427 qarTuli galobis skolebi da tradiciebi

427 qarTuli galobis skolebi da tradiciebi 427 qarTuli galobis skolebi da tradiciebi

19.06.2013 Views

428 daviT SuRliaSvili kaxeTSi galobis nawilobriv miviwyebis mizezic aRmoCnda. amis mimaniSnebelia erekle II-is werili galobis mcodne, ambrosi wilknelis mimarT: `qarTl-kaxeTSi ciskris `alilo~ aRaravis axsovso, qalaqs Camodi, dagvaswavleo~ (karbelaSvili, p., 1898:73) (rogorc Cans, `ciskris alilod~ moixsenieboda ciskris sagalobeli `aqebdiT saxelsa uflisasa~). savaraudoa, rom galobis mcodneni im dros qarTl-kaxeTSi gaiSviaTebulni iyvnen. amitom erekle II-isa da anton kaTolikosis iniciativiT 1764 wels gamarTuli sagangebo krebis dadgenilebiT mRvdel- TmTavrebsa da monastrebis winamZRvrebs daevalaT `mgalobelTa gund- Ta Sedgena yvela samRvdelTmTavro taZrebTan, Zvelebr. amisaTvis sveticxovelSi daarsda didi sakaTalikoso skola, sadac yrmani moswavleni sxvadasxva sagnebTan erTad swavlobdnen qarTul galobasaca. rogorc Zvelad, am skolaSi mouyares Tavi did sagvareuloTa Svilebs, male gaimarTa or gundad galoba. am skolidan moefina swavla-mecniereba qarTl-kaxeTsa~ (karbelaSvili, p., 1858:69-70). safiqrebelia, rom sveticxovlis samgaloblo tradicias, romelmac aRmosavleT saqarTveloSi galobis amRorZineblis funqcia Seasrula, arc karbelaSvilebis winaprebi auvlidnen gverds. amitom, safuZvelsmoklebuli ar iqneba, rom e. w. `karbelaanT kilo~ warmovidginoT da movixsenioT rogorc sveticxovlis samgaloblo skolis dRemde SemorCenili nimu- Si. ix. danarTi, magaliTi 1. (karbelaSvili, v., 1897:67-68) sagalobelTa zemoaRniSnul mravalricxovan sanoto CanawerebSi udidesi adgili f. qoriZis mier Caweril aTasobiT sagalobels ukavia, romelTa gadmomcemni, xSirad gansxvavebuli samgaloblo tradiciisa da sxvadasxva kuTxis eklesia-monastrebSi moRvawe mgaloblebi gaxldaT. Sesabamisad, f. qoriZis Cawerili sagaloblebi galobis erT wyarod, erTi samgaloblo tradiciis nimuSad ar unda CaiTvalos. aTasobiT sagalobelTa xelnaweri krebulebis mxolod garkveul nawilze aris miTiTebuli, Tu vis mier aris Cawerili da visgan aris gadmocemuli masSi Semavali sagaloblebi. nawils aseTi aRniSvna ara aqvs. am TvalsazrisiT mniSvnelovania e. kereseliZis cnoba, romelSic mocemulia galobis gadmomcemTa sia. masSi dasaxelebulni arian: anton dumbaZe, dimitri WalaganiZe, ivliane wereTeli, raJden xundaZe, melqisedek nakaSiZe, nestor kontriZe, daviT dumbaZe, svimon molariSvili da aristovle quTaTelaZe (kereseliZe, Q-665). rogorc cnobilia, `galobis aRmadginebeli komitetis~ mier Tavdapirvelad sagalobelTa gadmomcemad arCeulni iyvnen d. WalaganiZe, i. wereTeli da r. xundaZe. mgalobelTa am sameuls zedamxedvelobas uwevda Semoqmedeli, sayovelTaod aRiarebuli mgalobeli anton dumbaZe, `TviT papa gurulis galobisa, aRmdgeneli da ganmamtkicebeli misi mTels guria-samegreloSi~ (anonimi avtori, 1893:2). SemdgomSi anton dumbaZem Tavadac Caawerina filimon qoriZes mravalricxovani sagalobeli, raSic antonis vaJi, daviT dumbaZe da svimon molariSvili monawileobdnen. sanoto xelnawerTa krebulebSi mxolod erTs aqvs imis mauwyebeli aRniSvna, rom masSi Semavali sagaloblebi m. nakaSiZisa da n. kont

