JESU CHRISTOREN EVANGELIO SAINDUA 17 - Euskaltzaindia

Ioannes de Uaraneder 

JESU CHRISTOREN 

EVANGELIO SAINDUA 

17 

Edizio kritikoa: 

PATXIALTUNAk 

PARATUA 

REAL ACADEMIA DE LA LENGUA VASCA / EUSKALTZAINDIA 

BILBO 1990

JESU CHRISTOREN EVANGELIO SAINDUA 

Colecci6n 

EUSKARAREN LEKUKOAK -17

© Real Academia de 10 lengua Vasco - Euskaltzaindia 

Elkano, 5-1 - 48011 Bilbao 

Fotokonposaketa: Rali, S. A. 

Particular de Costa, 12-14 

48010 Bilbao 

Inprimakeh Elkar, E. Kooperotiba grofikogintza 

ISBN: 84-85479-57-2 

Autonomia, 71 - 48012 Bilbao 

legezko Gordailua: BI-2757-90

AURKIBIDEA 

Atarikoa III 

Aitcin Solhasa 1 

J. Christoren Evangelio Saindua San Matthaeoren arauera 5 

J. Christoren Evangelio Saindua San Marc-en arauera 69 

J. Christoren Evangelio Saindua San Luc-en arauera 107 

J. Christoren Evangelio Saindua Jondoni Jauniren arauera 171 

Apostoluen Eguincariac 223 

Jondoni Paulo Apostoluaren Guthuna Romarrei 291 

J. Paulo Apost. Lehenbicico Guthuna Corinthiarrei . . . . . . . . . . . . . . .. 323 

Jond. Paulo Apost. Bigarren Guthuna Corinthiarrei 355 

Jondoni Paulo Apostoluaren Guthuna Galatiarrei 377 

Jond. Paulo Apostol. Guthuna Ephesiarrei . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 389 

J. Paulo Apost. Guthuna Philippearrei . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 401 

J. Paulo Apostoluaren Guthuna Colossiarrei 409 

J. Paulo Apostol. Lehenbicico Guthuna Thessaloniarrei 417 

J. Paulo Apost. Bigarren Guthuna Thessaloniarrei " 425 

J. Paulo Apost. Lehenbicico Guthuna Timotheori 429 

J. Paulo Apost. Bigarren Guthuna Timotheori 439 

J. Paulo Aposto. Guthuna Titeri 445 

J. Paulo Aposto. Guthuna Philemoni " 449 

J. Paulo Apost. Guthuna Hebraearrei 451 

J. Jacoberen Guthuna Catholicoa 475 

J. Petri Apost. Lehenbicico Guthuna 485 

I

J. Petri Apost. Bigarren Guthuna 495 

J. Jauni Apost. Lehenbicico Guthuna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 501 

J. Jauni Apost. Bigarren Guthuna 511 

J. Jauni Apost. Hirurgarren Guthuna 513 

J. Juda Apost. Guthuna Catholicoa 515 

J. Joanni Apost. Apocalipsa edo Errevelacionea '. . . . . . . . . . . . . . . . .. 517 

Hiztegia 557 

11

ATARIKOA 

Patxi A/tuna 

Lehengo mendeetako beste zenbait euskal liburu bezala berandu dator hau 

ere mundura -argitara emaniko eta irakurlearen eskuetaraturiko Iiburuen mundura, 

alegia-, hainbestetaraino non izan baitaiteke hau oraindaino euskal libururi 

bere egileak izatea eman zion puntutik beranduen munduratua edo ezperen beranduenetarikoa. 

Berrehun eta berrogeitamar urte dira aurtentxe, izan ere, bere egile 

Ioannes de Hareneder Lapurdiko apaizak bukatutzat eman zuela. Berandu etorriagatik, 

ordea, hau bezalako liburuarentzat ez dateke inoiz berandu, euskal Iiburu 

klasikoen kopurua handitzera baitator eta XVlIIgarren mendearen hasierako lapurtera 

guri hobeki ezaguteraztera. Hzulpena da, egia, eta ez egileak bere baitarik 

asmaturiko Iiburua, lehendik ezagutzen genituen autore beraren beste biak ere, 

Phi/otea eta Gudu izpiritua/a, ez ziren bezalaxe; Hun edo Testamentu Berriaren 

itzulpena da, ordea, guk dakigula apaiz katolikok euskarara egin zuen lehena, eta 

ez beste edozein Iibururena. 

Honaino esanak garbiro erakusten du, ene ustez, liburu honek ez duela behar 

-zenbait hizlari famatuk ere hitzaldia egiten hasi aurretik ez omen duten bezalaxe- 

beste aurkezpenik, ez eta inoren aipurik. Berak du bere burua aurkezten eta 

berak bere balioa goraipatzen. Izan ere, XVlIlgarren mendeko idazlana, gaurdaino 

argitara gabea, Ioannes de Haranederrek egina, Testamentu Berriaren lehen euskal 

itzulpen katolikoa dela esateaz dena esana dago liburu honen aIde eta ez. du beste 

gorazarrerik behar, are gutxiago nererik. Egileari berari eta itzulpenari dagozkion 

zenbait puntu ilun aztertuko ditut atariko honetan, argitasun pixka bat ekartzeko 

asmotan. 

* * * 

Lafittek 1964ean honela idatzi zuen (1): "11 existe au Petit Seminaire d'Ustaritz 

un manuscrit intitule lesu Christoren Evangelio Saindua Jaun Haraneder aphez 

Donibane Lohitsucoac escoararat itru/ia. M.DCC.XL. Jaincoaren graciaz". Ez da 

(1) Lafitte, P., "Deux traductions de I'Enfant Prodigue ou Jean de Haraneder revu par Maurice 

Harriet''' Bulletin du Musee Basque, 23 (1964), 8. or. 

III

ordea hori damurik Haranederren lumatik jalki zen eskuizkribua bera, hogeitamar 

urte geroago Robin delako beste apaiz batek aldatu zuena baizik, hor bertan 

irakurtzen dugunez: "Joannes Robin aphel(ac iscribatua, 1770". Ez dakigu zergatik 

aldatu zuen, bere eskuetara zena gorde eta altxatu ordez, ez eta, baldin noraezean 

aldatu beharra bazen guganaino osorik helduko bazen -oso egoera txarrean zegoelako 

edo-, jatorrizko eskuizkribuaz zer egin zen. Hobe genukeen, zernahi gisa, 

biak izan gurekin, hainbeste orrialderen kopiaketan huts bat baino gehiago itzuri 

behar baitzitzaion nahitaez kopiatzaileari, aise sines daitekeenez, eta itzuri ere 

baitzitzaion noraezean han eta hemen, nere oharrak irakurriko dituenak argiro 

ikusiko duenez. Ez al zion bederen, hobe beharrez edo, bere baitarik erantsiko 

ezer, ez eta kenduko! Bi eskuizkribuak bagenitu, jakin genezake hori; bakarra 

dugularik, ezin. 

Erantsi eta kendu eta eskuizkribuko testua erabat itxuraldatu "hobetu" ustez, 

beste batek egin zuela, bai, badakigu. 1855ean, izan ere, Harrietek Dassanceren 

laguntzarekin "Iehenago I. N. Haraneder Done Joane Lohitsuco iaun aphez batec 

escuararat itl(ulia" omen zen "Jesu-Christo gure Jaunaren Testament Berria" argitara 

eman zuenean, Testamentu Berri osoa ez baina Lau Ebanjelioak soilik agertzeaz 

gainera, egin zukeen, berak dioen bezala, "artha bereci batequin, garbiquiago" 

-Haranederrek bere Aitcin Solasean agintzen zigun "garbiqui eta fidelqui" 

hari ez aski irizten nonbait!-; badaiteke hala izatea, baina hura ez zen gehiago 

Haranederrek eginiko itzulpena. Lafittek artikulu berean zioen bezala, "it I'a tellement 

remanie qu'on ne saurait vraiment regarder I'edition de lS55 comme une 

reproduction du manuscrit d'Ustaritz" (2). Eta oraino beste batean: "Lan gaitza, 

nahiz dorpexkoa [...]. Errana da, Haraneder-enari zor handiak diozkala: ez da egia; 

biziki urrun daude elgarretatik" (3). la ehun urte lehenago gauza bera esana zuen 

Duvoisinek ere: "L'ouvrage de Haraneder a ete completement remanie par I'abbe 

Maurice Harriet..." (4). Ez dugu zer pentsa, haatik, Robin-ek horrelakorik egin 

zuenik, hutsegite batzu gorabehera. 

Harrieten beste berrikuntza batez ere ohartu zen Lafitte -eta Duvoisin ere 

bai, geroxeago esango dugunez-. Honela dio (5) hark: "En tete de Phi/Olea, 

Haraneder porte le prenom de Yoanes" (Joannes dio orijinalak, egia esan). "Ici le 

prenom est double: I. N. Vinson a suppose qu'i1 fallait lire: Jean Niealas ou encore 

Jean Noble". Harrietek, egia, I. N. deitzen du Haraneder; Robin-en eskuizkribu 

honek aldiz deitura soila dakar, Haraneder, batere izenik gabe, Jaun... (aphez) 

bakarrik aurrean duela. Nondik atera zuen Harrietek I. N. izen hori, Philotea-n ere, 

Lafittek esan bezala, Joannes soila ageri baita? Gero mintzatuko gara 'Ietra zopa' 

(2) Hor berean, 16. or. 

(3) Lafitte, P., "Biblea Eskual-Herrian", Eusko Gogoa, 9 (1958), 499. or. 

(4) Duvoisin, l., "Bibliographie Basque", FLV, 49 (1987), 86. or., Patxi Altunak argitaraturiko 

Duvoisinen eskuizkribu arRitaragabea deituriko artikuluan. 

(5) Ikus "Deux traductions..." aipatua, 9. or. 

IV

honezaz eta are nahasiagoaz, hori zela bide Duvoisinek dudan jarri ere baitzuen 

Testamtmtu Berri hau itzuli zuena Phi/otea egin zuen Haraneder berbera zen ala 

bi ziren. 

Harrietek Haranederren testuari eta grafiari eragin dizkion aldakuntzak aztertzen 

ditu gero Lafittek xehero hor aipaturiko artikuluan, baina ez da hori segurki 

guri hemen axola zaiguna. Guri batez ere axola zaiguna da nola irakurtzen duen 

Lafittek Haranederren testua, hor izan baititugu guk ere estuasun eta neke ez 

makalak. Lafittek beretu duen Haranederren testuan -Lukasen Ebanjelioaren XV, 

11-32 pasartean- gasteenac, gazteena, erreztun aurkitzen ditugu, Harrietek berean 

bestelakotu omen dituenak, eta geroxeago ere "Resultats de la confrontation" 

delakoan honela mintzo zaigu Harrietenaz: "...et chez lui erri, doigt, devient erhi 

comme erreztun devient erhestun". Eta gero berriz ere "dans erhestun notez le 

changement de z en s". 

Egia, bai, Lafittek esan bezala idatzi dituela hitz horiek Harrietek; hor ez da 

dudarik, baina Haranederrek (6) nola? Lafitteren segurantziak harriturik gauzka. 

Esan behar aldioro dakiela segurtasun osoarekin nola idatzi duen Haranederrek 

hitz hau eta bestea, zein letra den han eta hemen ageri den bakoitza. Guk ez dugu 

horrelako segurantzarik izan, mila duda bai aldiz. Lafittek -hau ere egia- hogeitabost 

bertsikulu bakarrik alderatu zituen eta aztertu; eskuizkribu osoa marruskatu 

behar izan balu, ez zukeen agian beti ziur jakingo zer jartzen zuen honako hitz 

honetan edo harako haTtan, s ala z. Lukasen pasarte horretan berean Lafittek 

gasteenac irakurri du bata eta gazteena bestea, baina ez dakit ez ote daitezkeen 

alderantziz ere irakur, nik egin dudan bezala, lehena z-z eta bigarrena s-z. Eta 

22garren bertsikuluko erreztun delakoa ere neretzat errestun da (bai eta hori irakurri 

duten beste bi begirentzat). Bestetik Haranederrek gossete dioela eta Harrietek 

gosete; egia hori ere, baina beheraxeago Lafittek berak gosez aldatu du (v. 17) 

gossez dena eta gaitcitu (v. 28) Haranederrek garbi-garbi gaitzitu idatzia. Eta 29. 

bertsikulua aski itxuraldaturik eman digu, moldiztegia ere segurki errudun izanik. 

Honenbestez -esan beharrik bai ote da?- ez dugu Lafitteren jokabidea beztu nahi, 

geurea zuritu baizik, eta osasuna duguino geure burua sendatu. 

Izan ere, Robin-ek utzi digun eskuizkribua "larriki" irakurtzen erraza den 

arren, gero ere aipatu beharko dugun artikuluan Ruiz Arzalluz-ek dioen bezala (7), 

ia beti igertzen baitzaio hitz bakoitzari zein den, xeheki irakurtzen ostera ez da beti 

hain erraza, hitzaren zenbait letra zein den ez baitago beti hain garbi. Eta hori izan 

da, nolazpait esateko, gure gurutzea, harik eta ondoren aipatuko ditudan arrazoiengatik 

zirt edo zart egin dudaino. Ez baitut esan beharrik -eta halere esango dut, 

(6) Esan bezala, Robin-en kopia baizik ez dugu ezagutzen. Hala ere Haranederren izena darabilgu 

maiz, Lafittek bezalaxe, Robin-ek testua osotoro errespetatu zuelakoan. 

(7) Ruiz Arzalluz, I., "Notas sobre algunas traducciones vascas del Nuevo Testamento", ASJU, 

XXI-3 (1987), 712. or. 

v

Haranederrena eta ez Duvergier-ena dela Gudu-a pentsatzeko ez dugu froga handirik, 

dirudienez, Lafittek aipatzen duen bi hizkeren bixkitasuna izan ezik, nahiz 

horrek hobeki frogatzea eta zehazkiago aztertzea merezi lukeen. 

Froga sendorik izan edo ez izan, lehenagokoen usteak badu pisua horrelako 

gauzetan. Orain bada, Daranatz-ek eta Duvoisinek badakite beren aurrekoen iritzien 

eta tradizioaren aurka ari direla puntu horretan, eta hauek beti uste izan 

zutela Gudu-a Haranederrena zela. Hori sinestera makurrerazten gaitu Daranatz-en 

hor goiko "voila plutot l'auteur de cette traduction" horrek, berea iritzi berria balitz 

bezala esana baitago, eta hori horrela izatekotan, ez litzateke lehenagokoen lekukotasun 

hori argudio txikia. Bestalde NI. I h • D'. hizkietan Haranederren izen-deiturak 

irakurtzea ez zitzaion neke izan Vinson jaunari, zeinek Noble Juan Haraneder 

Doctor irakurri baitzituen horiek. 

Duvoisinek ere bere aldetik bazekien bera baino lehenagoko euskal idazle 

famatu batek gutxienez idatzirik utzi zuela Gudu-a Haranederrena zela. Honela 

mintzo zaigu Francisque Michel-ez: 

"11 le confond encore (Hareneder, alegia) avec Joseph-Noel (sic!, izenak 

trukaturik) Duvergier, auteur de la traduction de Combat Spirituel, qui 

n'a signe que des ses initiales; il suppose qu'au lieu de I h • N. D'. (sic!, 

hauek ere trukaturik) il fallait I.H.D. qui signifieraient Joannes Haraneder 

Doctor. C'est une erreur a laquelle il ne faut pas se laisser prendre. 

Le meme livre (Francisque Michelen Le Pays Basque-k, alegia) en 

commet d'autres" (16). 

Aurrekoen usteaz landan, badugu beste arrazoi bat geure baitan asmatua eta 

agian ez indar handikoa. Duvergier 1710ean edo sortu omen zen, hala esan digu 

Duvoisinek, eta 1734ean apaiztu, Daranatz-ek ere esan digunez. Beraz berrogei 

urte zituzkeen hortxe-hortxe 1750ean. Garai hartako usarioak, liburuak argitaratzeko 

eragozpenak eta euskal idazleek bere liburuak argitaratu ohi zituzteneko adina 

gogoan edukirik, ez ote zen gaztetxo (?) liburu bat iadanik itzulia eta argitaratua 

izateko? 

Horiek horrela izanik, nahiago dugu Lafittek bezala pentsatu, baldin hizki 

misteriotsu horien azpian Duvergier izkutatzen balitz ere, itzulpen egilea ez zela 

bera, Haraneder baizik, eta hark agian diru laguntza erdietsi zuela handik edo 

hemendik besterena zen liburua argitaratzeko, egilea orduko hila zelako edo. 

* * * 

Philotea-z den bezanbatean inork ez du dudan jarri, guk dakigula, Haraneder 

dela itzulpen horren egilea, eta nekez jar zezakeen, liburuaren sarreran haren 

(16) Duvoisin, 1., ikus "Bibliographie Basque" aipatua, 93. or. 

XI

izen-deiturak osorik ageri direlarik, lehen esan dugun bezala. Zein Haraneder, 

ordea? Bai baitirudi XVIIIgarren mendean berean eta Donibane Lohitsunen berean 

bi Haraneder zirela, Joannes izenekoak biak, garai bertsuan sortuak biak eta 

apaizak biak gainera. Hala diosku bederen Duvoisinek, Phi/otea-ren itzultzaileaz ari 

delarik: 

"11 y avait, dans cette ville, deux pretres portant tous deux le nom de 

Jean de Haraneder et qui avaient le meme age, a une annee pres. lis 

etaient nes vers I'an 1670, ce qui ferait supposer que I'auteur avait 

environ 80 ans, ou qu'i1 etait deja mort, quand parut son ouvrage. 11 est 

reste, sous le meme nom, une traduction des Quatre Evangiles en 

manuscrit; j'en parlerai a I'article Maurice Harriet. Haraneder parle un 

tres bon basque. Son Iivre a ete reimprime a Bayonne..." (17). 

Beraz bi Joannes de Haraneder ziren Donibanen garai hartan, ia adin berekoak, 

Lafittek idoro zuen beste Joannes Haraneder aurreko mendeko fraide hartaz 

kanpo. Biotako batena da, horretan ez da dudarik, Phi/otea eta harena berarena 

Gudu izpiritua/a ere, arestian frogatu edo dugunez. Biotan norenak diren, Haraneder 

I-enak ala Il-enak, ez zaigu axola, ez baititugu bigarren deiturak bata besteagandik 

bereizteko. Beste hau, bai, axola zaigu jakitea, eta ez gutxi: ea Phi/otea-ren 

eta Gudu-aren itzulpenak diren Haraneder berarena den Testamentu Berria-ren 

itzulpena ere, ala bestearena. Hona zer dioskun, izan ere, Duvoisin berak beheraxeago, 

Maurice Harriet delako artikuluan: 

"A I'article Jean de Haraneder j'ai attribue au meme auteur la traduction 

de Phi/othee et des Quatre Evangi/es. 11 peut se faire qu'i1 n'en soit 

pas ainsi. L'auteur du dernier ouvrage met deux initiales devant nom 

patronymique, 1. N. La derniere initiale ne se trouve pas dans les 

papiers de I'ancien eveche. Mais outre que I'abbe Mendionde, de Saint 

Jean de Luz, proprietaire du manuscrit, peut donner le renseignement 

desire, on le trouvera aussi probablement dans les registres de I'etat 

civil de la ville" (18). 

Ez zuen Duvoisinek, egia esan, pisu handiko argudiorik Phi/otea-ren -ikusi 

dugu Gudu-a Duvoisinen ustez Duvergier-ena zela - eta gure eskuizkribu honen 

Testamentu Berri osoaren, berriro diogu, eta ez soilik Lau Ebanjelioen - itzultzailea 

berbera zela dudan jartzeko: hizkien gorabehera. Arrazoi osoa zuen bestalde 

Harriet-Dassancek ezarri zituzten I. N. letrez ez fidatzeko eta Mendionde apaizak 

etxean zuen eskuizkribuak autorearen izena nola zekarren galdegiteko eta jakin 

nahi izateko. Harriet-Dassancek eskuizkribuaren testua goitik behera aldatu zuten 

bezalaxe, autorearen izena ere aldatu baitzuten, eta eskuizkribuak jaun Haraneder 

Xll 

(17) Hor berean, 80. or. 

(18) Hor berean, 85. or.

apherac soilik dioena, haiek I. N. Haraneder idatzi. Horrek eta Lau Ebanjelioen 

itzulpena dela esateak erakusten digu Duvoisinek ez zuela eskuizkribua bere begiz 

ikusia. 

Besterik ere erakusten digu ordea horrez gain: erbi txakur onak bezala bazekiela 

ihizegaiari usaina ongi hartzen, eskuizkribua ezagutu ez eta ikusi ez arren 

igerri baitzion Harriet-Dassanceren testuari hura ezin izan zitekeela Haranederren 

hizkera, XVIIIgarren mendeko lapurtera oso bestelakoa zelako; eta zuzen onez 

pentsatu zuen, edo susmatu bederen, testua gisa hartan itxuratxartu zutenek autorearen 

izena ere aise alda zezaketela. Itxuratxartu diogu, bai, hori egin baitzuten 

Duvoisinen ustez: 

"Je ne m'etonne pas que V.A. desapprouve le melange de dialectes que 

l'on trouve dans la traduction dite de Haraneder, laquelle doit porter le 

nom de l'abbe Harriet" (19), 

idatzi zion behin Bonaparte jaunari. Hobe zukeen halere, egia osoa aitortu behar 

baita, fermukiago hori sinetsi eta ez gero berriz hitz hauek esan, I. N. horiek 

egiazkoak balira bezala: 

"Francisque Michel dans un livre intitule Le Pays Basque confond le 

traducteur de Philothea avec le traducteur du Nouveau Testament, I. O. 

(sic!, baldin Loiolako eskuizkribua ongi irakurri badugu, eta ez da 

erraza, osoro lixtua baitago letra hori dagoen orri bazterra) Haraneder, 

dont l'ouvrage est reste manuscrit entre las mains de l'abbe Maurice 

Harriet..." (20). 

Hemen, lehen ez bezala, Testamentu Berriaren itzultzailea dio, ez Lau Ebanjelioena. 

Honaino esanak laburkiro bilduz, diodan ez dudala arrazoi sendorik 

aurkitzen ez sinesteko, Joannes de Haraneder izenez agertu zen eta hitzaurrean 

Gudu izpiritua/a iragartzen zuen Phi/otea-ren itzultzailea bera izan zela Gudu-aren 

ere itzultzailea, bere hasierako NI. I h • D'. lehen letrak gorabehera; ez eta Duvoisinekin 

susmatzeko, hura eta gure eskuizkribu honen itzultzailea bi Joannes de 

Haraneder zirela, ez baita egia eskuizkribuak I. N. izenez deitzen duela bere 

itzulpenaren egilea. 

* * * 

Arestian ikasi dugu Duvoisingandik Mendionde apaiza zela urte haietan eskuizkribuaren 

jabe eta geroxeago aldiz Harrietek zuela eskuartean. Badakigu bestalde 

Joannes Robin apaizak bere eskuz aldatua dela eta hari zor diogula guganaino 

heldu den eskuizkribu hau. Beraz bera zen lehenbiziko jabea. 1738an sortua eta 

(19) Daranatz J.B.-k RIEV-en 1928tik 1931ra argitaratu zuen "Correspondance du capitaine DuYoisin" 

artikulupeko eskutitzetarik 64garrena: (1928), 459. or. 

(20) DuYoisin, J., ikus "Bibliographie Basque" aipatua, 93. or. 

