instruqcia davalebebisTvis # 1 _ 30: TiTo davaleba _ 1 qula

instruqcia davalebebisTvis # 1 _ 30: TiTo davaleba _ 1 qula instruqcia davalebebisTvis # 1 _ 30: TiTo davaleba _ 1 qula

12.06.2013 Views

instruqcia davalebebisTvis # 1 _ 30: davalebaSi dasmulia SekiTxva da mocemulia oTxi savaraudo pasuxi, romelTagan mxolod erTia swori. pasuxebis furcelze davalebis Sesabamisi nomris qveS monaxeT ujra, romelic Seesabameba Tqven mier arCeul pasuxs da dasviT niSani X. 1. TavRia WurWlebSi moaTavses: I _ natriumis tutis granulebi II _ fosfor(V)-is oqsidis fxvnili rogor Seicvleba TiToeuli WurWelis SigTavsis masa garkveuli drois Semdeg? a) orives masa gaizrdeba b) I-is masa gaizrdeba, II-is Semcirdeba g) I-is masa Semcirdeba, II-is gaizrdeba d) orives masa Semcirdeba 2. CamoTvlili airebidan, romlis gamoSroba SeiZleba koncentrirebul gogirdmJavaSi gatarebiT? I _ HCl II _ NH3 III _ H2S a) mxolod I-is b) mxolod II-is g) I-is da III-is d) samives 3. suraTze naCvenebia martivi cda: WiqaSi moTavsebulia gafiltruli kiriani wyali, xsnarSi CaSvebulia denis wyaros- Tan mierTebuli eleqtrodebi da wredSi CarTulia naTura. xsnarSi gaatares naxSirorJangi, ris Sedegadac kiriani wyali jer aimRvra, Semdeg ki gamWvirvale gaxda. rogor Seicvala am dros naTuris naTeba? xsnari aimRvra xsnari gamWvirvale gaxda a) naTura Caqra naTura Camqrali darCa b) naTura Caqra naTura ainTo g) naTura anTia naTura Caqra d) naTura anTia naTura anTebuli darCa 2 TiTo davaleba _ 1 qula

<strong>instruqcia</strong> <strong>davalebebisTvis</strong> # 1 _ <strong>30</strong>:<br />

<strong>davaleba</strong>Si dasmulia SekiTxva da mocemulia oTxi savaraudo pasuxi,<br />

romelTagan mxolod erTia swori.<br />

pasuxebis furcelze davalebis Sesabamisi nomris qveS monaxeT ujra,<br />

romelic Seesabameba Tqven mier arCeul pasuxs da dasviT niSani X.<br />

1. TavRia WurWlebSi moaTavses:<br />

I _ natriumis tutis granulebi<br />

II _ fosfor(V)-is oqsidis fxvnili<br />

rogor Seicvleba <strong>TiTo</strong>euli WurWelis SigTavsis masa garkveuli drois Semdeg?<br />

