<br />

_ safosto marka iSviaTi nivTia,<br />

_ ganacxada rafikam. _ misi Rirebuleba<br />

sabazro moTxovnasTan erTad<br />

icvleba. mzad aris klienti, rom<br />

gadaixados?<br />

_ ra unda gadaixados, samkapikiani<br />

marka sWirdeba kacs, _ saqmeSi gulubryvilo<br />

Cauxedaoba gamovavline<br />

me.<br />

_ axperjan, <strong>levan</strong>jan, ar minda<br />

axla leqcia wagikiTxo qarTul<br />

uyairaTobaze. Tqveni qoneba xom gaaniaveT,<br />

axla me maswavliT, ra Rirs,<br />

rogorc Sen ambob, „samkapikiani“ marka?<br />

_ da ra Rirs samkapikiani marka,<br />

aTi kapiki? _ rac SeiZleba saqmianad<br />

vikiTxe me.<br />

_ aTi kargi ricxvia, oRond me am<br />

ricxvs SensaviT uyuradRebod ar<br />

moveqceodi. Sen xom xazs usvam, rom<br />

„lariokSi“ marka sami kapiki Rirs,<br />

me mas gadaudebeli saWiroebis koeficientze,<br />

10-ze gavamravleb da<br />

davadgen, rogorc ingliselebi<br />

ityvian, emerjensi praiss: 30 kapiki,<br />

anu ori kolofi weko.<br />

_ ori kolofi weko ra ambavia?! _<br />

ver davmale aRSfoTeba me.<br />

_ vivaWroT? _ iseTi saxiT ikiTxa<br />

rafikam, rom vaWrobis yvelanairi<br />

xalisi damekarga. amas filologiuri<br />

argumentic daemata saliteraturo<br />

klasikidan, _ Торг здесь<br />

неуместен! _ ostap-suleiman-bertamaria-bender-beis<br />

msgavsad, mkacrad<br />

ganacxada rafikam da 30 kapikis Rirebulebis<br />

sxva produqtebis Camo-<br />

Tvla daiwyo: ori kolofi „prima“,<br />

erTi asanTis kolofi Cai da a.S.<br />

wavedi gasaWirSi Cavardnil Cem<br />

ukrainel ZmasTan. avuxseni situacia<br />

da erTi kolofi weko movTxove.<br />

gaxarebulma saswrafod momirbenina<br />

erTi kolofi weko. me rom mqonoda<br />

marka, xom ici, rom gaCuqebdi-meTqi,<br />

_ da vicio, _ miTxra. mec rom mqonoda<br />

da Sen dagWirveboda, gaCuqebdio,<br />

magram axla ise mWirdeba, rom<br />

erTi kolofi weko am saqmeSi memeteba,<br />

kidev kargi, markis patronma<br />

ori an meti rom ar moiTxovao (taqtiani<br />

kaci iyo da patronis vinaoba<br />

ar ukiTxavs, Tumca, ra Tqma unda,<br />

mixvdeboda, banakSi kerZod vis eqneboda<br />

aseTi mwvaved deficituri<br />

saqoneli). Cemi maragidan erTi kolofi<br />

weko davamate da rafikas mivutane.<br />

_ xom xedav, ra iolad dagvTanxmda<br />

klienti, sami unda meTqva, _<br />

sinanuliT Tqva rafikam.<br />

is aRar miTqvams, erTi kolofi<br />

Cemi rom iyo, miT umetes, rafikam<br />

„mogeba“ orad gahyo da Cemi kolofi<br />

weko damibruna. simarTle rom


vTqva, ukrainel megobars Cemi kolofi<br />

imitom ki ar davumate, rom<br />

gansakuTrebiT keTili kaci var;<br />

ara, ubralod, erT sacodav markaSi<br />

ori kolofi wekos moTxovna momerida,<br />

rafikam ki ukve seriozulad<br />

gadawyvita, _ momavali gadaudebel<br />

SemTxvevaSi emerjensis koeficienti<br />

15-mde gaezarda.<br />

rafika principuli kaci iyo da<br />

yvela saprotesto aqciaSi monawileobas<br />

iRebda. protestis ZiriTadi<br />

forma gaficva iyo. gavificebodiT<br />

da saamqroSi ar SevdiodiT, ar<br />

vmuSaobdiT. zogierTi patimari am<br />

protests ssrk generaluri prokuroris,<br />

rekunkovis saxelze weriliT<br />

„amagrebda“; werilSi ewera, _<br />

ssrk generaluro prokuroro, amisa<br />

da imis gamo, protestis niSnad, am<br />

ricxvidan im ricxvamde gaficvas<br />

vacxadeb, razedac xels vawer _ patimari<br />

esa da es. werili konvertSi,<br />

konverti _ safosto yuTSi. qar-<br />

Tvelebi arc erT RonisZiebas ar<br />

vacdendiT, yvela protests vuer-<br />

TdebodiT, magram ssrk generalur<br />

prokurors ar vaRiarebdiT da werilebs<br />

ar vwerdiT _ isedac mSvenivrad<br />

atyobinebdnen sadac jer ars,<br />

vin monawileobda gaficvaSi da vin<br />

ara. danarCenebi am werilebs werdnen<br />

da safosto yuTSi agdebdnen.<br />

joni laSqaraSvilma daiCema, _ rafika<br />

kavkasieli kacia, generalur<br />

prokurors werilebs ar miswerso.<br />

erTxelac, rafika rom safosto<br />

yuTSi rekunkovisadmi gasagzavn<br />

werils agdebda, jonim xelidan gamostaca,<br />

gaxsna da saxe gaebadra:<br />

konvertSi marTla carieli furceli<br />

ido.<br />

rafika, „viTarca-igi vTquT“,<br />

wlebis manZilze iuri lotmanis<br />

moswavle iyo. gairkva, rom am gasaocar<br />

kacs mec Sevxvedrivar, boria<br />

maniloviCic da vadim iankovic. er-<br />

Txel inteleqtualur-samsaxiobo<br />

TamaSi wamoviwyeT, or-orkacian<br />

gundebad daviyaviT, gundis erTerT<br />

wevrs pantomimiT unda gadaeca<br />

meoresTvis raime sityva an fraza.<br />

finalSi me da rafikam (mwvrTnelebi<br />

Jora xomizuri da genrix alTuniani)<br />

piterelebis uZlieresi gundi<br />

davamarcxeT, romelSic poliakovi<br />

da maniloviCi Sediodnen, xolo<br />

mwvrTnelebad donskoi da tolstixi<br />

hyavdaT: rafikam moaxerxa da<br />

JestebiT gamagebina, rom piterelebs<br />

Cafiqrebuli hqondaT politpatimarTa<br />

biblia _ „adamianis uflebaTa<br />

sayovelTao deklaracia“.<br />

gamarjvebulebs damarcxebulebma<br />

Cai mogvarTves da swored maSin gaixsena<br />

rafikam, rogor auxsnia amgvar<br />

TamaSSi lotmans partniorisTvis<br />

urTulesi termini режим Салазара<br />

(rafikas aspirantobisas antoniu<br />

di oliveira salazari jer kidev<br />

portugaliis diqtatori iyo). iuri<br />

lotmans munjurad jer klasikuri<br />

diqtatori warmoudgenia, Semdeg<br />

ki gadasula meore nawilze: meuRles<br />

zara erqva. mouyvania lotmans<br />

qalbatoni zara, auRia xelSi virtualuri<br />

„dana“ da dauwyia zaras<br />

sxeulis aravirtualuri nawilis<br />

„CamoWra“, Semdeg xelebiT kiTxvac<br />

dausvams, _ axla netav ras vSvrebiTo.<br />

ra Tqma unda, gvisaubria qarTul<br />

anbanze. rafikas aRizianebda, Jora<br />

rom mrglovans swavlobda da mis<br />

grafikaSi kosmiur wesrigs eZebda.<br />

rafika movses xorenacis eyrdnoboda<br />

da amtkicebda, mesropma mTargmnel<br />

jagas daxmarebiT qarTuli<br />

anbani Seqmna, raSic xels uwyobdnen<br />

mefe bakuri da qveynis arqiepiskoposi<br />

moseo.<br />

_ marTalia Tu ara, rom mesropma<br />

qarTuli ar icoda? _ davsvi me Cemi<br />

mTavari SekiTxva.<br />

_ ase ambobs koriuni, _ ar ikadra<br />

tyuili rafikam.<br />

_ filologi kaci xar, SeiZleba<br />

ena ar icode da misi fonemebi gamohyo?<br />

_ vikiTxe me da xangrZlivi<br />

kamaTisTvis movemzade. ena araTu<br />

unda icode, aramed mas uRrmesad<br />

unda grZnobde, masSi mniSvnelobis<br />

matarebeli elementebi rom gamohyo.<br />

_ ra Tqma unda, ara, magram qarTuli<br />

fonemebi, rogorc Cans, mTarg-<br />

saavtoro<br />

sad gyavT<br />

istorikosebi, Tqven<br />

xom poetebis qveyana<br />

xarT? _ bebiaCemis,<br />

ivlita beraias<br />

terminiT rom vTqva,<br />

`ironia gamikeTa~<br />

rafikam.<br />

mnelma jagam gamohyo, _ moulodnelad<br />

aRmoaCina ucnobi geniosi V<br />

saukunis saqarTveloSi rafikam.<br />

_ qarTvelebs kargad icnob, umaduroba<br />

qarTuli nacionaluri ni-<br />

Sania? _ mwared vikiTxe me.<br />

_ gansakuTrebuli umaduroba<br />

qarTvelebisTvis ar Semityvia, _<br />

frTxilad aRniSna rafikam.<br />

_ amodena saqme gaukeTebia mesrops<br />

da Cven viTom madlieri ratom ar viqnebodiT?<br />

_ ise vikiTxe, rom rafikas<br />

gaWirveboda koreqtuli saubari.<br />

>>> gagrZeleba gv. 115<br />

cxeli Sokoladi 91


esei<br />

neoliberalizmis kritika<br />

ocdameerTe saukuneSi<br />

avtori: irakli kakabaZe<br />

1972 wlis arCevnebze CileSi sakmaod<br />

daZabuli mdgomareoba Seiqmna.<br />

ramdenime partiam xmebis daaxloebiT<br />

erTi da igive raodenoba<br />

daagrova. sul mcire procentiT<br />

gamarjveba memarcxene socialistur<br />

partias xvda wilad. Tumca<br />

gansxvaveba mogebulsa da wagebulebs<br />

Soris Zalian mcire iyo _ qveyana<br />

ramdenime banakad daiyo. salvador<br />

aliende qveynis prezidenti gaxda,<br />

magram misi xelisuflebaSi yofna<br />

xanmokle aRmoCnda. 1973 wels samxedro<br />

xuntam, general pinoCetis<br />

xelmZRvanelobiT, saxelmwifo gadatrialeba<br />

moaxdina, raTa `memarcxene<br />

radikalebis~ TareSi aRekveTa<br />

da qveyanaSi samoqalaqo mSvidoba<br />

daebrunebina. momavali 16 wlis<br />

ganmavlobaSi Cilem, am samoqalaqo<br />

92 cxeli Sokoladi<br />

mSvidobis garda, praqtikulad yvelaferi<br />

naxa. pinoCetis samxedro<br />

policiurma reJimma ekonomikuri<br />

neoliberalizmis saxeliT qveyanaSi<br />

teroris kampania gaaCaRa, romelsac<br />

aTasobiT udanaSaulo adamiani<br />

Seewira. am yvelafris ideologiuri<br />

gamarTleba is iyo, rom Cile ar<br />

moxvedriliyo `komunistebis~ mmar-<br />

Tvelobis qveS. samxedro xuntis<br />

mmarTvelobis pirveli wlebidanve<br />

diqtaturas da terors ukve bevri<br />

konservatiuli politikosic daupirispirda.<br />

1976 wlisTvis qveynis politikur<br />

wreebSi ukve konsensusi iyo<br />

imis Taobaze, rom CileSi samxedro<br />

diqtatura mZvinvarebda. Tumca, es<br />

diqtatura sakuTar Tavs `demokratiis<br />

da liberaluri ekonomikuri<br />

Rirebulebebis damcvelad~ asaRebda.<br />

pinoCetma amerikidan saswrafod<br />

Caiyvana Cikagos ekonomikuri skolis<br />

studentebi, romelTac milton<br />

fridmanis ideebis ganxorcieleba<br />

umalve daiwyes da globalur,<br />

transnacionalur korporatiul<br />

wreebSi Cile uceb cnes `liberalur,<br />

Tavisufali ekonomikis mqone<br />

warmatebul qveynad~. is mravalricxovani<br />

daxvretebi, dapatimrebebi,<br />

udanaSaulo adamianTa wameba,<br />

teroristuli reJimi ekonomikis<br />

`liberaluri~ Tu `liberali~ mamebisTvis<br />

arafers niSnavda. isini<br />

xom komunistebs umklavdebodnen<br />

da rogorc Zveli liberaluri gamoTqma<br />

ambobda: kargi komunisti<br />

mxolod mkvdari komunistia. aqedan<br />

gamomdinare, salvador aliendes


(romelic mxolod socialisti iyo<br />

da ara komunisti, Tumca amas memarjvene<br />

eqstremistebisTvis mniSvneloba<br />

arc hqonia) da misi aTasobiT<br />

momxres mkvleloba, imdroindeli<br />

`liberaluri~ korporatiuli elitis<br />

TvalsazrisiT, aucilebeli<br />

piroba iyo Ciles demokratiuli<br />

ganviTarebisaTvis, radganac, maTi<br />

azriT, demokratiis upirvelesi ni-<br />

Sani privatizacia da ekonomikuri<br />

eqspluatacia iyo.<br />

rodesac sakuTari mtrebi saxlSi<br />

safuZvlianad gaanadgura, generali<br />

pinoCeti sazRvargareT myof mtrebzec<br />

gadavida. jer iyo da, argentinaSi<br />

mokles xuntis amboxebuli<br />

generali, romelic ar daemorCila<br />

samxedro reJims da emigracia<br />

amjobina. 1976 wels ki vaSingtonSi,<br />

qalaqis centrSi bombiT mokles Ciles<br />

yofili elCi amerikis SeerTebul<br />

StatebSi, orlando letelieri<br />

sakuTar TanaSemwesTan erTad.<br />

es iyo erT-erTi pirveli sagareo<br />

teroristuli aqti, romelic amerikis<br />

miwaze Caidines. TviT fordis<br />

respublikurma administraciamac ki<br />

ver dafara aRSfoTeba da gadawyvita<br />

gamoZiebina mkvleloba da am afe-<br />

Tqebis organizatorebi amerikuli<br />

marTlmsajulebis winaSe warmdgariyvnen.<br />

1976 welsve demokrati da<br />

SedarebiT memarcxene jimi karteri<br />

amerikis prezidentad airCies. karteris<br />

administraciam da iusticiis<br />

saministrom gadawyvites, rom pasuxi<br />

moeTxovaT letelieris mkvlelebisaTvis.<br />

gamoZiebas generaluri<br />

prokuroris ofisis axalgazrda<br />

TanamSromeli lourens barsela<br />

uZRveboda. mis winaSe metad rTuli<br />

amocana idga _ hari trumenis cnobili<br />

gamoTqmisa ar iyos, `sakuTari<br />

ZaRliSvilebis~ (Our Son of a Bitches)<br />

qveyanaSi unda moeZebna teroristul<br />

aqtSi damnaSave adamianebi.<br />

miuxedavad imisa, rom amerikeli<br />

liberalebi, evropel kolegebTan<br />

SedarebiT, bevrad ufro progresul<br />

poziciebze dganan samoqalaqo<br />

uflebebisa da socialuri Tavisuflebebis<br />

sakiTxSi, sagareo politikaSi<br />

Zirfesviani cvlilebis gatare-<br />

esei<br />

ba iSviaTad xerxdeba xolme. aqedan<br />

gamomdinare, kisinjeris mier datovebuli<br />

memarjvene memkvidreoba<br />

sakmaod rTuli gadasalaxi zRude<br />

iyo idealisti da progresuli karteris<br />

administraciisaTvis. Tumca,<br />

letelieris SemTxvevaSi, moulodnelma<br />

faqtebma da, amave dros, axalgazrda<br />

gamomZieblis seriozulma<br />

namuSevarma Sedegi gamoiRo. pirvel<br />

rigSi, sruliad SemTxveviT, bombis<br />

afeTqebis adgilas aRmoCnda im<br />

sakontaqto pirebis fotografiebi,<br />

romelTac es mkvleloba SeukveTes<br />

kubel antikastroel emigrantebs.<br />

es fotoebi CileSi gadagzavnes da<br />

iqac sruliad SemTxveviT isini meore<br />

dResve ramdenime gazeTSi gamoqveynda.<br />

xuntam veRar moaxerxa<br />

mkvlelobis damkveTebis vinaobis<br />

dafarva. amerikis generaluri<br />

prokuroris gundi meore dResve<br />

santiagoSi Cafrinda da pinoCets am<br />

pirTa eqstradicia mosTxova. amas<br />

isic daemata, rom erT-erTi uSualo<br />

damkveTTagani amerikis moqalaqe<br />

aRmoCnda. xuntam zewolas veRar<br />

cxeli Sokoladi 93


esei<br />

gauZlo da eWvmitanilebi amerikis<br />

mxares gadasca. amerikelma eWvmitanilma<br />

ki, saproceso garigebis safuZvelze,<br />

ukve pirdapir daasaxela<br />

mkvlelobis uSualo damkveTi _ Ciles<br />

uSiSroebis samsaxuris ufrosi,<br />

generali kontrerasi. amis Semdeg<br />

ukve amerikis generalurma prokurorma<br />

kontrerasis eqstradiciac<br />

moiTxova. ai, es ki ukve zedmeti<br />

iyo `megobari ZaRliSvilebis~ re-<br />

JimisaTvis. xuntam uari ganacxada<br />

eqstradirebaze, radganac aSkara<br />

iyo, rom mkvlelobis dagegmvis Zafs<br />

TviT pinoCetamde mivyavdiT. saqme<br />

gaiwela. 1980 wels amerikis Seer-<br />

Tebul StatebSi reiganis administracia<br />

movida, romlisTvisac pino-<br />

Ceti ara mxolod megobari, aramed<br />

gmiric ki iyo da TiTqos am saqmeSi<br />

damnaSaveebis dasjis perspeqtivac<br />

daixSo. cnobilia, rom pinoCeti<br />

TviTon metad gaRizianebuli iyo<br />

prokurori barselas qmedebebiT da<br />

mas `koRo~ uwoda. `koRoebma unda<br />

icodnen, rom marTalia, maTi kbena<br />

gvaRizianebs, magram maTi mokvla<br />

erTi dartymiT kacs ar gauWirdeba<br />

da imedia, amas ar gvaiZulebeno~,<br />

94 cxeli Sokoladi<br />

_ imuqreboda `neoliberalebis~<br />

sayvareli rkinis generali.<br />

1980-iani wlebis bolomde CileSi<br />

araferi Secvlila. pinoCetis diqtatura<br />

agrZelebda `liberalur~ ekonomikur<br />

reformebs da Sesabamisad<br />

`liberalurad~ epyroboda sakuTar<br />

mowinaaRmdegeebs. zogs stadionze<br />

xvretda, zogs wynar okeaneSi agdebda,<br />

zogsac magelanis sruteSi gadauZaxebda.<br />

sikvdilis eskadronebi<br />

uswordebodnen yvelas, vinc mdidrebisa<br />

da samxedroebis winaaRmdeg<br />

amoxvneSasac moaxerxebda. jimi karteris<br />

idealisturi administracia<br />

ronald reiganis militaristulma<br />

politikam Secvala, sadac komunistebis<br />

aCrdili isev nomer pirvel<br />

mtrad gamocxadda. TiTqos pinoCets<br />

`koRoebma~ veraferi daakles. civi<br />

omic sabWoTa kavSiris damarcxebiT<br />

damTavrda. reiganis mier naqebma<br />

`globalurma kapitalizmmac~<br />

gaimarjva da ekonomikuri liberalizmis<br />

CeqmiT damamkvidrebel pinoCetsac<br />

TiTqos mxolod madloba<br />

ekuTvnoda istoriisgan.<br />

magram es ase ar moxda. amerikis<br />

generaluri prokuroris asistentma<br />

`koRom~ saqme ar Sewyvita, piriqiT<br />

pinoCetis saqmes daemata ramdenime<br />

sxva qveynis moTxovnac da bolos is<br />

did britaneTSi vizitisas daakaves<br />

espaneTis generaluri prokuroris<br />

moTxovniT. jer amerikis generaluri<br />

prokuroris moTxovnas<br />

espaneTis magistratis balTazar<br />

garsonis moTxovna daemata, romlis<br />

gamoc pinoCeti weliwadze met xans<br />

inglisSi gaxldaT dapatimrebuli;<br />

Semdeg ki igi gaasamarTles Cile-<br />

Si mosamarTle xuan guzman tapias<br />

TavmjdomareobiT. sabolood pinoCetic<br />

da kontrerasic CileSi gaasamarTles<br />

da istoriamac maT ganaCeni<br />

gamoutana rogorc sisxliani<br />

diqtaturis warmomadgenlebs da<br />

ara rogorc `liberaluri ekonomikuri<br />

Rirebulebebis~ damamkvidrebel<br />

gmirebs. istoria bevrad ufro<br />

samarTlianad sjis, vidre nebismieri<br />

ideologia. is yovelTvis Tavis<br />

adgilas ayenebs robespierebs, napoleonebs,<br />

taleiranebs, hitlerebs,<br />

stalinebsa Tu sxva mmarTvelebs,<br />

romelTac sakuTar droSi propaganda<br />

an mTlianad ganadidebs, anac<br />

miwasTan asworebs.