XIII

1765ean apaiztua zelarik ez zen hil 1821 arte eta orduan Lohitsuneko apaiz 

Mendionde jaunaren eskuetara zen eskuizkribua, hau izendatu baitzuen Robinek 

bere oinordeko, Daranatzek kontatzen digunez. Harrietek gero Lau Ebanjelioak 

argitara eman nahi izan zituenean, Dasance izan zen Mendionderen eskutik eskuizkribua 

bereganatu zuena eta Harrieti eskuratu ziona, itwl lanean has zedin. 

Mendionderen beraren eskutitz bati eskerrak dakigu hori eta gehiago ere bai: hiru 

urteren buruan d'Abbadiek agertu zionean Harriet-Dassancek 1858an argitaratu 

zituzten Lau Ebanjelioez gainerako Testamentu Berriko Iiburuak ere argitara emateko 

gogoa, honela erantzun baitzion: 

"C'est avec un sensible plaisir que j'approuve votre intention de faire 

imprimer les parties encore inedites du Nouveau Testament traduit par 

Haraneder. Le manuscrit est ma propriete. le I'avais prete a M. le 

Chanoine Dassance qui le laissa entre les mains de I'abbe Harriet" (21). 

Ez zen haatik asmo hori burutan atera eta Testamentu Berriko gainerako 

liburuak argitara gabe gelditu ziren. Ez dakigu gainera, argitaratu balira ere, nola 

egingo ziratekeen: Lau Ebanjelioak bezala, Haranederren testua erabat itxuraldaturik, 

ala d'Abbadiek nahiago zukeen Bonaparteren eta Duvoisinen iritziari -ez 

ordea Inchausperenari- lotu eta testua Haranederrek erl\an bezalaxe argitaratu. 

Zuzen onez esan dezakegu, beraz, orain datorrela lehen aldiz osorik argitara apaiz 

katoliko batek sekulan eginiko Testamentu Berriaren lehen euskal itzulpena, egileak 

itzuli zuen bezalaxe edo Robinek aldatu wen bezalaxe bederen. 

Honenbestez argitarapen honen ixtorioa laburki kontatzeko aldartea iritsi dela 

uste dut eta honetan aldez edo moldez esku hartu izan dutenei lana, nod berea, 

eskertzekoa. Aita Lafitteri lehenik, honek berrehun eta berrogeitamar urte handi 

hauetan eskuizkribu hau eskutik eskura batak besteari eman izan dioten apaizen 

kate luzean hartu baitzuen azkenik eta guganaino helerazi. Berak erakutsi zion 

Euskaltzaindiari, duela urte mordoxka Uztaritzen egin zuen bilera batean, bere 

Iiburutegian gorderik zeukan bitxia eta ertsiki otoitu har zitzan beharrezko ziren 

bideak hura ahalik lasterren argitara emateko. Mitxelena jaunak bere laguntza 

eskaini zuen bertantxe eta hitz eman, baldin orijinalaren kopia fidagarria makinaturik 

egiten bazen, berak gero begiratu bat emango ziola, sarrera idatziko eta oharrak 

ezarriko. Euskaltzaindiaren Gasteizko ordezkaritzako idazkari den Itziar Rekaldek 

hartu wen bere gain, eskuizkribuaren fotokopiak begien aurrean zituelarik, itzulpena 

osorik makinatzeko lana eta urtebetean edo burutu. Esker beroak merezi ditu 

horrek ere. Hilak ziren ordea orduko Lafitte eta Mitxelena eta gogoan dut handik 

laster nola galdegin zidan aita Villasantek, artean EuskaItzainburu zelarik, ea hartu 

nahi al nuen neure gain Mitxelenak egingo zuela hitzeman zuen lana eta ezin izan 

(2\) Kontu guzti hauen berri ezin hobeki ematen du Endrike Knorr jaunak bere tesian: Para una 

edicion cririca del Diccionario de Maurice Harrier, I, 14. or. 

XIV

zuena. Haren gogoko, are gogobeteko eginbidea zela jakinik eta neure exkaxean 

ahal guziak egiteko asmoa harturik, baietz erantzun nion. Bada XVIIlgarren mendeko 

eskuizkribu inoiz argitara gabea, norena eta Joannes de Haraneder batena, ez 

da segurki inori egunoro bidera ateratzen zaion ihizea, aitzitik bai edozein euskal 

filologok irrikaz nahiko lukeen eta ahora lekiokeen ahamenik gozoenetakoa. Bizkarreratu 

nuen ekintza zuzen egin badut, oker egin badut, erantzukizun osoa enea da 

eta ez nabil eginagatik esker bila, neuk hartu bainuen lantegi hori neure gain neure 

gogoz. Idazkariak bere arloa ezin hobeki burutu zuen eta ez du alafede merezimendu 

txikia; gainerakoa nere gain gelditu zen: alegia, hark makinatua hitzez hitz 

aztertzea, ea eskuizkribuak zioenarekin bat zetorren; irakurgaitz ziren pasarteak eta 

makinatu gabe geldituak -bakan batzu, egia esateko- osatzea; han-hemen oker 

irakurriak zuzentzea; oharrak bai hizkerari, bai kopia egiterakoan Robini aldatu 

gabe itzuri zitzaizkion hitzei zegozkienak orripean ezartzea; azkenik irakurle arruntari 

ezezagun edo ez hain ezagun gertatuko zitzaizkion hitzen hizteginoa prestatzea. 

* * * 

Liburuaren edukiaz den bezanbatean, ez da gauza handirik esateko Testamentu 

Berria zer den dakienari. Diodan halere Haranederren beraren Aitcin-Solhasako 

hitzez "Jesu-Christoren Evangelio Saindua eta Apostoluen eguincariac, buthunac 

eta escribuac" besarkatzen dituela. Lehenbizikoek, Lau Ebanjelioek alegia, 462 

orrialde betetzen dituzte eta gainerakoek 649. Liburuaren tituluak laburturik dakar 

eduki hori, ez baitu Evangelio Saindua baizik aipatzen: Jesu Christoren Evangelio 

Saindua jaun Haraneder aphez Donibane Lohitsucoac escoararat itrulia. Gero orri 

beraren barrenean beste hau irakur daiteke: MDCCXL. Jaincoaren graciaz. Bien 

erdian zigilu biribil baten barrenaldeko inguruan hau erantsi dio bere baitatik 

Robin kopiatzaileak: Joannes Robin apherac iscribatua: 1770, eta zigilu beraren 

barrenagoko inguruan letra txikiagoz beste hau: Gurutce huntaz iranen duru garaya: 

raquizco bethi, eta erdi erdian: IHS. 

Itzulpena baino lehen, ordea, zenbatu gabeko zazpi orrialdetako Aitcin-Solhasa 

eratxiki dio liburuari Haranederrek eta horrek bai merezi du bi hitz egitea beraz. 

Vinson-ek bere Bibliographie de la tangue basque-n (22) eman zuen osorik eta 

gainera frantsesera itzulirik. Batetik, eman zuen erak ez du beti eta erabat Haranederren 

grafia atxikitzen, hasierako lerroetan irakurtzen ditugun ichitzen, hitza, daitezken, 

ungi, derakete eta beste hitz askok aldatua baitute eskuizkribuaren grafia. 

Frantseseko itzulpena, bestetik, ongi egina da, bizpahiru pasartetan izan ezik. 

Haste-hasteko hitzek ez dute xuxenki "Ce que les Peres de I'Eglise ont coutume 

de dire, ce qu'on appelle l'Ecriture Sainte et surtout le Nouveau Testament" esan 

nahi, baizik gazteleraz "La que los Padres de la Iglesia acostumbran llamar Sagrada 

Escritura y en particular el llamado Nuevo Testamento..." esan litekeena. Behera- 

(22) Vinson, J., Bibliographie de la langue basque, 11, 593. or. 

xv

zuenik eta bere ustez halakoa ez zenik; ea hizkuntza baten, zeinetara itzulpeAa 

egiten baita, egiturak eta legeak ahalik zintzoen gorde nahiak eta beharrak trai 

egiten dion ala ez itzulpenaren fideltasunari; ea fidelki itzultzeari nahitaez zor 

zaion literalki itzultzea, literalki itzultzea bera ere kontzeptu unibokoa ez denez 

gero, eta abar. Baina ez da hau, esan bezala, puntu horiek jorratzeko lekua. Neri 

aski zait hemen aitortzea eta garbi uztea -eta ez dut uste Ruiz Arzalluz honetan 

bestelako iritzikoa izango denik- Haraneder ez zitzaigula hori esatean gezurretan 

ari, "fidelqui" itzultzen saiatu zela eta hala egin uste zuela bere garaiko fideltasun 

iritzien arabera, hizkuntzen desberdintasunak ezinbestean ezarri zizkion mugen 

barnean. 

Barkatuko dit halere esaten badiot gainera bahe estuegia darabilela aukeran, 

ene ustez, Haranederren eta besteren fideltasun-literaltasunen luze-laburra neurtzerakoan 

eta neurtuaren ondorioak ateratzerakoan: "se diria que Haraneder traduce 

los textos sagrados con cierta tranquilidad. Eso por 10 que hace al contenido 

[...], ya que la fidelidad a la forma del original [...] tiende a cero". Hori orohar 

ezina da, mundu guziak baitaki nolako lotsa erakusten zioten "Iaincoaren hitz 

pura"-ri (Leizarragaren hitzez esateko) hain protestanteek zein katolikoek eta nolako 

erizpide ertsi, zorrotzak erabili ohi zituzten argitaratzeko baimena eman behar 

zutenek. Ez luzatzearren, hona bizpahiru puntu Gasteizko irakqsle argi, trebeak 

darabilen bahe estuaren erakusgarri. 

Literaltasuna ikusten du, salbuespen gisa eta itzultzaileak inoiz gutxitan erakusten 

omen duena, "Abrahamec jenderatu «uen Isaac" bezalako esaldian ageri 

den hitzen ordenan; hori ordea, bistan denez, ez du horrela itzuli literaltasun 

zurrean, .hori baita hitzen ordena guztiz ezagun eta arrunta Leizarragagandik ("Gui 

«on batec cituen bi seme") hasi eta Gipuzkoako XVIIIgarren (gutxienez!) mendeko 

edozein idazle arte (ikus milaren artean Ubillosen hauek: "Noec izandu cituan 

Sem, Cam ta Jafet..."; "Isaac onen Semea zan Jacob...") (24). Hitzen berretura 

ikusten du aldiz "Pater tuus... reddet tibi" itzultzeko "...emanen darot«u saria" 

dioenean, ordaindu edo saritu, hitz bakarra alegia, erabili beharrean "reddet"-en 

ordain. Horretara bagoaz, berretura da "dormire", esate baterako, 10 egin, edo 

"loqui" ere hitz egin itzultzea, hitz bat gehiago euskaraz alegia, lokartu (?) eta 

mintzatu erabili beharrean. Baina areago, "reddet" bera ere ezin zukeen sarituko 

darot(:u itzuli, euskaraz bi hitz baititugu. Azkenik, "un caso claro de traducci6n 

liberrima" deitzen du Vulgatako "...quid amplius facitis?" honela itzultzen duelako: 

"cer eguiten du«ue hortan bertcec baifio guehiago?", him hitz azpimarratu horiek 

latinean ez daudelarik. Jakina da gaztelerak "i.Que mas haceis?" eta "i.Que haceis 

de mas?" bereizten dituela (noizdanik?) eta euskarak bigarren hori -eta hori esan 

nahi du Vulgatak, ez lehena- garbi adierazteko perifrasi batera jo behar duela, 

Haranederren hizkeran, bai eta Ruiz Arzalluz-enean eta nerean ere, hor eman 

(24) Ubillos, J. A., Chrisfau doefri;; berri-eearlea, 68-69. or. 

XVII

zaigun horretara. Nola esan bestela "lQue haceis de mas?" hori? Baina gauzak 

horren estu hartzen baditugu, ezin daiteke gaztelerazko "de mas" ere ontzat eman, 

latinez ez baita de horren kiderik ageri. 

Arrazoi guziogatik nik nahiago dut Haranederri sinetsi eta esan baietz, ahal 

zezakeen eta orduan egin ohi zen bezain "fidelqui" egin zuela bere itzulpena, 

batez ere Ruiz Arzalluzek aztertzeko hautatu zuen San Mateoren Ebanjelioko 

pasarte horrena eta erabat Lau Ebanjelioetako guziena. Besterik da Pauloren gutunetako 

zenbait pasarte ilun eta nahasitakoena, baina hori ez da Haranederrenean 

bakarrik gertatzen, ezpada beste edozein hizkuntzatan eginiko nornahiren itzulpenean 

ere bai, mundu guziak aitortzen duen bezala. Horietan ni nerau aski galdua 

ibili naiz, egia esan, zenbait bertsikulu ikuskatzerakoan, Vulgatakoa baino sei edo 

zazpi hitzez luzeagoa baitzen Haranederren zenbait bertsikulu -eta Vulgatako 

hitzen parafrasia ez ziruditenez luzeagoa gainera-, neure buruari han-hemenka 

galdegiteraino ea pasarte horietan Vulgatatik ari zen ala beste nonbaitetik itzulpena 

egiten. 

* * * 

Haranederren hizkera darabildanez gero ahotan azken lerro hauetan, hizkera 

horren berezitasun zenbait ipini nahi dut hemen agerian, gogoko izango dituen 

gaurko hizkuntzalariak Iiburuaren ehunka orrialdeetan barrena bila ibili gabe bilduak 

aurki ditzan. Aipatze hutsa ia aski izango da beste iruzkinik eta argitasunik 

gabe, hizkuntzalari trebe hori ikusi orduko ohartuko baita zer duen berezitasun 

bakoitzak bitxi edo berezi. 

Eta hasteko ekar ditzadan aurrenik lehen aipaturiko biok, zeinek erakusten 

baitigute ez direla XIX. mendeko zenbait gramatikariren asmakeriak: 

Azken horretan be;t- gabe be- ez ote? 

Eta beste biok: 

be

Izenaren morfologiara gatozelarik, liburu osoan barrena hapax dela uste dut 

izenorde singularretiko forma hau: nitaric, "per me" (Jo. X, 9). 

Azkenaldi honetan eztabaida izan da gure artean -ko/-tako bi atzizki diren ala 

atzizkia -ko baizik ez den eta -ta- deklinabideak izen sintagmari zenbait kasutan 

harrerazten dion marka. Haranederren (eta beste askoren) "atsecabe handitan" 

(Apok. 11, 22) eta "arropa churitan" (Apok. Ill, 4) bezalako mugagabeak -ta- bere 

baitan dutenak- ikusi ondoan, ez da dudarik "bothere handitacoa" (Apok. V, 2), 

"indar handitacoa" (Apok. X, I), "bothere gucitaco" (Apok. XVI, 14) eta antzekoetan 

-ko bakarrik dela atzizkia. Apokalipsi liburuko exenpluak bakarrik eman ditut 

hemen, baina dozenaka dira horrelakoak Testamentu Berri osoan barrena. 

Sintaxian puntu bitxi gehiago aurkitzen ditugu. Dakardan sortatxo bat. Honako 

konpletiba hau Iiburu osoan bakarra dela esango nuke: 

"badaquite... Jerusalemen eraman i

J. CHRISTOREN 

Evangelio Saindua 

San Matthaeoren arauera 

I. Cap. 

1 Jesus Christo Daviden semearen eta Abrahamen semearen jenderacionearen 

liburua. 2 Abrahamec jenderatu cyuen Isaac; Isaac-ec jenderatu cyuen Jacob; 

Jacobec jenderatu cyuen Juda eta haren anayac. 3 Judac jenderatu cyituen Thamarrenganic 

Phares eta Zara; Pharesec jenderatu cyuen Esron; Esronec jenderatu cyuen 

Aram. 4 Aramec jenderatu cyuen Aminadab; Aminadabec jenderatu cyuen Naason; 

Naasonec jenderatu cyuen Salmon. 5 Salmonec jenderatu cyuen Booz Rahaben 

ganic; Boozec jenderatu cyuen Obed Ruthen ganic; Obedec jenderatu cyuen Jese eta 

Jesec jenderatu cyuen David, erregue ondoan icyan cena. 

6 David erregueac jenderatu cyuen Salomon, Uriasen emaste icyan cena ganic. 

7 Salomonec jenderatu cyuen Roboam; Roboamec jenderatu cyuen Abias; Abiasec 

jenderatu cyuen Asa. 8 Asac jenderatu cyuen Josaphat; Josaphatec jenderatu cyuen 

Joram; Joramec jenderatu l(uen Oziaz. 9 Oziazec jenderatu l(uen Joatham; Joathamec 

jenderatu cyuen Achaz; Achazec jenderatu cyuen Ezechiaz. 10 Ezechiazec jenderatu 

cyuen Manasse; Manassec jenderatu l(uen Amon; Amonec jenderatu cyuen 

Josias. 11 Josiasec jenderatu cyuen Jechonias eta hunen anayac, juduac Babyloniarat 

eramanac ic;an ciren demboratsuan. 

12 Eta Babyloniarat eramanac icyan ciren ondoan, Jechoniassec jenderatu cyuen 

Salathiel; Salathielec jenderatu cyuen Zorobabel. 13 Zorobabelec jenderatu cyuen 

Abiud; Abiudec jenderatu cyuen Eliacim; Eliacimec jenderatu cyuen Azor. 14 Azorec 

jenderatu cyuen Sadok; Sadokec jenderatu cyuen Achim; Achimec jenderatu cyuen 

Eliud. 15 Eliudec jenderatu cyuen Eleazar; Eleazarec jenderatu cyuen Mathan; Mathanec 

jenderatu cyuen Jacob. 16 Eta Jacobec jenderatu cyuen Joseph, Mariaren 

esposa, ceiiiaganic sorthu baida Jesus, Christo deitcen dena. 

17 Badire, beraz, guciz Abraham ganic Dabiden ganaco artean hamalau jenderacione; 

Daviden ganic, berriz, Babyloniarat judutarrac eramanac icyan ciren artean 

hamalau jenderacione; eta Babyloniarat eramanac icyan cirenetic Jesus Christo 

ganaco artean hamalau jenderacione. 

5

18 Bada Jesus Christoren sortcea nola 1 is;an cen: Maria haren ama esposatua 

celaric Josephequien aurkhitu cen is;orra, elkharganat citezquen baino lehenago; 

concebitu baits;uen bere sabelean Izpiritu Sainduaren berthutez. 19 Eta nola Joseph 

haren senharra justua baitcen eta ez baits;uen nahi desohoratu, secretuqui utci nahi 

is;an s;uen. 20 Baiflan gogoeta hortan cegoela, aguertu cits;ayon ametsetan Jaunaren 

aingueru bat eta erran cioen: "Joseph, Daviden Semea, ez dus;ula beldurric 

Maria s;ure emastea s;ure ganat hartceaz, ecen haren baitan sorthu dena Izpiritu 

Saindua ganic da. 21 Erdico da, bada, seme batez, ceina deithuco baidus;u Jesus, 

eeen hare Iibratuco du bere populua bere bekhatuetaric". 22 Eta hau gucia eguin 

is;an da, eompli cedints;at Jaunac prophetaz erran is;an duena: 23 Virgina batec 

eoneebituco du sabelean eta erdieo da seme batez, eeinari emanen baidiote ieena 

Emanuel; erran nahi da, Jaineoa gurequien. 24 Josephec, bada, irats;arri 2 cenean, 

eguin s;uen aingueruac manatu eioen bes;ala eta hartu s;uen berequien bere emastea, 

25 eta ez s;uen es;agutu bere seme lehenbiei jajoaz erdi eenean, eeinari eman 

baitcioen icena Jesus. 

1. Hala dio eskuizkribuak; badirudi horla edo hunla behar lukeela; Dassance-Harrietek hunela 

diote, Leizarragak bezalaxe. 

2. Ez dago garbi lehen letra zein den, e ala i; bestetan irafrarri dio; ikus Mt. V111, 25. 

6

Ill. Cap. 

1Dembora hetan, bada, ethorri ic;an een Joannes Baptista Judeaeo mortuan 

predieateerat, 2erraten c;uela: "Eguic;ue penitencia, hurbil da eeen eeruetaco erresuma. 

3 Hura da Isaiaz prophetaz aiphatua ic;an dena, erran ic;an duenean: Boz 

bat da desertuan oihuz dagoenarena: Aphain c;atc;ue Jaunaren bideae; ehuehen 

c;acitc;ue haren bidezeae". 

4Joannessee c;uen, bada, bestimenda eamelu illezeoa een eta larruzeo guerrieo 

batez een guerrieatua, eta haren janharia ciren larrepotae eta bassa estiae. 5Orduan 

heldu ciren haren ganat Jerusalem eta Judea gucia, bai eta Jordan ingurueo 

herri gucia; 6eta bathayoa errecibiteen c;uten haren ganie bere bekhatuae eonfessateen 

cituztelarie. 

7lcussiric, bada, pharisauetaric eta sadueearretaric haifiitz heldu cirela haren 

bathayorat, erran ic;an c;aroen: "Bipera sugueen easta, nore iraeatsi darotc;ue mehatehateen 

c;aituzten eolerari ihes eguiten? 8 Eguitc;ue, beraz, penitenciazeo fruitu 

behar bec;alaeoae, 9 eta beguirautc;ue eeben baitan erratetic: Abraham gue aita 

dugu. Erraten darotc;uet eeen gai dela Jaineoa harri hautarie beretarie ere sorarazteeo 

umeae Abrahami. 10 Jadan eeen haizeora arruntc;atua da arbolaren erroaren 

gaifiean. Hala, beraz, fruitu onic ekharteen ez duquen arbola gucia ic;anen da 

ebaquia eta surat arthiquia. 11 Nitaz denaz bec;anbatean, bathayateen c;aituztet 

urean penitencia eguin dec;ac;uentc;at; baifian ene ondoan ethorrico dena ni baifio 

botheretsuago da, eta ez naiz gai haren oifietacoac ekhartceco ere; hura da Izpiritu 

Sainduan eta suan bathayatuco c;aituztena, 12 ceifiac escuan baidu bere bahea eta 

garbituco du ungui bere bihitoquia; bilduco du bere bihia bere bihitoquietarat; 

lastoac ordean erreeo ditu behin ere iraungui ez daitequen su batean". 

13 Orduan Jesus ethorri ic;an een Galileatic Jordanerat Joannesen ganat, hartaz 

bathayatua ic;ateco. 14 Bainan Joannesec guibelatcen c;uen eiotsola: "Ni behar 

naiz c;utaz ic;an bathayatua eta C;U heldu c;are ene ganat?". 15 Jesusec ordean 

ihardetsi cioen: "Utz nac;ac;u orai horla eguiterat, eeen horla da eonbeni compli 

dec;agun justicia gucia". Orduan Joanesec utzi c;uen eguiterat. 16 Bathayatu cenean 

bada Jesus, ilkhi cen berehala uretic eta ordu berean c;abaldu citc;aizcon eeruac; 

icussi c;uen Jaineoaren Izpiritua jausten eela usso baten idurian eta bere gaifierat 

heldu eitc;ayoela; 17 eta horrequien batean jautsi cen boz bat cerutic cioena: 

"Horra non den ene Seme maitea, ene atseguin gucia eguiten duena". 

9

quin, bere sareen antolatcen hari cirela; eta deithu cituen. 22 Hec ere dembora 

berean bere sareac eta bere aita utciric, jarraiqui cityaizcon. 