a) orives masa gaizrdeba<br />

b) I-is masa gaizrdeba, II-is Semcirdeba<br />

g) I-is masa Semcirdeba, II-is gaizrdeba<br />

d) orives masa Semcirdeba<br />

2. CamoTvlili airebidan, romlis gamoSroba SeiZleba koncentrirebul<br />

gogirdmJavaSi gatarebiT?<br />

I _ HCl II _ NH3 III _ H2S<br />

a) mxolod I-is b) mxolod II-is g) I-is da III-is d) samives<br />

3. suraTze naCvenebia martivi cda:<br />

WiqaSi moTavsebulia gafiltruli kiriani<br />

wyali, xsnarSi CaSvebulia denis wyaros-<br />

Tan mierTebuli eleqtrodebi da wredSi<br />

CarTulia naTura.<br />

xsnarSi gaatares naxSirorJangi, ris<br />

Sedegadac kiriani wyali jer aimRvra,<br />

Semdeg ki gamWvirvale gaxda.<br />

rogor Seicvala am dros naTuris naTeba?<br />

xsnari aimRvra xsnari gamWvirvale gaxda<br />

a) naTura Caqra naTura Camqrali darCa<br />

b) naTura Caqra naTura ainTo<br />

g) naTura anTia naTura Caqra<br />

d) naTura anTia naTura anTebuli darCa<br />

2<br />

<strong>TiTo</strong> <strong>davaleba</strong> _ 1 <strong>qula</strong>


4. Tqven gWirdebaT aCvenoT moswavleebs lakmusis feris cvlileba mJava areSi,<br />

magram ar gaqvT mJavas xsnari da mogepovebaT mxolod Semdegi ori marili:<br />

I _ NaHCO3 II _ NaHSO4<br />

romel marils gamoiyenebdiT am miznis misaRwevad?<br />

a) mxolod I-s b) mxolod II-s g) orives d) arc erTs<br />

5. tutis xsnarSi, uJangbado pirobebSi, azot(II)-is oqsidis gatarebisas:<br />

a) warmoiqmneba nitriti<br />

b) warmoiqmneba nitrati<br />

g) warmoiqmneba nitritis da nitratis narevi<br />

d) reaqcia ar warimarTeba<br />

6. ninos da giorgis daavales CaetarebinaT reaqcia aluminis qloridisa da<br />

natriumis tutis erTnairi koncentraciis xsnarebs Soris. amisaTvis, maT<br />

erTi sinjaridan meoreSi unda gadaesxaT xsnaris mxolod ramdenime wveTi.<br />

moswavleebma <strong>davaleba</strong> sxvadasxva wesiT Seasrules:<br />

nino giorgi<br />

rogor Sedegebs miiRebdnen nino da giorgi?<br />

a) ninosTan _ warmoiqmneba naleqi, romelic swrafadve qreba;<br />

giorgisTan _ warmoiqmneba naleqi, romelic ar qreba<br />

b) ninosTan _ warmoiqmneba naleqi, romelic ar qreba;<br />

giorgisTan _ warmoiqmneba naleqi, romelic swrafadve qreba<br />

g) orive moswavlesTan erTnairad warmoiqmneba naleqi, romelic swrafadve<br />

qreba<br />

d) orive moswavlesTan erTnairad warmoiqmneba naleqi, romelic ar qreba<br />

3


7. CamoTvlilTagan, romeli mtkicebuleba asaxavs sworad SO2-is da SO3-is<br />

Jangva-aRdgeniT Tvisebebs?<br />

a) SO3 mxolod mJangavia, xolo SO2 mxolod aRmdgeni<br />

b) SO2 mxolod mJangavia, xolo SO3 mxolod aRmdgeni<br />

g) SO3 mxolod mJangavia, xolo SO2 SeiZleba iyos an mJangavi, an aRmdgeni<br />

d) SO2 mxolod mJangavia, xolo SO3 SeiZleba iyos an mJangavi, an aRmdgeni<br />

8. sam sinjaraSi moTavsebulia rkinis oqsidebi:<br />

I _ FeO II _ Fe2O3 III _ Fe3O4.<br />

<strong>TiTo</strong>euls Warbad daamates marilmJava, Semdeg ki amoniumis rodanidi (NH4SCN).<br />

romel sinjaraSi Seifereba xsnari wiTlad?<br />

a) mxolod II-Si<br />

b) I-sa da II-Si<br />

g) I-sa da III-Si<br />

d) II-sa da III-Si<br />

9. magniumi gansxvavebulad urTierTqmedebs sxvadasxva koncentraciis<br />

azotmJavasTan:<br />

I. 3Mg + 8HNO3 3Mg(NO3)2 + 2NO↑ + 4H2O<br />

II. 4Mg + 10HNO3 4Mg(NO3)2 + NH4NO3 + 3H2O<br />

III. 5Mg + 12HNO3 5Mg(NO3)2 + N2↑ + 6H2O<br />

rogori Tanmimdevroba miiReba, Tu es reaqciebi dalagdeba magniumis dasaJangad<br />

gamoyenebuli azotmJavas koncentraciis zrdis mixedviT?<br />

a) II < I < III<br />

b) II < III < I<br />

g) III < I < II<br />

d) III < II < I<br />

10. CamoTvlilTagan, romeli nivTiereba Sedgeba dimerebisgan, romlebSic<br />

molekulebi erTmaneTTan dakavSirebulia ori wyalbaduri bmiT?<br />

a) amiakis<br />

b) wylis<br />

g) eTanolis<br />

d) ZmarmJavas<br />

4


11. mocemulia atombirTvuli reaqcia, romelSic X-iT aRniSnulia reaqciis<br />

Sedegad gamotyorcnili nawilaki:<br />

<br />

Al + He<br />

CamoTvlilTagan, romelia X nawilaki?<br />

5<br />

<br />

Si + X<br />

a) α-nawilaki b) protoni g) neitroni d) eleqtroni<br />

12. mocemuli eleqtronuli formulebidan, romeli asaxavs sworad skandiumis<br />

atomis eleqtronul aRnagobas?<br />

a) [Ne] 4s23d1 b) [Ne] 4s24p1 g) [Ar] 4s23d1 d) [Ar] 4s24p1 13. marilmJavas xsnaris pH=1. ramdenjer unda ganzavdes xsnari,<br />

rom pH-is mniSvneloba 3-is toli gaxdes?<br />

a) 2-jer b) 4-jer g) 10-jer d) 100-jer<br />

14. mocemulia qimiuri reaqcia:<br />

A myari + 2B airadi → C airadi<br />

ramdenjer unda gaizardos wneva, rom reaqciis siCqare 16-jer gaizardos?<br />

a) 2-jer b) 4-jer g) 8-jer d) 16-jer<br />

15. mocemulTagan romeli molekulaa polaruli?<br />

I II<br />

a) mxolod I b) mxolod II g) orive d) arc erTi


16. natriumis nitriti advilad hidrolizdeba:<br />

NaNO +H O⇄ NaOH+HNO <br />

CamoTvlilTagan, romeli moqmedebebi SeuSlis xels hidrolizis process?<br />

I. xsnaris gaciveba<br />

II. tutis damateba<br />

III. wylis damateba<br />

a) I da II b) I da III g) II da III d) samive<br />

17. grafikebze uwyveti xaziT gamosaxulia energiis cvlileba reaqciis<br />

msvlelobisas.<br />

romel grafikze gviCvenebs wyvetili xazi inhibitoris monawileobiT<br />

mimdinare igive reaqcias?<br />

a) b) g) d)<br />

18. cxrilSi mocemulia wyalbadis, bromisa da bromwyalbadis molekulebSi<br />

bmis energiebis miaxloebiTi mniSvnelobebi:<br />

molekula<br />

bmis energia,<br />

kj/moli<br />

H_H 440<br />

Br_Br 200<br />

H_Br 370<br />

am monacemebidan gamomdinare, rogori iqneba <strong>TiTo</strong> moli martivi nivTierebebidan<br />