qarTuli galobis skolebi da tradiciebi 429 riZis mier aris gadacemuli (Q-676). es krebuli mTlianad wirvis sagaloblebs Seicavs. qoriZis xelnawerebSi d. WalaganiZis, i. wereTlisa da r. xundaZis mier gadmocemul sagaloblebs mniSvnelovnad didi adgili ukavia. romel samgaloblo tradicias da skolas warmoadgendnen isini? dimitri WalaganiZe, Tavis droze martvilSi moRvawe cnobili mgaloblis, rostom WalaganiZis vaJi gaxldaT. rostoms Wyondideli mitropolitis, besarionisgan (dadiani) uswavlia sruli galoba da Sesabamisad, misi vaJi, dimitric galobis amave kilos flobda. r. xundaZis erTi werilidan vgebulobT, Tu visi samgaloblo skolis aRzrdilia ivliane wereTeli: `xonis soboroSi idga erT senakSi, saukeTeso qarTuli galobis mcodne (srulad mcodne mgalobeli), simona kuti (fircxalava) ... imisgan naswavli dResac mravalia; magaliTebr, mR. ivl. wereTeli, es cnobili mgalobeli misi gazrdilia~ (xundaZe, 1910:13). sakuTar samgaloblo ganaTlebaze ki raJden xundaZe gvamcnobs, rom `galoba guriaSi mqonda naswavli~-o (xundaZe, 1910:11). WalaganiZe-wereTeli-xundaZis trio, rogorc vxedavT, sam samgaloblo tradicias aerTianebs. rac Seexeba melqisedek nakaSiZesa da nestor kontriZes, cnobilia, rom galoba Tavidan maT anton dumbaZisgan aqvT naswavli. Semdgom isini aTonis mTaze, iverTa monasterSi moRvaweobdnen. SesaZlebelia Tu ara, erTmaneTisagan musikalurad ganvasxvavoT sxvadasxva SemsrulebelTagan Cawerili sagaloblebi? kerZod: 1) WalaganiZe-wereTeli-xundaZis trios, 2) dumbaZis, 3) nakaSiZe-kontriZis Canawerebi. amisaTvis mizanSewonili iqneba sxvadasxva mgalobelTagan Cawerili erTi da igive hangis mqone sagalobelTa ganxilva. magaliTisaTvis aviRoT `ufalo RaRadvyavsa~ zeda dasdebeli, merve xmisa (zemoT swored am sagaloblis karbelaSviliseuli varianti warmovadgineT sveticxovlis skolis nimuSad). WalaganiZe-wereTeli-xundaZiseul variantSi es sagalobeli ase JRers: ix. magaliTi 2. (Q-672:101) am sagaloblis warmodgenil variantsa da dumbaZiseul CanawerSi mTqmelis xma (zeda xma) TiTqmis mTlianad saerToa (I muxlSi sruli identurobaa), magram moZaxili da bani TiToeul variantSi gansxvavebul harmonias hqmnis. gansakuTrebulad TvalSisacemia dumbaZis variantSi kvintnonakorduli TanaJReradobebis simravle, rac Semoqmedis skolisTvis metad damaxasiaTebelia. pirvel-meore xmebs Soris sekunduri intervalis mqone TanaJReradobebis simravliTac gamoirCeva galobis es skola (unda aRvniSnoT, rom msgavsi faqtebi anton dumbaZisa da artem erqomaiSvilis galobas Soris saerTo fuZis dasturia). ix. magaliTi 3. (H-154 5 :278) m. nakaSiZisa da n. kontriZis CanawerebSi, rogorc zemoT aRvniSneT, mxolod wirvis sagaloblebia mocemuli, romelTa Soris evqaris

428<br />

<strong>da</strong>viT SuRliaSvili<br />

kaxeTSi <strong>galobis</strong> nawilobriv miviwyebis mizezic aRmoCn<strong>da</strong>. amis mimaniSnebelia<br />

erekle II-is werili <strong>galobis</strong> mcodne, ambrosi wilknelis mimarT:<br />

`qarTl-kaxeTSi ciskris `alilo~ aRaravis axsovso, qalaqs Camodi,<br />

<strong>da</strong>gvaswavleo~ (karbelaSvili, p., 1898:73) (rogorc Cans, `ciskris<br />

alilod~ moixseniebo<strong>da</strong> ciskris sagalobeli `aqebdiT saxelsa uflisasa~).<br />

savaraudoa, rom <strong>galobis</strong> mcodneni im dros qarTl-kaxeTSi<br />

gaiSviaTebulni iyvnen. amitom erekle II-isa <strong>da</strong> anton kaTolikosis iniciativiT<br />