23 Eta Jesus bacebillan Galilea gucian hequien sinagoguetan iracasten yuela 

eta predicatcen Erresumaco Evangelioa eta sendatcen cituela languidura eta eritassun 

guciac populuaren artean. 24 Eta nola haren rama barrayatu baitcen Siria 

gucian, ekhartcen ciotyaten eri ciren guciac eta languidura bai tormenta haifiitz 

suertez hartuac cirenac, deabruaz possedituac, ilhargui-aldiac cituztenac eta paralyticoac, 

eta sendatcen cituen. 25 Eta ondotic yarraizcon haifiitz jende tropela Galileatic, 

Decapolitic, Jerusalemetic, Judeatic, eta Jordanez haratagotic. 

11

ada francoqui handiagoa escriuau eta pharisauena baiiio, ez yarete sarthuco 

ceruetaco Erresuman. 

21 Aditu duyue erran cityayela lehenagocoey: Ez duyu hillen, eta norc ere 

heriotceric eguiiien baidu, mereci iyanen du condemnatua iyatea juyamenduaz. 

22 Bada nic erraten darotyuet: bere anayaren contra hassarratuco ere denac, mereci 

iyanen du condemnatua iyatea juyamenduaz. Bere anayari erraten dioenac Raca, 

mereci iyanen du condemnatua iyatea conseiIluaz. Eta erraten dioenac Erroa 7, 

merecituco du ifernuco surat condemnatua iyatea. 2.l Baldiiietariac, bada, aldarean 

yure ofrenda presentatcen duyunean, orhoitcen bayare yure anayac baduela cerbait 

yure contra, 24 utzayu han yure ofrenda aldarearen aitciiiean eta yohaz lehenic 

baquetcerat yure anayarequien eta ondoan ethorrico yare yure ofrenda eguiterat. 

25 Accorda yaite lehen bai lehen yure partidarequien, harequien bidean yareiiio, 

libra ez yaityan juyeari eta juyeac libra ez yaityan justiciaco ministreari eta presso 

emana iyan ez yaitecen. 26Erraten darotyut eguia: Ez yare ilkhico handic, non ez 

duyun pagatcen azquen cornaduraiiiocoa. 

27 Aditu duyue erran iyan cityayela lehenagocoei: Ez duyu aduIterioric eguiiien. 

28 Bada nic erraten darotyuet: Norc ere behatuco baidio emastequi bati 

haren ganaco hirrits gaixto batequien, jadan adulterioa eguin duquela bere bihotcean. 

29 Baldiiietariac yure begui escuiiiac escandalisatcen bayaitu, iraz yayu eta 

arthic urrun yU ganic; hobe duyu ecen yure membrotaric bat gaItcea, ecen ez yure 

gorphutz gucia iyan dadin arthiquia ifernurat. 30 Eta baldin yure escu escuiiiac 

scandalisatcen bayaitu, ebaqui yayu eta arthic urrun yure ganic; hobe da ecen 

yuretyat gal dadin yure membrotaric bat, ecen ez yure gorphutz gucia iyan dadin 

arthiquia ifernurat. 

31 Errana iyan da oraiiio: Norc ere utcico baiduque bere emastea, eman 

dioyala utzten duelaco escribu bat. 32 Eta nic darotyuet erraten: Norc ere utcico 

baidu bere emastea, adulterioaren casuz landan, aduIterioa eguiiiaracitcen dio; eta 

senharraz utcia den bat bere emastetyat hartcen duenac, aduIterioa eguiten duo 

33 Aditu duyue oraiiio erran iyan cityayela lehenagocoei: Ez yare goanen 

eguin duqueyun juramentuaren contra, bainan bihurtuco dioyu Jaunari juramentuz 

aguindu duyuna. 34 Eta nic darotyuet erraten: Ez deyayuela eguin juramenturic 

batere, ez ceruaz, ceren gatic Jaincoaren thronua baida, 35 ez lurraz, ceren haren 

oiiietaco alkhia baida, ez Jerusalemez, cergatic erregue handiaren hiria baida. 36 Ez 

duyu juramenturic eguiiien yure buruaz, ceren ecin yure iIIe izpi bat churiaraz edo 

beltyaraz baideyayuque. 37 Baiiian iyan bedi hunelacoa yuen hizcuntya: Bai, hala 

da; edo ez, ez da hala; ecen guehiagoco dena gaixtotic heldu da. 

38 Aditu duyue errana il;an dela: Beguia beguiaren orde, eta hortya hortyaren 

orde. 39 Bada nic erraten darotyuet: ez yaiteztela bihurri eguiten yaityuen gaixquiaz; 

aitcitic norbaitec jotcen bayaitu escuiiieco matraillan, phara dioyoyu bertcea 

7. Maiz egiten du -rh- > -rr-. ez beti ordea. Bietara datoz idatziak: erhoa eta erroa: erhia eta 

erria. eta abar. 

13

ere. 40 Eta l(urequien haucitan hari nahi duenari eta arroba eraman nahi dautl(unari 

8, utz diol(Ol(u l(ure eapa ere. 41Eta nihore bortehatu nahi bal(aitu harequien 

goaterat milia pausu, l(ohazeo bertee bi milia pausu ere. 42 Galdeteen darotl(unari 

emol(u, eta ez diol(ol(ula ihes eguin prestamuz galde eguin nahi darotl(unari. 

43 Aditu dUl;:ue errana il(an dela: Maitatueo dUl(u l(ure lagun proximoa eta 

higuindueo dUl(u l(ure etsaya. 44 Eta nie darotl(uet erraten: Maita l(atcitl(ue l(uen 

etsayae; eguiol(ue ungui higuin l(aituztenei eta eguil(ue othoitz perseeutateen l(aituztenentl(at 

eta gaixqui l(arabiltl(atenentl(at, 45 il(an l(aiteztentl(at l(uen Aita eeruetan 

denaren umeae, eeifiee a1teharazten baidu bere iguzquia onen eta gaixtoen 

gaifiean eta erorarazten uria justuen eta injustuen gaifieral. 46 Eeen maitateen 

baditutl(ue ehoilqui l(uee maitateen l(aituztenae, eer esquer il(anen dUl(ue? Publieanoee 

ere ez dute hori eguiten? 47 Eta l(uen lagunei baicen agur eguiten ez 

badiol(ue, eer eguiten dUl(ue hortan berteee baifio guehiago? Paganoee ez baidute 

nasqui hori eguiten? 48 Il(an l(aitezte beraz perfet, l(uen Aita eeruetaeoa perfet den 

bel(ala. 

14 

8. Dautrunari dio hemen, baina darotrunari bitan bi bertsotxo beherago (42.).

VII. Cap. 

1 Ez dec;ac;uela juya, juyatuac ic;an ez c;aiteztentc;at. 2 Cer ere juyamenduz 

juyatuco baiditutc;ueque bertceac, juyamendu beraz ic;anen c;arete c;uec ere juyatuac; 

eta cer ere neurri eguin baidioquec;ue bertcei, eta neurri bera eguinen c;aitc;ue 

c;uei ere. 3 Cergatic icusten othe dUC;u fitsa c;ure anayaren beguian, eta ez baiduc;u 

icusten lac;a c;eurean? 4 Edo nola erraten dioquec;u c;ure anayari: utz nac;ac;u khen 

diec;ac;udan fits bat beguitic, laz bat ceronec duc;ularic c;ure beguian? 5 Hypocrita, 

khen c;ac;u lehenic lac;a c;ure beguitic eta orduan icussico duquec;u nola khen fitsa 

c;ure anayaren beguitic. 

6 Beguira duc;ula gauc;a sainduac oc;arrei ematetic, eta ez detc;atc;ula etcha c;ure 

perlac urdeen aitcifierat, beldurrez ostica detc;aten eta c;ure contra oldarturic c;athica 

ez c;aitc;aten. 

7 Galde c;ac;ue eta emanen c;aitc;ue; bilha c;ac;ue eta aurkhituco duc;ue; jo 

c;ac;ue athea eta idequico c;aitc;ue. 8 Ecen galdetcen duen guciac ic;aten du eta 

bilhatcen duenac aurkhitcen du eta athea jotcen duenari idequico c;ayo. 9 Eta cein 

da ere c;uen artean guic;ona, bere semeac oguia galdetcen badio, harri bat emanen 

dioquena? 10 Edo galdetcen badio arraifia, emanen othe dioque suguea? 11 Baldifietariac 

bada c;uec, gaitxtoac c;aretelaric, badaquic;ue gauc;a onen ematen c;uen 

umeei, cembatenaz hobequi c;uen Aita ceruetan denac emanen bide darozte eguiazco 

gauc;a onac galdetcen diotc;atenei? 12 Cer ere, beraz, nahi baidUl;ue eguin 

diec;ac;uen 9 c;uei guic;onec, eta hec guciac eguin diotc;atc;ue c;uec ere hei; hortan 

dauntc;a ecen leguea eta prophetac. 

13 Sar c;aitezte athe hertsitic, ceren athe largoa eta bide largoa baida galtcerat 

daramana, eta haifiitc;ac dire hartan sartcen direnac. 14 Ala chumea baida athea 

eta hertsia bidea bicitcerat daramana, eta gutiac baidira hura aurkhitcen dutenac. 

15 Beguira c;aitezte profeta falsoetaric, ceifiac ethortcen baitc;aizquitc;ue ardien 

larruz bestituac, eta bamean baidire otxo arrapatc;ailleac. 16 Ec;agutuco ditutc;ue 

bere fruituetaric. Bill othe daitezque elhorrietaric mahatsac edo laharretaric ficoac? 

17 Hala, ona den arbola guciac ekhartcen ditu fruitu onac eta gaitxtoa den arbola 

guciac fruitu gaitxtoac ditu ekhartcen. 18 Arbola onac ecin ekhar detc;aque fruitu 

gaixtoac eta arbola gaixtoac ecin ekhar detc;aque fruitu onac. 19 Fruitu onac ez 

dakharzqueten arbola guciac ebaquiac ic;anen dire eta surat arthiquiac. 20 Ec;agutuco 

ditutc;ue, beraz, bere fruituetaric. 

9. Ez dakit ez ote lukeen dierarueten behar: ik. Le. VI, 31. 

17

2\ "Jauna, Jauna" oihuz darozquidanae ez dire hargatie sarthuco guciae eeruetaeo 

Erresuman; baiiian nore ere eguiten baidu ene Aita eeruetan denaren borondatea, 

eta hura sarthueo da eeruetaeo Erresuman. 22 Haiiiiteee erranen darotet 

egun hartan: Jauna, Jauna, ez ditugu gue l(ure ieenean eguin profeeiae, khassatu 

deabruae eta eguin haiiiitz miraeuillu? 23 Eta nie orduan declaratueo daroet: Egundaiiio 

ez l(aituztet el(agutu; l(ohazte ene ganie, gaitxtaqueriaeo languilleae. 

24 Nore ere, bada, entl(uten baiditu ene hitz haue eta obretan ematen, eta 

hura il(anen da guil(on l(uhur baten pare, eeiiiee bastitu baiduque bere etchea 

harriaren gaiiiean. 25 Eta abiatu il(an denean uria, ethorri direnean ibayae, altehatu 

direnean haieeae eta egoxi 10 direnean etehe haren contra, ez da erori il(an 

etchea, eeren fundatua baiteen harriaren gaiiiean. 26 Eta nore 11 aditeen baiditu 

ene hitz haue eta ez eguiten, eta hura il(anen da guil(on erho baten pare, eeiiiae 

bastitu baiduque bere etehea harearen gaiiiean. 27 Eta erori il(an denean uria, 

abiatu direnean ibayae, altehatu direnean haieeae eta jautsi direnean etehe haren 

gaiiierat, erori il(an da etehea eta handia ere il(an da haren erorieoa". 

28 Akhabatu l(uenean, bada, Jesusee solhas hori, miretsiae eeudeeen populuae 

haren dotrinaren gaiiiean; 29 hari citl(ayen eeen iraeasten bothere il(anez bel(ala, 

eta ez hequien eseriuau eta pharisauae bel(ala. 

10. Hala dago idatzirik, nahiz bi bertsotxo beherago (27) jou/si dioen eta bestea berriz ego/zi 

idatzi ohi duen (ik. Mt. VIII, \2). 

11. Hi bertsotxo gorago (24.) esanarekin alderatuz gero, hemen ere falta dela esan behar. 

18

VIII. Cap. 

1Jesus, bada, jautsi cenean menditic, jende tropa haifiitz jarraiqui citc;aizcon, 

2 eta lepradun batec ethorriric, adoratcen c;uen ciotsola: "Jauna, nahi baduc;u garbi 

nac;ac;uque". 3 Eta Jesusec escua hedaturic uquitu c;uen ciotsola: "Nahi dut, ic;an 

c;aite garbitua". Eta ordu berean garbitua ic;an cen haren lepra. 4 Eta erran cioen 

Jesusec: "Beguirautc;u nihori erratetic; baifian c;ohaz, aguer c;aquizco aphec;ari eta 

offrenda c;ac;u horlaco ordutaco Moisec exlegitu 12 ic;an duena, hori balia daquioten 

lekhucotasuntc;at". 

5 Jesus sarthu cenean bada Capharnaumen, ehun guic;onen capitain bat ethorri 

citc;ayoen othoizten c;uela, 6 eta erraten cioela: "Jauna, ene sehia etchean 

dagot ohatua eta paralysyaz hartua eta soffritcen du handizqui". 7 Jesusec erran 

cioen: "Ethorrico naiz eta sendatuco dut". 8 Baifian capitain harc ihardetsi ic;an 

cioen: "Jauna, ez naiz ni gai C;U ene etchean sar c;aitecen; baifian errac;u choilqui 

hitz bat eta sendatua ic;anen da ene sehia; 9 ecen ni ere guic;on bat naiz bertceren 

manuaren azpian ec;arria, soldaduac neure azpico ditudana; eta erran dioc;adan bati, 

18 Icusiric, bada, Jesusec jende aralde hainitz bere inguruan, manatu ((aroen 

bere dizcipuluei iragan ce((atela lacuaren bertce alderat. 19 Orduan escribau bat 

hurbildu cit((ayoen eta erran cioen: "Naussia, jarraiquico nat((3it((u ((ohacen toqui 

gucietarat". 20 Eta Jesusee ihardetsi i((an cioen: "Aeheriee badituzte bere eilhoac 

15 eta aireeo hegaztiiiec ohatceac; baiiian Gui((onaren Semeac ez du non 

burua pausa". 21 Bere dizcipuluetarie bertee batec erran cioen: "Jauna, permeti 

die((ada((u lehenie nohan ene aita ehorzterat". 22 Baiiian Jesusee erran cioen: 

"Jarraiq ((3quizquit niri eta utzcit((u hiIlac bere hillen ehortztera". 

23 Eta sarthu cen bareuan bere dizeipuluae berequien cituela. 24 Eta berehala 

itsasoa handitu cen halaeo maneraz, non uhiiiee estaIteen bait((uten bareua; eta 

orduan hura 10 cegoen. 25 Dizeipuluae, bada, hurbildu eit((aizeon eta irat((arri 

((uten, erraten ciotela: "Jauna, salba gait((at((u; galteen hari gare". 26 Jesusee ihardetsi 

((aroen: "Cergatie iciteen ((arete, gui((on fede aphurretaeoae?". Eta dembora 

berean jaiquirie, manatu ((aroen haieei eta itsasoari, eta eguin cen ealma handi 

bat. 270rduan jarri ciren espantituae han ciren gui((onac erraten ((utela: "Nor 

othe diteque hau, haiceec eta itsasoac obeditcen baidute?". 

28 Iragan eenean Jesus itsasoaren bertee alderat Gerassendarren herrirat, 

ethorri cit((aizcon aitciiierat bi gui((on possedituae, thombetarie i1khiae, eta hain 

furiosae, non ez baiteen nihor ausartateen bide hartariC iragaterat. 29 Eta hassi 

cit((aizeon oihuz erraten ciotela: "Cer dohat((u ((uri gutaz, Jesus Jaincoaren Semea, 

dembora baiiio lehen ethorri bait((are gure tormentateerat?". 30 Cen, bada, hetaric 

ez urrun urdalde handi bat bazcan ((audeeenae; 31 eta deabruee othoizten ((uten 

ciotsotela: "Baldin hemendic khasateen bagaitut((u, igor gait((3t((u urdalde hortarat". 

32 Erran ((aroen: "C;ohazte". Eta hee i1khiric goan ciren urde aldetarat; dembora 

berean tropela hura gucia abiatu cen lausterrez itsasoan behera eta itho ciren 

urean. 33 Orduan urde-((aiiiae goan eiren ihessi eta hirirat ethorriric condatu cituzten 

horiee gueiac eta deabruez possedituac cirenei guerthatu cit((3yena ere. 34 Dembora 

berean hiri gucia i1khi cit((ayoen Jesusi aitcinerat eta icussi ((utenean, othoiztu 

((uten aldara eedin hequien basterretaric. 

20 

15. Ikus chillotic ere: Mt. XIX, 24.

x. Cap. 

1 Orduan Jesusec deithuric bere hamabi dizcipuluac, eman yaroen bothere 

izpiritu lohien gaifiean hequien cassatceco, bai eta languidura eta errassun gucien 

sendatceco. 

2 Hamabi Apostoluen icenac, bada, hauc dire: lehenbicicoa Simon, ceina 

deithcen baida Piarres, eta Andres haren anaya, 3 Jacobe Zebedearena eta Joannes 

haren anaya, Philipe eta Bartholome, Thomas eta Mathieu publicanoa, Jacobe 

Alphearena et(a) Thaddee, 4 Simon Canaangoa et(a) Judas Iscariotes, ceifiac traditu 

ere baityuen. 

5 Hamabi horiec igorri cituen Jesusec, meyu hauc emanic eta erranic: "Ez 

yohaztela gentilletaco alderat eta ez yaiteztela sar Samaritanoen hirietan. 6 Aitcitic 

yohazte lehenago Israelgo etcheco ardi galduetarat. 7 Eta goaten yareten lekhuetan 

predica yayue erraten duyuela: Hurbildu da ceruetaco Erresuma. 8 Eriac senda 

yatyue, hillac bitz yatyue, lepradunac garbi yatyue, deabruac khassa yatyue. 

Dohainic eman yaityuena dohainic emayue. 9 Ez duyuela guraric iyateco urreric, 

ez cilharric, ez diruric yuen carpetan, 10 ez yakhuric bidecotz, ez bigarren aldagarriric, 

ez yapataric, ez makhillaric; mereci du ecen languilleac bere jana. 

11 Cein ere hirietan, bada, edo herrietan sarthuco baityarete, informa yaitezte 

nor ditequen han gai yuen errecibitceco; eta egon yaitezte han, goan behar yaitezqueten 

artean. 12 Etchean sartcean ordean, eguiyue agur erranic: Baquea dela 

etche huntan. 13 Etche hare mereciteen badu, ethorrico da yuen baquea haren 

gainerat; eta merecient ez bada, yuen baquea bihurtuco da yuen ganat. 14 Eta 

norbaitec errecibitu nahi ez yaituztenean eta yuen hityac aditu nahi ez dituenean, 

etchetic edo hiritic ilkhityearequien batean, iharros yayue yuen oifietaco herrautsa. 

15 Erraten darotyuet eguia: juyamenduco egunean Sodomaco eta Gomorrhaco 

lurrari baifio gutiago barkhatuco yayo hiri hari. 

16 Horra non igortcen yaituztedan ardi batyu beyala otsoen arterat. Iyan 

yaitezte, beraz, prudent sugueac beyala eta simple ussoac beyala. 17 Baifian beguira 

yaitezte guiyonetaric. Eramanen yaituzte ecen bere batyarretarat eta ayotaracico 

yaituzte bere sinagoguetan. 18 Eramanac iyanen yarete ene ariaz gobernadoreen 

eta erregueen aitcinerat, lekhucotassuntyat baliatceco hei eta nacionei. 19 Eyartcen 

yaituztenean, bada, hequien escuetan, ez yaiteztela gogoetan jar, nola edo cer 

erranen dioyuen; emanen yaityue ecen orduan berean hei cer erran. 20 Ez yarete 

ecen yuec mintyo yaretenac, baifian yuen Aitaren Izpiritua daiteque yuen baitan 

mintyo dena. 21 Libratuco du, bada, anayac anaya heriotcerat eta aitac semea, eta 

altchatueo dire umeac burassoen contra eta hillaracico dituzte; 22 eta gaitxesiac 

23

ic;anen c;arete guic;onez ene icenaren gatie; baifian nore ere iraunen baidu akhabantc;araifio, 

eta hura ic;anen da salbatua. 23 Noiz ere, bada, perseeutatueo baitc;aituzte 

hiri batean, c;ohazte ihessi bertee batetarat. Erraten darotc;uet eguia: Ez duc;ue 

akhabatuco Israelgo hiri guciae iraeasteaz, Guic;onaren Semea ethor daitequen 

arteraifio. 

24Dizeipulua ez da equi naussiaz gorago eta sehia bere jaunaz gorago. 25 Asqui 

da dizeipuluarentc;at ic;atea bere naussia bec;ala eta sehiarentc;at ic;atea bere 

jauna bec;a1a. Baldin familiaeo aita deithu ic;an badute Beelzebuth, c;enbatenaz 

guehiago desohoratueo bide dituzte haren sehiae? 

lUi Ez c;areten, beraz, hequien beldur; deusere eeen ez da estalirie aguertu 

behareo ez duenie; deusere gorderie ec;agutua ic;an behar ez duenie. 27 Nie i1humbean 

erraten darotc;uedana errac;ue c;uee arguitan eta orai beharrirat erraten c;aitc;uena 

prediea c;ac;ue etehe gaifietan. 28 Ez duc;uela beldurrie gorphutc;a hilteen 

dutenez eta arima ecin hill dec;aquetenez; baifian c;areten beldur hobequi bai arima 

eta bai gorputc;a ifernuan galaraz detc;aquenaz. 29 Ez da eguia bi garrayo eornadu 

batean salteen direla? Eta hala ere hetaric batere ez da erorteen lurraren gaifierat 

c;uen Aitaren nahia gabe. 30 Bada c;uen burueo iIIeae ere guciae eondatuae dire. 

31 Eta hala, ez duc;uela beldurrie; hainitz etehe-ehorie baifio guehiago duc;ue balio. 

32 Nore ere, beraz, ni ec;agutueo bainau guic;onen aitcifiean, nie ere hura 

ec;agutueo dut ene Aita eeruetan denaren aitcinean. 33 Eta nore ere nitaz ukhatuco 

baidu guic;onen aitcifiean, nie ere hura arnegatueo dut ene Aita eeruetan 

denaren aiteifiean. 

34 Ez dec;ac;uela uste ic;an ethorri ic;an naicela bakea ekharteerat lurrerat; ez 

naiz ethorri ic;an baquea 17 ekharteerat, aiteitic bai ezpata ekhartcerat. 35 Ethorri 

ic;an naiz eeen separateerat guic;ona bere aita ganie eta neseateha bere ama ganic 

eta erraifla bere amaguiflarraua ganic. 36 Eta guic;onae bere etehean dituen jendeae 

ditezque haren etsayae. 37 Nore ere maiteago baidu bere aita edo bere ama 

ni baifio, eta haina ez da ona enetc;at; eta nore 18 maiteago baidu bere semea edo 

bere alaba ni baifio, haifla ez da gai enetc;at. 38 Bere guruteea harteen ez duena 

eta niri seguiteen 19 ez c;aitana ez da on enetc;at. 39 Nore ere beguirateen baidu 

bere bicia, eta hare galdueo du; eta nore ere galdueo baiduque bere bicia ene 

amorea gatie, eta hare du aurkhitueo. 40 Nore ere c;uee harteen baitc;aituzte, eta 

hare ni harteen nau; eta ni harteen nauenae harteen du ni igorri nauena. 41 Profeta 

bat erreeibiteen duenae profetaren icenean, ic;anen du profetaren saria; eta justu 

bat erreeibiteen duenaejustuaren ieenean, ic;anen du justuaren saria. 42 Eta nore 

ere emanen baidio ehumeen hautarie bati beyra bat ur hotz ehoilqui, ene dizcipulua 

delaeoan, erraten darotc;uet eguia: Ez du galdueo bere pena". 