me-20 saukunis pirveli naxevris<br />

gamoCenilma italielma moazrovnem<br />

antonio gramSim kargad Camoayaliba<br />

`kulturuli hegemoniis~<br />

Teoria, sadac igi sxvadasxva tipis<br />

dominaciuri sistemebis arsebobas<br />

ara mxolod materialur-empiriul<br />

faqtorebs miawers, aramed sworedac<br />

rom kulturuli diskursis<br />

WrilSi ganixilavs Tanamedrove<br />

biurgeruli, `liberaluri~ sazogadoebis<br />

funqcionirebis safu-<br />

Zvlebs. misi azriT, biurgeruli<br />

ideologiiT `tvingarecxili~ samoqalaqo<br />

sazogadoebis interesTa<br />

jgufebad dayofasTan da jgufuri<br />

konkurenciis paradigmaSi Cabmas-<br />

Tan erTad xdeba kapitalisturi<br />

ideologiis moZliereba. gramSis<br />

azriT, kulturuli hegemoniis Sedegad<br />

sulac ar aris saWiro aSkarad<br />

gamoxatuli diqtatoris arseboba,<br />

sistema TviT asrulebs am<br />

funqcias, sadac konkurenciisa da<br />

sikvdilis SiSs avtomaturad aqvs<br />

diqtatoris funqciis SeTavsebis<br />

gansakuTrebuli unari da amis Sedegad<br />

policiuri funqciebis didi<br />

nawilis sakuTar Tavze aReba swo-<br />

redac rom `samoqalaqo sazogadoebis~<br />

saSualebiT xdeba.<br />

sainteresoa, rom hana arendtis<br />

gamokvlevebiT xSirad totalitarizmis<br />

safuZvels sworedac rom<br />

`moqalaqis~ (germanulad Burger)<br />

instituti warmoadgens. swored es<br />

biurgerebi iyvnen isini, visac ebraelebi<br />

sakuTari nebiT mihyavda sakoncentracio<br />

banakSi, vinc faSizmsa<br />

Tu antisemitizms amarTlebda. hana<br />

arendti am SemTxvevaSi ara mxolod<br />

ebraelebis Cagvraze laparakobs,<br />

aramed pirveli msoflio omis Sedegad<br />

darCenili yvela sxva umciresobisac,<br />

romelTac maSindeli<br />

`eri-saxelmwifoebi~ sruluflebian<br />

moqalaqeobas ar aZlevdnen, rameTu<br />

maTi `eri-saxelmwifoebi~ eTnikuri<br />

niSniT iyvnen agebulni da maSasadame<br />

`liberalur damokidebulebas~<br />

mxolod am qveynebis eTnikuri maspinZlebi<br />

imsaxurebdnen.<br />

herbert markuze 1936 wels daweril<br />

`Zalauflebis SeswavlaSi~<br />

Segnebulad urevs terminebs `samoqalaqo<br />

sazogadoeba~ da `bur-<br />

Juaziuli sazogadoeba~, radganac<br />

germanul enaSi es terminebi erTi<br />

esei<br />

da igive signifaeriT aRiniSneba.<br />

Tanamedrove italieli filosofosi<br />

jorjo agambeni ki 1995 wels<br />

ukve laparakobs homo sacer-ze, anu<br />

qarTulad rom vTqvaT, `sulier arsebaze~,<br />

romelsac adamianis uflebebi<br />

ar aqvs, es laTinuri gamoTqma<br />

inglisurad iTargmneba rogorc<br />

Bare Life. es aris SiSveli sicocxle,<br />

romlis mokvlac yvelas SeuZlia da<br />

mis sicocxles aravin icavs. ramdeni<br />

aseTi SiSveli sicocxlea Cvens<br />

irgvliv? maTi ricxvi sxvadasxva<br />

gamoTvliT miliardebs aWarbebs,<br />

magram es miliardebi wamyvani gazeTebis<br />

hedlainebze arasdros xvdeba.<br />

aris Tu ara es samarTliani?<br />

am kiTxvaze pasuxi albaT ufro Sinagani<br />

mrwamsis sakiTxia. bevri memarcxene<br />

politikosi Tu sazogado<br />

moRvawe, bevri religiuri lideric<br />

Tvlis, rom es miuRebelia da rom<br />

unda gamoinaxos gza, rom adamianebis<br />

sicocxle metad dafasdes. neoliberalizmisa<br />

da fiskaluri konservatizmis<br />

ideologiis momxreebi,<br />

raRa Tqma unda, ase ar fiqroben.<br />

>>> gagrZeleba gv. 92<br />

cxeli Sokoladi 95


gagrZeleba<br />

raze fiqrobs urban reaqtori<br />


aSenda. magram ar icodnen mTavari<br />

_ proeqtis Seqmnis socialuri mizani<br />

da koncefcia.<br />

es komunistebis erT-erTi socialuri<br />

eqsperimenti iyo. maT<br />

burJuaziuli sazogadoebis komunistur<br />

sazogadoebad gardaqmna<br />

undodaT. amisTvis ki pirvel rigSi<br />

(marqsistuli filosofiis mixedviT)<br />

kapitalizmis birTvis, ojaxis<br />

struqturis rRveva iyo saWiro.<br />

komunistebi ideis gansaxorcieleblad<br />

specialuri sivrcis Seqmnas<br />

cdilobdnen, sadac es procesi bunebrivad<br />

unda dawyebuliyo. kompleqsSi<br />

Sedioda _ saZile zona,<br />

sadac wyvilisTvis mxolod sawoli<br />

da saweri magida idga, saerTo sasadilo,<br />

samrecxao da calke Senoba,<br />

sadac bavSvebisTvis 24-saaTiani<br />

baRi unda yofiliyo, rom mSoblebs<br />

sakuTari drois Tavisuflad<br />

gamoyeneba SeZlebodaT. socialuri<br />

sacxovrebeli Zvel ubanSi, parkTan<br />

axlos aSenda. rodesac ginzburgi<br />

proeqts le korbuziesTan<br />

ganixilavda, mis frang kolegas<br />

parkis maxloblad sacxovreblis<br />

aSeneba sasacilodac ar hyofnida.<br />

`ra ggoniaT, muSaTa klass parkSi<br />

bulbulis stvenis mosmena sWirdebao?~<br />

amitom mSvidad miugo, rom<br />

komunistebisTvis socialuri kondenseri<br />

utopiuri sazogadoebis<br />

Seqmnis eqsperimenti iyo _ sazogadoebis,<br />

romelsac produqtiulobis<br />

maqsimaluri xarisxi unda<br />

eCvenebina _ diliT muSa unda yofiliyo,<br />

Sua dRes saTevzaod wasvla<br />

unda SeZleboda, saRamos ki,<br />

privatul sivrceSi, sadac bavSvebis<br />

xmauri ar Seawuxebda, inteleqtualur<br />

samuSaos miscemoda, da<br />

magaliTad kritika ewera.<br />

magram eqsperimenti Cavarda.<br />

kraxis mizezi ideis absurduloba<br />

iyo, rac TviTon proeqtis Semqmnelebma<br />

daadastures, rodesac _<br />

mTavarma arqiteqtorma kompleqsSi<br />

is farTi airCia TavisTvis, romelic<br />

isev burJuaziuli ojaxisTvis<br />

iyo gankuTvnili. finansTa komitetis<br />

Tavmjdomarem ki saxuravze sa-<br />

zogadoebriv sivrced Cafiqrebul<br />

farTze penthauzi dadga. da narkomfinis<br />

saxli erT, Cveulebriv<br />

`komunalkad~ gadaiqca.<br />

`ai, aseT Temebze vsaubrobdiT<br />

da amitom momwonda misi leqciebi.<br />

Tan Cven jgufurad vmuSaobdiT.<br />

da esec Zalian momwonda.<br />

universitetSi es gamoricxuli<br />

iyo, radgan jgufSi Sejibri da<br />

konkurencia ar arsebobs, Sesabamisad<br />

superstarebis gadarCeva da<br />

Sefaseba rTulia. jgufSi muSaoba<br />

Zalian produqtiuli da efeqturi<br />

iyo, radgan pasuxismgebloba<br />

kompetenciis mixedviT nawildeboda<br />

da yvela akeTebda imas, rac<br />

sxvebze ukeT icoda. SeiZleba meti<br />

dro midioda komunikaciaze, magram<br />

esec mniSvnelovani momenti<br />

iyo, radgan Zalian bevri swored<br />

am ganxilvebis dros viswavleT.~<br />

<strong>levan</strong>i am jgufTan erTad Tavis<br />

pirvel urbanul proeqtze sami semestri<br />

muSaobda. maT mexikos erTerTi<br />

gareubani ekatepeki airCies<br />

(4-milioniani mosaxleobiT), sadac<br />

ramdenime wlis win developerebis<br />

mier gaSenebuli izolirebuli<br />

sacxovrebeli ubnis (14 aTasi<br />

saxliT) qalaqis bunebriv qsovil-<br />

Si integraciisTvis unda SeewyoT<br />

xeli. izolirebul sacxovrebel<br />

ubans qalaqis danarCeni nawilisgan<br />

ormetriani kedeli hyofda. am<br />

kedlis miRma arsebobda ori radikalurad<br />

gansxvavebuli samyaro<br />

_ erT mxares qalaqi, TviTganvi-<br />

Tarebuli sivrce, saocrad dinamiuri,<br />

cocxali da xalxmravali,<br />

meore mxares ki steriluri, erTsaxovani<br />

garemo, absoluturad<br />

erTnairi saxlebiT. `dakarguli<br />

iyo qalaqis mTavari xibli _ misi<br />

mravalferovneba. da komunikacia,<br />

rodesac mezoblad cxovroben yvela<br />

socialuri fenis adamianebi da<br />

urTierToba maT Soris Cveulebrivi<br />

ambavia, _ ambobs <strong>levan</strong>i, _<br />

izolirebuli sacxovrebeli ubnebi<br />

ki, xSir SemTxvevaSi, umniSnvelo<br />

qonebrivi segregaciis gamo, am<br />

socialur fenebs Soris xelovnur<br />

gagrZeleba<br />

sazRvars qmnis da maT Soris komunikacia<br />

qreba~. maT im konkretuli<br />

arealis problemebis gadasaWrelad<br />

jer zogadad meqsikis<br />

politikur-ekonomikur-socialuri<br />

istoria ikvlies, mere fokusi<br />

daaviwroves da or-or kacianma<br />

jgufebma am konkretuli arealis<br />

dasaxlebis socialuri problemebi<br />

Seiswavles. `es is SemTxveva iyo,<br />

rodesac qalaqmSeneblobis mTeli<br />

politika developerebis xelSi<br />

moxvda da yvelaferi mtacebluri<br />

mogebis reJimSi gadavida. es izolirebuli<br />

sacxovrebeli ubnebic<br />

am problemis sivrciTi gamosaxuleba<br />

iyo~.<br />

<strong>levan</strong>i fiqrobs, rom gaumarTla,<br />

radgan delftSi istoriul momentSi<br />

moxvda. dRes ukve universitetSi<br />

bevri ramea Secvlili _<br />

`dialeqtikuri eqsperimentidanac~<br />

mxolod maaris kursi darCa, migelis<br />

urbanuli asimetriis kurss<br />

ki gamoemSvidobnen. erTi sityviT,<br />

darCa mTeli konteqstiT da SinaarsiT<br />

Secvlili `Sou rum~ Senoba,<br />

sadac awi mxolod `varskvlavebi<br />

gaizrdebian~.<br />

`rac iqidan wamomyva, aris mar-<br />

Tla Zalian magari gamocdileba da<br />

megobrebi, romlebTanac kontaqti<br />

dRemde ar gamiwyvetia~. metic,<br />

maTTan urTierToba albaT kidev<br />

ufro intensiuri gaxdeba mas Semdeg,<br />

rac <strong>levan</strong>i da ruso saqarTveloSi<br />

`urban reaqtoris~ fargleb-<br />

Si urban aqtivobas daiwyeben.<br />

raze fiqrobs urban<br />

reaqtori<br />

rusos `pragmatuli eqsperimentic~<br />

kraxiT dasrulda. ambobs,<br />

rom Zalian ecada, magram misgan<br />

konformisti gogo mainc ver dadga.<br />

`dResac isev venTebi im problemebze,<br />

rogorc adre. Sevegue<br />

imas, rom es cxovrebis wesia da ara<br />

ubralod kariera~. Tumca, dResac<br />

kulturuli memkvidreobis dacvis<br />

erovnul saagentoSi iuneskosTan<br />

urTierTobis sakiTxebze muSaobs.<br />

ar icis, ramden xans darCeba iq.<br />

cxeli Sokoladi 97


gagrZeleba<br />

rac namdvilad icis, is aris, rom<br />

<strong>levan</strong>Tan erTad urban reaqtors<br />

mixedavs da imis realizebas ecdeba,<br />

rac verc erTma verc sajaro<br />

samsaxurSi, verc kerZo kompaniaSi<br />

ver moaxerxa.<br />

urban reaqtori jer mxolod<br />

blogia. mas jer mxolod Tvrameti<br />

mimdevari da aTamde aqtiuri wevri<br />

hyavs. isini alternatiuli codnis<br />

bazis Seqmnas apireben, iseTis,<br />

rogorzec studentobis dros<br />

TviTon ocnebobdnen. gaakeTeben<br />

mobilur biblioTekas, sadac Sexvedrebs<br />

da seminarebs moawyoben.<br />

mere ukve TanamoazreebTan erTad<br />

sazogadoebaSi urbanizmis mimarT<br />

interesis gaRvivebas da zogadad<br />

aqtivizmis Sesaxeb maTi warmodgenebis<br />

Secvlas Seecdebian.<br />

`rodesac erT-erT organizacia-<br />

Si Cveni SeTavazebiT mivediT, ase<br />

gviTxres, _ Zalian ambiciurebi<br />

xarTo, _ da Tavazianad dagvemSvidobnen,<br />

_ ambobs ruso. magram Cven<br />

imedgacruebebisTvisac mzad varT.<br />

rodesac sistemuri cvlilebis-<br />

Tvis ibrZvi, marcxi TiTqmis garantirebuli<br />

gaqvs. magram yvelas ase<br />

rom efiqra, kacobriobis istoria-<br />

Si arc araferi Seicvleboda, xom?<br />

amitom Cvenc patar-patara winaaRmdegobebis<br />

gadalaxviT viwyebT,<br />

ramac gvinda, saboloo miznamde<br />

migviyvanos~.<br />

urban reaqtori fiqrobs, rom,<br />

pirvel rigSi, Sesacvlelia mTliani<br />

urbanuli politika, romelic,<br />

maTi azriT, Zalian zedapiruli da<br />

myifea, da kidev SerCeviTi, radgan<br />

realurad mxolod maTi uflebebia<br />

daculi, visac fuli aqvs.<br />

ruso ambobs, rom aseve Sesacvlelia<br />

midgoma istoriuli memkvidreobis<br />

mimarT. adre Zalian xistad<br />

da sworxazovnad udgeboda<br />

Zeglebis konservacias, rodesac<br />

Zeglebis absolutur auTenturobis<br />

SenarCunebas uWerda mxars.<br />

dRes fiqrobs, rom esec fetiSia.<br />

`qalaqi istoriis ganmavlobaSi<br />

icvlis saxes. es procesia da bevri<br />

cvlileba Zalian kanonzomieria.<br />

98 cxeli Sokoladi<br />

istoriuli ubnebis SenarCunebis<br />

politika cota moqnili unda iyos.<br />

magaliTad maT, visac qalaqSi tualeti<br />

ezoSi aqvs, unda aZlevdnen<br />

uflebas, Senobis ukana fasadze<br />

patara farTi miaSenon da tualeti<br />

saxlSi Seitanon. unda iyos Tavisufleba<br />

imisTvis, rom qalaqma<br />

sunTqva SeZlos, magram aseve unda<br />

arsebobdes Zalian moqnili regulaciebi,<br />

`sunTqva~ barbarosobaSi<br />

rom ar gadaizardos~.<br />

am problemebis gadaWris gzebic<br />

Zalian kompleqsuria. rTulia,<br />

Seqmna proeqti, romelSic yvelas<br />

socialur moTxovnas gaiTvaliswineb,<br />

ise, rom ar daarRvev qalaqis<br />

bunebriv qsovils. proeqts, romelsac<br />

efeqturi ekonomikuri modeli<br />

aqvs da swor iuridiul Car-<br />

CoSi zis.<br />

rodesac qalaqis istoriul ubnebSi<br />

biznes interesi Cndeba, sacxovrebeli<br />

teritoria mosaxleobisgan<br />

icleba da Senobebi mSral<br />

turistul obieqtebad gadaiqceva.<br />

ruso am process `gaSardenebas~<br />

eZaxis.<br />

safrangeTis Crdilo-dasavleT-<br />

Si, istoriul provincia bretonSi<br />

yovel wels fermerebis festivali<br />

imarTeba. es mxare Zalian saxasia-<br />

To dialeqtiT da kidev ufro saxasiaTo<br />

tradiciebiTaa cnobili.<br />

ucxoelebsac es lamazi mxare swored<br />

am uCveulo niSnebiT izidavs<br />

da weliwadis am dros bretonSi<br />

aTi aTasobiT turisti Cadis. yvela<br />

Tavmoyvare bretoneli nacionalur<br />

kostumSia gamowyobili da<br />

adgilobriv dialeqtze saubrobs.<br />

`mokled turistebi sanaxaobiT<br />

bednierebi arian, _ ambobs ruso,<br />

_ magram rogorc ki festivali<br />

mTavrdeba, uecrad qreba tansacmelic<br />

da momentalurad yvela<br />

frangulad iwyebs saubars. es yvelaferi<br />

speqtaklia~.<br />

`Cven ver vamCnevT, ramdenad<br />

cocxalia Cveni qalaqi, _ ambobs<br />

<strong>levan</strong>i, _ sadme rom midixar da<br />

am gapiwkinebul quCebs da Senobebs<br />

uyureb, sinamdvileSi mxolod<br />

fasads xedav, ra xdeba fasadis<br />

ukan, imas ver amCnev. es yvelaferi<br />

samuzeumo eqsponats emsgavseba.<br />

Tbilisis istoriul ubans jer<br />

gamuzeumebis procesi ar Sexebia,<br />

amitom bevrad ufro meti kulturuli<br />

muxti aqvs, vidre im qalaqebs,<br />

sadac cxovreba mowesrigebulia.<br />

yvela procesi, rac aq xdeba,<br />

Zalian aSkarad Cans quCebSi. nebismieri<br />

evropuli qalaqi droSia<br />

gayinuli. CvenTan, sadac procesi<br />

kontrols jer ar eqvemdebareba,<br />

sivrce socialuri kuTvnilebaa.<br />

CvenTan sivrce procesia, breton-<br />

Si ki _ forma. magitom miyvars es<br />

TviTSeqmnili naxalovka. iq Cven<br />

uaxles istorias waikiTxav _ rogor<br />

agebdnen adamianebi saxlebs,<br />

ra komponentebs umatebdnen, ra<br />

masalebs iyenebdnen da rogor dizains<br />

irCevdnen. iq, komunikaciac<br />

mogvarebulia da higienac. igrZnoba<br />

TviTmyofadi da dinamiuri<br />

procesebi, romelzec kontroli<br />

naklebad vrceldeba. da, Cemi<br />

azriT, es aris swored is kulturuli<br />

muxti, romelic kargad iq<br />

Cans, sadac kontroli naklebia da<br />

metia Tavisufleba. amitom vfiqrobT,<br />

rom sxvadasxva problemis<br />

gadaWris gzebi yvela doneze unda<br />

veZeboT. mgoni, mxolod ase SeiZleba<br />

Sualedis moZebna~.<br />

_ gavdivarT? _ kiTxulobs ruso,<br />

rodesac daviT mesxi Tavis fotomowyobilobebis<br />

Calagebas iwyebs.<br />

qalaqSi gavdivarT. me da mesxsac<br />

gvinda rusosTan da <strong>levan</strong>Tan er-<br />

Tad `umisamarTod gaviseirnoT~,<br />

iqneb naxalovkaSic, rom Cvenc davinaxoT<br />

is, rasac isini, ukve didi<br />

xania, xedaven _ Cveni qalaqi. am<br />

seirnobis ambavs ki aq ar mogiyvebiT.<br />

radgan `sakuTari qalaqis~<br />

aRmosaCenad rukebi da sxvebis<br />

rCevebi araferSi gamogadgebaT. am<br />

dros ubralod gaixuravT kars da<br />

gadixarT umisamarTo da umizno<br />

mogzaurobaSi, sadac ras ipoviT<br />

da ras aRmoaCenT, winaswar aravin<br />

icis.