1764 wels gamarTuli sagangebo krebis <strong>da</strong>dgenilebiT mRvdel-<br />

TmTavrebsa <strong>da</strong> monastrebis winamZRvrebs <strong>da</strong>evalaT `mgalobelTa gund-<br />

Ta Sedgena yvela samRvdelTmTavro taZrebTan, Zvelebr. amisaTvis sveticxovelSi<br />

<strong>da</strong>ars<strong>da</strong> didi sakaTalikoso skola, sa<strong>da</strong>c yrmani moswavleni<br />

sxva<strong>da</strong>sxva sagnebTan erTad swavlobdnen qarTul galobasaca. rogorc<br />

Zvelad, am skolaSi mouyares Tavi did sagvareuloTa Svilebs,<br />

male gaimarTa or gun<strong>da</strong>d galoba. am skoli<strong>da</strong>n moefina swavla-mecniereba<br />

qarTl-kaxeTsa~ (karbelaSvili, p., 1858:69-70). safiqrebelia, rom<br />

sveticxovlis samgaloblo tradicias, romelmac aRmosavleT saqarTveloSi<br />

<strong>galobis</strong> amRorZineblis funqcia Seasrula, arc karbelaSvilebis<br />

winaprebi auvlidnen gverds. amitom, safuZvelsmoklebuli ar iqneba,<br />

rom e. w. `karbelaanT kilo~ warmovidginoT <strong>da</strong> movixsenioT rogorc<br />

sveticxovlis samgaloblo skolis dRemde SemorCenili nimu-<br />

Si. ix. <strong>da</strong>narTi, magaliTi 1. (karbelaSvili, v., 1897:67-68)<br />

sagalobelTa zemoaRniSnul mravalricxovan sanoto CanawerebSi<br />

udidesi adgili f. qoriZis mier Caweril aTasobiT sagalobels ukavia,<br />

romelTa gadmomcemni, xSirad gansxvavebuli samgaloblo tradiciisa<br />

<strong>da</strong> sxva<strong>da</strong>sxva kuTxis eklesia-monastrebSi moRvawe mgaloblebi gaxl<strong>da</strong>T.<br />

Sesabamisad, f. qoriZis Cawerili sagaloblebi <strong>galobis</strong> erT wyarod,<br />

erTi samgaloblo tradiciis nimuSad ar un<strong>da</strong> CaiTvalos.<br />

aTasobiT sagalobelTa xelnaweri krebulebis mxolod garkveul<br />

nawilze aris miTiTebuli, Tu vis mier aris Cawerili <strong>da</strong> visgan aris<br />

gadmocemuli masSi Semavali sagaloblebi. nawils aseTi aRniSvna ara aqvs.<br />

am TvalsazrisiT mniSvnelovania e. kereseliZis cnoba, romelSic mocemulia<br />

<strong>galobis</strong> gadmomcemTa sia. masSi <strong>da</strong>saxelebulni arian: anton dumbaZe,<br />

dimitri WalaganiZe, ivliane wereTeli, raJden xun<strong>da</strong>Ze, melqisedek<br />

nakaSiZe, nestor kontriZe, <strong>da</strong>viT dumbaZe, svimon molariSvili <strong>da</strong><br />

aristovle quTaTelaZe (kereseliZe, Q-665).<br />

rogorc cnobilia, `<strong>galobis</strong> aRmadginebeli komitetis~ mier Tav<strong>da</strong>pirvelad<br />

sagalobelTa gadmomcemad arCeulni iyvnen d. WalaganiZe,<br />

i. wereTeli <strong>da</strong> r. xun<strong>da</strong>Ze. mgalobelTa am sameuls ze<strong>da</strong>mxedvelobas uwev<strong>da</strong><br />

Semoqmedeli, sayovelTaod aRiarebuli mgalobeli anton dumbaZe,<br />

`TviT papa gurulis <strong>galobis</strong>a, aRmdgeneli <strong>da</strong> ganmamtkicebeli misi mTels<br />

guria-samegreloSi~ (anonimi avtori, 1893:2). SemdgomSi anton dumbaZem<br />

Tava<strong>da</strong>c Caawerina filimon qoriZes mravalricxovani sagalobeli, raSic<br />

antonis vaJi, <strong>da</strong>viT dumbaZe <strong>da</strong> svimon molariSvili monawileobdnen.<br />

sanoto xelnawerTa krebulebSi mxolod erTs aqvs imis mauwyebeli<br />

aRniSvna, rom masSi Semavali sagaloblebi m. nakaSiZisa <strong>da</strong> n. kont

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!