17. Bakea eta baquea elkarren ondoan. 

18. Hemen ere (ik. VII, 26) ere idaztea ahaztu zaiola esan behar. Ikus bestela bertsotxo honen 

beronen hasiera. 

19. Ez dago garbi zer idatzi duen: seKuilcen ongi letorke pasartearekin, baina nor-nori adizki 

horrek (niri... failana) atzera eragiten digu. Ikus lehen, izan ere, seKui nafafu (IX, 9). 

24

eta hautspean. 22 Hargatic darotlYuet erraten: Juyamenduco egunean Tyr eta Sidon 

ez direla hain garraxqui tratatuac ilYanen nola lYuec. 23 Eta hi, Capharnaum: bethi 

haiz, bada, ceruraiiio altchatuco? Ifernuraiiio beheratua ilYanen haiz; ceren Sodoman 

eguin ilYan balire hi baitan eguin ilYan diren miracuilluac, benturaz osso 

iganen baitcen egungo eguneraiiio. 24 Hargatic darotlYuet erraten, juyamenduco 

egunean ez dela hain garraxqui ilYanen tratatua Sodomaco herria nola hi". 

25 Dembora hartan Jesusec erran cituen hitz hauc: "Esquerrac darozquitlYut, 

ene Aita, ceruaren eta lurraren Jauna, ceren estali diotlYotlYuten hauc munduco 

lYuhurrei eta prudentei eta eracutsi diotlYotlYuten simpleei eta chumeei. 26 Baiqui, 

ene Aita; hori heldu da, ceren horla nahi ilYan baidulYu. 27 Ene Aitac niri eman 

darozquit gaulYa guciac; eta nihorc ez du elYagutcen Semea Aitac baicen, eta nihorc 

ez du elYagutcen Aita Semeac baicen eta Semeac eracutsi ilYan nahi dioenac baicen. 

28 C;::atozte ene ganat enconiatuac eta cargatuac lYareten guciac, eta nic descantsatuco 

lYaituztet. 29 Har lYalYue ene ustarria ceuen gaiiierat eta ikhas lYalYue ene 

ganic manso eta humill naicela bihotlYez eta aurkhituco dUlYue lYuen arimen sossegua. 

30 Ene ustarria estia da ecen eta ene carga ariiia". 

26

23 Eta populu gucia jarri cen espantitua, eta cioten: "Ez othe da hau Daviden 

Semea?". 24 Baifian pharisauec hori adituric erran yuten: "Hunec ez ditu deabruac 

khentcen Beelzebut deabruen princearen berthutez baicen". 25 Jesusec, 

bada, eyaguturic hequien gogoramenduac, errsn iyan yaroen: "Bera beraren contra 

partitua ditequen erresuma gucia iraulia iyanen da eta bera beraren contra partitua 

ditequen hiriac edo etcheac ecin iraunen duo 26 Baldin Satanec Satan khentcen 

badu, bere contra partitua da; nola, bada, iraunen du haren erresumac? 27 Eta 

baldifi nic Beezebuten 20 berthutez khentcen baditut deabruac, yuen umeec noren 

berthutez dituzte khentcen? Horren gatic, bada, i/i=anen dire hec berac yuen juye. 

28 Baldifietariac ordean nic Jaincoaren izpirituaz khentcen baditut deabruac, beraz 

yuetaraino heldu iyan da Jaincoaren Erresuma. 29 Baifian nola sar ahal daiteque 

nihor borthityaren etchean eta eraman ahal detyaque haren armac eta haren 

gau/i=ac, non ez duen lehenic amarratcen borthit/i=a, guero ondoan arrobatceco 

haren etchea? 30 Enequien ez dena ene contra daiteque eta enequien biltcen ez 

duena barrayatcen hari da. 

31 Hargatic darot/i=uet erraten: Cer nahi den bekhatu eta blasphemio barkhatua 

iyanen /i=aye gui/i=onei, baifian Izpiritu Sainduaren contraco blasphemioa ez /i=aye 

barkhatuco. 32 Nor nahi mint/i=atu ditequen Gui/i=onaren Semearen contra barkhatuco 

/i=ayo; bainan baldin nihor mint/i=atu bada Izpiritu Sainduaren contra, ez yayo 

barkhatuco ez mende huntan eta ez ethorquiyuneco mendean. 33 Edo erra/i=ue 

arbola bat ona dela eta haren fruitua ere ona dela, edo errayue arbola gaixtoa dela 

eta haren fruitua ere gaixtoa dela; ecen fruitutic e/i=agutcen da arbola. 34 Bipera 

casta, nola erran ahal det/i=aquet/i=ue gauya onac cebonec gaixtoac yareten demboran? 

Bihot

natuco; ceren hura ethorri icyatu baida lurraren bertce basterretic Salomonen 

cyuhurtcia aditcerat; eta bizquitartean Salomon baiiio guehiagocoa hemen da. 

43 Izpiritu lohia ilkhia ditequenean guicyon baten ganic, badoha lekhu agorretarat 

descantsu bilha dabillala eta ez du aurkhitcen. 44 Orduan erraten du: Bihurtueo 

naiz neure eteherat, eeiiietaric ilkhi icyan bainaiz. Eta ethorriric eaussiteen du 

hutsa, garbitua eta antolatua. 45 Dembora berean badoha, hartcen ditu berequien 

bertee cyazpi izpiritu bera baiiio gaixtoagoac eta sarthurie guelditcen dire han; eta 

guicyon haren azqueneeo estatua gaixtoagoa diteque are lehenbicieoa baiiio. Horla 

guerthatuco cyayo arracya gaixto huni ere". 

46 Oraiiio populuari mintcyo citcyayoela, ethorriric haren ama eta haren anayac, 

campoan cyeudecen harequien mintcyatu nahiac 22. 47 Erran icyan cioen bada norbaitec: 

"Horra non daudecen campoan cyure ama eta cyure anayac cyure galdez". 48 Baiiian 

hori erraten cioenari ihardetsi icyan cioen eta erran: "Nor da ene ama et(a) nor 

dire ene anayac?". 49 Eta hedaturic bere eseua bere dizcipuluetarat: "Huna", 

diotsa, "ene ama eta ene anayac. 50 Nore ere ecen eguiten baidu ene Aita 

ceruetan denaren borondatea, hura diteque ene anaya, ene arreba eta ene ama". 

22. Ezin jakin hori dioen ala nahiaz. Ikus ordea Le. VIII, 20; XXIII, 8. 

29

ditu Guil;onaren Semeac bere aingueruac eta bilduco dituzte haren Erresumatic 

scandala emaille guciac eta gaixtaqueria eguiten duten guciac. 42 Eta egotzico 

dituzte suzco laberat; han il;anen dire nigarrac eta hortz carrascac. 43 Orduan 

justuec distiatuco dute iguzquiac bel;ala bere Aitaren Erressuman. Beharriac dituenac 

aditceco, adi del;ala. 

44 Ceruetaco Erresumac iduri du thresor bat landa batean gordea dena; hura 

aurkhitu duen guil;onac gordetcen du eta, hartaz duen bozcarioarequien badoha, 

dituen guciac saltcen ditu eta erosten du landa hura. 

45 Ceruetaco Erresumac iduri du oraifio guil;on bat tratuan hari dena eta 

perla ederren bilha dabillana. 46 Aurkhituric, bada, perla bat balio handitacoa, 

goan cen saltcerat cituen guciac eta erossi il;an I;uen perla hura. 

47 Ceruetaco Erresuma oraifio, itsasoan arthiquitcen den sare baten pare da, 

ceifiac arrain suerte gucietaric hartcen baidu. 48 Bethea ditequenean, thiratcen 

dute arrantl;alec uraren basterrerat eta, han jarriric, berezten dituzte eta ematen 

onac otharretan eta etchatcen gaixtoac camporat. 49 Hori guerthatuco da mendeen 

akhabantl;an; i1khico dire aingueruac eta aldaratuco dituzte gaixtoac justuen 

artetic. 50 Eta arthiquico dituzte suzco laberat; han il;anen dire nigarrac eta 

hortzcarrascac. 

51 Comprenitu ditutl;ue hauc guciac?". Erran cioten hec: "Bai, Jauna". 52 Harc 

berriz erran I;aroen: "Hargatic, bada, scribau ceruetaco Erresuman jaquintsun den 

gucia, familiaco aita baten pare da, ceifiec atheratcen baiditu bere thresoretic gaul;a 

berriac eta I;aharrac". 

53 Eta akhabatu cituenean Jesusec parabola horiec, goan cen handic. 54 Eta 

ethorriri.c bere herrirat iracasten I;aroen bere sinagoguetan, halaco maneraz non 

miretsiric erraten baitl;uten: "Nondic othe ditu hunec I;uhurtcia hori eta miracuillu 

horiec? 55 Hau ez da harotz baten semea? Hunen ama ez da Maria deitcen eta 

hunen anayac, Jacobe, Joseph, Simon eta Juda? 56 Eta hunen arrebac ez dire 

guciac gure artean? Non 26 ditu, beraz, hunec horiec guciac?". 57 Eta scandalisatcen 

ciren haren sujetean. Baifian Jesusec erran il;an yaroen: "Ez da profeta bat 

ohoreric gabe bere herrian baicen eta bere etchean baicen". 58 Eta ez I;uen eguin 

han miracuillu hainitcic, hequien sinhets-gogortassuna cela causa. 

26. Ez ote luke Nondic behar? Vulgatak ere Unde dio. Ikus, gainera, bi bertsotxo gorago: Nondic 

olhe dilu... ? Leizarragak ere "Nondic bada...?". 

32

XIV. Cap. 

I Dembora hartan aditu ((uen Herodes tetrarehae Jesusen fama, 2eta erran 

((aroen bere officialeei: "Hori equi Joannes Baptista da; hura biztu diteque hilletarie; 

hargatic miraeuilluae eguiten dire haren eseuz". 3 Herodesee eeen, harraraeirie 

Joannes, esteearaei ((uen eta e((arraraei presondeguian, Herodias bere anayaren 

emastea gatic. 4Joannesee erraten cioen: "Ez ((ait((u eilhegui emaste hori i((atea". 

5 Eta hilaraci nahi bait((uen Herodessee, populuaren beldurteen 27, eergatie 

profeta batent((at bait((edueaten. 6Herodessen sor egunean, bada, dant((atu i((an 

een Herodiasen alaba gorthearen erdian eta agradatu eit((ayoen Herodesi, 7halaeo 

moldez, non juramenturequien aguindu baitcioen emanen cioela galde cio((oquen 

gucia. 8Eta hare, aiteinetie bere amae iraeatsi cioen be((ala: "Inda((u", diotsa, 

"hemen berean plat batean Joannes Baptistaren burua". 9Tristatu i((an een erregue 

galde hortaz, baifian hala ere, eguin i((an ((uen juramentua gatie eta mahaifiean 

harequien cirenen gatie manatu ((uen eman eequioela. 10Igorri cituen dembora 

berean Joannes Baptistari presondeguian burua ebaquiteerat. II Ekharri cioten 

haren burua plat batean eta eman eioten neseateha hari eta hare eraman cioen 

bere amari. 12 Haren dizcipuluae ethorririe guero, hartu ((uten haren gorphut((a 

eta ehortei ((uten eta ethorri ciren Jesusi erraterat. 

13 Aditu ((uenean hori, goan een Jesus handie bareu batean, aldaratu nahiz 

lekhu desertu batetarat, eta populuae hori jaquin ((uenean, jarraiqui cit((aizcon 

oifiez hainitz hirietarie. 14 Bareutie i1khiteean, icussi ((uen jende bilduma handi 

bat, urricaldu cit((aizeon eta sendatu cituen hequien eriae. 15 Arratsa ethorri eenean, 

ethorri cit((aizeon bere dizcipuluae erraterat: "Lekhu mortu bat da hau eta muga 

jaucia ere da; igorracit((u jendeae, dohaeen herrietarat eta eros de((aten jateeo behar 

dutena". 16 Baifian Jesusee erran ((aroen: "Ez da mengoaric dohaeen; emo((ue 

((uee jaterat". 17Ihardetsi i((an eioten hee: "Ez ditugu hemen bortz ogui eta bi 

arrain baieen". 18 Erran ((aroen: "Ekhar diet((adat((ue niri hee hunat". 19 Eta 

jende tropela hei manaturie jar citeeela belharraren gainean, hartu cituen bortz 

oguiae eta bi arraifiae eta, altehaturie beguiae eerurat, benedieatu cituen eta ((athituric 

oguiae eman ((iot((aten 28 dizcipuluei et(a) dizcipuluee jende hei. 20 Jan ((uten 

27. Hernen eta bestetan (ik. Mc. VI, 20) be/dur cen eta antzekoak horrela ernaten ditu. 

28. Oso Hun da zer dioen hernen, lehen idatziaren gainean berridatzi baitu; baina ikus beherago 

(Mt. XIV, 35), nahiz bata 'hark haiei' den eta bestea 'haiek hari'. Ikus ere XV, 36 ('hark haiei'); eta oso 

adizki desberdina duen XXVll, 3 (razcoten). 

33

guciec eta asse ciren eta altchatu cituzten gaifieracoetaric hamabi sasqui puscaz 

betheac. 21 Bada jan ilran l(utenen nombrea cen bortz milia guil(onetacoa, emasteez 

eta haur chumeez landan. 

22 Handic berehala hertchatu cituen Jesusec bere dizcipuluac barcu batetarat 

igaterat eta hura baifio lehenago iragaterat uraren bertce bazterrerat, populua igor 

cel(aquen bizquitartean. 23 Eta populua igorri l(uen ondoan, igan cen mendi batetarat 

bera bakharric othoitcean egoterat eta, arratsa ethorri cenean, berbera cen 

han bakharric. 

24 Barcua bizquitartean itsasoaren erdian tiraifiez cehatua cebillan, ecen haicea 

contra l(uten. 25 Baifian gauazco laurgarren goardian ethorri citl(ayen Jesus 

uraren gaifiean cebillala. 26 Eta icusi l(utenean uraren gaifiean cebillala, altaratu 

ciren eta erran l(uten: "Fantasma diteque". Eta icialduraren podorez hassi ciren 

oihuz. 27 Berehala Jesus mintl(atu citl(ayen eta erran l(aroen: "Dul(uen fidantcia; 

ni naiz; ez l(aiteztela ici". 211 Piarresec ihardetsi cioen eta erran: "Jauna, baldin l(u 

bal(are, mana l(al(u ethor nadin l(ure ganat uraren gaifiean". 29 Jesusec erran 

cioen: "C;ato". Eta Piarres barcutic jautsiric, abiatu cen uraren gaifiean Jesusen 

ganat goateco. 30 Baifian icusiric haice borthitl(a cela, icitu cen eta, hassi baitcen 

ondorat goaten, eguin cioen oihu eta erran: "Jauna, salba nal(al(u". 31 Eta berehala 

Jesusec escua hedaturic hartu l(uen eta erran cioen: "Guil(on fede gutitacoa, 

cergatic jarri ere haiz dudatan?". 32 Eta igan cirenean barcurat, guelditu cen 

haicea. 33 Barcuan cirenac, bada, hurbildu citl(aizcon eta adoratu l(uten, erraten 

ciotela: "Eguiazqui Jaincoaren Semea l(are". 

34 Eta uraren bertce alderat iraganic, ethorri il(an ciren Genesargo lurrerat. 

35 El(agutu l(utenean lekhu hartaco guil(onec, gastiatu l(uten inguru hartaco herri 

gucietarat eta ekharri ciotl(aten eri guciac, 36 othoizten l(utelaric, utz ciol(oten bere 

arrobaren pertalac bederen uquitcerat; eta uquitu cituzten guciac sendatuac il(an 

ciren. 

34

xv. Cap. 

I Orduan hurbildu citc;aizcon Jerusalemetic heldu ciren scrivau eta pharisau 

batc;u eta erran cioten: 2"Cergatic c;ure dizcipuluac dohaz c;aharren tradieionearen 

contra, ez dituzte ecen escuac garbitcen jateracoan?". 3 Ihardetsi c;aroen harc 

eta erran: "Cergatic c;ohazte cebonec Jaincoaren manuaren contra, c;uen tradicionea 

seguitcea gatic? Ecen Jaincoac erran ic;an du eta manatu: 40hora c;atcitc;u 

c;ure aita eta ama; eta oraifio: Bere aitari edo amari hitz gaixtoae erraten diotc;ana, 

ic;an dadillala heriotcez punitua. 5 Eta c;uec aitcitic dioc;ue: Norc ere erranen 

baidio bere aitari edo amari: Nic Jaincoari offrendatcen diodan gucia c;uen probetchuco 

diteque, 6egon ahal daiteque haifia bere aita edo ama lagundu gabe. Eta 

manera hortan ezeztatcen duc;ue Jaincoaren manamendua, c;aharrec uteiricaco 

errana dela causa. 7 Hypocritac, ala ungui pensatu ic;an baidu c;uetaz Isaiasec 

erran ic;an duenean: 8Populu hunec ezpainez ohoratcen nau; hauquien bihotc;a 

ordean urrun da ene ganic, 9 bada alferric ohoratcen naute, guic;onen doctrinac 

eta ordenuac iracazten dituztenean". 

10 Eta deithuric bere ganat populua, erran c;aroen: "Adi c;ac;:ue hau eta har 

c;:ac;:ue ungui. II Ez du ahoan sartcen denac lic;unteen guic;:ona, baifian ahotic 

i1khiltcen 29 denac lohitcen du guic;:ona". 120rduan hurbildu citc;:aizcon bere dizcipuluac 

eta erran cioten: "Badaquic;:u pharisauac hitz hori adituric seandalisatu 

direla?". I3 Baifian harc ihardetsi c;aroen eta erran: "Ene Aita ceruetaeoac landatu 

ez duquen landare gucia erroetaric atheratua icanen da. 14 Utc;:atc;ue horiec, itsuae 

dire eta itsuen guidariac; bada itsu batec guidatcen badu bertce bat, biac erorteen 

dire hosifiean". 

15 Piarresec hitc;:a harturic, erran ic;:an cioen: "Explica diec;:aguc;:u parabola 

hori". 16 Jesusec ihardetsi cioen: "Oraifio c;uec ere adimendu gabe c;arete? 17 Ez 

duc;:ue comprenitcen ahoan sartcen den gucia sabelerat dohala eta secretetarat 30 

etchatcen dela? 18 Baifian ahotic i1khitcen direnae bihotcetic heldu dire eta hee 

lohitcen dute guic;:ona. 19 Bihotcetic heldu dire ecen gogoeta' gaixtoae, guic;:on 

hiltceac, adulterioac, lohiqueriac, ebascoac, falso testimonioac, blasphemioac. 20 Horiec 

dire guic;:ona lic;:untcen dutenac; bainan escuac garbitu gabe jateac ez du 

guic;:ona lohitcen". 

29. Hala dio, baina ilkhitcen behar duo 

30. Ez da batere ongi irakurtzen, baina hori dio ene ustez: ik. Mc. VII, 19. Leizarragak 

"retreitera". 

35

lurraren gaifiean, eta hura lechatua iyanen da halaber ceruetan ere". 20Dembora 

berean manatu yaroen bere dizcipuluei ez cioyatela nihori erran hura cela Jesus 

Christo. 

21 Ordutic hassi cityayen Jesus bere dizcipuluei eracutzten goan beharco 

yuela Jerusalemerat eta hainitz pairatu hango aitcin guidarien partetic, scribauetaric 

eta aphecen princeetaric; hillen yutela eta hirur garren egunean biztuco cela. 

22 Eta aparterat harturic, hassi cityayoen Piarres erantyuten, ciotsolaric: "Baldinba 

ez, Jauna, ez bide yaityu guerthatuco horlacoric". 23 Baifian ityuliric erran iyan 

cioen Jesusec Piarressi: "yohaz ene ganic, Satana, scandala yaitut nic yU, cergatic 

ez baiduyu gusturic Jaincoaren gaucentyat, aitcitic bai lurrecoentyat". 

24 Orduan Jesusec erran iyan yaroen bere dizcipuluei: "Nihorc nahi badu 

ethorri ene ondotic, eguin bioya ukho bere buruari eta jassan beya bere gurutcea 

eta jarraiq bequit niri. 25 Norc ere ecen nahico baidu bere burua salbatu, eta hare 

galduco du; eta norc ere galduco baidu bere burua ene gatic, eta hare aurkhituco 

duo 26 Cer probetchu luque ecen guiyonac mundu gucia ere irabaztea, baldin bere 

arima galtcen badu? Edo cer eman deyaque bere arimaren ordain? 27 Ecen Guiyonaren 

Semea ethorrico da bere Aitaren glorian bere aingueruequien; eta orduan 

bihurtuco dio batbederari bere obren arauera.. 28 Erraten darotyuet eguia: Badire 

hemen direnetaric cembait, heriotcea frogatuco ez dutenac, icus deyaqueten artean 

Guiyonaren Semea bere Erresuman heldu dela". 

38

XVII. Cap. 

I Handic sei egunen buruan Jesusec harturic berequien Piarres eta Jacobe eta 

Joannes, haren anaya, eraman cituen apart mendi gora batetarat. 2 Eta tranfiguratua 

32 il(an cen hequien aitcifiean. Haren bisayac distiatcen l(uen iguzquiac bel(ala 

eta haren bestimendac eguin ciren churi elhurra bel(ala. 3 Betbetan aguertu citl(aizten 

Moysez eta Elias harequien mintl(o cirela. 4 Piarressec, bada, erran il(an 

cioen Jesusi: "Jauna, on da hemeH il(atea; placer badul(u, eguitcigun hemen hirur 

etchola, bata l(uretcat, bertcea Moiserentl(at eta bertcea Eliasentl(at. 5 Mintl(o cen 

oraifio, eta betbetan 33 hedoi arguitsu batec estali il(an cituen; betbetan boz bat 

i1khi cen hedoypetic erraten l(uena: "Hauche da ene Seme maitea, ceifietan baita 

ene atseguin gucia; hau adi l(al(ue". 6Dizcipuluac hori adituric, erori ciren bissayaz 

lurrerat eta icialdura handi batez sessituac il(an ciren. 7Baifian Jesus hurbildu 

citl(ayen, uquitu cituen eta erran l(aroen: "Altcha l(aitezte eta ez dUl(uela beldurric". 

8Orduan beguiac altchatu eta, ez l(uten icussi nihor Jesus berbera baicen. 9 Eta 

menditic jausten hari cela, manatu l(aroen Jesusec eta erran: "Ez diol(ol(uela nihori 

erran cer icussi dUl(uen, Guil(onaren Semea hilletaric bitz daitequen artean". 