bromwyalbadis warmoqmnis siTburi efeqti (Q)?<br />

a) +100 kj b) _100 kj<br />

g) +270 kj d) _270 kj<br />

6


19. azotisa da wyalbadis narevi gaatares katalizatorze, ris Sedegadac<br />

narevis moculoba 4 ml-iT Semcirda (moculobebi izomeboda erTnair<br />

pirobebSi). ra moculobis amiaks Seicavs miRebuli narevi?<br />

a) 2 ml b) 4 ml g) 6 ml d) 8 ml<br />

20. mocemulia wonasworuli sistema:<br />

(აირ.) + (აირ.) ⇄ (აირ.) .<br />

am sistemaSi drois garkveul momentSi Seamcires temperatura.<br />

qvemoT mocemuli grafikebidan romeli asaxavs sworad sistemaSi mimdinare<br />

process?<br />

parcialuri wneva, %<br />

parcialuri wneva, %<br />

HI<br />

I 2<br />

H 2<br />

HI<br />

I 2<br />

H 2<br />

τ<br />

τ<br />

dro<br />

7<br />

parcialuri wneva, %<br />

HI<br />

I 2<br />

H 2<br />

a) b)<br />

dro<br />

parcialuri wneva, %<br />

H 2<br />

g) d)<br />

HI<br />

I 2<br />

τ<br />

τ<br />

dro<br />

dro


21. romeli tipis hibridizacia axasiaTebs karbonilis jgufSi naxSirbadatomis<br />

savalento eleqtronebs?<br />

a) sp b) sp 2 g) sp 3 d) sp 2 da sp 3<br />

22. mocemulia naerTebi:<br />

I. 1-qlor-buten-1 II. 2-qlor-buten-1<br />

romel maTgans aqvs cis- da trans-izomerebi?<br />

a) mxolod I-s<br />

b) mxolod II-s<br />

g) orives<br />

d) arc erTs<br />

C<br />

23. CamoTvlili aminebidan, romeli ar aris C4H9NO2-is izomeri?<br />

a) 2-amino-2-meTil-propanmJava<br />

b) 3-amino-2-meTil-propanmJava<br />

g) 4-amino-butanmJava<br />

d) 4-amino-2-meTil-butanmJava<br />

24. mocemulia meTanis or etapiani gardaqmna eTanalad:<br />

CH 4<br />

am sqemaSi X nivTiereba unda iyos:<br />

a) meTanoli<br />

b) meTanali<br />

g) eTini<br />

d) eTeni<br />

O<br />

X<br />

8<br />

C<br />

H 3<br />

C<br />

O<br />

H


25. CamonaTvalidan, romeli mJavaa yvelaze Zlieri?<br />

a) H─ COOH<br />

b) CH3 ─ COOH<br />

g) CF3 ─ COOH<br />

d) CCl 3 ─ COOH<br />

26. mocemulia amiaki da misi organuli nawarmebi<br />

NH3 CH3_NH2 C6H5_NH2<br />

I II III<br />

qvemoT mocemuli romeli Tanmimdevroba asaxavs sworad aminebis fuZe Tvisebebis<br />

gaZlierebas?<br />

a) I < II < III<br />

b) I < III < II<br />

g) III < I < II<br />

d) III < II < I<br />

27. romel sqemazea sworad naCvenebi nitrobenzolis molekulaSi eleqtronuli<br />

simkvrivis gadanawileba?<br />

O<br />

N<br />

O<br />

O<br />

N<br />

O<br />

a) b) g) d)<br />

28. narevi Seicavs propanolis izomerebs TanafardobiT 1 : 1. am narevis dehidrataciiT<br />