Zola TavisuflebisTvis<br />


gagrZeleba<br />

dias bolo politikuri gadawyvetileba,<br />

sanam is devnili gaxdeboda.<br />

1991 wlis dekembris bolos elcinma<br />

damoukidebloba gamoacxada da<br />

ruseTi sabWoTa kavSiridan gavida.<br />

31 dekembers, maSin, rodesac Tbilis-<br />

Si erTmaneTs vxocavdiT, gorbaCovma<br />

ganacxada, _ `me vwyvet Cem uflebamosilebas<br />

sabWoTa kavSirs meTauris<br />

rangSi, am saxelmwifos daSlis gamo~.<br />

am dros TbilisSi saSineli omi<br />

iyo, tyviebiT vulocavdiT erTmaneTs<br />

axal wels. ai, ase dasrulda Cveni br-<br />

Zola damoukideblobisTvis. sabWoTa<br />

kavSiri ise daiSala, rom verc ki gavigeT.<br />

gaviRviZeT pirvel ianvars da<br />

arc ki vicodiT, rom ukve damoukideblebi<br />

viyaviT. arc televizia ar mu-<br />

Saobda, da arc gazeTebi gamodioda.<br />

ase dasrulda Cveni brZola damoukideblobisTvis,<br />

romelic mivi-<br />

ReT Cvengan damoukideblad. aseve<br />

miiRo damoukidebloba uzbekeTma,<br />

tajikeTma, yirgizeTma, TurqmeneTma<br />

da yazaxeTma. gaero-m yofili sabWoTa<br />

respublikebidan maleve cno<br />

14-is damoukidebloba, erTis garda,<br />

da es erTi saqarTvelo iyo. gaero-m<br />

ar icoda, visi damoukidebloba unda<br />

ecno, qveyanas xelisufleba ar hyavda.<br />

am etapze mainc ratom ar Cndeba aranairi<br />

pasuxismgebloba imaze, rasac politikosebi<br />

akeTeben?<br />

vis unda hqonoda es pasuxismgebloba?<br />

ar mgonia, Tengiz kitovani<br />

an maSin an axla acnobierebdes imas,<br />

rac Caidina. misi `kliCka~ iyo `bawia~,<br />

ukraineli anarqisti `batia maxnos~<br />

mibaZviT, romelic xan bolSevikebs<br />

ebrZoda 1919 wels, xan TeTrebs... imis<br />

mixedviT, rogor awyobda. `kliCka~<br />

hqonda am adamianis, da es moswonda,<br />

siamovnebda. aqedan Cans misi politikuri<br />

pasuxismgeblobis siRrme.<br />

jaba ioseliani yofili kanonieri<br />

qurdi iyo. Tavisi mentalitetiT es<br />

adamiani mTeli cxovreba saxelmwifos<br />

ebrZoda da rogor SeZlebda is saxelmwifoebriv<br />

azrovnebas. erTia `bawia~,<br />

meore kanonieri qurdi da mesame sigua.<br />

ai, es triumvirati _ samxedro<br />

sabWo marTavda qveyanas.<br />

100 cxeli Sokoladi<br />

visi iniciativiT Camodis eduard SevardnaZe?<br />

SevardnaZe saqarTveloSi 1992 wlis<br />

7 marts, gamsaxurdias damxobidan mesame<br />

Tves Camovida. manamde samxedro<br />

sabWos Zalaufleba isev kalaSnikovebiT<br />

eWira. TbilisSi 10 aTasobiT<br />

zviadistis mitingebi imarTeboda,<br />

xalxs quCaSi xvretdnen da mainc ver<br />

Slidnen.<br />

ase didxans rom veRar SeinarCunebdnen<br />

Zalauflebas, pirveli jaba ioseliani<br />

mixvda.<br />

politikurma da inteleqtualurma<br />

elitam kitovanis da jabas xeliT ki<br />

moaxerxa gamsaxurdias damxoba, magram<br />

ara imisTvis, rom mere maTTvis daeTmoT<br />

Zalaufleba.<br />

amas kargad xvdeboda jaba ioseliani<br />

da daiwyo kidevac molaparakebebi<br />

SevardnaZesTan. `stalinis mere aseTi<br />

didi kaci ar gvyolia, moskovSi ganZi<br />

gvyavs da ratom unda gavuSvaT xelidan,<br />

Camosvlaze Tu daviTanxmeT, miliardi<br />

moaqvso~, _ legendebi dadioda<br />

SevardnaZeze.<br />

`yvela magis megobari iyo, buSidan<br />

dawyebuli SulciT damTavrebuli, ra<br />

unda gveqna, me da kitovani xom ar viqnebodiT<br />

TbilisSio?~ _ jabas sityvebs<br />

geubnebi.<br />

mTeli komunisturi inteligencia<br />

da nomenklatura, yvela, visac ar undoda<br />

gamsaxurdia, SevardnaZis Camosvlas<br />

elodeboda, siguas da kitovanis<br />

garda. maT icodnen, rom SevardnaZis<br />

xelSi Zalaufleba aRar eqnebodaT,<br />

sigua imdenad gabrazebuli iyo, rom<br />

aeroportSi ar wavida mis dasaxvedrad.<br />

kitovans SevardnaZisTvis mxolod<br />

sagareo saqmeTa ministris posti<br />

emeteboda, sxvaTa Soris, Tavis droze<br />

zviad gamsaxurdiasac. mokled, SevardnaZes<br />

samsaxurs yvela sTavazobda.<br />

SevardnaZis Camoyvanis gamo, jabasa<br />

da kitovans Soris ise daiZaba<br />

urTierToba, rom kinaRam meore omi<br />

daiwyo. maSin jabam mxedrioni fexze<br />

daayena da pirdapir Tqva, an damTanxmdebiT,<br />

an sxva zomebs miviRebo.<br />

jabas mxars sazogadoebrivi azric<br />

uWerda da Tavisi gaitana.<br />

sxvaTa Soris, maSin kitovanma jabas<br />

uTxra, _ eg kaci rom Camogyavs, icode,<br />

jer me damiWers da mere Seno...<br />

sazogadoeba ratom aris aseTi ususuri,<br />

ratom ver axdens is gavlenas politikur<br />

procesebze?<br />

sazogadoeba imaze fiqrobda, _<br />

axla vis gavyveTo. maSin jabam ixumra,<br />

_ `tramvais gayeviTo~. `cekadan~<br />

pirdapir omze gadavediT. Cven qveynis<br />

marTvis araferi vicodiT, bnel oTaxSi<br />

aRmovCndiT da xelebis cecebiT<br />

davdiodiT. es giJuri 90-ianebi iyo.<br />

es namdvili sigiJe iyo. dRe ise Tendeboda,<br />

rom aravin icoda, ra unda<br />

ekeTebina.<br />

SevardnaZe mzad iyo am nabijisTvis?<br />

sanam SevardnaZe saqarTveloSi<br />

Camovidoda, elcins Sexvda da azri<br />

hkiTxa, Wkviani kaci iyo, gansxvavebiT<br />

sxvebisgan, da Camosvlamde daiwyo<br />

mxardamWerebis mopoveba. elcini dai-<br />

Tanxma, manamde Zalian cudi urTier-<br />

Toba hqondaT, ar uyvardaT da ar<br />

endobodnen erTmaneTs, raRac Zveli<br />

komunisturi angariSebi hqondaT. SevardnaZe<br />

saqarTveloSi mxolod ruseTis<br />

mxardaWeris miRebis Semdeg Camovida<br />

da Camoitana sakuTari wignis<br />

honorari _ 100 aTasi dolari. es iyo<br />

misi legendaruli miliardi. sxvaTa<br />

Soris, misi CamosvlisTanave gaero-m<br />

saqarTvelos damoukidebloba aRiara.<br />

SevardnaZem kargad icoda, sad modioda.<br />

man Tqva `rodesac me TbilisSi<br />

Camovedi, maSin saqarTvelo ar arsebobdao~.<br />

miuxedavad imisa, rom es arapopularuli<br />

mosazrebaa, me viziareb<br />

am Sefasebas.<br />

saqarTvelos xelisuflebis iurisdiqcia<br />

ar vrceldeboda arc afxazeTSi,<br />

arc samegreloSi, arc aWaraSi<br />

da arc yofil samxreT oseTSi. samtrediaSi<br />

xan vrceldeboda, xan ara.<br />

qveyana Tavidan bolomde samoqalaqo<br />

omSi iyo Cafluli. quCebSi bandebi<br />

daTareSobdnen, Zarcva-gleja da ya-<br />

CaRoba iyo.<br />

SevardnaZe rom Camovida, erT-erTi<br />

pirveli Sexvedra universitetSi hqonda.<br />

gamosvlisas majis saaTi moixsna


da tribunaze dado. es saaTi mopares.<br />

ai, aseTi iyo maSin saqarTvelo.<br />

gaazrebis, Sefasebis, SeCerebis, raime<br />

alternativis moZebnis sivrce ar arsebobda?<br />

aranairi. erTaderTi, rac moxda am<br />

periodSi, samoqalaqo omis dawyebis<br />

win, is iyo, rom eqimma gia abesaZem<br />

cocxlad daiwva Tavi. es nabiji imitom<br />

gadadga, rom ramenairad SeeCerebina<br />

is sigiJe, rasac qarTvelebi<br />

akeTebdnen. adamianma navTi gadaisxa<br />

da Tavi moikla Sua rusTavelze, er-<br />

TaderTi mizniT, _ egeb mixvdeT ras<br />

akeTebTo.<br />

2 seqtembridan 4 Tve Tbilisi isterikaSi<br />

cxovrobda. aranairi Sefaseba,<br />

araviTar analizze ar aris saubari.<br />

an aqeT unda yofiliyavi, an iqiT,<br />

sxva arCevani ar arsebobda. saSineli<br />

radikalizmi iyo. qarTvelebi iseTi<br />

sisastikiT ibrZodnen erTmaneTis winaaRmdeg,<br />

jer TbilisSi da mere samegreloSi,<br />

rom aseTi sisastikiT arsad<br />

ubrZoliaT _ arc afxazeTSi da arc<br />

oseTSi.<br />

ratom Camodis SevardnaZe, ratom<br />

aris is Tanaxma Caibaros aseTi qveyana?<br />

da ra arCevani hqonda? ruseTSi is<br />

sZuldaT. gansakuTrebiT gacofebulebi<br />

iyvnen samxedroebi. gorbaCovi<br />

rusia da mas apaties sabWoTa kavSiris<br />

daSla, ai SevardnaZe rusi ar iyo da,<br />

yvela ubedureba mas daabrales.<br />

bolos dacvac mouxsnes da mis usafrTxoebas<br />

iciT, vin icavda? _ iqauri<br />

qarTveli mafiozebi, Savebi...<br />

jaba ioseliani momiyva TviTon, _<br />

damirekes da miTxres, Tu migyavT es<br />

kaci aqedan, droze waiyvaneT, Torem<br />

mis usafrTxoebaze pasuxs veRar vagebTo.<br />

Camovida da pirveli rac gaakeTa,<br />

azerbaijanSi da somxeTSi Cavida, undoda<br />

regionuli lideri gamxdariyo.<br />

ase ambobs Tengiz sigua, romelic<br />

Tan axlda SevardnaZes molaparakebebze.<br />

is dRemde amtkicebs, rom<br />

is amerikelebma gamouSves, raTa es<br />

regioni ruseTisaTvis gamoeglijaT<br />

xelidan. am Sexvedrebze SevardnaZe<br />

cdilobda, daerwmunebina liderebi,<br />

SeeqmnaT regionuli kavSiri da mibrunebuliyvnen<br />

dasavleTisken. magram<br />

es ar gamovida, somxeTSi uari<br />

uTxres yarabaRis gamo, maT ruse-<br />

Tis mxardaWera sWirdebodaT. uari<br />

uTxres azerbaijanSic.<br />

ra aris SevardnaZis nomer pirveli<br />

amocana?<br />

man Tavis misiad erovnuli konsolidacia<br />

gamoacxada. Seqmna saxelmwifo<br />

sabWo da Seiyvana absoluturad<br />

yvela politikuri Zala. es sabWo<br />

imelSi ijda da marTalia, laqlaqis<br />

garda arafers ar akeTebda, magram<br />

saidanRac xom unda daewyo.<br />

realuri xelisufleba isev jaba ioselianis,<br />

kitovanisa da siguas xelSi<br />

iyo.<br />

SevardnaZe cdilobda, Tanamdebobebi<br />

yvelasTvis mieca, imisTvis, rom<br />

yvela gamsaxurdiasTan brZolaSi Caeba.<br />

misi Camosvlis dRidan samoqalaqo<br />

omi kidev ufro gamwvavda. ase rom,<br />

misi mTavari amocana gamsaxurdias da<br />

zviadistebis damarcxeba iyo.<br />

anu saqarTvelos damoukideblobis-<br />

Tvis brZolis idea am etapze zviadistebis<br />

damarcxebad transformirda?<br />

92-Si zviad gamsaxurdia gaiqca saqarTvelodan,<br />

Torem samoqalaqo omi<br />

ki ar damTavrda, dapirispireba samegreloSi<br />

gadavida. da im wlebSi es<br />

mxare Zalian usamarTlod da sastikad<br />

daisaja. walenjixaSi saSineli Setakebebi<br />

iyo, xalxis dasawiokeblad Tbilisidan<br />

reidebi igzavneboda.<br />

Tavisi sisastikiTa da daundoblobiT<br />

samegrelo amaT ormagad gaazviadistes.<br />

moTareSe razmebi xalxma ver<br />

miiRo da verc miiRebda _ yaCaRoba<br />

iyo, qoneba mohqondaT, mdidrdebodnen.<br />

am bandebidan nawils kanonieri qurdi<br />

jaba ioseliani xelmZRvanelobda,<br />

nawils _ kitovani metsaxelad `bawia~.<br />

gagiJda iq xalxi. radikalizmi gaormagda<br />

da gaaTmagda. am awiokebebis<br />

gamo, xalxma mokida xeli kalaSnikovs<br />

da SeuerTda qobalias. polkovniki<br />

qobalia metsaxelad `loTi~ gamsaxur-<br />

gagrZeleba<br />

dias gvardiis sardali iyo, romelic<br />

darCa saqarTveloSi da samegreloSi<br />

gaiqca. imis Tqma minda, rom erT mxares<br />

`bawiaa~, meore mxares `loTi~. es<br />

xalxi iyofs saqarTvelos, es xalxi<br />

ibrZvis ZalauflebisTvis. orive mxares<br />

rusuli iaraRi uWiravs, rusebi<br />

wyveten, vis ramdeni kalaSnikovi miscen.<br />

ai, es aris Cveni saqarTvelo.<br />

amerika gvigzavnis humanitarul<br />

daxmarebas, rom mSivrebi ar davixocoT.<br />

puri safuraJe xorbliT cxveba<br />

da dilis 5 saaTze ukve rigebi dgas.<br />

erTaderTi, rac iyideba, puria. ukve<br />

yvelaferi moSlilia, mTeli qveyana<br />

mkvdaria.<br />

Cven, rogorc eri, aRar varsebobT,<br />

aranairi imuniteti aRar gagvaCnia.<br />

afxazebi sargebloben qarTvelebis<br />

dapirispirebiT, sakanonmdeblo bazas<br />

qmnian da damoukideblobis gamocxadebisTvis<br />

emzadebian.<br />

afxazeTi amave dros zviadistebis<br />

Zalian seriozuli dasayrdenia, qar-<br />

Tuli mosaxleobis 90 procenti zviadistia<br />

da 92-is zafxulSi, 14 agvistos<br />

iwyeba omi afxazeTSi. SevardnaZes<br />

ori mTavari amocana aqvs: bolo mou-<br />

Ros afxazebis separatizms da mospos<br />

zviadistebis dasayrdeni. garda amisa,<br />

rkinigza iZarcveba, saSineli yaCaRobaa,<br />

gansakuTrebiT gudauTaSi. yvela<br />

tvirTs, romelic ruseTidan modis,<br />

maT Soris somxeTisTvis, gudauTaSi<br />

gauZarcvavs ar tovebdnen.<br />

anu afxazeTis omi imitomac daiwyo,<br />

rom qarTvelebs Soris dapirispireba<br />

grZeldeboda?<br />

es omi yvelas awyobda. zviadistebi<br />

fiqroben, rom SevardnaZes daasamareben,<br />

SevardnaZes imedi aqvs, rom afxazeTis<br />

sakiTxs sabolood gadawyvets,<br />

afxazebs ki rusebi agulianeben da<br />

imedi aqvT, rom gamarjvebis SemTxvevaSi,<br />

damoukideblobas moipoveben.<br />

rodesac SevardnaZis kabinetSi am<br />

omis dawyebis Sesaxeb msjelobdnen,<br />

man Tqva, rom jaris Seyvana arZinbas-<br />

Tan unda SeTanxmdes. mas Tavad daelaparaka<br />

da Tanxmobasc miiRo, rom,<br />

rkinigzis gakontrolebis mizniT,<br />

afxazeTSi jari Sevidoda.<br />

cxeli Sokoladi 101


gagrZeleba<br />

ar fiqrob, rom am omis dawyebis pasu-<br />

xismgebloba sabolood mainc qarTvelebzea?<br />

me vfiqrob, rom afxazebze isevea,<br />

rogorc qarTvelebze. afxazebs rom<br />

moendomebinaT, es omi ar iqneboda.<br />

saqarTvelos jari rodesac soxumSi<br />

Sedis, es gadaRebulia, sigua arZinbas<br />

eZebs, magram ver poulobs. arZinba<br />

jer daimala da mere omis dawyebis Sesaxeb<br />

gasca brZaneba.<br />

arZinba rom winaaRmdegi yofiliyo,<br />

fiqrob, rom SevardnaZe jars ar<br />

Seiyvanda?<br />

SeiZleba ar Seeyvana an jari rkinigzas<br />

gayveboda da zviadistebs<br />

daupirispirdeboda. afxazebi Segnebulad<br />

wavidnen qarTvelebTan omze,<br />

maSin gamsaxurdias da arZinbas interesebi<br />

erTmaneTs daemTxva. pirveli<br />

tyvia roca gavarda da qarTvelebma<br />

da afxazebma erTmaneTs esroles,<br />

gamsaxurdias pirveli mowodeba iyo:<br />

davdgeT mcirericxovani afxazi xalxis<br />

gverdiT, gadavarCinoT afxazebi<br />

genocidisgano. es aris im adamianis<br />

mowodeba, romelic manamde ambobda, _<br />

afxazebi rogorc eri ar arsebobso.<br />

ai, ase transformirda misi damokidebuleba,<br />

mxolod imitom, rom gamsaxurdiasTvis<br />

afxazeTSi SevardnaZis<br />

gamarjveba mis dasamarebas niSnavda.<br />

pirveli, rac gaakeTes gamsaxurdias<br />

momxreebma, omis dawyebis Semdeg gudauTaSi<br />

Cavidnen da molaparakebebi<br />

daiwyes. uzenaesi sabWos wevrma jemal<br />

gamaxariam afxazeTis televizias<br />

interviu misca da wamyvanis kiTxvaze<br />

_ gaerTiandebian Tu ara qarTvelebi<br />

afxazebis winaaRmdeg _ upasuxa: `Cven<br />

SevardnaZesTan arasdros gaverTiandebiT~.<br />

qobalia dResac irwmuneba,<br />

rom afxazebi Tanaxma iyvnen, gamsaxurdias<br />

momxreebi afxazeTSi SeeSvaT,<br />

rogorc samSvidobo Zala. ramdenad<br />

daujerebeli rameebi xdeboda, ara?<br />

am dapirispirebam Tavidanve gagvwira<br />

damarcxebisTvis.<br />

aq Zalian mniSvnelovania ruseTis<br />

rolic, axla ukve elcini iTxovs yofili<br />

sabWoTa respublikebisgan `esengeSi~<br />

Sesvlas.<br />

102 cxeli Sokoladi<br />

2 seqtembers, roca droebiT Sewyda<br />

afxazeTis omi, SevardnaZem arZinbas<br />

yvelaferze, rac undoda, xeli moawerina,<br />

maT Soris _ ganiaraRebaze.<br />

maSin es SevardnaZis seriozul gamarjvebad<br />

CaiTvala. Semdeg erTi Tve<br />

elodebodnen rusebi, rom sanacvlod<br />

is `esengeSi~ Sesvlaze xels moawerda,<br />

magram es imdenad arapopularuli nabiji<br />

iyo, rom SevardnaZem ver gabeda<br />

amis gakeTeba. `esengeTi~ TamaSi saqar-<br />

Tvelos Zalian Zvirad, afxazeTis fasad<br />

daujda.<br />

hqondaT Tu ara Sansi qarTvelebs, ar<br />

daewyoT es omi?<br />

Cemi azriT, hqondaT. SevardnaZe<br />

axla ambobs, rom Secdoma iyo am omis<br />

dawyeba. `me davuSvi Secdoma, rodesac<br />

afxazeTSi piradad ar Cavedi da<br />

ar Sevxvdi arZinbas~, _ ambobs is.<br />

jari rom Sevida soxumSi, afxazuri<br />

droSa Camoxsnes. kitovanma wamoiRo<br />

es droSa da ferxTiT daugdo SevardnaZes,<br />

viTom didma sardalma imperators<br />

nadavli miarTva.<br />

Cven afxazebs ar ganvixilavdiT<br />

saqarTvelos moqalaqeebad, Cven<br />

ubralod unda Semogvemtkicebina es<br />

kuTxe. aseTi midgoma iyo da politikosebTan<br />

erTad am ganwyobas mosaxleobac<br />

iziarebda.<br />

rodis gawyda sabolood qarTvelebsa<br />

da afxazebs Soris damakavSirebeli<br />

Zafi? rodis dadga momenti, roca ukan<br />

dasaxevi gza aRar darCa?<br />

omis Semdegac iyo ukan dasaxevi<br />

gza. arZinba xels awerda saerTo saxelmwifos<br />

Seqmnas saqarTvelosTan<br />

da Tanaxma iyo devnilebis dabrunebaze.<br />

primakovma is TbilisSi Camoiyvana,<br />

SevardnaZesTan 10 Tu 12-saaTiani<br />

Sexvedra hqondaT. ar vici, ramdenad<br />

Sesruldeboda es SeTanxmeba, magram<br />

amaze ukve SevardnaZem Tqva uari. mas<br />

erTiani saxelmwifo undoda, da ara<br />

afxazebisa da qarTvelebis mier er-<br />

Tad Seqmnili saxelmwifo.<br />

ratom awerda amaze xels arZinba?<br />

molaparakebebi grZeldeboda, rodesac<br />

ruseTs problemebi eqmneboda<br />

Crdilo kavkasiaSi, maSin Cveni ur-<br />

TierTobebi Tbeboda da isini afxazebze<br />

zewolas aZlierebdnen... erTi<br />

sityviT, gveTamaSebodnen...<br />

ruseT-CeCneTis meore omis dros<br />

ukve prezidenti putini sTxovda<br />

SevardnaZes, rom saqarTvelos mxridan<br />

jaris Seyvanis saSualeba miecaT<br />

qarTvelebs, amis sanacvlod,<br />

soxumamde teritorias gvaZlevdnen<br />

erT dReSi, zustad erT dReSi mogcemTo...<br />

SevardnaZe ar endo maSin rusebs,<br />

ifiqra, rom kidev moatyuebdnen... an<br />

kidev ar gawira CeCnebi, ar vici, ra<br />

moxda. amaze gabrazebulma rusebma ma-<br />

Sin daiwyes pirvelad afxazebisaTvis<br />

pasportebis darigeba...<br />

rom davubrundeT 90-iani wlebis dasawyiss,<br />

maSin Cven Tbilissa da samegreloSi<br />

erTmaneTs vxocavdiT da afxazebisTvis<br />

ra unda SegveTavazebina, ratom<br />

unda vyofiliyaviT maTTvis mimzidveli<br />

da saintereso?<br />

Cven Soris uTanxmoeba SeiZleba<br />

didi xnis manZilze yofiliyo davis<br />

sagani, magram amas omi ar mohyoloda.<br />

arc Cven da arc afxazebs ar aRmogvaCnda<br />

imuniteti. orive mxarem<br />

davuSviT didi Secdoma da yvelaferi<br />

gavafuWeT. es rogorc qarTuli, ise<br />

afxazuri politikuri elitis Secdomis<br />

Sedegi iyo, rogorc daingra danarCeni<br />

saqarTvelo, ise daingra afxazeTic.<br />

dasavleTi am dros gvarwmunebda, _<br />

mTavaria, ruseTTan gamonaxeT saer-<br />

To enao. `elcini xeliT gviWiravs da<br />

meore xeliT TavSi ver CavartyamTo~,<br />

_ eubnebian saqarTvelos xelisuflebas,<br />

romelic daxmarebas iTxovs.<br />

ruseTi amiT kargad sargeblobda da<br />

Cvenc Cveni bedovlaTobiT amis saSualebas<br />

vaZlevdiT. didi Zalisxmevac<br />

ar sWirdebodaT, iaraRs arigebdnen<br />

mxolod.<br />

afxazeTSi omis dawyebis win, saqarTvelos<br />

Tavdacvis saministros<br />

axalcixis divizia da diviziis mTeli<br />

SeiaraReba gadasces. tankebi, qvemexebi,<br />

tyvia-wamali iqidan pirdapir afxazeTSi<br />

wavida.