10 Orduan dizcipuluec galdeguin cioten eta erran: "Cergatic, bada, scriuauec 

erraten dute, Eliassec lehenago ethorri behar duela?". 11 Baifian Jesusec ihardetsi 

il(an l(aroen eta erran: "Eguia da Elias ethorri beharra dela eta gaul(a guciac bere 

staturaco dituela. 12 Baifian erraten darotl(uet nic: Elias jadan ethorri il(an dela eta 

ez dute el(agutu; aitcitic, eguin dute haren gaifiean nahi l(uten gucia; hala sotTriaracico 

ere diote Guil(onaren Semeari". 13 Orduan comprenitu l(uten dizcipuluec 

Joannes Baptiztaz mintl(atu citl(ayela. 

14 Eta ethorri il(an cenean populua ganat, hurbildu cit'Yayoen gui'Yon bat eta 

haren aitcifiean belhaunico 34 jarriric, erran cioen: "Jauna, urrical bequil(u ene 

semea, ceren i1hargui-aldiac baiditu eta hainitz soffritcen baidu; ecen maiz erortcen 

da surat eta urerat ere. IS Ekharri il(an diotet 'Yure dizcipuluei eta ecin sendatu 

dute". 16 Jesusec bada ihardetsi il(an cioen eta erran: "0 jenderacione sinhets 

gogorra eta gaizcoatua; noiz artean il(anen naiz l(uequien? noiz artean sotTrituco 

'Yaituztet? Ekhar diel(adal(ue hura niri hunat". 17 Eta Jesusec mehatchaturic deabrua, 

i1khi cen haren ganic eta sendatu cen haurra ordu beretic. 180rduan 

32. Hala dio. 

33. Idatzi ondoren ezabatua dirudi, hurrengo lerroan berriz ageri delako edo. 

34. Belhaunico hemen eta gehiagotan, baina belhauricatu Mt. XXVII, 29-an eta bestetan. 

39

hurbildu cit((aizcon dizcipuluac ichillic Jesusi eta erran i((an cioten: "Cerengatic 

othe guc ecin khendu dugu deabru hura?". 19 Jesusec erran ((aroen: "

quien pressuna bat edo bia, gaw;a gucia egon dadin bi edo hirur lekhucoen 

ahoan. 17 Baldinetariae hee ere aditeen ez baditu, erro«u Eli«ari; eta aditeen ez 

badu Eli«a ere, beha dio«o«u pagano bati eta publieano bati be«ala. 18 Erraten 

darot«uet eguia: Cer ere amarratueo baidu«ue lurraren gaifiean, eta hura amarratua 

i«anen da eeruan ere; eta eer ere desamarratueo baidu«ue lurraren gaifiean, eta 

hura desamarratua i«anen da eeruan ere. 

19 Berriz ere darotl(uet erraten, baldinetariae «uetaric bia aeort badire elkharrequien 

lurraren gaifiean, eer nahi galdetueo duquetenen gau«aren gaifiean, ardietxieo 

dutela ene Aita eeruetan dena ganie. 20 Non ere eeen i«anen baidire bia edo 

hirur bilduae ene icenean, han naiteque hequien erdian". 

21 Orduan hurbildu een Piarres haren ganat eta erran cioen: "Jauna, eenbat 

alditaraifioeoan offensatu nauenean ene anayae barkhatu behareo diot? «azpitarainoeoan?". 

22 Jesusee ihardesten dio: "Ez darot«ut erraten «azpitaraifioeoan, baifian 

hirur hogoi eta hamarretan «azpitaraifioeoan. 

23 Hargatic da eeruetaeo Erresuma eomparatua erregue batequien, eeifiee 

nahi i«an bait«aroen eontu errendaraei bere sehiei; 24 eta eontuen harteen hassi 

eenean, ekharri eioten aitcifierat bat, eeifiae «or baitciot«an hamar milia talentu. 

25 Nola bada ezbait«uen bihurteeeorie, manatu i«an «uen haren naussiae sal ee«atela 

hura, haren emastea, haren haurrae eta hare eituen guciae, eta bihuraraz eio«otela 

«or «uena. 26 Sehi hare bere burua haren oifietarat etehaturie othoizten «uen, 

erraten eioela: Jauna, har die«ada«u passienteia 39 eta guciae pagatueo darozquit«ut. 

27 Sehi haren naussiae, bada, urriealmendu harturie hartaz, utei «uen goaterat eta 

barkhatu i«an cioen bere «orra. 

28 IIkhiteean bada handic sehi hura, aurkhitu ltuen bere sehi lagun bat ehun 

denario «or ciot

XIX. Cap. 

1Jesus, akhabatu ondoan solhas horiec, goan ic;:an cen Galileatic; eta ethorri 

cen Judeaco basterretarat Jordango bertce alderat. 2Jarraiqui citc;:aizcon jende 

tropela hainitz eta sendatu ic;:an cituen hequien eriac. 3 Hurbildu citc;:aizcon, bada, 

pharisauac ere hura tentatu nahiz eta erran ic;:an cioten, hea cilhegui othe citc;:ayoen 

guic;:on bati bere emastea uztea cernahiren gatic. 4Ihardetsi ic;:an c;:aroen eta erran: 

"Ez duc;:ue iracurri, hastetic guic;:ona eguin c;:uenac guic;:ona eta emastea eguin 

cituela eta erran ic;:an c;:aroela: 5 Arroc;:oin horren gatic utcico ditu guic;:onac bere 

aita eta ama eta atchiquico du bere emastearequien eta ic;:anen dire biac bat 

haragui batean? 6Eta hala gaurgoro ez dire bia, baifian haragui bat; beraz Jaincoac 

juntatu ic;:an duena guic;:onac ez bec;:a aparta". 7 Hec berriz erran cioten: 

"Cergatic, bada, exleitu ic;:an du 41 eman daquioela emasteari separacioneco escribua 

eta utz dadilla?". 8 Ihardetsi c;:aroen: "

xx. Cap. 

1Ceruetaeo Erresuma comparatcen da familiaeo aita batequien, eeina i1khi 

baitcen goiz goieetic languilleac eguiterat bere mahatsticotz. 2Eta languilleequien 

accordaturic denario batean egunecotz, igorri i

XXI. Cap. 

1 Hurbildu il;an cirenean Jerusalemerat eta ethorri Bettphagerat, Oliuetaco 

mendiaren ondorat, Jesusec igorri i((an cituen bi dizcipulu, 2 erraten ((aroelaric: 

"

xxv. Cap. 

1 "Orduan ceruetaco Erresuma i

------------------ --- - 

bilhucia edo eri edo presondeguian eta ez l;aitugu lagundu? 45 Baiiian hare ihardetsieo 

daroe: Erraten darotl;uet eta hala da: noiz eta ere utci baidul;ue ehumeen 

hautarie bat lagundu gabe, ni neroni utci naul;ueque. 46 Eta orduan goanen dire 

haue suplicio etemalerat; justuae berriz bicitl;e etemalerat". 

59

XXVI. Cap. 

I Jesusec akhabatu ic;an cituenean solhas horiec, erran c;aroen bere dizcipuluei: 

2"Badaquic;ue bi egunen ondoan ic;anen dela Bazco eta Guic;onaren Semea 

Iibratua ic;anen dela gurutceficatua ic;ateco". 3 Orduan bildu ciren aphecen princeac 

eta populuaren arteco c;aharrac aphez handi Caiphaz c;aritc;anaren salarat 4eta 

atchiqui c;uten batc;arra Jesus fifieciaz hartceco eta hillarazteco. 5Cioten bada: 

"Ez da hori eguin behar bestaco demboran, beldurrez cerbait altaramendu ic;an ez 

dadin 58 populuaren artean". 

6Bethanian cela, bada, Jesus Simon lepratsuaren etchean, 7hurbildu cen 

haren ganat emastequi bat, alabaztrazco jarro bat escuan c;uela unguentu preciatu 

batez bethea, eta mahaifiean jarria cegoela, issuri ic;an cioen buruaren gaifierat. 

8 Icussiric hori dizcipuluec hassarratu ciren eta erran c;uten: "Certaco hori gal 

horla? 9Sal citequen ecen unguentu hori garastia eta eman pobreei". 10 Ordean 

Jesusec hori jaquinic erran c;aroen: "Cergatic eguiten dioc;ue damu emastequi 

huni? Obra on .bat eguin du ene alderat. 11 Berdin bethi dituzquetc;ue pobreac 

c;uequien; ordean ni ez nauc;ue bethi ic;anen. 12 Ecen hunec unguentu hori ene 

gorphutcerat arthiquitcean ene ehortzteari dagocala eguin ic;an duo 13 Erraten 

darotc;uet eguia: Evangelio hau predicatua ic;anen den lekhu gucietan, erran nahi 

da mundu gucian, errana ic;anen da hunec eguin ic;an duena hunen orhoitc;apenetan 

eta laudoriotan". 

140rduan goan cen hamabietaric bat Judas Iscariotez c;aritc;ana aphecen 

princeetarat, 15 eta erran c;aroen: "Cer nahi darotac;ue niri eman, eta nic hura c;uei 

emanen darotc;uet escuetarat?". Eta hec condatu ciotc;aten hogoi eta hamar denario. 

16 Eta gueroztic atic;aren bilha cebillan hura hequien escuetarat emateco. 

17 Azimetaco lehenbicico egunean, bada, ethorri citc;aizcon dizcipuluac Jesusi 

eta erran cioten: "Non nahi dUC;u prepara diec;ac;ugun Bazcoa jateco behar dena?". 

18 Jesusec ihardetsi c;aroen: "yohazte hirirat hunelacoren ganat eta erroc;ue: 

Naussiac dio: Ene dembora hurbill da; c;ure etcherat heldu naiz ene dizcipuluequien 

Bazcoa eguiterat". 19 Eguin c;uten dizcipuluec Jesusec manatu c;aroen bec;ala 

eta preparatu ic;an c;uten Bazcoarentc;at behar cena. 

20 Arratsa ethorri cenean, bada, eman cen mahainean bere hamabi dizcipuluequien, 

21 eta jaten hari cirela, erran c;aroen: "Erraten darotc;uet eta hala ic;anen 

60 

58. Ezabatua dagoela irudi lezake ez horrek, baina ikus Mt. XXVII, 64.

da;

XXVII. Cap. 

I Goicya ethorri icyan cenean, batcyarra atchiqui cyuten aphecen princec eta 

populuaren arteco cyaharrec Jesusen contra, hura hillaracitceco. 20ndoan amarraturic 

eraman cyuten eta eman Poncio Pilate bere gobernadorearen escuetan. 3 Orduan 

icussiric Judas, hura traditu cyuenac, condenatua cela, urriquitu citcyayon eta 

ekharri cyazcoten 65 hogoi eta hamar denarioac aphecei eta cyaharrei, 4 ciotsotelaric: 

"Bekhatu eguin dut, traditu baidut justuaren odola". Baifian hec ihardetsi icyan 

cioten: "Cer dohacu guri? Hiri dagoc icustea". 5 Eta arthiquiric diru hec tempIuan, 

aldaratu cen eta goan bere burua urkhatcerat. 6 Aphecen princeec bada 

harturic dirua, erran icyan cyuten: "Ez da cilhegui hori ematea thresorean, cergatic 

odolaren precioa baida". 7 Eta elkharren artean batcyar eguinic, erossi cyuten diru 

hartaz eltce eguille baten landa lekhortiarren 66 ehorzteco. 8 Horren gatic da 

deithua landa hura Haceldama, erran nahi da Odol landa, egungo egunean oraifio. 

90rduan icyan cen complitua Jeremias profetac erran icyan cyuena: "Errecibitu 

dituzte hogoy eta hamar diru pecya, ceifiac baitciren mercaduriatua icyan denaren 

precioa eta Israelgo umeec mercaduriatu cyutenarena. 10 Eta eman icyan dituzte 

eke eguille baten landa erosteeo, Jaunac exleitu icyan daroten becyala". 11 Jesus 

presentatua icyan cen, bada, gobernadorearen aitcifiean eta interrogatu cyuen gobernadoreac 

ciotsola: "C;u cyare judutarren Erreguea?". Ihardetsi icyan cioen Jesusec: 

"Diocyuna naiz". 12 Eta acusatcen baitcyuten aphecen princeec eta populuco cyaharree, 

ez cyaroen deussie ihardetsi. 13 Orduan erran cioen Pilatussec: "Ez ducyu 

aditcen cenbat gaucez acusatcen cyaituzten?". 14 Baifian ez cioen deussic ihardetsi 

erran ciotcyoqueten gaucya garaben gaifiean, halaco maneraz non miretsia bait 

cegoen handizqui gobernadorea. 

15 Bazcoco besta handian, bada, ohitcya cyuen gobernadoreac populuari utzteco 

presonyeretaric nahi cyuqueten bat; 16 eta cyuen orduan presonyer famos bat Barrabas 

ceritcyana. 17 Guciac bildu cirenean, bada, erran cyaroen Pilatussec: "Cein nahi 

ducyue larga diecyacyuedan, Barrabas ala Jesus, Christo deitcen dena?". 18 Bacyaquien 

ecen inbidiaz eman cyutela haren escuetarat. 

19 Bizquitarte hortan bere cadiran jarria eegoela, igorri icyan cioen bere emasteac 

erraterat: "Ez ducyun eguitecoric justu horrequien; hainitz soffritua nago ecen 

egun, horren suyetean icyatu dudan amets batean". 

64 

65. (:azcoten hau berria da; hori orain arte ciotraten esan du: ileus XIV, 19 eta 35; eta XV, 36. 

66. Ileus lehengo (XXV, 38) lekhortar hura.

guciac, bathayatcen ditut«ueiaric, Aitaren eta Semearen eta Izpiritu Sainduaren 

icenean, 20 iracasten diot«uelaric nic manatu i«an darozquit«uetedan gucien beguiratcen; 

eta segura «aitezte bethi ere «uequien i«anen naicela mendeen akhabant«araiiio". 

68

erran cioen: "Nahi dut;

cityaizeon eta erran cioten: "Cergatie barurteen dire Joannesen eta pharisauen 

dizcipuluae eta yureae ez dire eguiten?". 19Ihardetsi yaroen Jesusee: "Estayetaeo 

jendeae barur ahal othe daitezque esposa hequiequien deifio? Equi, esposa berequien 

duteifio eein barur daitezque. 20 Baifian ethorrico dire egunae, eeifietan 

idequico 6 baityaye esposa eta orduan dire barurtueo. 

21 Nihore ez dio josten oihal berrizeo pedayu bat arroba yahar batL Ezperen, 

pedayu berriae eramaten dio yaharrari eembait yathi eta arroba guehiago hautxten 

da. 22 Halaber nihore ez du ematen arno berria yahagui yaharretan; ezperen, 

leher eraguiten daroe arnoae yahaguiei, eta issurieo da arnoa eta galdueo ere dire 

yahaguiae; baifian arno berria eman behar da yahagui berrietan". 

23 Guerthatu iyan een oraifio Jauna iragaten eela erainteetan gaindi sabbato 

egun batez, haren dizcipuluae bidean cihoaeela, hassi citeeen ogui buruea hausten 

eta harteen. 24 Erran cioten bada Pharisauee: "Icussayu; horra nola eguiten duten 

yure dizeipuluee, sabbato egunean eguitea eilhegui ez dena". 25Ihardetsi iyan 

yaroen: "Ez duyue egundaifio iraeurri eer eguin iyan yuen Davidee, beharrean 

aurkhitu eenean, bera eta harequien eirenae gossez hertehatuae iyan ciren batez? 

26 Nola sarthu iyan een Jaineoaren etehean, Abiathar aphez handiaren demboran, 

eta jan iyan cituen proposieioneeo oguiae, eeifietarie jatea ez baitcityayen 

eilhegui apheeei baicen, eta nola eman iyan ciotyaten harequien eirenei ere?". 

27 Erran yaroen oraino: "Sabbatoa guiyonarentyat eguifia iyan da eta ez 

guiyona sabbatoarentyat. 28 Bada Guiyonaren Semea sabbathoaren ere naussi da". 

6. Idequico idatzi du, baina hau ez da bestetango (ik. Mt. VU. 7-8) hura bera, baizik idazle 

zaharrek, Etxeparegandik hasita, edequi ziotena, hots kendu: ik. Le. VI, 9. 

73

22 Jerusalemetic ethorri i((an ciren escribauec, berriz, cioten Beelzebuth ((uela 

barnean eta deabruen princearen partez cassatcen cituela deabruac. 23 Baiiian 

harc erakharriric hec bere alderat, erraten ((aroen paraboletan: "Nola Satanec cassa 

ahal de((aque Satana? 24 Baldin erresuma bat partitcen bada bera beraren contra, 

ecin iraun de((aque erresuma harc. 25 Eta baldin etche bat partitcen bada bera 

beraren contra, ecin iraun de((aque etche harc. 26 Beraz baldin Satana altchatcen 

bada bera beraren contra, partitua diteque, ecin iraunen du, baiiian akhabo da 

hartaz. 

27 Nihorc ecin eraman det((aque borthitz baten armac haren etchean sarthufic, 

non ez duen lehenic borthit((a estecatcen, guero ondoan haren etchea arrobatceco. 

28 Erraten darot((uet eguia: Barkhatuco ((aizte gui((onen umei eguiiien dituzqueten 

bekhatu eta blasphemio guciac, 29 baiiian norc ere blasphematuco baidu 

Izpiritu Sainduaren contra, eta harc ez du ardietxico seculan barkhamenduric; 

aitcitic hobenduri i((anen da seculan iraganen ez ((ayoen bekhatu batez". 30 Erraten 

bait((uten ecen izpiritu lohia berequien ((uela. 

31 Ethorri ciren, bada, haren ama eta haren anayac eta campotic ceudecela 

igorri ((uten norbeit 9 haren bilha. 32 Eta cegoen jendetce bat jarria haren inguruan, 

eta erran cioten: "Horra non daudecen ((ure ama eta ((ure anayac campo 

hortan ((ure galdez". 330rduan ihardetsi i((an ((aroen eta erran: "Nor da ene ama 

eta nor dire ene anayac?". 34 Eta behaturic bere ingurutacoei, "Horra", diotsa, 

"ene ama eta ene anayac. 35 Norc ere ecen eguiiien baidu Jaincoaren borondatea, 

hura diteque ene anaya, ene arreba eta ene ama". 

9. Zenbait lekutan ezin asma daiteke zein bokal idatzi duen; hemen, eta gehiagotan, norbeit 

dioela dirudi; gehienetan ordea norbait dio. 

75

hitya eta fruitu gabe bihurteen. 20 Fifiean lur onerat hacia harteen dutenae dire 

haifiae, eeifiee entyuten baidute hitya eta erreeibiteen eta ekharteen fruitua, batae 

hogoy eta hamar, berteeae hirur hogoy eta berteeae ehun batentyat". 

21 Erraten yaroen halaber: "Candela ekharteen othe da gaiteiru edo ohe 

azpian emateeo? Aitcitie ez othe da eandelerean eyarteeeo ekharteen? 22 Deusere 

ez da eeen gorderic aguertu behareo ez ditequenic, eta ez da guerieean eguin 

denie, eamporaeo ez denie. 23 Beharriae dituenae entyuteeo, entyun deyala". 

24 Erraten yaroen oraifio: "Goardia emayue eer aditeen duyuen; eeen eer ere 

neurriz neurthu baidiequelfue berteei 12, eta neurri beraz neurthueo eaitlfue eebei 

ere, eta oraifio berretueo ere lfaitlfue. 25 Eeen duenari emanen eayo eta ez duenari 

duena ere khendueo lfayo". 

26 Guehiago erraten lfaroen: "Jaineoaren erresumaz diteque, guilfon batee 

hacia lurrerat arthiquiteen balu beyala. 27 Ala dagoen 10, ala dabillan jaiquia gauaz 

eta egunaz, hacia i1khiteen da eta hazten da, hare nola ez daquiela. 28 Bere 

baitaric eeen ekharteen du lurrae lehenie belharra, guero burua, guero ogui bihi 

bethea buruan. 29 Eta ondu ditequenean bihia, berehala elfarteen lfayo ihiteya, 

eeren ethorri baiditeque uztaren dembora". 

30 Erraten yuen oraifio: "Ceren pare dela erranen dugu Jaineoaren Erresuma 

edo eer eomparacionez eomparatueo dugu? 31 Compara daiteque mustarda haciarequien, 

eeifia lurrean ereinten denean, lurrean diren haci gucietaric ehumeena 

baida; 32 baifian erein den ondoan, garateen da eta eguiten belhar gueietarie 

handiena; hain adar handiae ekharteen ditu, non aireeo hegastifiae egon ahal 

baiditezque haren ityalean". 

33 Horlaeo hainitz errefauetan mintyo citlfayen, adi ahal eeyaqueten arauera; 

34 eta parabola gabe ez eitlfayen mintyateen. Baifian bakharrie eirenean, bere 

dizeipuluei gueiae yarozten explieateen. 

35 Egun hartan berean erran lfaroen arratsa ethorri eenean: "Iragan gaiteeen 

uraren bertee alderat". 36 Eta populua uteiric, eraman yuten een bareuan; eta 

baciren bertee bareuae ere harequien. 37 Orduan altehatu een haice ehirimola 

handi bat eta uhifiae sarteen eiren bareuan hura betheteeraifioeoan. 38 Bizquitartean 

Jesus 10 yatlfan ehopa gaifiean, bururdi baten gaifiean, eta iratyarri yuten 

eiotsotelarie: "Naussia, ez dUlfU antsiaric? Galteerat goaz". 39Iratyarri eta, bada, 

mehatehatu lfuen haieea eta erran eioen itsassoari: "Iehil adi eta ealma". Eta 

berehala haieea guelditu een eta ealma handi bat eguin een. 40 Eta erran yaroen: 

"Cergatie lfarete horren icieor? Nola ez dUlfue oraifio federie?". Eta hee, icialdura 

handi batee hartuae, ciotsoten batae berteeari: "Nor othe da hau?, haiceae eta 

itsassoae obediteen baidute". 

12. Hau esan nahi bide du: "zuek inori neurriz neurtu zerbait eta zuei ere hura neurri beraz 

neurtuko zaizue". Ala "nik zuri neurtu dizut" ote zioen Haranederrek? Gaitz da sinesten, baina ikus 

Lk. XXIII, 8 eta Jo. V, 19. Leizarragak bitara dio: "cer neurriz neurturen baitul(ue, neurturen l(ail(ue, 

eta...", erabat Vulgatari lotuz. 

77

IX. Cap. 

1Handic sei egunen buruan Jesusec harturic Piarres, Jacobe eta Joannes 

eraman cituen mendi gora batetarat hec bakharric berequien aparterat, eta tranfiguratu 

icyan cen hequien aitciiiean. 2Haren bestimendac eguin ciren arguia becyain 

distiant eta elhurra becyain churi; hain churi bai, non ez bailiteque possible bolacyalec 

lurraren gaiiiean hain churiric eguin lecyan. 3 Eta aguertu cyitcyaizten Elias eta 

Moyses Jesusequien mintcyo cirela. 4Orduan Piarressec hitcya harturic, erran cioen 

Jesusi: "Naussia, ungui gare hemen; eguitcigun hemen hirur etchola, bata cyuretcyat, 

bertcea Moiserentcyat eta bertcea Eliasentcyat". 5Ez cyaquien ecen cer erraten cyuen; 

hain ciren ecen icituac eta harrituac. 6 Dembora berean hedoy batec estali cituen 

eta ethorri cen boz bat hedoipetic, erraten cyuena: "Hauche da ene Seme maite 

maitea; hau adi cyacyue". 7Eta berehala behatu baitcyuten aide gucietarat, nihor 

guehiago ez cyuten icussi Jesus bera baicen cela hequiequien. 8 Menditie jausten 

hari cirela, manatu cyaroen nihori ez ciotcyatela erran icussi cituzten gaucyac, Guicyonaren 

Semea hilletaric bitztueo denean baicen. 