miiRes propeni. ra miiReba warmoqmnili propenis hidrataciis Sedegad?<br />

a) propanol-1<br />

b) propanol-2<br />

g) propanali<br />

d) propanolis izomerebis sawyisi narevi<br />

9<br />

O<br />

N<br />

O<br />

O<br />

N<br />

O


29. moccemulia<br />

nnaerTebi:<br />

რაოდენობა, მოლი<br />

რაოდენობა, მოლი<br />

rommeli<br />

maTggani<br />

warmo oqmnis spillenZ(II)-iss<br />

hidroqsiidTan<br />

gaccxelebisas<br />

s<br />

aguurisfer-wiTel<br />

nalleqs?<br />

wyaalbadis<br />

dda<br />

Sesabamisi<br />

katallizatoriss<br />

meSveobiiT<br />

moaxdiines<br />

erT-erTi<br />

kommponentis<br />

hidrirebba,<br />

ris Seddegadac<br />

mmisi<br />

raodeenoba<br />

ganaaxevrda.<br />

ro omeli diaggrama<br />

gamoosaxavs<br />

swworad<br />

narrevSi<br />

organuli<br />

naeerTebis<br />

raoodenobrivvi<br />

Semcvellobis<br />

cvllilebas?<br />

1,5<br />

1,0<br />

0,5<br />

0,0<br />

1,5<br />

1,0<br />

0,5<br />

0,0<br />

I _ gglukoza<br />

a) mxolodd<br />

I<br />

რრეაქციამდეე<br />

რეაქციიის<br />

შემდეგგ<br />

RCH2OH<br />

რრეაქციამდეე<br />

რეაქციიის<br />

შემდეგგ<br />

RCH2OH<br />

a)<br />

g)<br />

RCHO<br />

RCHO<br />

III<br />

_ fruqt<br />

b) mxollod<br />

II<br />

RCOOH<br />

RCOOH<br />

toza<br />

რაოდენობა, მოლი რაოდენობა, მოლი<br />

10<br />

1,5<br />

1,0<br />

0,5<br />

0,0<br />

1,5<br />

1,0<br />

0,5<br />

0,0<br />

g) I<br />

III _ WiaanWvelmJav<br />

va<br />

da II<br />

<strong>30</strong>. narrevi<br />

Seicaavda<br />

<strong>TiTo</strong>o<br />

mol spirts,<br />

aldehidsa<br />

da karbonmJavas.<br />

რეაქციაამდე<br />

რეააქციის<br />

შემდ დეგ<br />

RCH22OH<br />

RCHHO<br />

RCOOH<br />

b)<br />

რეაქციაამდე<br />

რეააქციის<br />

შემდ დეგ<br />

RCH22OH<br />

RCHHO<br />

RCOOH<br />

d)<br />

d) I da III


<strong>instruqcia</strong> <strong>davalebebisTvis</strong> # 31 _ 32:<br />

unda ipovoT Sesabamisoba or CamonaTvalSi mocemul movlenebs/obieqtebs<br />

Soris.<br />

cxrili SeavseT Semdegnairad:<br />

cifrebiT danomril <strong>TiTo</strong>eul obieqts/movlenas SeusabameT anbaniT danomrili<br />

obieqti/movlena da dasviT niSani X cxrilis saTanado ujraSi.<br />

gaiTvaliswineT: erTi CamonaTvalis romelime movlenas/obieqts SeiZleba<br />

Seesabamebodes erTi, erTze meti an arc erTi _ meore CamonaTvalidan.<br />

31. ipoveT Sesabamisoba cxrilSi mocemul reaqtivebsa da qimiur<br />

nivTierebaTa gamafrTxilebel niSnebs Soris.<br />

1<br />

2<br />

3<br />

4<br />

a b g d<br />

reaqtivebi<br />

niSnebi KCN NH4NO3 CH3OH 3 H2O<br />

11<br />

4 <strong>qula</strong>


32. grafiki gviCvenebs wonasworul reaqciebSi wnevis gazrdisas<br />

C nivTierebis raodenobis cvlilebis sam SemTxvevas.<br />

gansazRvreT, romeli mrudi Seesabameba <strong>TiTo</strong>eul reaqcias.<br />

reaqciebi<br />

(A, B, C da D airebia)<br />

a. A + B ⇄ 2C<br />

b. 2A + B ⇄ 2C<br />

g. A + B ⇄ C + D<br />

d. A + B ⇄ 2C + D<br />

e. 2A + B ⇄ C + 2D<br />

1<br />

2<br />

3<br />

a b g d e<br />

C nivTierebis<br />

raodenoba<br />

33. ganzavebul azotmJavaSi dariSxan(III)-is sulfidis gaxsnisas<br />

gamoiyofa azot(II)-is oqsidi, xolo dariSxani da gogirdi<br />

umaRlesi Jangvis xarisxamde iJangeba Sesabamisi mJavebis<br />

warmoqmniT.<br />

12<br />

1<br />

2<br />

3<br />

wneva<br />

4 <strong>qula</strong><br />

3 <strong>qula</strong><br />

dawereT Sesabamisi Jangva-aRdgenis reaqciis toloba eleqtronuli balansis CvenebiT.


34. SeavseT cxrili masSi moyvanili magaliTis mixedviT:<br />

reaqciebi<br />

a b g d<br />

wyalbadi<br />

mJangavia<br />

wyalbadi<br />

aRmdgenia<br />

13<br />

wyalbadi<br />

ar icvlis<br />

Jangvis<br />

xarisxs<br />

CuO + H2 → Cu + H2O <br />

1 CH2=CH2 + H2 CH3_CH3 <br />

2 HCCH + H2O CH3_CHO <br />

3 2Na + 2H2O 2NaOH+H2 <br />

35. dawereT mocemuli organuli naerTis saxelwodeba:<br />

CH2 CH3 CH CH2 C<br />

OH<br />

O<br />

H<br />

3 <strong>qula</strong><br />

Jangvis da aRdgenis<br />

Sesabamisi<br />

naxevarreaqciebi<br />

Cu +2 + 2e → Cu 0<br />

H 0 _ e → H +1<br />

...................................<br />

...................................<br />

...................................<br />

...................................<br />

...................................<br />

...................................<br />

.<br />

1 <strong>qula</strong>


36. gakveTilze moswavleebs miecaT Semdegi <strong>davaleba</strong>:<br />

`dawereT C4H8O2 molekuluri formulis mqone yvela im izomeris<br />

struqturuli formula, romelic Seicavs<br />

14<br />

C<br />

O<br />

O<br />

jgufs~.<br />

qvemoT mocemulia sami moswavlis mier Sesrulebuli davalebis pasuxebi:<br />

I moswavle<br />

II moswavle<br />

III moswavle<br />

H C CH 3 2 CH2 C<br />

CH 3 C<br />

O<br />

O<br />

H C CH CH C<br />

3 2 2<br />

CH 3 CH 2 C<br />

O<br />

O<br />

O<br />

C 2 H 5<br />

OH<br />

O<br />

OH<br />

CH 3<br />

H C CH CH C<br />

3 2 2<br />

CH 3 CH 2 C<br />

O<br />

O<br />

O<br />

OH<br />

CH 3<br />

CH 3 CH 2 C<br />

CH 2 CH 2 C<br />

CH 3<br />

CH 3 C<br />

CH 3 C<br />

O<br />

O<br />

O<br />

CH 3 CH C<br />

O<br />

O<br />

CH 3<br />

O<br />

O<br />

OH<br />

CH 3<br />

CH 2 CH 3<br />

O<br />

OH<br />

CH 2 CH 3<br />

6 <strong>qula</strong>


36.1. dawereT mocemuli davalebis swori, srulyofili pasuxis Tqveni<br />

varianti.<br />

36.2. cxrilSi CamoTvlilia komentarebi. <strong>TiTo</strong>eul naSroms SeiZleba daerTos<br />