afxazeTis omis tragedia raSi iyo?<br />

saxelmwifoebrivi tragizmi raSi Cans?<br />

am omma daamtkica, rom saqarTvelo,<br />

rogorc saxelmwifo, ar arsebobda, es<br />

iyo brZola dapirispirebul politikur<br />

banakebs Soris. afxazeTis omSi<br />

vinc gaimarjvebda, is iqneboda legitimuri.<br />

am oms erTnairad Seewiren<br />

qarTvelebic, afxazebic da saqarTvelos<br />

teritoriebic. saxelmwifoebrivi<br />

azrovneba da qveynis momavali politikosebis<br />

ambiciebs gadayva.<br />

am oms raRac raundebi hqonda, ara?<br />

rogor eqcevian qarTvelebi am omSi<br />

erTmaneTs?<br />

SevardnaZe kargavs soxums imitom,<br />

rom mas ebrZvis gamsaxurdia, amis Semdeg<br />

gamsaxurdia kargavs danarCen<br />

afxazeTs imitom, rom mas mxars ar<br />

uWers SevardnaZe.<br />

gamsaxurdias da SevardnaZis mebr-<br />

Zolebs yvelaze metad zurgSi erTmaneTis<br />

tyviis moxvedris eSinodaT. am<br />

dros yvela viTom soxumSi midioda<br />

da sinamdvileSi iq aravin Casula.<br />

soxumis ukanaskneli dReebi lakmusis<br />

qaRaldia. kargad Cans, ra eri, ra<br />

sazogadoeba, ra saxelmwifo viyaviT.<br />

Cven ar viyaviT gamarjvebis Rirsi.<br />

SevardnaZes rom soxumi gadaerCina,<br />

es iyo gamsaxurdias politikuri<br />

sikvdili da Tu gamsaxurdia gadaar-<br />

Cenda danarCen afxazeTs, es iqneboda<br />

SevardnaZis politikuri sikvdili.<br />

erTis ukan naxevari saqarTvelo<br />

idga, meore naxevari ki meores ukan.<br />

Cven, gulubryvilo adamianebs ki gvegona,<br />

rom kritikul momentSi gaver-<br />

TiandebodiT, aRmoCnda, rom aseT<br />

kritikul momentSi SevardnaZe da gamsaxurdia,<br />

maTi momxreebi kidev ufro<br />

didi mtrebi gaxdnen.<br />

soxumSi darCenilebis bedi aravis<br />

adardebda, afxazebs rom mtrebad<br />

vTvlidiT, gasagebia, magram soxumis<br />

qarTveli mosaxleoba, es xalxi gawires?<br />

gawires. 200 aTasi adamiani iyo<br />

alyaSi, rodesac soxumis Sturmi<br />

daiwyo. es xalxi fexebze ekidaT, im<br />

wuTSi gamsaxurdias da SevardnaZis<br />

bedi wydeboda. SevardnaZem Tavisi<br />

bolo koziri, `sng~ arc soxumis, arc<br />

gagris, arc oCamCiris gadarCenisTvis<br />

ar gamoiyena, aramed gamoiyena maSin,<br />

rodesac mis Zalauflebas realuri<br />

safrTxe daemuqra da zvidistebi<br />

quTaisTan mividnen. ai, maSin Sevida<br />

saqarTvelo `sng~-Si. sanacvlod, rusebis<br />

samxedro mxardaWera miiRo da<br />

admiral baltinis flotis desanti<br />

foTSi.<br />

es faqtobrivad samoqalaqo omis dasasruls<br />

niSnavda?<br />

diax, zviadistebi mixvdnen, rom<br />

ruseTma SevardnaZe airCia da aRarc<br />

ubrZoliaT. 1993 wlis 7 noembers samTavrobo<br />

jarebi zugdidSi Sevidnen.<br />

pirvel `beteerSi~ vaxtang goguaZe<br />

ijda, meoreSi _ avTo margiani, zed<br />

saqarTvelos droSa frialebda. qalaqi<br />

iyo mkvdari, maSin zugdidi kidev<br />

erTxel da sabolood gaiZarcva.<br />

gamsaxurdia afxazeTSi gaiqca,<br />

afxazebma is Tavisi momxreebiT mii-<br />

Res, Tumca mosTxoves, rom afxazeTis<br />

damoukideblobisTvis moewera xeli.<br />

gamsaxurdia maSin mixvda, rom Zalian<br />

cudad gamoiyenes. man es aRar gaakeTa,<br />

ris gamoc gamoagdes afxazeTidan da<br />

iZulebuli gaxda, maRalmTian samegrelos<br />

tyeebSi damaluliyo, didxans<br />

ixetiala da bolos Tavi moikla. sa-<br />

Sinel apaTiaSi iyo. yvela Semoecala<br />

da mxolod 3 adamianTan erTad darCa.<br />

ojaxebi ukve mis miRebaze uars ambobdnen,<br />

eSinodaT...<br />

mokled, afxazeTis omis ganmavlobaSi<br />

yvela mainc imaze fiqrobda, visi<br />

sikvdiliT da damarcxebiT damTavrdeboda<br />

es omi _ gamsaxurdiasi Tu SevardnaZis.<br />

saboloo jamSi afxazeTis<br />

omi orives damarcxebiT damTavrda.<br />

magram SevardnaZem xelisuflebis SenarCuneba<br />

moaxerxa. cota xniT adre<br />

elcini mas sTavazobda, _ modi, gavyoT<br />

saqarTvelo da dasavleTSi iyos<br />

gamsaxurdia, aRmosavleTSi ki Sen iyavio.<br />

sabednierod, maSin saqarTvelo<br />

amas gadaurCa.<br />

rogor SevZeliT cxovrebis gagrZeleba<br />

am damangreveli omebis Semdeg?<br />

gagrZeleba<br />

saqarTvelo saSineli depresiuli<br />

xdeba. afxazeTi dakargulia, asiaTasobiT<br />

devnilia, romlebsac qveyana<br />

ver uvlis. arc saWmelia, arc sasmeli,<br />

arc sacxovrebeli. saqarTvelo sruli<br />

bankrotia.<br />

ai, es miiRo saqarTvelom SevardnaZis<br />

CamosvliT. ar gamarTlda arc<br />

erTi imedi, rasac qarTveli xalxi<br />

masze amyarebda.<br />

omis Semdeg SevardnaZes xels aRar<br />

aZlevs samxedro mmarTveloba. gamsaxurdia<br />

moklulia, afxazeTis omi<br />

da samoqalaqo omic damTavrebuli.<br />

da iwyebs politikuri dasayrdenis<br />

momzadebas. omis dros sigua da kitovani<br />

gadaayena. jaba isev Zalian<br />

Zlieri figuraa. samoqalaqo omSi<br />

yvelaferi mxedrionis kiserze gadavida.<br />

Tuki afxazeTis omamde ruseTis<br />

mTavari amocana iyo, rom saqarTvelo<br />

ruseTze ufro susti qveyana yofiliyo,<br />

afxazeTis omis dasrulebis<br />

Semdeg faqtobrivad rusebi iwyeben<br />

saqarTvelos mTavrobis daniSvnas.<br />

SevardnaZes im momentSi arafris Secvla<br />

ar SeuZlia. Cveni bedi isev<br />

vake-saburTalos gadasasvlelze<br />

wydeba. uSiSroebis ministri igor<br />

giorgaZe, Sinagan saqmeTa ministri<br />

SoTa kviraia, amas mohyva mogvianebiT<br />

Tavdacvis ministrad vardiko<br />

nadibaiZis daniSvnac. yvela Zalovan<br />

ministrs Tavidan bolomde ruseTi<br />

akontrolebda. parlamentis spikeri<br />

vaxtang goguaZe sul moskovSi<br />

ijda, imitom ki ara, rom agenti iyo,<br />

mas gulwrfelad sjeroda, rom saqarTvelos<br />

xsna mxolod da mxolod<br />

moskovze gadioda.<br />

ase daiwyo axali cxovreba. SevardnaZe<br />

Tavis politikur dasayrdens<br />

moqalaqeTa kavSirSi xedavda, Tumca<br />

giorgi Wanturia, romelic opozicia-<br />

Si iyo, SevardnaZesTan farul molaparakebebs<br />

awarmoebda da mas arwmunebda,<br />

rom dasayrdeni masSi daenaxa.<br />

Wanturia iTxovs, rom SevardnaZem Tavisi<br />

ministrebi gauSvas da mTavroba<br />

edepem daakompleqtos. is axalgazrda<br />

iyo, Zlieri politikuri organizacia<br />

hqonda, arsad ar eCqareboda, Sevard-<br />

cxeli Sokoladi 103


gagrZeleba<br />

naZis prezidentobis vadis amowurvamde<br />

dacdac SeeZlo.<br />

mxedrioni, rusebis mier daniSnuli<br />

Zalovani ministrebi, moqalaqeTa<br />

kavSiri _ SevardnaZes yvela gverdze<br />

unda gaewia da gia Wanturias imedad<br />

yofiliyo. SevardnaZe amas ar da ver<br />

izamda, Tumca Wanturias Tavi dauqnia<br />

da daTanxmda. misi Tanxmoba ki<br />

imas niSnavda, rom Wanturia unda<br />

momkvdariyo. mas gadarCenis Sansi<br />

aRar hqonda, Wanturiam Zalian iCqara<br />

da yvelas erTdroulad daupirispirda.<br />

hqonda Tu ara Wanturias imis potenciali,<br />

rom qveynis bedi sxvanairad<br />

waeyvana, ra politikuri miznebi amo-<br />

Zravebda?<br />

gia Wanturia, rogorc ki xelisuflebaSi<br />

movidoda, yvelas Tavebs<br />

daayrevinebda. ar vici, qveynisTvis<br />

rogori iqneboda, magram misi mtrebi<br />

amas kargad xedavdnen da, pirveli<br />

visac Tavi gaagdebines, es Tavad gia<br />

Wanturia iyo.<br />

erTaderTi Zlieri politikuri<br />

organizacia mas hyavda, Tanac kargi<br />

SeiaraRebac hqonda. magram maSin politikosebs<br />

da politikur partiebs<br />

aravin gaaxarebda. maSin avtomatis da<br />

gangsterebis dro iyo.<br />

Wanturias mkvlelobas sxva gaxmaurebuli<br />

mkvlelobebic mohyva, rogorc<br />

Sen ambob, saqarTvelo gangsteruli<br />

qveyana gaxda. hqonda Tu ara am<br />

mkvlelobebis umravlesobas politikuri<br />

sababi da kavSirSia Tu ara isini<br />

erTmaneTTan?<br />

im dros Cven kanonebi aRar gvqonda<br />

_ arc sabWoTa kavSiris da arc damoukidebeli<br />

saqarTvelosi, es iyo<br />

mgluri kanonebis xana. adamianebi<br />

klavdnen erTmaneTs, da es iyo martivi<br />

da erTaderTi gamosavali.<br />

am mkvlelobebis fonze ki SevardnaZe<br />

Zalauflebas TandaTan imyarebda.<br />

misi mTavari metoqeebi absoluturi<br />

Zalauflebis gzaze mainc igor<br />

giorgaZe da jaba ioseliani iyvnen.<br />

rusebi SevardnaZes ar endobodnen<br />

da alternativasac amzadebdnen _ es<br />

104 cxeli Sokoladi<br />

alternativa igor giorgaZe iyo. mas<br />

rusebma yvelaze brZolisunariani<br />

qvedanayofebi Seuqmnes. avtoritetic<br />

mzardi hqonda. amas SevardnaZe<br />

kargad xedavda.<br />

rodesac giorgaZe moskovSi Cadis,<br />

is saqarTveloSi veRar brundeba.<br />

vaJa lorTqifaniZe, maSindeli saqarTvelos<br />

elCi moskovSi, Tavad<br />

hyveba, rogor mivida igor giorga-<br />

Ze masTan, da SevardnaZes SeuTvala,<br />

rom Semodgomaze TbilisSi Cavidoda<br />

da arCevnebSi daexmareboda. 95 wlis<br />

zafxulia, saparlamento da saprezidento<br />

arCevnebi SemodgomisTvisaa<br />

daniSnuli. es rom vaJa lorTqifaniZem<br />

SevardnaZes gadasca, man upasuxa:<br />

jer mand iyos, ar Camovideso.<br />

giorgaZe ministrad iTvleba, magram<br />

SevardnaZe TbilisSi ar uSvebs... moqalaqeTa<br />

kavSiri Zlierdeba da mxedrioni<br />

nel-nela sustdeba. `jabas<br />

biWebze~ ukve nadirobaa dawyebuli,<br />

mxedrions Sinagan saqmeTa ministri<br />

SoTa kviraia aviwrovebs. SevardnaZem<br />

jaba ioseliansac SeuTvala, rom politikidan<br />

wasuliyo. maT Soris yvela<br />

xidi sabolood Caingra, mtrebi<br />

gaxdnen.<br />

saparlamento arCevnebSi SevardnaZe<br />

moqalaqeTa kavSiris gayvanas<br />

apirebs. qveynis konstitucia TiTqmis<br />

ukve mzadaa xelmosawerad. anu<br />

saxelmwifom raRac elementaruli<br />

funqciebi unda SeiZinos. ra Tqma<br />

unda, es bevrs xels ar aZlevs... mokled,<br />

SevardnaZe unda mokvdes.<br />

gia WanturiaTi daiwyes da saxelmwifos<br />

meTauriT daasrules. rodesac<br />

29 agvistos SevardnaZe konstituciaze<br />

xelis mosawerad midis, mas<br />

manqanaSi afeTqeben. es uSiSroebis da<br />

mxedrionis operacia iyo.<br />

SevardnaZem Tavisi sicocxlis fasad<br />

raRacis gadarCena SeZlo. mas<br />

esmoda konstituciis mniSvneloba da<br />

yvelaferze wavida am dokumentis misaRebad.<br />

jaba ioselianis daWeris Semdeg<br />

SevardnaZe erTpirovnuli mmar-<br />

Tveli xdeba.<br />

parlamentSi ki modis axalgazrda<br />

Taoba, romelic sxvanairad fiqrobs,<br />

da romelic avad Tu kargad<br />

dResac Cveni qveynis xelisufleba-<br />

Sia.<br />

sazogadoebaSi odnavi optimizmi<br />

Cndeba.<br />

konstitucia, baqo-jeihanis milsadeni<br />

da dasavleTis strategiuli<br />

interesebis sferoSi moqceva, laris<br />

SemoReba, ruseTis samxedro bazebis<br />

gayvanaze xelSekrulebis mowera, es<br />

SevardnaZis proeqtebia. 96-97 wlebSi<br />

SevardnaZe absoluturi mmarTvelia<br />

da mas reformebis dawyeba SeuZlia,<br />

Tumca, amis sanacvlod, man iseTi<br />

xalxi Semoikriba, romelic totalur<br />

korufciaSia CarTuli, qveyanac<br />

isev ukan-ukan iwyebs svlas da WaobSi<br />

efloba.<br />

ratom ar fasdeboda qarTveli politikosebis<br />

gadawyvetilebebi vardebis<br />

revoluciamde, cxadia, magram ratom<br />

ar moxda es 2003 wlis mere, ratom<br />

aravin daisaja Cadenili danaSaulebebisTvis?<br />

politikuri kompromisia. Zveli<br />

TeTreulis qeqva aRar moindomes. wesiT,<br />

SevardnaZe unda gasamarTldes,<br />

iseve, rogorc unda Sefasdes gamsaxurdias<br />

mier Cadenili danaSaulic.<br />

ra SegveZlo Segveqmna am 20 wlis<br />

ganmavlobaSi da ra Secdomebi davuSviT<br />

iseTi, ris gamosworebis Sansic<br />

SeiZleba aRarc arasdros gvqondes?<br />

yvelaferi gamsaxurdias damxobiT,<br />

an ufro sworad gamsaxurdias ar-<br />

CeviT daiwyo. Cven ar vicodiT, ras<br />

virCevdiT; maT ki, vinc avirCieT, ar<br />

icodnen, saiT unda waeyvanaT qveyana.<br />

mTeli es wlebi Cven mivdiodiT<br />

arsaiT, saSineli ngreviT da patara<br />

gamonaTebebiT. unda vaRiaroT, rom<br />

drois absoluturi umravlesoba<br />

fuWad davkargeT.<br />

mTeli Cveni erovnuli moZraoba<br />

da TavisuflebisTvis brZola imiT<br />

sruldeba, rom 1995 wels damoukidebeli<br />

saqarTvelos prezidentis<br />

postisTvis erTmaneTs ori komunisti<br />

_ eduard SevardnaZe da jumber<br />

patiaSvili upirispirdeba, da orive<br />

lideri damoukidebeli saqarTvelos<br />

momavalze laparakobs.