9 Eta hee gaucya bere baithan gordea atehiqui cyuten, elkharri galdeguiten 

cyaroelarie, cer erran nahi othe cyuen errate hunee: hilletaric biztuco denean. 10 Guero 

galdeguin cyioten eta erran: "Cer erraten dute, bada, Pharisauec eta eseribauec, 

Elias ethorri beharra dela lehenago?" 11 Ihardetsi icyan cyaroen Jesusec: "Eguia da, 

Elias ethorrieo da lehenago eta gaucya guciac bere estaturaeo ditu eta Guicyonaren 

Semeaz eseribatua icyan den becyala, hare ere sotfrituco du hainitz; gaiteetsia eta 

mesprecyatua icyanen da. 12 Baiiian erraten darotcyuet cyuei, Elias bera jadan ethorri 

icyan dela, eta haren gaiiiean eguin icyan dutela nahi cyuten gucia, hartaz escribatua 

icyan den becyala. 13 Ethorri icyan eenean bere bertce dizcipuluetarat, ieussi cyuen 

jende mulcyo handi bat hequien inguruan eta eseribauae hequiequien ciharducatela. 

14 Eta berehala populu gucia espantitu een eta icitu Jesus icustean, eta lauster 

eguinie haren ganat, salutatu cyuten. 150rduan galdeguin cyaroen: "Certaz dihardueacyue 

cyuen artean?". 16 Eta jendetee haren artetic batec hitcya harturic, erran 

cioen: "Naussia, ekharri icyan dut ene semea cyureganat, ceina posseditua baida 

izpiritu mutu batez. 17 Harteen duen gucian arthiquitcen du lurraren contra, eta 

haurrari arrapoa dario, hortcyac earrascateen ditu, eta ihartcen hari da gucia; othoiztu 

ditut cyure dizcipuluae, arren khen diocyaten izpiritu gaixto hura, eta ecin eguin 

dute". 18Ihardetsi cyaroen Jesusee eta erran: "0 jende sinhexte gabeae, noiz 

arteraiiio pairatueo cyaituztet? Ekharracyue haurra ene ganat". 19 Ekharri icyan cioten 

eta Jesus icussi cyuenecotz izpirituae, iharrosi cyuen haurra, eta lurrerat eroriric 

87

adu ene baithan sinhesten duten chume hautaric bat, hobe luque haiiiac,errota 

harri bat lephoan amarraturic, etcha le

XI. Cap. 

I Jerusalemerat hurbildu cirenean eta Bethaniarat Olibetaco mendiaren aldetic, 

igorri cituen bere dizcipuluetaric bia, 2 eta erran c;:aroen: "

deent'Yat egun hetan. 18 Eguioyue othoitz Jaincoari horiec guertha ez daitecen 

neguan. 19 Ecen iyanen dire egun hec halaco tribulacionezcoac, non Jaincoac 

lehenbici creaturac eguin cituenetic hunat ez baida i'Yan halacoric, ez i'Yanen ere 

seculan. 20 Eta baldin Jaunac laburtu ez balitu egun hec, nihor ez liteque salbatuco 

ere; baifian hautatu i'Yan dituen bereciengatic gutitu ditu egun hec. 21 Orduan 

baldin nihorc erraten badarotyue: Huna non den Christo, edo, Horra non den, ez 

de'Ya'Yuela sinhetx. 22 Altchatuco dire ecen Christo falso batyu eta profeta falso 

bat'Yu, ceifiec eguifien ere baidituzte miracuilluac eta gau'Ya espantagarriac, enganatcea 

gatic possible balitz hautatuac berac ere. 23 Beguiraut'Yue beraz 'Yuec; huna 

non erraten darozquityuedan ecen guciac aitcifietic. 

24 Baifian afliccionezco egun hequien ondoan, iguzquia i1hunduco da eta 

i1harguiac ez du emanen bere arguia. 25 I'Yarrac erorico dire cerutic eta ceruetan 

diren bothereac ikharatuco dire. 26 Orduan icussico dute Gui'Yonaren Semea hedoypean 

dathorquela bothere eta gloria handirequien. 27 Eta igorrico ditu bere aingueruac 

bere hautatuen biltcerat munduaren laur cantoifietaric, lurraren basterretic 

ceru basterreraifio. 

28 Bada ikhasa'Yue horren gaifiean comparacione bat flco ondotic hartua: 

haren adarrac jadan ustertcen hasten direnean eta ostoac aguertcen 'Yaizconean, 

eyagutcen dU'Yue uda hurbill dela. 29 Hala 'Yuec ere icusten ditut'Yuenean gau'Ya 

horiec arribatcen, jaquin 'Ya'Yue Gui'Yonaren Semea hurbillean ditequela eta athe 

athean. 30 Erraten darotyuet eguia, ez dela iraganen jenderacione hau, non ez 

diren complitcen horiec guciac. 31 Cerua eta lurra iraganen dire, baifian ene 

hityac ez dire iraganen. 32 Egun hartaz eta orenaz denaz be'Yambatean, nihorc 

hura ez daqui, ez ceruan diren aingueruec, ez Semeac ere, Aitac berac baicen. 

33 Beguiraut'Yue; 'Yaudete atyarriac, eta egui'Yue othoitz, ez daqui'Yue ecen noiz 

ditequen dembora hura. 34 Hala nola camporat dohan gui'Yon batec uzten baidu 

bere etchea bere cerbit'Yarien artharen azpian, hei ceinei bere eguin behar duten 

obra exleyturic, eta manatcen baidio athal'Yaifiari dagoela at'Yarria. 35

dohan Iibratua ic;:aterat bekhatorossen escuetarat. 42 Altcha c;:aitezte, goacen; huna 

non den ni traditcen nauena hemendic hurbill". 

43 Eta oraifio minc;:o celaric, ethorri cen Judas Iscariotes hamabietaric bat eta 

harequien batean jende tropa handi bat ezpatequien eta garrotequien, aphecen 

princeez, escribauez eta cargudunez igorriac. 44 Eman c;:aroen, bada, traidoreac 

seifialea, erraten c;:aroela: "Nori ere nic mussu emanen baidiot, eta hura diteque; 

c;:atchezcate hari eta eramac;:ue segurqui". 45 Eta ethorri cenean, berehala hurbilduric 

Jesusen ganat, erran cioen: "Agur, Naussia". Eta eman cioen mussu. 46 Orduan 

hec escua gaifiean eman cioten eta hartu c;:uten. 47 Han cirenetaric batec 

ezpata atheraturic, jo c;:uen aphez handiaren muthilla eta ebaqui cioen beharria. 

48 Jesusec hitc;:a harturic, erran c;:aroen: "Ohoin baten ondoan bec;:ala heldu c;:arete 

ene ganat, ezpatequien eta makhillequien ene hartcerat. 49 Egun oroz c;:uen artean 

nintcen templuan iracasten hari nintcela, eta ez nauc;:ue hartu; baifian complitu 

behar dute Escriturec". 500rduan bere dizcipuluec utci c;:uten eta goan ciren 

guciac ihessi. 51 Guic;:on gaste bat, bada, jarraiqui citc;:ayoen mihisse bat baicen 

soinean ez c;:uela; eta hartu nahi baitc;:uten, 52 mihissea utciric, itc;:uri citc;:ayen 

bulhuzgorria. 

53 Eraman c;:uten Jesus aphez handia ganat eta bildu ciren harat aphez guciac 

eta escribauac eta cargudunac. 54 Piarres, bada, jarraiqui citc;:ayoen urrundic aphez 

handiaren etcheco escaratz barneraifio eta jarri cen sehiequien su basterrean 

berotcen. 55 Bizquitartean aphecen princeac eta batc;:ar gucia lekhucotassun bilha 

cebiltc;:an Jesusen contra hura hillaracitceco, eta ez c;:uten aurkhitcen. 56 Hainitcec 

ecen lekhucotassun falsoac bihurtcen cituzten haren contra; ordean hequien lekhucotassunac 

ez ciren accort batc;:uec bertcenequien. 57 Batc;:uc bada altchaturic, 

ekharri c;:uten lekhucotassun falso bat haren contra, erraten c;:utelaric: 58 "Aditu 

baidugu guc hau erraten: Desseguifien dut nic templu escuz eguin hori eta hirur 

egunez bertce bat bastituco dut, escuz eguifia ic;:anen ez dena". 59 Baifian hequien 

testimonio hori ere ez cen balia citequena. 60 Orduan aphez handiac gucien 

arterat jaiquiric, galdeguin cioen Jesusi erraten cioelaric: "Ez dUC;:u deussic ihardesten 

hauc c;:ure contra ekhartcen dituzten testimonioen gaifiean?". 61 Baifian Jesus 

ichillic cegoen eta ez c;:uen deussere ihardetsi. Berriz galdeguin cioen aphez handiac 

eta erran: "

IYituzten haren bestimendac, IYortherat etchaturic norc cer eramanen IYuen. 25 Cen, 

bada, egunaren hirurgarren orena, hura gurutceficatu IYutenean. 26 Eta cen haren 

condenacionearen causa escribatua manera huntan: "Judearren erreguea". 27 Gurutceficatu 

cituzten harequien bi ohoin ere, bata haren escuifietaric eta bertcea 

ezquerretaric. 28 Eta horla complitua iIYan cen Escriturac erran IYuena: "Gaixtaguifien 

herruncan eIYarria iIYan da". 29 Handic iragaten cirenec ceraunsoten blasphemioz, 

burua higuitcen IYutelaric eta erraten ciotelaric: "Hea bada, Jaincoaren templua 

urratcen duana, eta hirur egunic bamean berriz bastitcen duana. 30 Salba IYac 

hire burua gurutcetic jautsiric". 31 Halaber aphecen princeec ere escribauequien 

batean trufa eguiten IYutelaric, cioten: "Bertceac ditu salbatu eta bere burua ecin 

salba deIYaque. 32 Christo Israelgo erreguea jauts bedi orai gurutcetic, icus deIYaguntIYat 

eta sinhets deIYaguntIYat". Harequien gurutceficatuac cirenec ere laidoztateen 

IYuten orobat. 

33 Eguberdia ethorri cenean, ilhumbeec estali IYuten lur gucia bederatci garren 

oreneraifio. 34 Eta bederatci garren orenean Jesusec eguin IYuen oihu handi bat, 

erraten IYuelaric: "Eloi, eloi, lama sabahtani"; ceifiac erran nahi baidu: "Ene 

Jaincoa, ene Jaincoa, cergatic abandonatu nauIYu?". 35 Eta han cirenetaric cembaitee 

hori adituric cioten: "OriIYue, Elias deithcen du". 36 Dembora berean goan 

cen bat lausterca esponya bat minagrez bethetcerat, eta hura sesca bati iretchiquiric 

presentatu. cioen, erraten IYuelaric: "UtIYaIYueya.36, icusagun hea ethorrico den 

Elias hori gurutcetic khentcerat". 37 Jesusec, bada, oihu handi bat eguinic, errendatu 

IYuen izpiritua. 38 Dembora berean templuco bela eguin cen bi IYathi, gaifietic 

hassi eta behereraifio. 39 Eta icussiric han aitcinean IYegoen ehun guiIYonen capitaifiac 

oihugora hura eguifiic hill cela, erran IYuen: "Eguiazqui guiIYon hori Jaincoaren 

Semea cen". 40 Baciren halaber han emastequiac urrundic beha ceudecenac, ceifien 

artean baitcen Maria Magdalena, Maria, Jacobe gastearen eta Josephen ama, 

eta Salome; 41 ceifiac jarraiquitcen baicitIYaizcon Galilean cenean eta ceifiec lagunteen 

ere baitIYuten bere ontassunetaric; eta baciren oraifio bertce haifiitz ere harequien 

Jerusalemerat ethorri iIYan cirenac. 

42 Arratsa ethorri cenean, ceren sabbatoaren bezpera eta preparacioneco eguna 

baitcen, 43 ethorri iIYan cen Joseph Arimathiacoa, ceina baitcen cargudun ohorezco 

bat eta ceifiac halaber iduriquitcen baitIYuen Jaincoaren erresuma, eta goan 

cen ausarqui Pilatussen ganat Jesusen gorphutIYa galdetcerat. 44 Pilatussec miretsiric 

hain lauster hill othe cen, erakharri iIYan IYuen centeneroa eta galdeguin cioen 

hea jadan hiltcen 37. 45 Eta hill cela jaquin eta centeneroa ganic, eman cioen 

gorphutIYa Josephi. 46 Josephec, bada, mihisse bat erossiric, erautsi' IYuen Jesus 

gurutcetic, eta mihisseaz estaliric eIYarri IYuen arroca bat cilhaturic eguina cen 

thomba batean eta itIYuli IYuen harri bat thombaren bocanerat. 47 Maria Magdalena, 

bada, eta Maria Josephen ama beha ceudecen, non ematen cen. 

36. Ikus Mc. XIII, 1, eta -ya gabe Mc. XIV, 6. 

37. Ikus Mc. XII, 20. 

105

XVI. Cap. 

1Sabbato eguna iragan eenean, Maria Magdalenae eta Maria Jaeoberen .amae, 

eta Salomee, erossi i((an cituzten aromatae Jesus hetaz gant((uteerat ethorteeco. 

2 Eta goiz goieean partiturie astearen lehenbicieo egunean, ethorri eiren thombarat 

iguzquia atherateean. 3 Cioten ordean elkharren artean: "Nore khendueo 

daroeu harria thombaren athetie?". 4 Baiiian behateearequien batean ieussi ((uten 

harri hura khendua, eta haguitz baiteen ere handia. 5Eta thombarat sarthurie, 

ieussi ((uten gui((on gaste bat jarria eseuiiietaric, arroba ehuri batez bestitua; eta 

icitu ciren. 6 Baiiian hare erran ((aroen: "Ez ((aiteztela ici; Jesus Nazaretheeoaren 

bilha ((abilt((ate, guruteefieatua i((atu denaren; biztu da; ez da hemen; huna lekhua 

hura e((arri ((utena. 7Baiiian ((ohazte eta erro((ue haren dizcipuluei eta Piarressi, 

badohala ((uen aitciiiean Galilearat; han ieussieo du((ue erran i((an darot((uen be((ala". 

8 Emastequi hee i1khirie thombatic, abiatu ciren ihessi, ikharae hartu cituen 

eeen eta icialdurae; eta ez cioten deussie erran nihori; hain eiren eeen icituae. 

9 Bizturie bada Jesus, astearen lehenbieieo egun goicean aguertu cit((ayon 

lehenic Maria Magdalenari, eeiiia ganic khendu baiteituen ((azpi deabru. 10 Hura 

goan cit((ayen erraterat harequien ohi eirenei, eeiiiae dolamenez baieeudeeen eta 

nigarrez. 11 Baitian hee aditu -rutenean bici eela eta hare ieussi ((uela, ez ((uten 

sinhetxi. 

12 Horren ondoan berriz aguertu cit-rayen bertee iduri baten azpian hetarie 

biei, borda batetarat eiohaeela. 13 Eta hee ethorriric erran cioten bertee dizcipuluei, 

baiiian hee ere ez cituzten sinhetsi. 

14 Azquenean aguertu cit((ayen hamequei mahaiiiean eeudeeela; eta erreportehu 

eguin ((aroen bere sinhetx gaitztassunaz eta bihoteeeo gogortassunaz, eeren ez 

baitcituzten sinhetsi hura biztu eela icussi i((an ((utenae. 150ndoan erran ((aroen: 

"

Jaungoieoaren profeta; ibillieo ((are eeen Jaunaren aiteinean haren bideen aphainteen, 

77 emateeo haren populuari salbamendueo scientcia hequien bekhatuen barkhamendutan, 

78 gure Jaineoaren urriealmenduzeo errayez, eeinez bisitatu i((an 

baigaitu goratie ilkhirie, 79 arguiteerat ilhunbepean eta herioteearen it((alpean daunt((anae 

eta gu ematerat baquearen bidean". 

80 Haurra, bada, handiteen hari een eta Izpirituz borthizten eta eegoen desertuetan, 

Israelgo populuaren aitcifiean aguertu behar ((uquen artean. 

110

Ill. Cap. 

1 Tiberio Caesaren emperadorecoaren hamabortzgarren urthean, bada, Pontio 

Pilate Judeaco gobernadore cela, Herodes Galileaco tetrarcha, Philipe berriz haren 

anaya Itureaco eta Trachoniten herrico tetrarcha eta Lisanias Abilenaco tetrarcha 

cela, 2 Anna eta Cayphaz aphecen prince cirela, adiaraci cit((ayon Jaincoaren hit((a 

desertuan Joannes Zachariasen semeari; 3 eta ethorri cen Jordango aldeco herri 

gucietarat, predicatcen ((uela penitenciaren bathayoa bekhatuen barkhamendutaco, 

4 escribatua den be((ala Isaiaz profetaren erranen Iiburuan: "Bo((a da mortuan 

oihuz dagoenarena: aphain ((a((ue Jaunaren bidea, chuchen ((atcit((ue haren bidezcac. 

5 haran guciac betheco dire eta mendi eta mendizca guciac beheratuac i((anen 

dire, makhur direnac chuchenduco dire eta bide gaitxac celhay bihurtuco, 

6 eta gui((on guciec icussico dute Jaincoa ganic heldu den salbamendua". 

7 Erraten ((aroen, bada, hartaz bathayatuac i((aterat araldeca heldu cirenei: 

"Bipera casta, norc abisatu ((aituzte ihesi eguiteaz ((uen gaifierat erortcerat dohan 

colerari? 8 Eguit((ue, beraz, penitenciazco fruitu behar be((alacoac eta ez ((aiteztela 

has erraten: "Abraham aita dugu". Erraten darot((uet ecen, harri horietaric ere 

Jaincoac soraraz diot((oquela haurrac Abrahami. 9 Jadan haizcora arrunt((atua da 

arbolen erhoen 5 gaifierat eta hala fruitu onic ekhartcen ez duen arbola gucia 

picatua i((anen da eta surat arthiquia". 

10 Eta galdeguiten baitcioten jende hec eta erraten: "Cer eguifien dugu, 

beraz?", 11 hare ihardesten ((aroen: "Bi aldagarri dituenae eman bioya bat ez 

duenari eta jatecoric duenac eguin be((a gau((a bera". 12 Ethorri ((iren, bada, 

publieanoac ere bathayatuac i((aterat eta erran cioten: "Naussia, cer da guc eguin 

behar duguna?" I3 Erran ((aroen hare: "Ez de((acuela deusere eguin manatu ((ait((uenaz 

guehiagocoric". 14 Soldaduec ere halaber galdeguiten cioten: "Eta guc cer 

eguin behar dugu?". Eta harc ihardesten caroen: "Ez dio((o((uela eguin nihori 

bortcharic, ez gaixtaqueriaric; eta contenta ((aitezte ((uen pagaz". 

15 Uste bait((uen, bada, populuac eta guciec bere gogoetan bait((arabillaten 

Joannesez, ez othe cen hura Christo, 16 Joannesec declaratu i((an ((aroen eta erran 

guciei: "Nitaz denaz be((ambatean, nic urez bathayatcen ((aituztet; ethorrico da 

ordean ni baifio botheretsuago bat, eeifiaren ((apata lokharrien lechatceco ni ez 

bainaiz gay; hare bathayatuco ((aituzte Izpiritu Sainduaz eta suz. 17 Cethabea 

escuan duque eta ehahutuco du bere bihiteguia; bilduco du bihia bere toquitarat 

114 

5. Maiz agertu da erho > erro (ik. Mt. v, 22 eta XXIII, 4); orain atzekoz aurrera: erro > erho.

eta erreco ditu lastoac behifiere iraunguitu ez den su batez". 18 Bertce haifiitz 

gauc;a ere iracasten ciotc;an populuari bere exortetan. 

19 Baifian nola Joannessec erantc;uten baitcioen Herodes tetrarchari Herodias 

bere anayaren emastearen sujetean eta eguin cituen hainitz bertce gaixtaquerien 

gatic, 20 Herodessec horien gucien gaifierat hau ere iretchequi c;uen: c;arraraci 

baitc;uen Joannes presondegui batean. 

21 Populu guciac, bada, bathayoa errecibitcen c;uen orduan, Jesusec ere errecibitu 

baitc;uen; othoitcean cegoela c;abaldu cen cerua, 22 eta jautsi cen Izpiritu 

Saindua haren gaifierat figura agueri cen baten azpian, usso colomba bat bec;ala; 

eta aditu c;uten cerutic boz hau: "(:u c;are ene Seme maitea; c;ure baithan edireten 

dut ene atseguifia". 

23 Jesus orduan citequen hogoy eta hamar urtheren ingurutaco adifiean eta 

iragaten cen Josephen semetc;at, ceifi baitcen Eliren seme, cein baitcen Mathaten 

seme, 24 cein baitcen Leviren seme, cein baitcen Melchiren seme, cein baitcen 

Jannaren seme, cein baitcen Josephen seme, 25 cein baitcen Mathatiaren seme, 

cein baitcen Amosen seme, cein baitcen Nahumen seme, cein baitcen Hesliren 

seme, cein baitcen Naggeren seme, 26 cein baitcen Mahathen seme, cein baitcen 

Mathatiassen seme, cein baitcen Semeiren seme, cein baitcen Josephen seme, cein 

baitcen Judaren seme, 27 cein baitcen Joannaren seme, cein baitcen Resaren 

seme, cein baitcen Zorobabelen seme, cein baitcen Salathielen seme, cein baitcen 

Neriren seme, 28 ceifi baitcen Melchiren seme, cein baitcen Addiren seme, cein 

baitcen Cosanen seme, ceifi baitcen Elmadanen seme, cein baitcen Heren seme, 

29 cein baitcen Jesusen seme, cein baitcen Elieseren seme, cein baitcen Joriren 

seme, cein baitcen Mataten seme, cein baitcen Leviren seme, 30 cein baitcen 

Simeonen seme, cein baitcen Judaren seme, cein baitcen Josephen seme, cein 

baitcen Jonaren seme, cein baitcen Eliaquimen seme, 31 cein baitcen Melearen 

seme, cein baitcen Mennaren seme, cein baitcen Mathatharen seme, cein baitcen 

Nathatanen 6 seme, cein baitcen Daviden seme, 32 cein baitcen Jesseren seme, 

cein baitcen Obeden seme, cein baitcen Boozen seme, cein baitcen Salmonen 

seme, cein baitcen Nassonen seme, 33 cein baitcen Aminadaben seme, cein baitcen 

Aramen seme, cein baitcen Esronen seme, cein baitcen Pharesen seme, cein 

baitcen Judaren seme, 34 cein baitcen Jacoben seme, cein baitcen Isaacen seme, 

cein baitcen Abrahamen seme, cein baitcen Thareren seme, cein baitcen Nachoren 

seme, 35 cein baitcen Sarugen seme, cein baitcen Ragauren seme, cein baitcen 

Phalegen seme, cein baitcen Heberen seme, cein baitcen Saleren seme, 

36 cein baitcen Cainanen seme, cein baitcen Arfaxaden seme, cein baitcen Semen 

seme, cein baitcen Noeren seme, cein baitcen Lamechen seme, 37 cein baitcen 

Mathusaleren seme, cein baitcen Henochen seme, cein baitcen Jareden seme, cein 

baitcen Malaleelen seme, cein baitcen Cainanen seme, 38 cein baitcen Henosen 

seme, cein baitcen Sethen seme, cein baitcen Adamen seme, cein baitcen Jaincoaz 

creatua. 