erTi, erTze meti an arc erTi komentari.<br />

romel komentars daurTavdiT <strong>TiTo</strong>eul naSroms?<br />

Sesabamis ujrebSi dasviT niSani X.<br />

komentari<br />

a. ar esmis zogadad, ras niSnavs<br />

izomeria<br />

b. ar wers naxSirbaduri jaWvis<br />

(ConCxis) izomerebs<br />

g. ar wers karbonmJavebis<br />

homologiuri rigis yvela<br />

SesaZlo wevrs<br />

d. ar wers klasTaSoris<br />

izomerebs<br />

e. imeorebs erTi da igive izomers<br />

15<br />

I<br />

moswavlis<br />

naSromi<br />

II<br />

moswavlis<br />

naSromi<br />

III<br />

moswavlis<br />

naSromi


37. qvemoT mocemuli sqemis safuZvelze CamoayalibeT amocanis<br />

srulyofili piroba da mokled, magram naTlad aCveneT<br />

amoxsnis gza.<br />

Fe<br />

10 g<br />

37.1. piroba:<br />

37.2. amoxsna:<br />

CuSO4<br />

16<br />

10.8 g<br />

5 <strong>qula</strong>


38. moswavleTa or jgufs daevala warmoedgina mowyobiloba,<br />

romliTac SesaZlebelia nitrobenzolis aRdgeniT anilinis<br />

miReba, Semdegi reaqciis mixedviT:<br />

C 6 H 5 NO 2<br />

+ 6H<br />

_ 2H 2 O<br />

17<br />

C 6 H 5 NH 2<br />

jgufebma Tavisi mosazrebebi warmoadgines Semdegi saxiT:<br />

I jgufi II jgufi<br />

romeli jgufis mier warmodgenili pasuxia swori?<br />

(pasuxi daasabuTeT. winaaRmdeg SemTxvevaSi pasuxi ar Sefasdeba!)<br />

.<br />

HCl<br />

Fe<br />

C6H5NO2<br />

HCl<br />

C6H5NO2 Fe<br />

2 <strong>qula</strong>


39. skolis laboratoriaSi gaqvT Sabiamani ( ·). 4 <strong>qula</strong><br />

mokled aRwereT, rogor moaxdenT am marilSi kristalizaciuri<br />

wylis, spilenZis kationebisa da sulfatis anionebis arsebobis TvalsaCinod<br />

demonstrirebas.<br />

39.1. kristalizaciuri wyali:<br />

39.2. spilenZis kationebi:<br />

39.3. sulfatis anionebi:<br />

40. skolis laboratoriaSi gaqvT Zmari da soda.<br />

reaqcia am nivTierebebs Soris SeiZleba gamoiyenoT sademonstraciod<br />

sxvadasxva sakiTxis axsnisas.<br />

rogor gamoiyenebdiT am reaqcias TemisTvis "qimiuri kinetika"?<br />

cxrilSi moyvanili magaliTis mixedviT Sesabamis ujrebSi CawereT:<br />

• erTi konkretuli sakiTxis dasaxeleba;<br />

• Sesabamisi saswavlo aqtivobis mokle aRwera.<br />

Tema<br />

eleqtrolituri<br />

disociaciis<br />

Teoria<br />

qimiuri kinetika<br />

konkretuli<br />

sakiTxi<br />

ionuri<br />

mimocvlis<br />

reaqciebi<br />

18<br />

saswavlo aqtivobis aRwera<br />

2 <strong>qula</strong><br />

vaCveneb, rom reaqciis Sedegad gamoiyofa<br />

airi, rac imas niSnavs, rom reaqcia srulad<br />

warimarTeba. davawerineb reaqciis<br />

molekulur, srul da mokle ionur<br />

tolobebs.


41. Jangva-aRdgenis reaqciebis eleqtronuli balansis Sedgenisas<br />

moswavleebi xSirad uSveben Secdomebs, rac ZiriTadad<br />

gamowveulia Semdegi mizezebiT:<br />

I _ ver xvdebian, rom Jangvis xarisxis zrda xdeba eleqtronebis gacemis<br />

Sedegad, xolo Semcireba _ eleqtronebis mierTebiT;<br />

II _ ver angariSoben sxvaobas dadebiT da uaryofiT ricxvebs Soris.<br />

qvemoT mocemulia oTxi fragmenti moswavleebis mier Sesrulebuli<br />

samuSaoebidan, romlebSic maT unda SeedginaT eleqtronuli balansi<br />

Semdegi Jangva-aRdgenis reaqciisTvis:<br />

+4 <br />

4 <br />

4 <br />

+4 <br />

++ <br />

19<br />

+6 <br />

4 <br />

6 <br />

+4 <br />

TamTa laSa daTo elene<br />

41.1. zemoT CamoTvlili mizezebidan,<br />

romelma gamoiwvia <strong>TiTo</strong>euli<br />

moswavlis mier daSvebuli Secdoma?<br />

cxrilis Sesabamis ujrebSi dasviT<br />

niSani X.<br />

41.2. Sedegebis analizis safuZvelze Tqven dasaxeT Semdegi strategia:<br />

• moswavles, romelmac yvelaze kargad gaarTva Tavi <strong>davaleba</strong>s, mieces ufro<br />