arseni roginski:<br />

ruseTSi ar arsebobs politikuri sivrce<br />


gagrZeleba<br />

qmnes organizacia, dRemde yvelani aq<br />

agrZeleben moRvaweobas. ratom moxda<br />

ase? imitom, rom es idea: istoriuli<br />

mexsierebisa da adamianis uflebebis<br />

Serwyma sakmaod sicocxlisunariani<br />

aRmoCnda, da meore _ Cven SevZeliT<br />

struqtura Segveqmna. rusi inteligenciis<br />

cxovreba mainc araformaluria<br />

da ZiriTadad pirad megobrobazea<br />

damyarebuli. Cven ki SevqmeniT organizacia,<br />

romelic wesdebas efuZneba da<br />

magaliTad me, gamgeobis wevrs sakmaod<br />

mzRudavs es wesdeba. vTqvaT, roca<br />

raime gancxadebis gakeTeba gvinda, Tu<br />

ar gaiara gamgeobaze kenWisyra, ise ar<br />

vuSvebT, amasobaSi ki xSirad ramdenime<br />

dRe gvekargeba. magram miuxedavad imisa,<br />

rom mTavari proceduraa, „memorialSi“<br />

aranakleb rols TamaSobs mis<br />

wevrebs Soris piradi megobroba.<br />

rogoria politikuri cxovreba ruseTSi?<br />

ruseTSi, ubralod, ar arsebobs<br />

politikuri cxovreba. bolo sociologiuri<br />

kvlevebiT, putinis reitingi<br />

daeca da is 75 procentia, medvedevisa<br />

ki _ 68 procenti. asea erTwliani<br />

mZime krizisis Semdeg. am ricxvebis<br />

mixedviT xom SegiZliaT warmoidginoT,<br />

ra xdeba ruseTSi? yvela opozi-<br />

ciuri partia damarcxda an gauqmda.<br />

memarjvene ZalTa kavSiri daiSala.<br />

„iablokomac“ unda gadawyvitos, ra<br />

qnas, daiSalos Tu gaagrZelos arseboba.<br />

albaT ar daiSlebian, magram<br />

cxadia, rom axlo perspeqtivaSi politikuri<br />

warmatebis realuri Sansebi<br />

maT ar aqvT. amas ramdenime mizezi<br />

aqvs: ruseTSi saSinlad drakonuli<br />

saarCevno kanonebia, partiebs akrZaluli<br />

aqvT dafinanseba miiRon ucxoeTidan.<br />

ruseTSi ki mTeli biznesi<br />

xelisuflebasTanaa asocirebuli da<br />

xelisuflebazea damokidebuli. Tuki<br />

romelime biznesmeni gabedavs da opoziciur<br />

politikur partias daafinansebs,<br />

Zalian seriozuli problemebi<br />

Seeqmneba. axla ar davasaxeleb, magram<br />

ruseTSi arseboben biznesmenebi, romlebsac<br />

namdvilad undaT winasaarCevnod<br />

daafinanson partiebi, magram ver<br />

bedaven. amas garda, problemebia TviT<br />

partiebSic _ maT cudad aqvT formulirebuli<br />

sakuTari identoba, sanam<br />

parlamentSi iyvnen, Zalian bevri Secdoma<br />

dauSves da popularoba dakarges.<br />

vici, rogorc muSaoben evropeli<br />

politikosebi, sakmaod axlos vicnob<br />

ramdenime germanuli partiis muSaobis<br />

princips. germaniaSi axlaxan damTavrda<br />

arCevnebi da isini ukve momavali<br />

interviu jeimz qarTerTan<br />

106 cxeli Sokoladi<br />

arCevnebisTvis emzadebian, swavloben<br />

mosaxleobis ganwyobebs, mudmivad mu-<br />

Saoben sakuTar Tavze. Tanac, rusuli<br />

kanonmdebloba opoziciur partiebs<br />

ar aZlevs normaluri funqcionirebis<br />

saSualebas. partias, romelsac aqvs 3<br />

procenti, unda hyavdes warmomadgenloba<br />

parlamentSi, imitom rom ruse-<br />

Tis mosaxleobis 3 procenti sami milioni<br />

adamiania. ruseTSi politikuri<br />

brZolisTvis sivrce namdvilad ar<br />

arsebobs da aseT dros opoziciuri<br />

politikuri partiebis rols garkveulwilad<br />

sazogadoebrivi organizaciebi<br />

iReben sakuTar Tavze, maT Soris<br />

_ „memorialic“. Cven es arc gvinda,<br />

arc gvainteresebs politika da arc<br />

viciT. xSirad gvekiTxebian, _ ratom<br />

ar ayalibebT partiaso. arada, Cven<br />

maSinve daviRupebiT, imitom rom es<br />

Cveni saqme namdvilad ar aris. Tumca,<br />

mosaxleobis raRac nawili swored am<br />

mxares, politikis mxares aRgviqvams.<br />

dRevandeli xelisufleba, ra Tqma<br />

unda, xvdeba, rom Cven sustebi varT,<br />

da namdvilad ar varT Zlierebi. magram<br />

imis gamo, rom mimdinare ambebze<br />

sul vrefleqsirebT, sul vfiqrobT<br />

da vmoqmedebT, bevr politikur partiaze<br />

ufro Zlierebi vCanvarT. es ki<br />

cota sasaciloa.<br />


ve, rogorc xarisxianad xarjav dros<br />

ojaxis wevrebTan. anu, erTs Caberav<br />

Tu ara, is geubneba, _ Seni dabali<br />

tonebi formaSi veraa, amitomac midi,<br />

ufro meti waivarjiSe. me Tu es ar gavakeTe,<br />

adamianebs im musikas ver movasmenineb,<br />

rac Cemgan modis. saqsofoni<br />

aucileblad `gamcems~, moumzadebeli<br />

rom var....<br />

`santa klausi tenor saqsofonze da<br />

bas klarnetze!~ _ ase wargadginaT 1988<br />

wels, Tqven pirvel koncertze lesTer<br />

bouim. im dRes Tqven TaviT fexebamde<br />

wiTlebSi iyaviT gamowyobili. ra roli<br />

iTamaSa lesTer bouim imaSi, rom Tqven<br />

ufro Rrmad aRgeqvaT musika?<br />

amaze ubralo pasuxi maqvs _ swored<br />

man Camiyvana pirvelad niu iorkSi. ra<br />

Tqma unda, adrec viyavi namyofi iq,<br />

biZaCemTan, magram bouis meSveobiT<br />

pirvelad davukari niu iorkSi. is istoria,<br />

Tqven rom ixsenebT, 31 maiss<br />

moxda detroitis xelovnebis muzeumSi.<br />

me bolo mementSi damamates im<br />

koncerts. lesTers moewona Cemi bgera,<br />

me ki wamdauwum vumeorebdi, _ ra<br />

magari xar meTqi! man miTxra, rom axali<br />

bendis Seqmnaze fiqrobda da Cemi<br />

koordinatebi Caiwera. momdevno wlis<br />

noemberSi ki damireka da niu iorkSi<br />

Casvla mTxova. mSoblebis darwmuneba<br />

momiwia, rom gaveSviT; im dros mxolod<br />

19 wlis viyavi. gamiSves. les-<br />

Teri im dros bruqlinSi, uoSingTon<br />

aveniuze cxovrobda da erTi kviriT<br />

niu-iorkSi Casulma detroitelma<br />

biWma pirvelad vigeme bruqlinuri<br />

cxovrebis gemo. biZaCemi im dros<br />

manheTenze cxovrobda. misi naxvac<br />

movaxerxe. swored man mayidina Cemi<br />

pirveli namdvili instrumenti, Salmer<br />

Mark IV. misi megobrisgan viyideT.<br />

biZaCemi Zalian kmayofli iyo imiT,<br />

rom musikas seriozulad vudgebodi<br />

da amitomac kidev erTxel damabruna<br />

niu iorkSi. siamovnebda Cemi smena.<br />

mokled, lesTers rom davubrundeT,<br />

me mis axal bendSi daviwye dakvra. saocrad<br />

mravalmxrivi musikosi da adamiani<br />

iyo, ara? mis bendebSi sruliad<br />

gansxvavebuli musikosebi ukravdnen.<br />

Cven bendSi basze sisil maqbi ukravda,<br />

dramze _ aw gardacvlili filip uilsoni,<br />

fortepianoze _ donald smiTi,<br />

me da lesTeri ki Casaberebze. es bendi<br />

SemdgomSi New York Organ Ensemble-is<br />

saxelwodebiT cnobili bendis bir-<br />

Tvi iyo. iq ukve amina klod maiersi<br />

ukravda orRanze, jan-pol boreli _<br />

gitaraze, don moie _ dramze da, rac<br />

mTavaria, sTiv ture, frenq leisi da<br />

julian frisTeri _ Casaberebze. sxva-<br />

Ta Soris, 1989 wels filip uilson-<br />

Tan erTad senT-luisSi hiti gvaqvs<br />

Cawerili. swored im dros gavicani<br />

julius hemfili da maSin iyo koncertebze<br />

viRac maRali, xmel-xmeli<br />

kaci rom SevniSne. saqsofonisti rom<br />

iyo, mxarze gadakidebuli CasadebiT<br />

mivxvdi. ubralod modioda da gvismenda.<br />

xma ar amouRia arc erTxel.<br />

lesTers vkiTxe, _ vinaa es kaci meTqi.<br />

man ki momigo, _ frenq louao! kinaRam<br />

gadavirie! frenq lou! mivvardi da<br />

lamis siyvarulis axsna davuwye. ase<br />

daiwyo Cveni TanamSromloba. mokled,<br />

yvelaferi es Cem cxovrebaSi lesTeris<br />

meSveobiT moxda da swored mas-<br />

Tan erTad iaponur DIW-ze Cawerilma<br />

albomebma mimiyvana Cem sadebiuto<br />

albomamde JC on the Set. iciT, kidev ra<br />

viswavle lesTerisgan? moqniloba. man<br />

wamaxalisa sxvadasxva instrumentze<br />

rom damekra da sxvadasxva, gansxvavebuli<br />

saxis bendebTan memuSava. am<br />

tipis moqniloba saSualebas gaZlevs,<br />

gansxvavebul musikalur situaciebs<br />

moergo. magaliTad, aris SemTxvevebi,<br />

rodesac minda, rom ufro ekonomiuri<br />

viyo da amitomac Cem Organ TriosTan<br />

mivdivar turneSi; an, rodesac<br />

saWirod miviCnev, maSin dRevandeli<br />

bendis formatiT vmogzaurob, romelic<br />

Present Tense-ze momuSave bendis<br />

momcro formatia, septetidan kvintetze.<br />

an kidev, e.w. `boSur bendTan~<br />

vmogzaurob xolme; sxvaTa Soris, am<br />

bendTan jango reinhardtis 100 wlis-<br />

Tavze davukravT. aseTi moqniloba<br />

gonebagaxsnils gtovebs. World Saxophone<br />

Quartet-is wevrebs (World Saxophone<br />

Quartet-is originaluri wevrebi<br />

dawyebuli 1977 wlidan iyvnen devid<br />

mari, oliver leiqi, hemieT blueTi da<br />

julius hemfili. hemfilis bendidan<br />

gagrZeleba<br />

wasvlis Semdeg iq bevri sxva saqsofonisti<br />

ukravda. dRes bendis meoTxe wevri<br />

Toni qofia k.T) sakuTari damoukidebeli<br />

proeqtebidan axali energia<br />

da vibraciebi moaqvT bendSi.<br />

sul erTi wuTiT naklebad Tavmdabali<br />

Tu gaxdebiT, rogor fiqrobT, ra axali<br />

arCevanis Semateba moaxerxeT idiomisTvis?<br />

ver vityodi, rom es aucileblad<br />

axalia, magram mgonia, rom mTavari<br />

mainc Tavisuflad darCenis SesaZleblobaa.<br />

Tqven bevri didi musikosisgan gsmeniaT<br />

komplimenti dawyebuli lesTer<br />

bouiT da dasrulebuli sisil TeiloriT.<br />

Tavad Tu gaimetebdiT keTil sityvebs<br />

im damwyebi musikosebis mimarT,<br />

visac SeiZleba Cven jer ar vicnobdeT?<br />

pirveli, vinc TavSi momdis jei-di<br />

alenia, detroiteli saqsofonisti,<br />

romelic axla niu iorkSi cxovrobs.<br />

kidev erTi detroiteli musikosi maxsendeba,<br />

rafaeli hqvia, gvari ar maxsovs.<br />

albaT mxolod am orze SevCerdebi...<br />

da bolos, es Tqveni pirveli koncerti<br />

iqneba TbilisSi. ras eliT dRevandeli<br />

saRamosgan?<br />

musikis karg saRamos. dRevandeli<br />

koncerti ori nawilisgan Sedgeba _<br />

Cemi da markus mileris bendi. igive iyo<br />

w<strong>levan</strong>del `fleibois~ jaz kruizze.<br />

marTla mouTmenlad veli dRevandel<br />

saRamos. da iciT kidev raze vocnebob?<br />

_ markusi da me, Cven orive bas klarnetze<br />

vukravT da, ukve ramdenime Tvea,<br />

vsaubrobT SesaZleblobaze, rom erTad<br />

CavweroT albomi _ me, markusma da beni<br />

mofinma; samive bas klarnetze davukravT.<br />

vnaxoT... ho, saintereso musikaluri<br />

saRamo iqneba dRes. Cven didebuli<br />

adamianebi dagvxvdnen aeroportSi;<br />

sxvaTa Soris, ukve karga xania, aeroportebSi<br />

amdeni Jurnalisti erTad<br />

ar minaxavs, mikrofonebs rom giSveren<br />

da SekiTxvebs gisvamen... manqanaSi, sastumrosken<br />

rom mivdiodiT, saintereso<br />

interviu mqonda. mokled, jerjerobiT<br />

yvelaferi kargad midis!<br />

cxeli Sokoladi 107


gagrZeleba<br />

qarTuli kinoindustriis problemebi<br />


nia. CamoTvlili kinoTeatrebidan regularulad<br />

mxolod 10 funqcionirebs. 1992<br />

wels Tbilisis kinoTeatrebi qalaqis municipalitets<br />

miekuTvna, xolo 1994 wels<br />

qveyanaSi arsebuli yvela kinoTeatri<br />

mflobelobaSi gadaeca saaqcio sazogadoeba<br />

„qarTul films“. amis Semdeg saaqcio<br />

sazogadoebis mier zogi kinoTeatri<br />

gaiyida (maT Soris 1909 wels aSenebuli<br />

Tbilisis „apolo“!!!), zogi aRar arsebobs,<br />

zogic gaqiravda, nawilSi dRes restornebi<br />

da sabanketo darbazebia gaxsnili, sxvagan<br />

kidev ra...<br />

kinocentris kinoeqsportis mimarTulebis<br />

TanamSromeli da damoukidebeli<br />

kinoprodiuseri ana ZiapSipa: „kinoTeatrebi<br />

salaroebis Semosavlebs sajarod<br />

ar xsnian. Sesabamisad Zalian rTuli, Ti-<br />

Tqmis SeuZlebelia daiTvalo Tu ra mogebas<br />

iRebs gaqiravebaSi myofi filmi. amis<br />

gamo, ucxoeli patrniorebis ndobac, romlebsac<br />

Tana-prodiuserobis saxiT filmSi<br />

fulis Cadeba surT, iklebs. imitom, rom<br />

mayureblis daswrebis monacemebi misTvisac<br />

xelmiuwvdomeli iyo, reJisori soso<br />

jaWvliani Tavisi filmis seansze („svani“)<br />

kinoTeatrSi Sesul TiToeul mayurebels<br />

iTvlida. is yoveldRe dadioda an agzavnida<br />

warmomadgenels mayureblis raodenobis<br />

Sesamowmeblad“. kinoTeatrebs<br />

ar aqvT ufleba, ar gascen msgavsi tipis<br />

informacia.<br />

filmis gayidvis kidev erTi saSualeba<br />

televiziaa. sazogadoebrivi mauwyebeli<br />

erTi srulmetraJiani filmis Cvenebis-<br />

Tvis avtorebs 300 lars uxdis. es Tanxa<br />

cotaTi metia srulmetraJiani filmis-<br />

Tvis saWiro kasetisTvis, romelzec televiziaSi<br />

mitanamde avtorma filmi unda<br />

Caweros.<br />

arc sazogadoebrivi mauwyeblisTvis da<br />