6. Nathanen edo Natanen behar zuen. 

115

IV. Cap. 

I Jesus, bada, Izpiritu Sainduaz bethea partitu cen Jordanetic eta goan 

araci c;:uen Izpirituac deserturat 2 berrogoi egunetacotc;:at eta han tentatua ic;:atu 

cen deabruaz. Egun hetan gucietan ez c;:uen jan deussere; eta hec iragan eta, 

gossetu cen. 3 Orduan erran ic;:an cioen deabruac: Baldin Jaincoaren 7 ba«are, 

errofYu harri huni eguin dadillala ogui". 4 Jesusec ihardetsi cioen: "Escribatua 

duc, ez dela oguiz choilqui bici guifYona, bainan Jaincoaren hitz guciaz". 5 Eraman 

c;:uen deabruac mendi gora baten gainerat eta eracutsi ciotfYan instant batez 

munduco erresuma guciac. 6 Erran cioen: "Emanen darotc;:ut puchanc;:a hori gucia 

eta erresuma horien gloria; niri eman c;:aizquit ecen, eta nic nahi dudanari ematen 

diotc;:at; 7 baldin adoratcen banauc;:u, guciac c;:ure ic;:anen dire". 8 Jesusec ihardetsi 

cioen eta erran: "Escribatua duc:

"Egun ditezque eomplituae aditu ditut

42 Arguitu cenean ilkhi cen eta goan cen desertu batetarat. Jendeac abiatu 

ciren tropelaz haren bilha eta aurkhitu .;uten eta, nola guelditu nahi bait.;uten, 

beldurrez utz cet.;an, 43 erran .;aroen: Bertce hiriei ere predicatu behar daroet 

Jaincoaren Erresumaco Evangelioa, hartaco naiz ecen igorria". 44 Eta hari cen 

predicatcen Galileaco sinagoguetan. 

118

17 Egun batez, bada, jarria cegoela iracasten, ciren han jarriac pharisauac eta 

legueco doctorac ere, Galileaco eta Judeaco herrizca gucietaric eta Jerusalemetic 

ere ethorri cirenac; eta Jaunaren berthutea cen agueri erien sendatcean. 18 Orduan 

jende batryu ethorri ciren guiryon bat ryakharquetela paralyticoa ohe batean eta 

cebiltryan sarthu nahiz eta hura Jesusen aitcifiean eman nahiz. 19 Baifian ecin 

aurkhituz nondic sararaz, jendetce handia cela causa, igan ciren etche gainerat eta 

jautsi ryuten theylletaric bere ohearequien gucien erdirat Jesusen aitcifierat, 20 ceifiec 

hequien fedea icussiric erran baitcioen: "Guiryona, barkhatcen ryaizquitryu ryure 

bekhatuac". 210rduan escribauac eta pharisauac hassi ciren bere baithan erraten: 

"Nor da blasphemio erraille hau? Norc barkha ahal detryaque ecen bekhatuac 

Jaincoac berac baicen?". 22 Eryaguturic, bada, Jesusec hequien gogoramenduac, 

ihardetsi ryaroen eta erran: "Cer gogoeta darabillaryue ryuen bihotcetan? 23 Cer da 

errechago? Ala erratea: Barkhatcen ryaizquitryu ryure bekhatuac, ala erratea: Altcha 

ryaite eta ibill ryaite? 24 Bada jaquin deryaryuentryat Guiryonaren Semeac baduela 

botherea lurrean barkhatceco bekhatuac", erran cioen paralyticoari: "Nic darotryut 

erraten: altcha ryaite, eramaryu ryure ohea eta ryohaz ryure etcherat". 25 Altchatu cen 

guiryona berehala hequien aitcifiean eta harturic ryatryan ohea, goan cen bere etcherat 

Jaincoari g10ria bihurtcen cioela. 26 Orduan guciac jarri ciren espantu handi 

batean Jaincoaren handitassunac publicatcen eta icialduraz betheric ciotsaten: "Ala 

guc gaurya miragarriac baiditugu ieussi egungo egunean". 

27 Horien ondoan i1khi cen Jesus, eta ieussiric publicano bat Levi deiteen 

cena burreuean jarria, erran cioen: "Jarraiq ryaquizquit". 28 Eta hura gaurya guciae 

uteiric, jaiqui cen bere lekhutie eta jarraiqui citryayon. 29 Eguin ere cioen banquet 

handi bat bere etchean, eta ciren publicanozco et bertce halaeo jendetce tropela 

handi bat mahaifiean jarriae hequiequien. 30 Eta baryarasaten pharisauee eta eseribauec, 

haren dizcipuluei erraten ciotelaric: "Cergatic publicanoequien eta bekhatorosequien 

jaten duryue?". 31 Jesusec hitrya harturie, erran ryaroen: "Sendo direnee 

ez dute mirieuren beharric, baifian bai eri direnee. 32 Ez naiz ethorri justuac 

deitcerat, baifian bai bekhatorossae penitenciarat dejtcerat". 

33 Ol'dean hee erran cioten: "Cergatic Joanesen dizcipuluac eta bai pharisauenae 

ere dire barurtcen eta oracionetan egoten, eta ryureae hari dire jaten eta 

edaten?". 34Ihardetsi earoen: "Baruraraz othe detryaquetryue esposaren adisquideac 

esposa hequiequien deifio? 35 Baifian ethorrico dire egunae, eeinetan esposa 

khendueo baitryaye, eta orduan dire barurtueo". 36 Comparacione bat eguin ere 

ryaroen: "Nihorc ez bide dio ematen oihal berritic pedaryua soifieco ryaharrari, 

ezperen berriae hausten du ryaharra, eta oihal berritieaco pedaryu hura ez dagoeo 

ungui ryaharrari. 37 Eta nihorc ez bide du ematen mahats arno berria ryahagui 

ryaharretarat, ezperen mahats arno berriae hausten ditu ryahaguiac eta issurtcen da 

eta ryahaguiac galtcen dire. 38 Baifian mahats arno berria eman behar da ryahagui 

berrietarat eta bata eta berteea dire salbatcen. 39 Eta ez da nihor arno ryaharra 

edaten duenean nahi luquenic berehala berritic; erraten baidu ecen:

39 Comparacione hau ere eguiten l(aroen: "ltsu batec itsua guida del(aque? Ez 

dire biac hobirat erortcen? 40 Dizcipulua ez ahal da naussiaz gorago, baiiian 

perfeta diteque bere naussia bel(alacoa den gucia. 41 Cergatic, bada, icusten dUl(u 

fitsa l(ure anayaren beguian eta lal(a ez dUl(u icusten ceurean? 42 Edo nola erran 

diol(oquel(u l(ure anayari: Anaya, utz nal(al(u khen diel(al(udan· fits bat l(ure beguitic, 

ceronec ceure beguian dUl(un lal(a icusten ez dUl(un demboran? Hypocrita, khen 

l(al(u lehenic lal(a ceure beguitic eta orduan icussico dUl(u nola khen fitsa l(ure 

anayaren beguitic. 

43 Ez da ecen arbola ona fruitu gaixtoac ekhartcen dituena, ez eta arbola 

gaixtoa fruitu onac ekhartcen dituena. 44 Ecen arbola bacoitha 15 bere fruitutic 

el(agutcen da. Ez dituzte ecen elhorrietaric biltcen ficoac, ez hain guti laharretaric 

mahatsac. 45 Guil(on onac bere bihotceco thresor onetic atheratcen ditu gaul(a 

onac; eta guil(on gaixtoac thresor gaixto batetaric gaixtoac atheratcen ditu; bihotceco 

franquiatic ecen minl(o da ahoa. 

46 Cergatic, bada, erraten darotal(ue: "Jauna, Jauna", eta ez dUl(ue eguiten nic 

erraten dudana? 47 Eracusterat nohatl(ue noren idurico den ene ganat heldu den 

guil(on gucia eta ene erranac aditcen eta obretan ematen dituena. 48 Guil(on bat 

diduri, ceiiiec bastitcen baidu etche bat eta barna haintl(urturic el(arri baiduque 

cimendua harriaren gaiiiean; uholde abiaturic ibayac jal(arri dio etche hari eta ecin 

higuitu duque, ceren cen fundatua arrocaren gaiiiean. 49 Ene erranac aditcen 

dituena berriz eta obretan ematen ez dituena guil(on baten idurico da, ceiiiec 

bastitcen baidu bere etchea lur gaiiiean cimenduric gabe; ibaya heldu da etche hari 

jal(artcerat eta berehala erori dateque etchea, eta barrayadura handi bat eguin da 

hartaz". 

15. Bacoitra (ik. Le. VIl, 12) edo bakhotcha (ik. Le. IX, 14) idazten ohi du komunzki. 

123

18 Ondoan bakhartassunean othoitcean cegoela, harequien baitciren haren 

dizcipuluac ere, galdeguin l(aroen eta erran: "Nor diote naicela jendeec?" 19 Ihardetsi 

cioten hec: "Batl(uc Joannes Baptista l(arela; bertcec Elias, bertce batl(uc 

berriz profeta lehenagocoetaric bat biztu dela". 20 Erran l(aroen, bada: "Eta l(uec 

nor naicela dioIue?". Simon Piarressec ihardetsi il(an cioen eta erran: "Christo 

Jaincoarena". I Baiiian Jesusec dichidaturic debecatu l(aroen nihori hori ez erratea, 

22 erraten l(uelaric: "Halabeharra da Guil(onaren Semeac sotfri del(an hainitz, 

il(an dadin condenatua cargudunez, eta aphecen princeez eta escribauez il(an dadin 

hillaracia, eta hirurgarren egunean bitz dadin". 

23 Guero erran l(aroen han ciren guciei: "Baldin nihorc nahi badu ene ondotic 

ethorri, eguin biol(a ukho bere buruari, garraya bel(a bere gurutcea egun oroz 

eta jarraiq bequit niri; 24 ecen bere bicia salbatu nahi duquenac galduco du; eta 

aitcitic bere bicia galdu duquenac ene gatic, salbatuco duo 25 Cer probetchu du 

ecen guil(onac mundu gucia irabaztea ere, bere burua galtcen badu eta bere 

caltetan hari bada? 26 Nor ere nitaz ahalque i((anen baida eta ene hitcez, Guil(onaren 

Semea ere ahalque il(anen da hartaz ethorrico denean bere majestatean, 

Aitarenean eta aingueru sainduenean. 27 Erraten darotl(uet bada eguia: badire 

hemen present direnetaric hillen ez direnac, icussi il(an gabetacoric Jaincoaren 

Erresuma". 

28 Hitz horiee erran ondoan, l(ortci egunen buruan edo, hartu cituen berequien 

Piarres, Jacobe eta Joannes eta igan cen mendi batetarat othoitz eguiterat. 

29 Othoiteean cegoela, eguin cen haren bisaya bertce bat eta haren bestimenda 

churi eta distiant. 30 Eta betbetan aguertu ciren bi guil(on, harequien mintl(o 

cirenae; ciren, bada, hee Moises eta Elias, 31 majestatez betheae aguertcen cirenac; 

eta l(uten erraten nola behar cituen finatu bere egunac Jerusalemen. 32 Piarres 

ordean eta harequien cirenac logalez pissatuac ciren; iratl(artcean icussi l(uten 

Jesusen gloria eta harequien ceudecen bi guil;onac ere icussi il(an cituzten. 33 Eta 

hec haren ganic partitcerat cioacela, erran cioen Piarressec Jesusi: "Naussia, on da 

guretl(at hemen i((atea; eta hala eguitcigun hirur etchola, bat l(uretl(at, bat Moiserentl(at 

eta bertce bat Eliasentl(at". Ez l(aquien ecen cer erraten l(uen. 34 Horien 

erraten hari cela, ethorri cen hedoy bat, ceiiiec estali baitcituen eta icitu ciren 

hedoypean hec sarthu cirenean 35 Dembora berean i1khi cen hedoypetic boz bat 

erraten l(uena: "Hauche da ene Seme maitea: hau adi l(al(ue". 36 Boz harc oraiiio 

cirauela, Jesus aurkhitu cen bera bakharric eta hec atchiqui l(uten hau secretuan, 

nihori deussic erran gabe dembora hartan icussi il(an cituzten gaucetaric. 

37 Biharamunean menditie jausten cirela, jendetce handi bat i1khi citl(ayen 

biderat. 38 Guil(on bat jendetce haren artetic hassi citl(ayon oihuz erraten: "Naussia, 

othoitz eguiten darotl(ut: beha l(al(u ene semea ganat, ecen hori dut ene haur 

bakharra. 39 Eta izpiritu gaixtoac sessitcen du eta betbetan oihu handi batl(u eguin 

aratcitcen diotl(a, arthiquitcen du, iharrosten du arrapoa ahotic darioela, eta nekhez 

uzten du' l(athicatu duen ondoan ere. 400thoitz eguin daroet l(ure dizcipuluei 

khen diol(atela eta ecin eguin dute". 41 Jesusec ihardetsi l(aroen: "0 nacio sinhetx 

131

21 Ordu hartan berean Jesusec h;an l;uen alegrantcia bat Izpiritu Saindua 

ganicacoa eta erraten l;uen: "Esquerrac darozquitl;ut, ene Aita, ceruco eta lurreco 

Jauna, gaul;a hec estali baidiotl;atl;ute l;uhurrei eta jaquinei eta aguertu baidiotl;atl;ute 

chumei. Baiqui, ene Aita, ceren den horla l;ure placera. 22 Gaul;a guciac eman 

darozquit niri ene Aitac eta nihorc ez daqui nor den Semea Aitac baicen, ez nor den 

Aita Semeac baicen eta nori ere Semeac aguertu nahico baidio, eta hare baicen". 

23 Eta bere dizcipuluetarat itl;uliric, erran l;aroen: "Dohatsuac beguiac, l;uec 

dacussal;uena icusten dutenac. 24 Erraten darotl;uet ecen, hainitz profetec eta 

erregueec nahi il;an dutela icussi l;uec icusten dUl;uena eta ez baidute icussi, eta 

aditu nahi il;an dutela l;uec aditcen dUl;uena eta ez baidute aditu". 

250rduan altchatu cen legueco dotor bat hura tentatu nahiz, eta erran cioen: 

"Naussia, cer eguiflen dut bicitce eternala il;ateco?". 26 Jesusec ihardetsi cioen: 

"Leguean cer da escribatua? cer iracurtcen dUl;u?" 27 Hare errepusta eman cioen: 

"Maitatuco dUl;u l;ure Jainco Jauna l;ure bihotz guciaz, l;ure arima guciaz, l;ure 

indar guciez eta l;ure izpiritu guciaz, eta l;ure lagun proximoa ceure burua bel;ala". 

28 Erran cioen Jesusec: "Ungui ihardetsi dUl;u; eguil;u hori eta bicico l;are". 

29 Hare berriz, nahiz gUi}on prestutl;at aguertu, erran cioen Jesusi: "Eta nor da 

ene lagun proximoa?". 0 Hitl;a harturic, bada, Jesusec erran cuen: "Guil;on bat 

cihoan Jerusalemetic Jericorat eta erori cen ohoinen escuetan, ceiflec bilhuci 

baitl;uten eta colpez l;aurthu ondoan, goan ciren hill hurrena utciric. 31 Guerthatu 

cen, bada, aphez bat iragaten bide beraz eta hura hala icussi arren, iragan cen 

tricatu gabe. 32 Manera berean levita bat hurbill celaric eta icussi l;uelaric, iragan 

cen hura ere. 33 Baiflan samaritano bat bidean cihoala, ethorri cen guil;on hura 

cen lekhurat eta icussiric urricaldu citl;ayon. 34 Hurbildu citl;ayon eta lothu ciotl;an 

bere l;auriac, olioa eta arnoa hetarat issuriric; eta bere abrearen gaiflean 

el;arriric, eraman l;uen ostatu batetarat eta hartaz artha il;an l;uen. 35 Biharamunean 

athera cituen bi diru pel;a eta eman ciotl;an ostalerari ciotsolaric: Artha il;an 

l;al;u guil;on huntaz eta cer ere guehiago despendatuco baidul;u, eta hura nic 

emanen darotl;ut bihurtcen naicenean. 36 Hirur horietaric cein daritl;al;u il;an dela 

ohoiflen escuetarat erori il;an cenaren proximoa?". 37 Hare ihardetsi il;an cioen: 

"Hartaz urricalmendu il;an duena". Horren gaifiean erran cioen Jesusec: "C;ohaz 

eta l;uc ere eguil;u gaul;a bera". 

38 Egun batez, bada, Jesus bidean cihoala bere dizcipuluequien, sarthu cen 

herri batean eta emaztequi Martha ceritl;an batec errecibitu il;an l;uen bere etchean. 

39 Eta hunec l;uen aizpa bat Maria deitcen cena, ceifia jarriric baitcegben Jaunaren 

oifietan haren hitl;aren aditcen. 40 Martha, bada, hari cen lehia handirequien 

hainitz cerbitl;uren preparatcen; eta ethorriric Jesusen aitcinerat erran ican cioen: 

"Jauna, ez dUl;U consideratcen ene aizpac neroni utzten nauela bakharric cerbitl;atcerat? 

Erran diol;Ol;u, beraz, lagun nal;ala". 41 Baifian ihardetsi il;an cioen Jaunac 

eta erran: "Martha, Martha, khechatua l;are eta altaratcen l;are hainitz gaucen 

arthaz; 42 bizquitartean gaul;a bat da bakharra necessario dena. Mariac parteric 

hoberena du hautatu, ceifia ez baitl;ayo khenduco". 

134

harequien; goan cen eta jarri cen mahaiiiean. 38 Pharisaua, bada, hassi cen bere 

baithan erasten, cergatic ez othe cen garbitu Jesus bazcal aitciiiean. 39 Baiiian 

erran cioeri Jaunac: "Orai l;uec, pharisauac, choperaren eta plataren campoco aldea 

fgrbitcen dUl;ue; l;uen barnea ordean bethea da arrapaqueriaz eta gaixtaqueriaz. 

Erroac 25, campocoa eguin duenac ez du eguin barnecoa ere? 41 Guciarequien 

ere eguil;ue amoiiia eta guciac garbi il;anen ditutl;ue. 42 Ordean, l;origaitz 

l;uentl;at, pharisauac, ceren pagatcen baidul;ue detchima mendarena, arroda belharrarena 

26 eta belhar suerte guciena, eta utzten baidul;ue justutassuna eta Jaincoaren 

amudioa; hauc bada behar ciren eguin, hec utci gabetaric. 43 Corigaitz l;uentl;at, 

pharisauac, ceren lakhet baidul;ue sinagoguetan lehenbicico cadirac il;atea eta 

plal;a handietan agurrac errecibitcea. 44 Corigaitz l;uentl;at, ceren thomba agueri 

ez diren batl;uec bel;ala bail;arete, ceiiien gaiiiean guil;onac baidabiltl;a jaquin gabe 

thombac direla". 

45 Horren gaiiiean hitl;a harturic legueco dotor batec, erran cioen: "Naussia, 

gu ere desohoratcen gaitutl;u horla mintl;atceaz". 46 Baiiian Jesusec erran il;an 

cioen: "Corigaitz l;uentl;at ere, legueco dotorac, ceren cargatcen baiditutl;ue guil;onac 

ecin jassan detl;aqueten carguez eta cebonec erriaz 27 ere ez baiditutl;ue uquitcen. 

47 Corigaitz l;uentl;at, ceiiiec bastitcen baiditutl;ue profeten thombac; bizquitartean 

l;uen aitec hillaraciac dire. 48 Eguiazqui ceboc dUl;ue aguertcen aprobatcen 

dUl;uela l;uen aitec eguin il;an dutena; halaz eta hec hillaraci dituztenaz gueroz 28 

profetac, eta l;l,Jec bastitcen ditutl;uenaz gueroz hequien thombac. 49 Hargatic 

erran il;an ere du Jaincoaren l;uhurtciac: Igorrico ditut hequien ganat profetac eta 

apostoluac eta hetaric hillaracico dituzte batl;u eta persecutatuco bertceac, 50 galde 

daquioentl;at nacione huni contu munduaren creacioneaz gueroztic issuri il;an 

den profeta gucien odolaz, 51 hassi Abelen odoletic eta Zachariasen odoleraifio, 

ceifia hill il;an baitl;uten aldarearen eta templuaren artean. Baiqui erraten darotl;uet: 

galdetuco l;ayo hortaz contu nacione huni. 52 (:origaitz l;uentl;at, legueco 

dotorac, ceren eraman baidul;ue scienciaren gakhoa; cebonec ez baitl;arete sarthu 

eta sartcerat cihoacenac debecatu il;an baiditutl;ue". 53 Horiec erraten l;aroztenean, 

bada, pharisauac eta legueco doctorac hassi citl;aizcon haguitz hertsten eta 

galdea galdearen gaifiean eguinez nekhatcen, 54 cerbaitetan hura atceman nahiz 

eta ahotic hari cerbait idaroqui nahiz, ondoan hartaz accusatcecotl;at. 

25. Erhoac, alegia. Ik. Mt. v, 22; XX111, 4. Baina erhotu: Jo. X, 20; erhoa: Le. XII, 20. 

26. Belharranera idatzi duo 

27. Berriz ere erhi> erri: ik. Lk. XI, 20. 

28. Halaz eta... + -ez gueroz: zergatikoa adierazten du hemen eta bestetan: Lk. XX, 42; Jo. IX, 

16. Leizarragak, aldiz, ecen darabil. 

137

erraten l;uelaric: Cer eguiiien othe dut, ecen ez dut non

XV. Cap. 

1Heldu citeraizcon, bada, Jesusi publicanoac eta bekhatorosac aditcerat. 2 Eta 

baerarassaten pharisauec eta escribauec ciotsatela: "Bai eta hunec hartcen baiditu 

bekhatorossac eta jaten ere baidu hequiequien". 3 Horren gaifiean Jesusec ekharri 

ieraneraroen parabola hau: 4 "Cein da eruetaric guierona, ehun ardi Iituela, baldinetaria 

hetaric bat galtcen badu, utz ez leteraquena laur hogoi eta hemeretciac 

desertuan, eta ez Iihoaquena galdu den haren ondoan, aurkhitu duquen artean? 

5 Eta aurkhitu duquenean, ematen du bere sorbalden gaifiean alegueraric, 6eta 

etcherat denean, biltcen ditu bere adisquideac eta haueroac erraten daroelaric: 

Bozcaria eraitezte enequien, ceren eta aurkhitu ieran baidut ene ardi galdu nuena. 

7 Erraten daroteruet, bada, hala hala bozcario guehiago ieranen dela ceruan 

penitencia eguiten duen bekhatoros baten ariaz, ecen ez laur hogoi eta hemeretci 

justu penitenciaren beharric ez dutenenterat. 

Edo ezberen, cein da emastequia hamar dragma dituzquena, baldinetaria 

hetaric bat galtcen badu, lampa iraeraquitcen ez duena, etchea garbitcen ez duena 

eta artha handirequien bilhatcen ez duena, aurkhi deeraquen artean? 9 Eta aurkhitu 

duquenean, biltcen ditu bere adisquideac eta haueroac, erraten daroelaric: Boz 

eraitezte enequien, ceren aurkhitu ieran baidut galdu nuen dragma. 10 Hala erraten 

daroteruet alegrancia batdela Jaincoaren aingueruen artean bekhatoros bakhar 

batec ere penitencia eguiten duenean", 

11 Erran ieran eraroen oraifio: "Guieron batec cituen bi seme, 12 eta erran 

cioen hetaric gazteenac aitari: Aita, indaeru erure ontassunetic heldu eraitan partea. 