rTuli <strong>davaleba</strong>, rac xels Seuwyobs mis progress;<br />

• moswavles, romelsac hqonda daSvebuli yvelaze meti Secdoma, saTanado<br />

axsna-ganmartebis Semdeg, mieces ufro martivi <strong>davaleba</strong>, rac daexmareba mas<br />

daSvebuli Secdomebis gaazrebasa da problemis daZlevaSi.<br />

am miznis gansaxorcieleblad, qvemoT mocemuli Jangva-aRdgenis reaqciebidan,<br />

SearCieT yvelaze rTuli da yvelaze martivi. cxrilis Sesabamis ujrebSi<br />

dasviT niSani X.<br />

a. b.<br />

reaqciebi<br />

1. FeS +O Fe O +SO <br />

2. NH +O NO+H O<br />

3. H SO +CCO +SO +H O<br />

a TamTa<br />

b laSa<br />

g daTo<br />

d elene<br />

yvelaze<br />

martivi<br />

yvelaze<br />

rTuli<br />

3 <strong>qula</strong><br />

I mizezi II mizezi


42. mocemulia amocana:<br />

"200 g natriumis tutis xsnarSi Warbad gaatares gogird(IV)-is oqsidi,<br />

ris Sedegadac xsnaris masa 6.4 g-iT gaizarda. gamoTvaleT reaqciis<br />

Sedegad STanTqmuli airis moculoba (n. p.) da tutis masuri wili sawyis<br />

xsnarSi."<br />

erT-erTma moswavlem es amocana Semdegnairad amoxsna:<br />

2NaOH + SO2 Na2SO3 + H2O<br />

νSO = .<br />

= 0.1 moli<br />

<br />

VSO = 0.1 · 22.4 = 2.24 l.<br />

νNaOH νSO =21, νNaOH =0.1·2=0.2 moli<br />

mNaOH =0.2·<strong>30</strong>=6 g<br />

ω%( NaOH) = ნ.· 100%<br />

ხს..<br />

= · 100%<br />

=3%.<br />

pasuxi: VSO = 2.24 l; ω%( NaOH) = 3%.<br />

SeafaseT moswavlis mier Sesrulebuli naSromi qvemoT mocemuli instruqciis<br />

da Sefasebis sqemis mixedviT.<br />

<strong>instruqcia</strong>:<br />

• amocana fasdeba maqsimum 10 quliT.<br />

• Sefaseba unda moxdes mxolod sqemaSi mocemuli xuTi kriteriumis<br />

•<br />

mixedviT.<br />

<strong>TiTo</strong>euli kriteriumi fasdeba 0, 1 an 2 quliT.<br />

• Sefasebis erT-erTi mTavari principia: erTi konkretuli Secdoma isjeba<br />

mxolod erTxel. (Tu moswavle uSvebs Secdomas da akldeba <strong>qula</strong> erTerTi<br />

kriteriumis mixedviT, maSin SemdgomSi mas ar unda daakldes <strong>qula</strong><br />

iseTi SecdomisTvis, romelic ukve dafiqsirebuli SecdomiTaa<br />

gamowveuli).<br />

gaiTvaliswineT, rom komentaris gakeTeba aucilebelia yvela kriteriumisTvis!<br />

20<br />

3 <strong>qula</strong>


Sefasebis sqema<br />

Sefasebis kriteriumebi komentari <strong>qula</strong><br />

1. reaqciis tolobis<br />

siswore da<br />

Sesabamisoba<br />

pirobasTan<br />

2. airis moculobis<br />

gamoTvlis codna<br />

3. reaqciis mixedviT<br />

reagentis masis<br />

gamoTvlis codna<br />

4. xsnarSi nivTierebis<br />

masuri wilis<br />

gamoTvlis codna<br />

5. amoxsnis logikuri<br />

Tanmimdevroba<br />

saboloo Sefaseba (kriteriumebis mixedviT miRebul <strong>qula</strong>Ta jami)<br />

21


swori pasuxebi<br />

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15<br />

a X X X X<br />

b X X X X X<br />

g X X<br />

d X X X X<br />

16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 <strong>30</strong><br />

a X X X<br />

b X X X X<br />

g X X X X X<br />

d X X X<br />

31. maqsimaluri Sefaseba _ 4 <strong>qula</strong><br />

a b g d<br />

1 X<br />

2 X X<br />

3 X<br />

4 X<br />

32. maqsimaluri Sefaseba _ 4 <strong>qula</strong><br />

a b g d e<br />

1 X<br />

2 X X X<br />

3 X<br />

33. maqsimaluri Sefaseba _ 3 <strong>qula</strong><br />

swori pasuxi:<br />

yoveli sworad Sevsebuli vertikaluri sveti – 1 <strong>qula</strong><br />

(n _ 1) <strong>qula</strong>, sadac n sworad Sevsebuli<br />

vertikaluri svetebis raodenobaa<br />

3As S 28HNO 4H O6H AsO 9H SO 28NO <br />

2As 4e2As 3S 24e 3S N 3e N 28<br />

3


34. maqsimaluri Sefaseba _ 3 <strong>qula</strong><br />

a b g d<br />

1 ⌧ <br />

2 ⌧<br />

3 ⌧ <br />

+ <br />

<br />

+ <br />

<br />

<br />

+ <br />

35. maqsimaluri Sefaseba _ 1 <strong>qula</strong><br />

swori pasuxi:<br />

3-meTil-4-hidroqsi-butanali<br />

36.<br />

36.1 maqsimaluri Sefaseba _ 3 <strong>qula</strong><br />

Sefasebis sqema:<br />

yoveli sworad Sevsebuli horizontaluri<br />

striqoni – 1 <strong>qula</strong><br />

6 izomerze – 3 <strong>qula</strong>; 5 izomerze – 2 <strong>qula</strong>; 4 izomerze – 1 <strong>qula</strong>;<br />