arc kerZo telekompaniebisTvis filmwarmoebis<br />

procesSi CarTva ar aris aqtualuri<br />

sakiTxi. bolo wlebSi televiziebis<br />

sakuTari produqcia teleserialebiT da<br />

im dokumenturi filmebis warmoebiT Semoifargleboda,<br />

romelTa avtorebi amave<br />

arxebis Jurnalistebi arian. am mxriv gamonakliss<br />

warmoadgens telekompania `imedis~<br />

CarTva gia aglaZis proeqtSi „gogona<br />

slaididan“ (2009), `rusTavi 2~-is „rac<br />

yvelaze Zalian giyvars“ (pirveli filmi<br />

2008, meore filmi 2009). `rusTavi 2~ da<br />

telekompania „imedi“ aseve dainteresebulebi<br />

arian daviT imedaSvilis proeqtiT<br />

„ocnebis qalaqi“, romelic warmoebis<br />

procesSi imyofeba. orive kompania films<br />

teqnikuri saSualebebiT exmareba da<br />

satelevizio eTeriT filmis gavrcelebasac<br />

uzrunvelyofs. filmebs, romlebsac<br />

uWirT farTo mayureblis mopoveba, saqme<br />

kidev ufro rTulad aqvT. ana ZiapSipas<br />

TqmiT, Tuki raime saxis interesi arakomerciuli<br />

filmebis mimarT adre yofila,<br />

es iyo piradi nacnobobis da kerZo iniciativis<br />

Sedegi. Sesabamisad, aq ar gvaqvs regulirebuli<br />

meqanizmi. saqarTveloSi ar<br />

arsebobs winaswari gayidvebis cnebac, romelic<br />

evropaSi ase damkvidrebulia. telekompania<br />

filmwarmoebaSi dafinansebiT<br />

Sedis da Semdeg produqts sakuTar sae-<br />

Tero badeSi svams. ana ZiapSipa: „evropaSi<br />

TiTqmis arc erTi dokumenturi filmi ar<br />

sruldeba da ar realizdeba televiziebis<br />

Carevis gareSe. qarTuli telekompaniebi<br />

unda mixvdnen, rom mxolod reJisorebs<br />

da filmis avtorebs ar sWirdebaT<br />

maTi am procesSi CarTva: rom es ormxrivi<br />

interesis sferoa. kargi dokumenturi<br />

produqcia televiziisTvisac Zalian momgebiani<br />

iqneba. unda moxdes am ideis swori<br />

formiT lobireba“. lobireba ki sakmaod<br />

kompleqsuri movlenaa: Tbilisis meaTe saerTaSoriso<br />

kinofestivalze ana ZiapSipam<br />

mis mier organizebul dokumenturi filmebis<br />

wardgenis forumze pirveli arxis<br />

direqtori gia Wanturia dapatiJa. stumari<br />

forums ar ewvia, magram anas mainc<br />

sjera, rom Tuki televiziebi msgavs mipatiJebebze<br />

uars ar ityvian, sakiTxiT aucileblad<br />

dainteresdebian da mixvdebian,<br />

rom saqme interesTa gacvlas exeba da ara<br />

fulis maTxovrobas avtorebis mier.<br />

kinowarmoeba ar arsebobs kinodistribuciis<br />

gareSe. saqarTveloSi prodiuser-<br />

Ta umetesoba fuls im biznesSi debs, romelic<br />

dRes wamgebiania. Tumca, finansebs<br />

rom Tavi davaneboT, „realurad kinos<br />

imitom vakeTebT, rom mayureblamde mivides.<br />

distribucia kinoTeatrebSi, igive<br />

dividize filmis dabeWdva an satelevizio<br />

eTerSi Cveneba swored im adamianebamde<br />

filmis mitanaa, visTvisac avtorebi,<br />

wesiT, kinos unda iRebdnen. problemas<br />

warmoadgens calkeuli prodiuserebisa<br />

da saprodiusero kompaniebis Zalebis Se-<br />

Tanxmebulad gamoyenebis da konsolidaciis<br />

ararseboba. isini unda mixvdnen, rom<br />

erTnairi problemebi eqmnebaT. arasdros<br />

minaxavs maTi erTiani iniciativa da saqmis<br />

gamosworebis mcdeloba. vfiqrob, rom Zalian<br />

mniSvnelovania Zalis konsolidacia<br />

da ideebis lobireba“, _ ana ZiapSipa.<br />

municipaluri kinoTeatri<br />

gagrZeleba<br />

Cven qveyanaSi ar arsebobs sivrce, sa-<br />

dac adamianma SeiZleba kino Seiyvaros, sadac<br />

mayurebels, amerikuli blokbasterebis<br />

garda, sxva filmebis naxvis saSualeba<br />

eqneba. aseTi mdgomareoba gansakuTrebiT<br />

mtkivneulia studentebisa da momavali<br />

profesionalebisTvis. erTaderTi<br />

saSualeba, gaecno Tanamedrove kinoSi<br />

mimdinare procesebs da naxo kinoklasika,<br />

internetia. am mxriv, qarTveli kinos<br />

moyvarulebi namdvili memarcxeneebi<br />

arian. rodesac filmebis naxvis sxva gza<br />

ar gaqvs, filmebis Camowera da sxvisTvis<br />

gaziareba, modur enaze rom vTqvaT, moparvis<br />

codvaSi gayenebs. kinomoyvaruli<br />

da kinoqurdi, gnebavT, kinoyaCaRi dRes<br />

saqarTveloSi sinonimebia. es faqti calsaxad<br />

metyvelebs imaze, Tu ramdenad saWiroa<br />

alternatiuli kinosivrcis arseboba,<br />

iseTisa, rogoric magaliTad, municipaluri<br />

kinoTeatria.<br />

municipaluri kino arakomerciuli,<br />

kulturuli instituciaa. municipalur<br />

(igive komunalur) kinoTeatrebs Ziri-<br />

Tadad qalaqis municipalitetebi afinanseben.<br />

evropaSi, umetes SemTxvevaSi,<br />

municipalur kinoebs aqvT sakuTari, damoukidebeli<br />

kinoTeatrebi. gamomdinare<br />

iqidan, rom municipaluri kinos politika<br />

Zireulad gansxvavdeba komerciulisgan,<br />

is ar warmoadgens mis konkurents. evropaSi<br />

municipaluri kinoebis politikaa<br />

„sxvanairi filmebi vaCvenoT sxvanairad“.<br />

„sxvanair filmebSi“ igulisxmeba: filmebi<br />

ara mxolod dasavluri qveynebidan,<br />

dokumenturi, eqsperimentuli da damoukidebeli<br />

kinoproduqcia, uxmo da moklemetraJiani<br />

filmebi, romelTac distribuciis<br />

problemebi aqvT da komerciul<br />

kinoTeatrebSi ar aCveneben. „sxvanairad<br />

Cveneba“ ki niSnavs filmebis originalurad<br />

Cvenebas: originalis enaze, Sesabamis<br />

formatSi da uxmo filmebis SemTxveva-<br />

Si _ Sesabamisi siCqariT da musikaluri<br />

cxeli Sokoladi 109


gagrZeleba<br />

TanxlebiT. ara ise, rogorc komerciul<br />

kinoTeatrebsa da satelevizio eTerSi<br />

aCveneben: sinqronizirebuli TargmaniTa<br />

da Seusabamo formatiT...<br />

saqarTveloSi municipaluri kinoTeatris<br />

funqcionirebis gamocdileba ar<br />

arsebobs. Tumca, misi saWiroeba aSkaraa,<br />

gansakuTrebiT dRes, rodesac qveyanaSi<br />

sabWoTa warsulidan SemorCenili kino-<br />

Teatrebis umetesi nawili ar funqcionirebs,<br />

xolo is, rac moqmedia, komerciul<br />

kinoze aris orientirebuli. mniSvnelovania<br />

is faqtoric, rom komunaluri kinoebi<br />

kargad dagegmili programirebis Sedegad<br />

filmebs garkveul konteqstSi warmoadgenen:<br />

Tematuri an personaluri retrospeqtivebi,<br />

kinos istoriis periodebis amsaxveli<br />

retrospeqtivebi da a.S. filmebis<br />

programireba erTgvar saganmanaTleblo<br />

xasiaTsac atarebs. evropul sistemaSi<br />

filmebis Cvenebebs Tan axlavs moxsenebebi,<br />

diskusiebi an saleqcio kursebi.<br />

evropaSi municipaluri kino kinofestivalebis<br />

organizebis iniciatoradac<br />

gvevlineba an zogjer Tavadvea kinofestivalebis<br />

organizatori. municipaluri<br />

kinoTeatrebisa da maTi qselis SeqmniT<br />

saqarTveloSi gadawydeba lokaluri da<br />

saerTaSoriso festivalebis yovelwliurad<br />

gamarTvis problemac. cnobilia, Tu<br />

rogor uWirT saqarTveloSi kinofestivalebs<br />

arseboba arakomerciuli darbazebis<br />

ararsebobis gamo. sivrcis saTanado mowyobiT<br />

komunalur kinos SeuZlia maspin-<br />

Zloba gauwios ara mxolod kinoCvenebebsa<br />

da festivalebs, aramed videoartebisa<br />

da musikalur festivalebs, aseve fotoeqspoziciebs.<br />

komunaluri kinodarbazi<br />

SeiZleba iqces auditoriad ara mxolod<br />

kinematografistebis, aramed xelovnebis<br />

sxva dargebis warmomadgenlebisTvis da,<br />

rac mTavaria, mayureblebisTvis.<br />

kinoarqivi<br />

filmis sicocxlisunarianoba misi fi-<br />

zikuri mdgomareobis ganuyofeli nawilia.<br />

filmi, pirvel rigSi, Zalian saTuTi<br />

fizikuri obieqtia, romelic movlas sa-<br />

Wiroebs. winaaRmdeg SemTxvevaSi, is swraf<br />

degradacias eqvemdebareba. qveyanas mxolod<br />

maSin aqvs moraluri ufleba, mdidar<br />

kinematografiul kulturaze ilaparakos,<br />

Tuki sakuTari kinomemkvidreobis<br />

110 cxeli Sokoladi<br />

dacvis garantia aqvs da am garantiis<br />

uzrunvelyofas maqsimalurad cdilobs.<br />

Tu ra kriteriumebiT ganisazRvreba<br />

kulturuli memkvidreoba, xangrZlivi<br />

saubris sagania, Tumca cxadia, rom kulturuli<br />

memkvidreobis obieqtad filmis<br />

da xelovnebis nebismieri sxva nawarmoebis<br />

gadaqceva droiT faqtors ar ukavSirdeba.<br />

Sesabamisad, movlasa da patronobas<br />

iseve saWiroebs filmi, romelic saukunis<br />

dasawyisSi gadaiRes, rogorc filmi,<br />

romelic ekranebze gasul TveSi gamovida.<br />

maTi konservaciis pirobebi ki erTmane-<br />

Tisgan mxolod teqnologiuri TvalsazrisiT<br />

gansxvavdeba.<br />

ferad firs aqvs unari, ori Tvis man-<br />

Zilze ise degradirdes, rom sruliad<br />

gamousadegar mdgomareobaSi aRmoCndes.<br />

gamousworeblad savalalo ki is aris,<br />

rom saqarTveloSi saxelmwifos dRemde<br />

ar aqvs an arasworad aqvs gaazrebuli, Tu<br />

ramdenad saTuTia kinofiris buneba da<br />

rom qveynis arqivebSi arsebuli Tu reJisorebis<br />

sawolqveS moTavsebuli absoluturad<br />

yvela filmi yoveldRe 24 saaTis<br />

ganmavlobaSi gafuWebis procesSia.<br />

erovnuli kinematografis ganviTareba<br />

gulisxmobs misi arsebobis SenarCunebas<br />

yvela etapze. aqvs Tu ara filmis Seqmnas<br />

azri maSin, rodesac is imTaviTve gasanadgureblad<br />

aris ganwiruli?<br />

saqarTvelos kulturis, sportisa da<br />

ZeglTa dacvis saministroSi saqarTvelos<br />

kinematografis erovnuli centris<br />

mier „qarTuli kinematografis ganviTarebis<br />

strategiis“ prezentaciis garda,<br />

samomavlo saqmianobis proeqtiT aseve<br />

„qarTuli filmi“ wardga. proeqti kinoarqivis<br />

daarsebasa da filmebis Senaxvis<br />

meTodebs mimoixilavda. „qarTuli filmi“<br />

gegmavs Seqmnas digitaluri sacavi,<br />

rac studiis kinokoleqciis cifrul<br />

formatSi gadatanas gulisxmobs. bevri<br />

adamianisTvis, romelic konservaciis<br />

sakiTxebSi ar erkveva, proeqti SeiZleba<br />

Zalian momxibvleli aRmoCndes. realurad<br />

ki digitaluri sacavis Seqmna pirvel<br />

rigSi saTanado teqnikuri bazis mowyobas<br />

ukavSirdeba, rac did finansebs moiTxovs.<br />

Tumca, evropasa da amerikaSi ar arsebobs<br />

saxelmwifo arqivi, romelic filmebs acifruli<br />

saxiT inaxavdes. digitaluri sacavis<br />

arastabilurobis gamo, is filmebis<br />

konservaciis saSualebas ar warmoadgens.<br />

aramdgradoba Senaxuli masalis mudmiv<br />

migracias moiTxovs. filmebis Senaxvis<br />

yvelaze saimedo gzaa kinofirebis movla<br />

da gafrTxileba. kargad Senaxulma masalam<br />

SeiZleba 500 wels gauZlos.<br />

qarTul kinos uWirs, miuxedavad imisa,<br />

rom ramdenime welia, viTarebas uke-<br />

Tesi piri uCans: weliwadSi minimum or<br />

qarTul films iReben, gaCndnen prodiuserebi,<br />

romelTac imaze meti ician, vidre<br />

90-ian wlebSi gadaRebuli filmebis<br />

titrebSi moxseniebulma axalma profesiulma<br />

erTeulma „prodiuseri“. cotaa<br />

ucxour kinofondebTan TanamSromlobis<br />

da kinoproeqtis ganviTarebis evropuli<br />

standartebis dacvis magaliTebi. distribuciis<br />

sistemis gaumarTaobis gamo, qar-<br />

Tveli prodiuserebi xSirad filantropebis<br />

STabeWdilebas toveben. Tuki isini<br />

kinos biznesad aRiqvamen da mogebis naxvis<br />

survilic aqvT, maSin gaugebaria, ra logikiT<br />

awarmoeben filmebs, roca ician,<br />

rom filmebis distribuciis seqtori Cven<br />

qveyanaSi mouwesrigebelia. aseve gaurkvevelia,<br />

ratom ar SeiZleba moxdes Zalebis<br />

konsolidacia am problemis gadasaWrelad.<br />

reJisorebi ukmayofiloni arian<br />

sagadasaxado sistemiT; TavianT Zvel<br />

filmebs saxlSi karadebSi an sawolebis<br />

qveS inaxaven, imitom rom samarTlianad<br />

ar andoben arqivs an maTi fizikuri arseboba<br />

saerTodac ar axsovT, sanam romelime<br />

festivali retrospeqtivaze ar<br />

miipatiJebs. magram isev da isev, isini ar<br />

erTiandebian da ar erevian problemebis<br />

erToblivad mogvarebis procesSi. qar-<br />

Tveli kinematografistebi daqsaqsulad<br />

moqmedeben da cal-calke awydebian erTsa<br />

da imave sirTuleebs.<br />

dRes ar aris profesiuli mzadyofna<br />

imisaTvis, rom qarTuli kinoindustria<br />

fexze dadges. SiSveli siyvarulis<br />

nacvlad, qarTul kinos yvelaze metad<br />

filmis Seqmnis da gavrcelebis yvela<br />

etapis mcodne profesionalebi sWirdeba,<br />

romlebsac momavalSi ecodinebaT, ra<br />

meTodebiT unda ibrZolon mdgomareobis<br />

gamosasworeblad, ecodinebaT, rom gaxvretili<br />

navidan wylis peSviT amoRebis<br />

da naxvretze fexis dadgmis nacvlad, jobia,<br />

navi SekeTdes da mxolod amis Semdeg<br />

SeuerTdes did naosnobas.


sxvebis qveyana<br />


gagrZeleba<br />

jvarcma. teqnikuri<br />

personali da<br />

dekoracia<br />


sad aqcies, sadac dacvis uflebaayrili,<br />

gamudmebiT braldebulis galiaSi xar<br />

uadvokatod gamoketili. am procesidan<br />

erTaderTi gza, Zneli misaxvedri ar<br />

unda iyos, sadac midis.<br />

3.<br />

saqarTvelo totalur anarqiul dapirispirebaTa,<br />

konfliqtTa `mdidari~<br />

gamis qveynad Camoyalibda. ver vixseneb<br />

sxva iseT qveyanas, sadac erTdroulad<br />

amdeni gansxvavebuli konfliqti mimdinareobdes,<br />

miT umetes iseTi ukiduresad<br />

isteriuli formiT, romelic mxolod<br />

Cven gvaxasiaTebs: politikuri, socialuri,<br />

aRmsareblobiTi, inteleqtualuri,<br />

kulturuli, eTnikuri, separatistuli...<br />

agreTve sagareo-samxedro konfliqti<br />

ruseTTan. TviT yvelaze cxeli aRmosavleTis<br />

konfliqturi qveynebSic ki,<br />

Tu erayel Siitebsa da sunitebs ar CavTvliT,<br />

dapirispirebul mxareebs raRac<br />

mciredi mainc aerTianebT...<br />

21-e saukunis gonebisaTvis Cveulebrivi<br />

logikiT gasageb problemur qveyanaze<br />

metad, Cveni samSoblo raRac bibliuri<br />

babilonis Tanamedrove kavkasiur mizanscenas<br />

ufro waagavs, sadac RmerTma, sxvadasxva<br />

enaze moyayane babilonelebisagan<br />

gansxvavebiT, adamianebi kidev ufro martivi<br />

sisastikiT dasaja _ aq didebulnic<br />

da ubralonic, RvTis moSiSnic da misi<br />

saxelis mgmobelnic _ yvela erT enaze<br />

laparakobs, da mainc araferi esmiT<br />

erTmaneTis, maTi `qalaqi~ RmerTma jojoxeTis<br />

cxra garsis meaTe danamatad<br />

gadaaqcia, sadac mxolod melursmneebi<br />

grZnoben Tavs bednierad, isic imitom,<br />

rom droSi da ganwyobilebebSi wanwalis<br />

Seudarebeli unari aqvT, agreTve qameleonebi<br />

arian da, rogorc erTxel ukve<br />

aRvniSne, maT verc sikvdili amCnevs da<br />

verc sicocxle.<br />

Tumca, me-19 saukunidan moyolebuli<br />

fotografiis, mogvianebiT ki kinematografis<br />

wyalobiT, maTi dokumenturad dadasturebuli<br />

vizualuri kvali mdidarma<br />

arqivebma mainc Semogvinaxa. am arqivebis<br />

gamoyeneba sazogadoebis yvelaze mZimed<br />

daavadebuli nawilis, axali Taobis politikosebis<br />

mkurnalobisaTvis garkveuli<br />

meTodis SemuSavebis Semdeg, Cemi azriT,<br />

savsebiT realuria. audio-vizualuri Te-<br />

rapiis meTodi ki Zalian martivad, TiTqmis<br />

borjes-kubrikis „meqanikuri forToxlis~<br />

mixedviT SeiZleba Seiqmnas, mxolod<br />

cxadia, `aleqsis~ nacvlad iZulebiT kinoseansze<br />

gakoWilebi qarTveli Tanamedrove<br />

politikuri da inteleqtuali paranoebi<br />

unda davsvaT, da ZaliT vayurebinoT<br />

specialurad SerCeuli arqivebi, dokumenturi<br />

da mxatvruli filmebi, Zveli<br />

satelevizio gadacemebi.unda vayurebinoT<br />

sakuTar „vinteij~ video anareklebi,<br />

movasmeninoT sakuTari xma warsulidan,<br />

sakuTari primitiuli ideebi, xumrobebi,<br />

propaganda... vuCvenoT sabWoTa xelisuflebis<br />

udidesi warmatebebi 1917 wlis<br />

revoluciis 20 wlis Tavze: iseve rogorc<br />

dRes, ssrk-s dangrevidan oci wlis Tavze,<br />

maSinac daaxloebiT igive warmatebebiT<br />

iwonebda qveyana Tavs: qveynis eleqtrofikaciiT,<br />

pirveli sabWoTa traqtorebiT,<br />

bavSvTa saxlebiT, axali sanatoriumebiT,<br />

parkebiT, karuselebiT, Caisa da Tambaqos<br />

plantaciebiT...<br />

es yvelaferi marTlac ar arsebobda<br />

revoluciamde. Tumca avadmyofebs gamudmebiT<br />

unda SevaxsenoT, rom es 1937<br />

welia, didi represiebis weli... rodesac<br />

adamianis uflebebze fiqric ki sikvdiliT<br />

isjeboda.msoflioc, sayovelTao<br />

teqnologiuri progresis fonze, yvelaze<br />

barbarosuli omisaTvis emzadeboda.<br />

1923 wels benito musolinim msoflio-<br />

Si pirveli Cqarosnuli avtobanis mSenebloba<br />

daiwyo italiaSi. mas adolf hitlermac<br />

mibaZa 1938-Si…<br />

yvelani erTnairad saubrobdnen saku-<br />

Tar warmatebebze. germaneli da italieli<br />

faSistebic da sabWoTa komunistebic,<br />

Cveni gulubryvilo axalgazrda<br />

politikosebisaTvis Zalian sasargeblo<br />

iqneboda, moesminaT am adamianebis mier<br />

warmoTqmuli daaxloebiT igive frazebi<br />

sakuTar warmatebebze, romlebiTac<br />

dRes TviTon 21-e saukunis progresistebi<br />

qarTvel mosaxleobas esaubrebian:<br />

avtobanebze, bednier bavSvobaze, mSenebare<br />

obieqtebze, gare da Sida mtrebze.<br />

omis ganuwyvetel realur saSiSroebaze,<br />

samxedro-patriotul aRzrdaze…<br />

teqnologiuri da garkveuli saxis socialuri<br />

progresi tiraniis damaxasiaTebeli<br />

Semadgeneli detalebi, Tu gnebavT<br />

lursmnebia. maSin msoflio marTlac<br />

gagrZeleba<br />

yvelaze sazareli omisaken mieqaneboda<br />

duCesa da hitleris aSenebuli Cqarosnuli<br />

avtobanebiT, da mogexsenebaT, Zalian<br />

swrafadac miaRwia kidec.<br />

tiranebs gulwrfelad uyvarT Tavian-<br />

Ti samSoblo. isini energias, saxsrebs, da<br />

gansakuTrebiT adamianebis sicocxles<br />

ar iSureben misi `keTildReobisaTvis~,<br />

msxverplSewirvis idea maT epoqis, politikuri<br />

Sexedulebebis miuxedavad, aucileblad<br />

aerTianebT.<br />

isini Tvlian, rom mosaxleoba iyofa<br />

or nawilad: mSromel da muyaiT adamianebad,<br />

da zarmac parazitebad. zarmacebi<br />

unda gaisrison!<br />

zarmacebisa da parazitebis kategorias<br />

ki Tavad adgenen: bolSevikebisaTvis<br />

es burJuebi da kulakebi iyvnen, nacistebisaTvis<br />

ebraelebi, xeibrebi, boSebi,<br />

homoebi... es yvela kategoria Tavisi arsiT<br />

gaWrili vaSliviT waagavs erTmaneTs.<br />

radgan yovelTvis moiZebneba iseTi socialuri<br />

kategoria, romelic sazogadoebis<br />

muyaiT nawils tvirTad awveba zurgze.<br />

saqarTveloSi dRes arsebobs aseTi<br />

kategoriebi da es SemaZrwunebelia.<br />

rom SemeZlos, sabWoTa qronikebis iZulebiTi<br />

CvenebiTa da mosmeniT me maT vai-<br />

Zulebdi, sakuTari Tavis identifikacia<br />

moexdinaT maTive winaprebTan, vaiZulebdi<br />

Tavidan moeSorebinaT es gulubryvilo<br />

idea, sakuTari Tavis izolirebisa<br />

Cveni saerTo sastiki wiTeli istoriuli<br />

warsulidan, Sevecdebodi ganmekurna<br />

sxva drosa da sivrceSi gadasaxlebis infantiluri<br />

obsesiisagan, radgan sakuTar<br />

warsulSi sakuTari Tavis identificirebis<br />

unarsmoklebuli Taoba, verasodes<br />

ver SeZlebs axal epoqasTan identificirebas.<br />

is yovelTvis acdenili iqneba<br />

realobas: radgan warsuli iseTive<br />

droa, rogorc awmyo da momavali. misi<br />

gamocalkeveba da mtvrian Taroze Semodeba<br />

metafizikurad arRvevs samyaros,<br />

romelSic cxovrob, da mas SeuZlebels<br />

xdis.<br />

am Taobis samyaros erT-erTi mniSvnelovani<br />

nawili ki saqarTveloa, romelic<br />

maT arc metad ekuTvniT da arc naklebad,<br />

iseve, rogorc am miwaze dabadebul<br />

nebismier sxva adamians: nebismieri erovnebisa<br />

da religiis, nebismier seqsualuri<br />

orientaciis, Tu gnebavT, ukve karga<br />

cxeli Sokoladi 113


gagrZeleba<br />

xnis win mkvdars, gamqrals da aseve jer<br />

kidev ar dabadebul adamians... maT Soris,<br />

Capaevis sindromiT Sepyrobil 30iani<br />

wlebis kulturis komisrebsac, maT<br />

Tanamedrove sozebsac da cotaTi _ mec.<br />

sxva xelovani melursmneebic aqtiurad<br />

fusfusebdnen am dReebSi, gansakuTrebiT<br />

amaswindeli quTaisuri Big Bang-is, da<br />

TavianTi kolegis, berZeniSvilis Tavs<br />

siurprizad damtydari ubedurebis gamo.<br />

uceb aRmoaCines, rom `memoriali mainc<br />

uSno iyo da salaparakod arc Rirs, rom<br />

jobia daRupul deda-Svilze vitiroT~.<br />

saerTod, Zalian adamianurebi aRmoCndnen,<br />

mxolod TavianTi TanamoZme<br />

berZeniSvilisTvis misamZimreba arc ufiqriaT,<br />

etyoba emociuri Sokisagan daaviwydaT,<br />

rom Svilis sikvdili, viRacis<br />

vulgaruli azriT, „xeibarisa da Seuxedavisac~<br />

ki, tragediaa.<br />

es yvelaferi xandaxan gacocxlebul<br />

fantastikas emsgavseba da meCveneba. rom<br />

qarTveli melursmneebi male `ideologiur<br />

esTetiur policias~ Seqmnian, romelic<br />

gamoavlens `saeWvo ideologiis~<br />

kulturis Zeglebs, wignebs, naxatebs da<br />

adgilze gaanadgurebs maT.<br />

meCveneba, rom fantomi melursmneebi<br />

bejiTad axorcieleben cxadSi, rei bredberis<br />

`farengeiti 451°~-s, yovel SemTxvevaSi<br />

`saeWvo ideologia-esTetikis~<br />

Semcveli namuSevrebis gamovlenisaTvis<br />

didi enTuziazmiT moRvaweoben, rom mere<br />

gverdiT gadgnen da profesionalebs<br />

dauTmon asparezi: profesional piroman<br />

mexanZreebsa da amfeTqeblebs ki ra dalevs<br />

saqarTveloSi.<br />

warmomidgenia, ra siamovnebiT aafe-<br />

Tqebdnen pikasos gernikas, mis mtredebs<br />

makratliT frTebs daaWridnen, dawvavdnen<br />

bunuelis, eizenSteinis firebs, sartrs,<br />

maiakovskis, andre bretons, lui<br />

aragons, miwasTan gaasworebdnen korbuzies<br />

arqiteqturas _ isini xom yvelani<br />

komunistebi, anu `saeWvo ideologiis~<br />

matarebelni iyvnen.<br />

me piradad saqarTveloSi da Tbilis-<br />

Si aRmarTuli cxeniani mefeebi, saerTod<br />

qandakebebis da miT umetes biustebis<br />

umetesoba sulac ar momwons, vaxtang<br />

gorgaslis, daviT aRmaSeneblis Zeglebis,<br />

aseve vakis parkSi `stefen kingis~<br />

personaJebis kompleqsis CaTvliT. miT<br />

114 cxeli Sokoladi<br />

umetes, Tavad axali modern arqiteqturisa<br />

da monumenturi xelovnebis iseTi<br />

`saeWvo~ nimuSebi, rogoric aris magali-<br />

Tad oqros mamali meriis win, oqros sawmisiani<br />

medea baTumSi an oqros promeTe.<br />

alievis memorialzec ar vgiJdebi mainca<br />

da mainc, ase mgonia, demokratiuli moZme<br />

azerbaijanis did Svils, geidar alieviC<br />

alievs Savi oqros memoriali, `benzokalonka~<br />

ufro mouxdeboda.<br />

Cveni saxlebis, Cveni mSoblebis, sasaflaoebze<br />

Cveni bebiebis da babuebis qandakebebian<br />

da marmariloze kalkirebul<br />

fotoebian `araCveulebriv gamofenebze~<br />

aRarafers vambob... avafeTqoT, traqtorebi<br />

gadavataroT vakisa da saburTalos<br />

Tvaluwvdenel sasaflaoebs. da iq prestiJuli<br />

gamWvirvale sacxovrebeli ubani<br />

davaproeqtebinoT niderlandel arqiteqtorebs.<br />

beverli hilze ufro magari.<br />

kukia movaasfaltoT da kavkaz-disnei<br />

gavxsnaT, xolo muxianSi axali las vegasi<br />

avaSenoT da ofSorul zonad gamovacxadoT...<br />

safrangeTSi, meore frontis regionebSi,<br />

normandiis, kales yvela sofel-<br />

Si dgas memoriali, zogi iseTi saSinelebaa,<br />

masTan SedarebiT berZeniSvilis<br />

afeTqebuli namuSevari siqstis kapelad<br />

mogeCvenebaT, magram gabedeT da TiTi<br />

daakareT romelime maTgans, miT umetes<br />

administraciuli Senobis agebis preteqstiT.<br />

mere ra, Tu viRacisaTvis quTaisis memoriali<br />

`saeWvo esTetikisa~ iyo... mere<br />

ra... memoriali saflavis qvaa. saflavis<br />

qvebi ki yovelTvis uSnoa, da maT amis<br />

gamo ar afeTqeben. maxsovrobas ar afe-<br />

Tqeben. is TavisTavad bunebrivad umtkivneulod<br />

ixsneba, zavdeba droSi. (mémorial,<br />

memoir, maxsovroba).<br />

sul raRac ori Tvis win safrange-<br />

Tis sazogadoebrivi arxis `frans 2~-is<br />

dakveTiT frangma dokumentalistebma,<br />

izabel klarkma da daniel kostelma<br />

gadaiRes yvelaze grandiozuli dokumenturi<br />

filmi meore msoflio omis<br />

Sesaxeb, saTauriT `apokalifsi~. es aris<br />

eqvsi filmisagan Semdgari 52-wuTiani<br />

dokumenturi filmebis seria, romelic<br />

namdvil movlenad gadaiqca dasavlur<br />

arxebze. ramdenime dRis win erTma Cemma<br />

rusma megobarma damidastura, rom am<br />

filmis naxviT meore msoflio omis Sesaxeb<br />

mTeli misi warmodgena Seicvala,<br />

rom yvelaferi rac leningradSi skolaSi<br />

aswavles, Tavdayira dadga, rom am<br />

omSi yvelas Tanabrada aqvs monawileoba<br />

miRebuli. rom iyo keTili mxare da boroti,<br />

anu germania Tavisi mokavSireebiT.<br />

da rom saamayoa, rodesac keTili mxaris<br />

siaSi udavod xar, radgan es utyuari<br />

dasturia Seni erovnuli istoriuli moralisa.<br />

am keTil mxareSi sakuTari rolis unikalurobis<br />

gazviadebas dRemde yvela<br />

qveyana cdilobs, isinic ki, visac principSi<br />

satrabaxo bevri araferi aqvT.<br />

magaliTad safrangeTi eqvswliani kolaboraciis<br />

Semdeg saqarTveloze naklebi<br />

adamianuri danakargiT dRes rogorc<br />

gamarjvebuli qveyana gaero-s uSiSroebis<br />

sabWos wevria. gamarjvebulTa am<br />

absoluturad usamarTlo klubis meore<br />

wevri aseve gamarjvebuli ruseTia, romelsac<br />

Cveni teritoriebis 25 procenti<br />

aqvs okupirebuli, agreTve Cveni mfarveli<br />

amerika, britaneTi... isini ruseTs<br />

verafers eubnebian, rodesac is okupirebuli<br />

teritoriebidan damkvirveblebs<br />

panCuris kvriT agdebs. arc aris gasakviri,<br />

ra Tqma unda, yofili TanamebrZolebi<br />

arian, erTmaneTis solidarulni... maT<br />

xom omi moiges!...<br />

Cven ki, ratomRac, sakuTari surviliT<br />

gamovdivarT am `keTilTa~ klubidan da<br />

raRac gaugebar pasiur mdgomarebaSi<br />

viyenebT Tavs baltiis qveynebiviT, romlebsac<br />

Tavisi sruliad gansxvavebuli<br />

istoriuli pozicia da morali aqvT am<br />

omTan dakavSirebiT.<br />

me meamayeba, rom qarTvelebs, Cem uaxloes<br />

ojaxis wevrebs imdenive investicia<br />