SecdomiT dawerili izomerisTvis akldeba 1 <strong>qula</strong>.<br />

swori pasuxi:<br />

H C CH CH C<br />

3 2 2<br />

CH 3 C<br />

O<br />

O<br />

O<br />

OH<br />

CH 2 CH 3<br />

CH 3 CH C<br />

H C<br />

CH 3<br />

O<br />

O<br />

O<br />

OH<br />

CH 2 CH 2 CH 3<br />

CH 3 CH 2 C<br />

H C<br />

O<br />

O<br />

O<br />

O<br />

CH 3<br />

CH CH 3<br />

CH 3<br />

36.2. maqsimaluri Sefaseba _ 3 <strong>qula</strong><br />

I II III<br />

a<br />

b X X<br />

g X X X yoveli sworad Sevsebuli vertikaluri sveti – 1 <strong>qula</strong><br />

d<br />

e X


37.<br />

37.1. maqsimaluri Sefaseba _ 2 <strong>qula</strong><br />

Sefasebis kriteriumebi (<strong>TiTo</strong>eul kriteriumze – <strong>TiTo</strong> <strong>qula</strong>):<br />

1. amocanis piroba unda Seesabamebodes suraTs. igi unda iyos srulyofili,<br />

lakonuri, advilad gasagebi da enobrivad gamarTuli.<br />

2. dasmuli kiTxva unda moiTxovdes raodenobrivi gamoTvlebis Sesrulebas.<br />

sworad Sedgenili amocanis pirobis erT-erTi varianti:<br />

10 g masis mqone rkinis firfita moaTavses spilenZ(II)-is sulfatis<br />

wyalxsnarSi. garkveuli drois Semdeg firfita xsnaridan amoiRes, garecxes,<br />

gaaSres da awones. firfitis masa aRmoCnda 10.8 g. ramdeni g rkina Sesula<br />

reaqciaSi?<br />

37.2. maqsimaluri Sefaseba _ 3 <strong>qula</strong><br />

Sefasebis kriteriumebi (<strong>TiTo</strong>eul kriteriumze – <strong>TiTo</strong> <strong>qula</strong>):<br />

1. unda Candes, rom firfitis masis cvlilebas iwvevs rkinisa da spilenZis<br />

molur masebs Soris sxvaoba.<br />

2. gamoTvlebi sworad unda iyos Sesrulebuli.<br />

3. amoxsnis gza unda iyos racionaluri da Seesabamebodes dasmul kiTxvas.<br />

swori amoxsnis erT-erTi varianti:<br />

<br />

firfitis masis cvlilebas iwvevs gansxvaveba spilenZisa da rkinis molur masebs<br />

Soris. reaqciis mixedviT, rodesac xsnarSi gadadis 1 moli rkina, firfitaze<br />

gamoiyofa 1 moli spilenZi, Sesabamisad, am dros firfitis masa izrdeba<br />

∆64568 g-iT.<br />

amocanis pirobis Tanaxmad, firfitis masa gaizarda 10.8 10 0.8 g-iT, e. i.<br />

reaqciaSi Sevida 0.880.1 moli rkina.<br />

0.1·565.6 g<br />

pasuxi: 5.6 g rkina.


38. maqsimaluri Sefaseba _ 2 <strong>qula</strong><br />

Sefasebis sqema:<br />

pasuxi, romelSic miTiTebulia, rom sworia II jgufis mier warmodgenili<br />

xelsawyo, radgan aRdgenisaTvis saWiroa atomuri wyalbadi – Sefasdeba<br />

2 quliT.<br />

pasuxi, romelSic miTiTebulia, rom aRdgenisaTvis saWiroa atomuri wyalbadi,<br />

magram dasabuTebaSi daSvebulia Secdoma – Sefasdeba 1 quliT.<br />

swori pasuxis erT-erTi varianti:<br />

davalebis pirobaSi mocemuli reaqciis mixedviT, nitrobenzolis anilinamde<br />

aRdgena xdeba atomuri wyalbadiT. amitom sworia II jgufis mier warmodgenili<br />

xelsawyo, radgan am SemTxvevaSi wyalbadi gamoyofis momentSive (rodesac is<br />

atomuri saxiTaa) uSualod imoqmedebs nitrobenzolTan.<br />

I jgufis mier warmodgenil xelsawyoSi kipis aparatSi gamoyofili wyalbadis<br />

atomebi nitrobenzolTan urTierTqmedebamde gardaiqmneba molekulebad da,<br />

Sesabamisad, ver aRadgens nitrobenzols.<br />

39.<br />

39.1. maqsimaluri Sefaseba _ 2 <strong>qula</strong><br />

Sefasebis sqema:<br />

sruli pasuxi, romelSic TvalsaCinodaa demonstrirebuli kristalizaciuri<br />

wylis arseboba – 2 <strong>qula</strong>;<br />

pasuxi, romelSic damajereblad ar aris demonstrirebuli kristalizaciuri<br />

wylis arseboba – 1 <strong>qula</strong>.<br />

swori pasuxis erT-erTi varianti:<br />

kristalizaciuri wyali:<br />

Sabiamans gavaxurebT, ris Sedegadac gamoiyofa wyali:<br />

· <br />

+ warmoqmnil orTqls davaxvedrebT civ sagans, romelzec orTqlis kondensaciis<br />

Sedegad wylis wveTebi warmoiqmneba.<br />

39.2. maqsimaluri Sefaseba _ 1 <strong>qula</strong><br />

swori pasuxis erT-erTi varianti:<br />

spilenZis kationebi:<br />

Sabiamnis wyalxsnarSi CavuSvebT rkinis lursmans, romelzec SeiniSneba metaluri<br />