aqvT Cadebuli evropis ganTavisuflebaSi,<br />

ramdenic britanelebs,<br />

amerikelebs, rusebs. Tumca ar vTvli,<br />

rom magaliTad frangebs, an britanelebs<br />

Cemi raime marTebT, piriqiT, maT iseve<br />

daicves saqarTvelo, rogorc qarTvelebma<br />

isini. qarTveli politikosebisa da<br />

inteleqtualTa didi nawilis mosmenis<br />

Sedegad xSirad iseTi STabeWdileba meqmneba,<br />

rom sabWoTa skolaSi an universitetSi<br />

swavlis Semdeg istoriis wigni<br />

aRar gadauSliaT. rom axal Taobas an<br />

saerTod ar aswavlian istorias, an sa


WoTa wignebiT aswavlian, radgan Cveni<br />

sakuTari istoriis umniSvnelovanesi<br />

furceli absoluturad gawiTlebuli<br />

davtoveT, da daviviwyeT.<br />

Cven ki ubralod ganze vdgebiT am saerTo<br />

istoriidan, da Cven damsaxurebas<br />

sxvebs vCuqniT. Tavad ki, stalinis eTnikuri<br />

warmomavlobis gamo, mxolod bodi-<br />

Sebs vuxdiT msoflios.<br />

gaero-s uSiSroebis sabWos imdenive<br />

sisxli marTebs qarTvelebisa, ramdenic<br />

rusebis. Cven ki TiTqos gvrcxvenia am<br />

omSi monawileobis.<br />

vin icis, berZeniSvilis monumentis<br />

adgilze, parlamentis nacvlad, iqneb<br />

rafika<br />


gagrZeleba<br />

_ vicodi, rame rom geqneboda Senaxuli,<br />

_ kidev erTxel ar vapatie<br />

safosto markis ambavi.<br />

_ berZnuli anbani rogor Seiqmna,<br />

patara da didi asoebi erTad Camoyalibda?<br />

_ Cemi avtoritetis aRiarebiT<br />

daiwyo rafikam.<br />

_ ara, ra Tqma unda. Seiqmna erTi<br />

berZnuli anbani da es iyo is, rasac<br />

axla mTavrul anu did asoebs veZaxiT.<br />

laTinuric ase iyo, kirilicac,<br />

qarTulic da somxuric. mxolod<br />

saukuneebis Semdeg swrafi werisas<br />

Camoyalibda patara asoebi, _ akademiurad<br />

da kompetenturad Camovayalibe<br />

fonetikuri anbanuri sistemis<br />

ganviTarebis sayovelTaod aRiarebuli<br />

WeSmariteba me.<br />

_ qarTulis SemTxvevaSi es nusxuria<br />

anu xucuri? _ cbierad ikiTxa<br />

rafikam.<br />

_ ki batono, _ vaRiare sakiTxSi<br />

misi Caxeduloba me.<br />

_ berZnebma, romaelebma, slavebma,<br />

somxebma es didi da patara, mTavruli<br />

da nusxuri asoebi ikmares da<br />

Tqven ratom ar gaCerdiT, axali mxedruli<br />

ratom SeqmeniT? _ rogorc<br />

iqna „damajaxa“ Tavisi mTavari Seki-<br />

Txva-argumenti rafikam.<br />

_ aseTi dauokebeli xalxi varT da<br />

imitom, _ arc ise damajereblad vupasuxe<br />

me.<br />

_ ara, <strong>levan</strong>jan. ara axperjan. mxedruli<br />

imitom SeqmeniT, rom mTavruli<br />

mesropis naCuqari iyo da nusxuri<br />

misgan ganviTarebuli, mxedruli<br />

ki sakuTriv Tqveni Semoqmedebaa, is<br />

ukve aravis da arafers ar hgavs, ra<br />

Tqma unda kuTxovani nusxuridan<br />

momdinareobs, magram TaRovan-rkalovania,<br />

mas sul sxva grafikuli filosofia<br />

udevs safuZvlad, mokled,<br />

somxurs aRar hgavs: Tqven Tqveni<br />

axali mxedruli anbaniT mokaliT<br />

mesrop maStoci TqvenSi, Tqven uari<br />

TqviT mis saCuqarze. is ambavi, rom<br />

Tqven axali anbani SeqmeniT, CemTvis<br />

sakmarisi argumentia mesropis mier<br />

qarTuli mTavruli anbanis Seqmnis<br />

hipoTezis dasamtkiceblad.<br />

_ SenTan didi bodiSi, axper rafikajan,<br />

magram Tqven Tu aseTi utyua-<br />

116 cxeli Sokoladi<br />

ri argumentebiT amtkicebT xolme<br />

samecniero Tezebs, mose xorenacisa<br />

da koriuns Rirseuli cvla gaCeniaT,<br />

verafers ver ityvi, _ davuwune<br />

finaluri argumenti me.<br />

_ me Cveni istorikosebis mjera, _<br />

uyoymanod ganacxada rafikam.<br />

_ me Cveni istorikosebis mjera, _<br />

ar movicvale fexi mec.<br />

_ sad gyavT istorikosebi, Tqven<br />

xom poetebis qveyana xarT? _ bebia-<br />

Cemis, ivlita beraias terminiT rom<br />

vTqva, „ironia gamikeTa“ rafikam.<br />

_ poeti kacisgan poetebis ironiulad<br />

moxsenieba gamkvirvebia. qarTveli<br />

poetebi Tu ar mogwonT, rusTavels<br />

ras gadaekideT? xelebi Sors<br />

rusTavelisgan! _ visrole, rogorc<br />

iqna, dRis lozungi.<br />

_ me rusTavelis somxobaze arasodes<br />

milaparakia, egec qarTvelebis<br />

mofiqrebuli provokaciaa da somxebis<br />

mier sulelurad atacebuli.<br />

yovel SemTxvevaSi, am saqmeSi, sul<br />

cota, dediT qarTveli niko maris<br />

xeli urevia. ise rusTavelisgan<br />

Tqvenc karga Sors xarT, rogorc<br />

samarTlianad gamxilaT astafievma.<br />

_ apapapa, astafievi da rusebi ar<br />

gvinda, _ Seicxada miSa poliakovma,<br />

_ viqtor astafievs rac rusebze da<br />

somxebze aqvs naTqvami, ar gamaxsenebinoT,<br />

kargi araferi iqneba.<br />

_ ὣς οἵ γ’ ἀμ ί ον ά ον Ἕκ ορος ἱ ο<br />

άμοιο , Так погребали они конеборного<br />

Гектора тело, `ase dakrZales cxenebis<br />

momTvinierebeli heqtoris gvami~, _<br />

ganacxada vadim iankovma da „iliadas“<br />

dasasruliT xazi gausva kavkasiuri<br />

debatebis pirveli raundis<br />

finals. me ki gamaxsenda roman miminoSviliseuli<br />

Targmani, „ase dakrZales<br />

im dRes heqtor, gmiri mxedari“,<br />

arada, ramdenime disertacia mainc<br />

arsebobs, romlebSic xazgasmulia,<br />

ra didi mniSvneloba aqvs „iliadas“<br />

ukanasknel striqonSi heqtoris moxseniebas<br />

(am poemis pirveli striqoni<br />

aqilevsiT da misi risxviT iwyeba),<br />

Tanac swored „cxenebis momTviniereblad“<br />

moxseniebas.<br />

1986 wlis noemberSi rafikam banakis<br />

sasjeli moixada da gadasaxle-<br />

baSi waiyvanes. banakis wesebis mixedviT,<br />

patimari gaTavisuflebamde ori<br />

TviT adre Tmebs mouSvebda xolme,<br />

„moSveba“ Zalian „xmamaRali“ sityvaa<br />

am SemTxvevaSi, sruli „boqsidan“ or<br />

TveSi didi Tma aravis amosdioda,<br />

aravis, rafikas garda. erTi Tvis Tavze<br />

rafikas Zalian didi Tma amouvida,<br />

imdenad didi, rom iseTi erTi<br />

patara scena gaTamaSda klub-sasadiloSi,<br />

arkadi raikins SeSurdeboda.<br />

swored rafikas Tmebze da, zogadad,<br />

kavkasiuri Tmis safarze vlaparakobdiT<br />

sadilis dros, rodesac<br />

sasadiloSi nasvami kontroliori<br />

trifonovi SemoiWra da mTeli xmiT<br />

daiRriala:<br />

_ Снять головные уборы! _ noemberi<br />

idga da bevrs exura qudi, magram<br />

yvelam moixada, maT Soris, ra Tqma<br />

unda, rafikamac: gaTavisuflebis<br />

win, Tundac gadasaxlebaSi gamgzavrebis<br />

win patimari gansakuTrebiT<br />

frTxili xdeba da rafika xom manamdec<br />

ar iyo TavzexelaRebuli.<br />

_ Сними папаху, Папаян! _ SesZaxa<br />

trifonovma da roca mTeli banaki<br />

siciliT daixoca, TviTonac sicili<br />

autyda da saboloo daskvnac gamoacxo:<br />

_ Вот х... ё... твою мать, у этих армяндемократов<br />

даже волосы по-другому<br />

растут.<br />

_ swored amaze unda davwero sadoqtoro<br />

disertacia, „demokratiis<br />

roli Tmis zrdis daCqarebis saqme-<br />

Si“, _ ganacxada rafikam („daCqareba“<br />

_ ускорение gorbaCovis epoqis erTerTi<br />

mTavari sityva iyo „glasnost-<br />

Tan“ da „perestroikasTan“ erTad).<br />

_ „somxur Tavze demokratiis<br />

roli Tmis zrdis daCqarebis saqmeSi“,<br />

_ Tavazianad Seuswora joni<br />

laSqaraSvilma da Cemze miuTiTa, _<br />

qarTul Tavs, rogorc xedav, verc<br />

demokratia Svelis, _ da mxolod<br />

qarTvelebisTvis gasagebi frazac<br />

daamata, _ Cveni xom WianWvelac ar<br />

varga.<br />

rafael papaiani somxeTis parlamentSi<br />

adamianis uflebaTa dacvis<br />

komitets xelmZRvanelobda. amJamad<br />

somxeTis sakonstitucio sasa-


gagrZeleba<br />

marTlos mosamarTlea. tradiciul<br />

xSir Tmas wver-ulvaSic miumata da<br />

Zalian soliduri ieri miiRo. rogorc<br />

avtorma dawera didi wigni<br />

„Tanamedrove samarTlis qristianuli<br />

fesvebi“ (Христианские корни<br />

современного права), gamoaqveyna<br />

statia lotmanis krebulSi; moskovSi<br />

gamomcemloba „iunipres sk“ gamosca<br />

misi Targmanebis krebuli „XX<br />

saukunis somxuri poezia. rCeuli<br />

gverdebi“, masSi 16 poetis Targmani<br />

Sevida ovanes TumanianiT dawyebuli<br />

akop movsesiT damTavrebuli. papaianis<br />

SesavalSi weria, _ am poetebis<br />

Targmna maTma siyvarulma gadamawyvetinao.<br />

sxvaTa Soris, rafael<br />

papaiani mTargmnelTa sakmaod mcirericxovan<br />

jgufs miekuTvneba, romelsac<br />

ormxrivad Targmna SeuZlia:<br />


gagrZeleba<br />

lad iohan galtungis cnobil termins<br />

_ `struqturul Zaladobas~ waagavs.<br />

bevri Tanamedrove socialuri<br />

mecnieris azriT, Zaladobis mTavari<br />

mizezi sazogadoebaSi arsebuli<br />

uTanasworobaa; uTanasworoba _ erovnul,<br />

eTnikur, sqesobriv, rasobriv,<br />

seqsualur, religiur Tu sxva niadagzea.<br />

aris kidev erTi faqtori, romelsac<br />

praqtikulad aRaravin axsenebs<br />

_ es aris klasi. 21-e saukuneSi,<br />

mienstrim mediis Tanaxmad, TiTqos<br />

klasobrivi problema aRar aris da<br />

TiTqos Raribi da Rataki adamianebi<br />

ar arseboben. amas ara mxolod ultramemarjvene<br />

konservatiuli presa<br />

wers, aramed zomierad progresuli,<br />

liberaluri gamocemebic. JiJekis,<br />

badios, ransieris, agambenis da bevri<br />

maTi Tanamedroves kritikas verc<br />

liberaluri New York Times, Washington<br />

Post uZleben.<br />

liberalizmis erT-erTi udidesi<br />

miRwevaa me-20 saukunis meore naxevar-<br />

Si umciresobaTa uflebebis dacvis<br />

saqmeSi momxdari pozitiuri cvlilebebi.<br />

magram, umciresobebis uflebebis<br />

dacvisas neoliberalur elitas<br />

TiTqos umravlesoba daaviwyda.<br />

yvelaze didi Cagruli masa, es aris<br />

klasobrivi ierarqiis yvelaze qveda<br />

safexurze mdgomi adamianebi. sworedac<br />

rom es `xelSeuxebelTa~ kastaa<br />

dRes mTavari problema _ magram maT<br />

Sesaxeb liberalur presaSi bevrad<br />

naklebs gaigebT, vidre sxvadasxva um-<br />

ciresobis Sesaxeb. anu 21-e saukuneSi,<br />

liberalur diskursSi `identobis politikam~<br />

klasobrivi sakiTxi praqtikulad<br />

mTlianad gamoaZeva sasaubro<br />

enidan. cxadia, identobis politikas<br />

metad legitimuri adgili aqvs socialur<br />

mecnierebebSi da sazogadoebriv<br />

cxovrebaSi, magram klasobrivi sakiTxis<br />

amgvari ugulebelyofa dRevandeli<br />

neo-liberalebis sasargeblod ar<br />

metyvelebs.<br />

Tanamedrove neoliberaluri modeli<br />

dRevandelobis udidesi moazrovneebis<br />

mxridan udidesi kritikis<br />

cecxlqveSaa. miliardobiT Rataki<br />

adamianis sicocxle dRes kiTxvis niSnis<br />

qveS dgas da neoliberaluri institutebi<br />

am gamowvevas adekvaturad<br />

ver pasuxoben.<br />

amerikis samoqalaqo uflebebis mo-<br />

Zraobis erT-erTma yvelaze Tvalsa-<br />

Cino warmomadgenelma 60-ian wlebSi,<br />

malkolm X-ma Tavis droze aseT ram<br />

Tqva: rasizmis sistemasTan brZolaSi<br />

xandaxan liberal melas konservatori<br />

mgeli mirCevniao.<br />

Tanamedrove transnacionalur<br />

korporatiul samyaroSi orive, konservatorica<br />

da liberalic im sistemas<br />

emsaxureba, romelsac JiJeki `sistemur<br />

Zalmomreobas~ uwodebs. Tumca<br />

21-e saukuneSi jerjerobiT kargad<br />

gamokveTili alternativa ar Cans. am<br />

alternativaze fiqri da laparaki sakmao<br />

marginalizaciis riskTanac aris<br />

dakavSirebuli. Tumca, am bolo xane-<br />

www.shokoladi.ge<br />

bSi gamoikveTa adamianTa jgufi, romelic<br />

usityvod ar iRebs socialuri<br />

darvinizmis dogmebs. es garkveuli<br />

progresis niSania Cven sazogadoebaSi.<br />

Tumca jer kidev didi gzaa gasavleli<br />

WeSmariti memarcxene azrovnebis damkvidrebamde<br />

im garemoSi, sadac jer<br />

kidev Sejibria, vin ufro reaqciul<br />

da memarjvene platformas airCevs.<br />

sabWoTa kavSiris dangrevis Semdeg<br />

qarTveli neoliberalebis mxridan<br />

xSirad gamigia mosazreba pinoCetis<br />

Sesaxeb, romelic mas `gmirad~ da `aRmSeneblad~<br />

acxadebda. generali pino-<br />

Ceti araerTi qarTveli neoliberali<br />

politikosisa Tu politologisaTvis<br />

naTeli wertili iyo; CemTvis ki piriqiT,<br />

gmiri is xalxi iyo, vinc mas<br />

ebrZoda da is prokurori, vinc mas<br />

pasuxi agebina.<br />

liberalur azrovnebas, ra Tqma<br />

unda, Rirsebebic aqvs. erT-erTi ase-<br />

Ti Rirseba sworedac rom damoukidebeli<br />

marTlmsajulebis sistemaa, is<br />

sistema, romelmac neoliberaluri<br />

oligarqiis interesebis damcveli pinoCeti<br />

sabolood mainc marTlmsajulebis<br />

winaSe daayena. igive daemarTa<br />

perus arCeul `neoliberal~ diqtators<br />

alberto fuximoris, romelic<br />

sakuTar uSiSroebis ministrTan er-<br />

Tad axla sasjels ixdis. liberaluri<br />

sistemis pirobebSi Temida mainc saku-<br />

Tar adgilas dgas da mxolod `koRos~<br />

rolSi ar aris.<br />

es uTuod liberalizmis Rirsebaa.


literaturuli kafe `qaravani~<br />

warmogidgenT:<br />

1 Tebervali, orSabaTi, 19 saaTi<br />

poet zviad ratianis leqsebis<br />

axali krebulis `negativis~ prezentacia<br />

8 Tebervali, orSabaTi, 19 saaTi<br />

Sexvedra poet diana anfimiadisTan<br />

22 Tebervali, orSabaTi, 19 saaTi<br />

Sexvedra zurab qarumiZesTan<br />

literatura da musika<br />

literaturuli kafe `qaravani~, mis.: furcelaZis 10


misamarTi: abanos q. N 3<br />

radio „nacnobi“ gepatiJebaT<br />

klubSi „nacnobi“<br />

tradiciuli qarTuli samzareulo<br />

cocxali musika


WWW.LIBERALI.GE

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!