spilenZis gamoyofa:<br />

+ +


39.3. maqsimaluri Sefaseba _ 1 <strong>qula</strong><br />

swori pasuxis erT-erTi varianti:<br />

sulfatis anionebi:<br />

Sabiamnis wyalxsnarze bariumis qloridis xsnaris damatebisas miiReba bariumis<br />

sulfatis TeTri feris naleqi:<br />

+ + 40. maqsimaluri Sefaseba _ 2 <strong>qula</strong><br />

+ <br />

am <strong>davaleba</strong>Si maqsimaluri qulis mosapoveblad grafaSi “konkretuli sakiTxi”<br />

pedagogs SeuZlia miu<strong>TiTo</strong>s nebismieri sakiTxi Temidan “qimiuri kinetika”,<br />

xolo grafaSi – “saswavlo aqtivobis aRwera” – mokled, magram naTlad unda<br />

aCvenos, rogor gamoiyenebs Sesabamis sademonstracio cdas.<br />

pasuxi, romelSic logikuri kavSiria sakiTxsa da sademonstracio cdas Soris,<br />

magram daSvebulia uzustoba, Sefasdeba 1 quliT.<br />

pasuxi, romelSic ar aris logikuri kavSiri sakiTxsa da sademonstracio cdas<br />

Soris, an daSvebulia uxeSi Secdoma, Sefasdeba 0 quliT.<br />

swori pasuxis erT-erTi varianti:<br />

reaqciis<br />

siCqaris<br />

damokidebuleba<br />

temperaturaze<br />

3 WiqaSi movaTavsebT sxvadasxva temperaturis (20, <strong>30</strong> da 40°C)<br />

Zmars toli moculobebiT da samives davamatebT erTi da igive<br />

masis sodas. <strong>TiTo</strong>eul SemTxvevaSi davafiqsirebT, ra droSi<br />

Sewyda buStukebis gamoyofa. miRebuli monacemebiT avagebT<br />

reaqciis siCqaris temperaturaze damokidebulebis grafiks da<br />

gamovitanT Sesabamis daskvnebs.<br />

41.<br />

41.1. maqsimaluri Sefaseba _ 2 <strong>qula</strong><br />

I II<br />

a X<br />

b X X<br />

g<br />

d X<br />

yoveli sworad Sevsebuli vertikaluri sveti – 1 <strong>qula</strong><br />

41.2. maqsimaluri Sefaseba _ 1 <strong>qula</strong><br />

a b<br />

1<br />

2<br />

X<br />

3 X


42. maqsimaluri Sefaseba _ 3 <strong>qula</strong><br />

Sefasebis sqema:<br />

maqsimaluri qulis misaRebad pedagogma unda aRmoaCinos moswavlis naSromSi<br />

daSvebuli ori ZiriTadi Secdoma da naSromi unda Seafasos <strong>davaleba</strong>Si<br />

mocemuli instruqciisa da Sefasebis sqemis mixedviT.<br />

moswavlis naSromSi daSvebuli Secdomebia:<br />

1. amocanis pirobis mixedviT, tutis xsnarSi gogird(IV)-is oqsids Warbad<br />

atarebdnen, amitom reaqciis Sedegad miiReba hidrosulfiti, da ara sulfiti:<br />

NaOH + SO2 NaHSO3<br />

2. sworad araa gamoangariSebuli NaOH-is moluri masa (<strong>30</strong>-is nacvlad unda<br />

eweros 40).<br />

<strong>TiTo</strong>euli Secdomis aRmoCenisaTvis pedagogi daimsaxurebs <strong>TiTo</strong> <strong>qula</strong>s.<br />

<strong>davaleba</strong>Si mocemuli instruqciis sworad Sesrulebisa da adekvaturi<br />

komentarebisaTvis pedagogi daimsaxurebs 1 <strong>qula</strong>s.<br />

im SemTxvevaSi, Tu pedagogi ver daafiqsirebs moswavlis naSromSi arsebul<br />

Secdomebs, <strong>davaleba</strong> Sefasdeba 0 quliT (miuxedavad imisa, rogoraa Sesrulebuli<br />

davalebis danarCeni nawili).<br />

swori pasuxis erT-erTi varianti:<br />

1. amocanis pirobis mixedviT, tutis xsnarSi gogird(IV)-is oqsids Warbad<br />

atarebdnen, amitom unda daewera reaqcia:<br />

NaOH + SO2 NaHSO3<br />

amis gamo vakleb 1 <strong>qula</strong>s<br />

2. sworad aris gamoTvlili 2<br />

3. sworad ar aris gamoTvlili NaOH-is moluri masa, magram vTvli, rom<br />

Secdoma ariTmetikulia, amitom vakleb mxolod 1 <strong>qula</strong>s<br />

4. formula sworad aris gamoyenebuli, magram swori pasuxi ar aris<br />

miRebuli, risi mizezic zemoT dafiqsirebuli Secdomebia. radgan am<br />

SecdomebisaTvis wina kriteriumebiT ukve daaklda qulebi, am punqtSi <strong>qula</strong>s<br />

aRar vakleb.<br />

5. amocana dasrulebuli saxiTaa, daSvebuli Secdomebis miuxedavad, amocanis<br />

amoxsnis Tanmimdevroba logikuria.<br />

1<br />

1<br />

2<br />

2<br />

8

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!