Eta aitac partitu eraroen bere ontassuna. 13 Egun gutiren barnean guciac bilduric, 

seme gasteena goan cen atce herri urrun batetarat eta han iriondu ieran eruen bere 

ontassuna debochquerian. 14 Guciac urmariatu ieran cituen ondoan, guerthatu iyan 

cen gossete handi bat herri hartan eta hassi cen peitu ieraten. 15 Goan cen, bada, 

eta jarri cen hiri hartaco butjessetaric baten cerbiteruan, ceifiac igorri ieran baiteruen 

bere bordarat urdeen bazcatcerat. 16 Han nahi eruquen asse urdeec jaten erutenetaric, 

baifian nihorc ez cioen ematen. 17 Sarthuric, bada, bere baithan erran ieran 

eruen: Cembat sehi dire ene aitaren etchean oguia franquiaz dutenac, eta ni hemen 

gossez hiltcen hari bainaiz. 18 Banoha; goanen naiz ene aita ganat eta erranen 

diot: Aita, bekhatu eguin dut ceruaren eta erure contra; 19 gaurguero ez dut 

mereci deithua ieratea erure semea; trata naeraeru erure muthilletaric bat beerala. 

20 Eta abiaturic ethorri ieran cen bere aita ganat. Oraifio urrun cela, bada, icussi 

eruen bere aitac eta urricalmenduz uquitua goan cen agudoqui haren ganat, bessar- 

145

catu c;uen eta mussu eman cioen. 21 Erran cioen semeac: Aita, bekhatu eguin dut 

ceruaren eta c;ure contra; gaurgoro ez dut mereci c;ure semea deithua ic;atea. 22 Orduan 

aitac erran c;aroen bere cerbitc;ariei: Berehala ekharac;ue hunen leheneco 

aldagarria eta jauntz dioc;oc;ue; emoc;ue errestun bat errian 33, eta c;apatac oiiietan. 

23 Ekharac;ue chahal guicena eta hill c;ac;ue; eta jan c;agun eta eguigun bombacia, 

24 ceren ene seme hau hill baitcen eta pitzberritu baida, galdu cen eta aurkhitu da. 

Eta jarri ciren bombacia eguiten. 

25 Cen, bada, haren seme c;aharrena landan, eta heldu cela eta etcherat 

hurbiltcen cela, aditu cituen canta eta dantc;a. 26 Eta deithuric cerbitc;arietaric bat, 

galdeguin cioen hea cer ciren hec. 27 Cerbitc;ariac ihardetsi ic;an cioen:

XVII. Cap. 

1Jesusec erran craroen egun batez bere dizcipuluei: "Impossible da ez dathocen 

escandalac; baiiian crorigaitz haiiiarentcrat, ceiiiez ethortcen baidire. 2Hobe 

licrate harentcrat eman lequioen errota harri bat lephotic eta arthiq lecraten itsassoan 

behera, ecen ez escandalisa decran chume hautaric bat. 3 Emocrue goardia; baldin 

offentsatcen bacraitu crure anayac, errepreni cracru; eta baldin urriquitcen bacrayo, 

barkha diocracru. 4Eta egunean crazpitan offentsatcen bacraitu ere eta crazpitan 

egunean heldu bacraitcru eta erraten badarotcru: Damu dut eguin dudanaz, barkha 

diocras:u". 

5Orduan Apostoluec erran cioten Jaunari: "Berre diecragucru fedea". 6Erran 

craroen bada Jaunac: "Baldin bacindute fedea mustarda bihia becranbatecoa, erran 

ciiiocroquete mora ondo huni: Athera adi erroetaric eta birlanda adi itsassoan; eta 

obedi cintcraquete. 7Ceiii da cruetaric, duenean sehi bat laboratcen edo abre 

bazcatcen hari dena, hura landatic dathorquenean erran liecroquena:

XVIII. Cap. 

1Iracatsi caroen halaber parabola batez bethi behar dela eguin othoitz, eta ez 

unhatu eguitetic, 2ciotsotelaric: "Juye bat cen hiri batean, ceiiiec ez bait

teea eta pla

XXI. Cap. 

I Beha cegocoten, bada, Jesus egun batez bere ofTrendac templuco thresorean 

ematen cituzten aberatsei 2 eta icussi icran cruen alhargun pobretto bat ere bi 

moneda pecratcho ematen cituena. 3 Eta erran cruen: "Eguiaz darotcruet erraten 

alhargun pobre hunec guehiago eman icran duela bertce guciec baifio, 4 ecen 

horiec guciec franquiaz dutenetic eman icran diote Jaincoari; ordean hunec bere 

pobreciatic doi-doya bicitceco cruen gucia eman icran du". 

5 Eta cembaitec erraten baitcioten templuaz, harri ederrez eguifia cela eta 

emaitcra ederrez aberatstua, ihardetsi icran craroen: 6 "Ethorrico da dembora bat 

icusten ditutcruen horietaric gucietaric ez baida gueldituco harria harriaren gaifiean, 

non ez den desseguifien". 

7 Galdeguin icran cioten, bada, eta erran: "Naussia, noiz hori guerthatuco da 

eta cer seifiale icranen da horiec complitcen hassico direnecoa?" 8 Erran craroen 

Jesusec: "Beguirautcrue enganatuac icran ez craitezten; ethorrico dire ecen hainitz 

ene icenean errallen dutenac "ni naicela", eta "dembora hurbill da"; ez crohaztela, 

bada, hequien ondotic. 9 Adituco ducruenean, bada, mintcratcen guerlaz eta alboratamenduz, 

ez craiteztela espanti; horiec lehenic arribatu beharrac dire, ordean 

akhabantcra ez da oraifio hain laster icranen". 10 Orduan ciotsoten: "Altchatuco da 

populua populuaren contra eta erresuma erresumaren contra. 11 Icranen dire aide 

gucietan lur ikharatce handiac, icrurritceac eta gosseteac; eta aguertuco dire cerutic 

gaucra ikharagarri batcru eta seifiale handi batcru. 

12 Baifian horiec guciac baifio lehenago emanen darozquitcrue escuac gaifiean 

eta persecutatuco craituzte sinagoguetarat eramaten craituztela erregueen eta gobernadoreen 

aitcifierat ene icena dela causa. 13 Eta hori guerthatuco craitcrue lekhucotcrat 

craiquidatentcrat 49. 14 Har cracrue, bada, ungui cruen gogoan aitcinetic ez 

pensatcea nola beharco duquecruen ihardetsi; 15 nic emanen darotcruet ecen mincro 

bat eta cruhurtcia bat, ceinei ecin buru eguinen baidiote eta ez contrestatuco 

cruen etsay guciec ere. 16 Tradituac icranen ere crarete ceuben burassoez, ceuben 

abrideez, ceben ahaidez, ceben adisquideez; cruetaric haifiitz hillaracico ere dituzte. 

17 Eta mundu guciaz gaitzetsiac icranen crarete ene icenaren ariaz. 18 Eta hala 

ere cruen buruco iIIe izpi bat ez da galduco. 19 C;::uen passientciaz cruen arimen 

jabe icranen crarete. 

49. Ez ote du r.:a;zqu;- behar? 

159

20 Icussico dU(j:uenean, bada, Jerusalem armada batec inguratcen duela, jaquin 

(j:a(j:ue hurbill ditequela haren desolacionea. 21 Orduan Judean direnec ihes eguin 

be(j:ate mendietarat eta herriaren erdian direnac biohaz 50 urrun eta ingurutaco 

herritan direnac ez daitecela han sar; 22 ceren mendecuzco egunac baiditezque 

orduan, complituac i(j:an daitecent(j:at escribatuac i(j:an ohi diren guciac. 23 (:origaitz 

ordean i(j:orra edo unhide guerthatuco ditezquenent(j:at egun hetan, ecen 

herstura handian i(j:anen da herri gucia eta colera da erorico populu hunen gaiiierat. 

2.4 Iraganen dituzte ezpataren ahotic eta eramanen dituzte esclabo nacione 

gucietarat eta Jerusalem osticatua i(j:anen da gentillez, compli daitezquen artean 

nacioneen demborac. 

25 Orduan il(anen dire seiiialeac iguzquian, i1harguian eta il(arretan, eta lurraren 

populu guciac i(j:anen dire hertsturan, itsassoaren eta uhiiien orroac 51 emanen 

duten altaramenduan. 26 Hartaraiiio bai, non ihartuco ere baidire guil(onac icialduraz 

eta mundu guciari ethorri beharco (j:aizcon gaitzen iguripenez 52, ecen ceruco 

birthuteac iharrosico dire. 27 Orduan dute icussico Gui(j:onaren Semea ethortcen 

hedoy baten gaiiiean bothere handi batequien eta majestate handi batean. 28 Gaul(a 

horiec hasten direnean bada heltcen, idec (j:atcit(j:ue beguiac eta altcha buruac, 

cergatic hurbill baiditeque (j:uen erresquetamendua". 

29 Ekharri ere (j:aroen comparacione hauche: "Icussal(ue flco ondoa eta bai 

arbola guciac; 30 ja fruitua camporatcen hasten denean, el(agutcen dUl(ue uda 

hurbill dela. 31 Hala (j:uec ere icusten dituzquetl(uenean gaul(a horiec guerthatcen, 

jaquil(ue hurbill ditequela Jaincoaren Erresuma. 32 Erraten darotl(uet eguiaz ez 

dela iraganen jenderacione hau, non ez diren guciac complitcen. 33 Cerua eta 

lurra iraganen dire; ene hit(j:ac ordean ez dire iraganen. 

34 Goardia iduca(j:ue, bada, ceuben gaiiiean, pissa ez ditecen l(uen bihotl(ac 

jan eta edan sobraz eta bicitce huntaco grifiez eta uste gabean ethor ez daquil(uen 

egun hura. 35 Ecen sare batec bel(ala ditu atcemanen lurraren gaiiiean ditezquen 

guciac. 36 (:audete,beraz, atl(arriac dembora guciez othoitz eguiten dU(j:uela, mereci 

del(a(j:uentl(at guerthatuco diren gaitz horiei guciei itl(urcea eta Guil(onaren 

Semearen aitcifiean aguertcea". 

37 Hari cen, bada, egunaz iracasten templuan; gauez ordean i1khitcen cen 

Olibetaco l(arit(j:an mendian egoterat. 38 Eta populu gucia goiz goicetic heldu 

citl(ayon templuan hura aditcerat. 

160 

50. Hots, bihoaz. 

51. Orroec behar luke izan. 

52. Ez iduri-. Biak, d eta g daude elkarren gainean ezarriak. Vulgatak "expectatione".

XXII. Cap. 

I Hurbil een, bada, lemami gabeeo oguien besta, eeiiii erraten baidiote Bazco. 

2 Eta eebiltyan apheeen prineeae eta eseribauae nola Jesus hillaraz othe eeyaqueten; 

beldur ciren ordean populuaren. 

3 Sarthu iyen een, bada, Satana Judassen baithan, eeiiiae baityuen ieengoitia 

Iseariotes eta eeiii baiteen hamabietarie bat. 4 Goan een eta mintyatu een apheeen 

printeeequien eta eargudunequien, nola cioqueten Iibratueo hura. 5 Hee atseguin 

hartu yuten eta aecordatu ciren dim suma batez hari emateeotyat. 6 Hare ere 

aguindu yaroen eta attiyaren bilha eebilllan jendeee habarrotsie eguin gabe hura 

hei Iibrateeeo. 

7 Ethorri een, bada, lemami gabeeo oguien eguna, eeiiietan behar baiteen 

Bazeoa immolatu. 8 Jesusee igorri iyan eituen Piarres eta Joannes erraten earoelarie: 

"

47 Oraifio mintlj:o cela, huna jende tropela bat; eta hamabietaric bat, Judas 

erraten ciotena, lj:uten aitcindari, ceifia hurbildu baitcitlj:ayon Jesusi mussu ematerat. 

48 Jesusec erran cioen: "Judas, mussuaz traditcen dUlj:u Guilj:onaren Semea?". 

49 Icussiric, bada, haren aldean cirenec cer arribatcerat ciohan, erran cioten: "Jauna, 

jonen 58 othe ditugu ezpataz?". 50 Eta jo lj:uen hetaric batec aphecen princearen 

muthilla eta ebaqui cioen escuifieco beharria. 51 Baifian Jesusec hitlj:a harturic 

erran lj:aroen: "

J. CHRISTOREN 

Evangelio Saindua 

Jondoni Jauniren arauera 

I. Cap. 

I Haste hastean cen Verboa eta Verboa cen Jaincoa baitan eta Jainco cen 

Verboa. 2 Hura cen haste hastean Jaincoa baitan. 3 Gau

v. Cap. 

I Horien ondoan juduen bezta bat ethorri baitcen, goan cen Jesus Jerusalemerat. 

2 Da, bada, Jerusalemen ardien garbilekhu bat, hebraicoz Bethsaida daritl;ana, 

bortz aldamiotacoa 8. 3 Hetan cetl;an eriz nombre handi bat, itsu, maingu, 

hebaindu cirenac, ura noiz higuituco cen beguira ceudecenac. 4 Ecen Jaunaren 

ainguerua jausten cen dembora batl;utan piscina hartarat eta ura higuitcen cen; eta 

piscinarat lehenbici jauxten cena ura higuitu ondoan, sendatcen cen cernahi eritassun 

l;uqueen. 5 Cen, bada, guil;on bat han hogoy eta hemel;ortci urthe hartan 

errassunac l;aducana. 6 Hau icussi il;an l;uenean Jesusec etl;ana, baitceaquien ja 

aspaldidanic cela eri, erraten dio: "Nahi dUI;U sendatu?". 7 Ihardetsi cioen eriac: 

"Jauna, nihor ez dut ura higui ditequenean piscinarat arthiq nal;aquenic, ecen ni 

harat nohaquen bizquitartean, bertce norbait jauxten da ni baiiio lehen". 8 Erraten 

dio Jesusec: "Altcha l;aite, eramal;u l;ure ohea eta ibill l;aite". 9 Eta berehala 

sendatu il;an cen guil;on hura; eta harturic bere ohea abiatu cen. 

Cen, bada, egun hartan sabbatoa. 10 Ciotsoten, bada, judutarrec sendatu 

il;an cen hari: "Sabbatho eguna da egun; ez l;aitl;u cilhegui l;ure ohea eramatea". 

11 Ihardetsi l;aroen harc: "Sendatu nauenac berac erran darot: Eramal;u l;ure 

ohea eta ibill l;aite". 12 Galdeguin cioten, bada: "Cein da guil;on hura, ceiiiec 

erran il;an baidarotl;u: Eramal;u l;ure ohea eta ibill l;aite?". 13 Ordean sendatua 

il;an cenac ez l;aquien nor cen, ecen Jesus aldaratu il;an cen lekhu hartan cen 

jendetce artetic. 14 Guero ondoan aurkhitu il;an l;uen Jesusec guil;on hura tempiuan 

eta erran cioen: "Horra non l;aren sendatua; bada guehiago bekhaturic ez 

del;al;Ula eguin, gaixtoagocoric cerbait guertha ez daquil;un". 15 Goan cen guil;on 

hura eta condatu l;aroen juduei Jesus cela hura sendatu il;an l;uena. III Eta horren 

ariaz l;uten persecutatcen Jesus juduec, ceren gaul;a horiec eguiten cituen sabbatho 

egunean. 17 Jesusec ordean erraten l;aroen: "Ene Aita bethi hari da eta bai ni 

ere". 18 Horren gatic, bada, ciren juduac guehiago aiher hura hillaraci nahiz, 

ceren ez choilqui hausten baitl;uen sabbatho eguna, baiiian oraiiio erraten ere 

baitl;uen bere Aita l;uela Jaincoa, bere burua Jaincoaren pare eguiiiic. 

Horren gaiiiean ihardetsi il;an l;aroen Jesusec eta erran: 19 "Eguiazeguiaz 

darotl;uet erraten: ecin daguique Semeac deussere bere ganic; ez du eguiten Aitari 

8. Lehenik galdamio- idatzia zuen, baina gainekoak Aldamio- dirudi. Ikus hau garbiro Jo, X, 

23-ean. E. Knorr-ek bere tesian, "Para una edici6n critica del diccionario de Maurice Harriet", honela 

dio: "Tampoco este ejemplo [baranda) 10 hemos localizado en el ms. de Harriet, quien por cierto no 

inc\uye la palabra galdamioa" (I, 124. or.). Harriet-ek ez ote dakar aldamio? Lhandek eta Muxikak bai. 

181

VI. Cap. 

I Horien ondoan goan cen Jesus Galileaco itsassoaz bertce alderat Tyberiaco 

parterat. 2Eta bayarraicon jende oste handi bat, ceren icusten baitcituzten eri 

cirenen gaifiean eguiten cituen miracuilluac. 3 Igan cen, bada, Jesus mendi batetarat 

eta jarri cen han bere dizcipuluequien. 4 Eta hurbill cen Bazco, juduen bezta 

egun handia. 5Goititu cituenean, bada, beguiac Jesusec eta icussi iyan yuenean 

jendetze handi bat heldu cela haren ganat, erran cioen Philiperi: "Nondic erossico 

ditugu oguiac hauei guciei jaterat emateco?". 6 Hori ordean erraten yuen hura 

tentateea gatic, bayaquien eeen berac cer eguiterat ciohan. 71hardetsi iyan eioen 

Philipec: "Berrehun denarioren oguia ez Iiteque asqui bakhotchari den gutiena ere 

emateeo". 8 Erran iyan cioen bere dizcipuluetaric batec, Andres Simon Piarressen 

anayac: 9 "Bada hemen muthilco bat, ceifiec baiditu bortz ogui garagarrezco eta 

bi arrain; ordean horiec cer dire hunenbertce mundurentyat?". 10 Erran yaroen 

bada Jesusee: "Jarraraz yatyue jende horiec". Cen sorho handi bat lekhu hartan 

eta jarri ciren bortz milia guiyon edo. 11 Hartu cituen Jesusec oguiac eta bihurtu 

ondoan esquerrac, partitu «arozten jarriac cirenei; halaber arrainetaric ere eman 

yaroen nahi yuten beyambat. 12 Sassiatu i«an cirenean, erran yaroen bere dizcipuluei: 

"Bil catyue sobratu diren puseac, gal ez daitecen". 13 Bildu iyan eituzten, 

bada, eta bethe cituzten hamabi sasqui bortz ogui garagarrezeo yathiz, jan cituztenei 

sobratu cityaiztenetarie. 14 Eta guiyon hec icussi ondoan Jesusec eguin iyan 

yuen miracuillua, erraten yuten: "Hau diteque segurqui mundurat ethorteeco cegoen 

profeta". 15 Jesusec, bada, eyagutu iyan yuen ethorrico cirela haren altchatcerat 

hura erregue eguiteeo eta goan een ihessi berriz ere mendirat bera bakharric. 

16 Arratsa ethorri cenean, goan iyan ciren haren dizeipuluae itsasso basterrerat; 

17 eta bareu batetarat iganic, iragan eiren itsassoaz bertee alderat Capharnaumeeo 

parterat; eta ja i1hundu ere een eta Jesus hequien ganat ez baiteen ethorri. 18 Bizquitartean 

haice handia baiteen, hassi een itsassoa handiteen. 19 Eta arrauquetan 

eguin ondoan hogoi eta bortz edo hogoi eta hamar stadio beyala, ieussi yuten 

Jesus uraren gaifiean eebillala eta hequien barcurat hurbilteen eela; eta ieitu 

eiren. 20 Hare bada erraten daroe: "Ni naiz, ez yaiteztela ici". 21 Nahi iyatu 

yuten, bada, hartu barcurat eta berehala bareua arribatu een hee eiohaeen leyhorrerat. 

22 Biharamunean itsassoaren bertce aldean guelditu een jendetzeae icussi 

yuen ez cela han eta ez eela sarthu iyan Jesus bere dizeipuluequien barcu hartan, 

184

aitcitie haren dizcipuluae berae goan cirela; il;atu bertee bareuric, bat hura baieen. I1 

23 baifian bertee bareu batl;u ethorri il;an baitciren Tiberiadatic lekhu haren 

alderat, eeinetan oguia janaraei baitl;aroen Jaunae esquerrae bihurtu ondoan, 24 icussirie 

jende hee Jesus ez eela han, ez eta haren dizeipuluae ere, igan ciren bareu 

hetarat eta ethorri eiren Capharnaumerat Jesusen bilha. 25 Eta aurkhitu l;utenean 

itsassoaz bertee aldean, erran il;an cioten: "Naussia, noiz ethorri l;are hunat?" 

26Ihardetsi l;aroen Jesusee: "Cifi cifiez darotl;uet erraten: Ene bilha l;abiltl;ate, 

ez eeren ieussi ditutl;uen miraeuilluae, baifian bai eeren jan dUl;uen oguietaric 

eta asse il;an l;areten. 27

eraz, aditu i'Yan baidu Aitaganic eta ikhasi, heldu da hura ene ganat. 46 Ez Aita 

icussi duelacoan nihorc, hainac baicen ceina heldu baida Jaincoa ganic; ecen hura 

da Aita icussi i'Yan duena. 47 Eguiaz eguiaz darot'Yuet erraten: Ene baitan sinhexten 

duenac badu bicitce eternala 

48 Ni naiz bicitcearen oguia. 49

VII. Cap. 

1Ondoan, bada, abiatu cen Jesus Galilean ibiltcen, ez baitc;uen nahi goan 

Judearat, ceren juduac hura hillaraci nahiz baitcebiltc;an. 2Baifian hurbill baitcen 

juduen besta Tabernacleena, 3 erran ic;an cioten bere anayec: "Abia c;aite hemendic 

eta c;ohaz Judearat, c;ure dizcipuluec icus dec;aten gatic ere c;uc eguiten ditutc;un 

obrac. 4Nihorc ecen ez du deussic gordeca eguiten, bera aguertu nahiz dabillanec; 

horlaco gauc;ac eguiten ditutc;unaz gueroz, aguer c;aquizco ceroni munduari". 

5Haren anayec ere ecen ez c;uten sinhexten haren baitan. 6 Erran c;aroen bada 

Jesusec: "Ene dembora ez da oraifio ethorri; baifian c;uentc;at bethi da muga. 

7Munduac ecin c;aituzquete c;uec higuin, baifian ni gaitxesten nau, ceren haren 

contra lekhucotassuna bihurtcen baidut, haren obrac gaixtoac direla. 8

23 Baldinetariac circuncisionea errecibitcen badu gui((onac sabbatho egunean Moiseren 

leguea hauts ez dadint((at, cergatic niri sumintcen ((aizquidate, ceren gui((on 

bat gucia sendatu i((an dudan sabbatho egunean? 24 Ez de((a((uela juya campoco 

iduriaren arauera, baifian jugea ((a((ue justutassunaren arauera". 

25 Erraten ((uten, bada, Jerusalemdar bat((uc: "Hau ez da hillaraci nahiz 

dabilt((an hura? 26 Huna non mint((o den mundu guciaren aitcifiean eta deus ez 

diote erraten. El;agutu othe dute buru((aguiec eguiazqui hau dela Christo? 27 Baifian 

hau badaquigu nongoa den; Christo ordean dathorquenean, nihorc ez du 

jaquifien nongoa den". 280ihuz cegoen, bada, Jesus templuan iracasten hari cela 

eta ciotsala: "Badaquil;ue bai nor naicen eta bai nongoa naicen; ez naiz bada neure 

baitaric ethorri, baifian eguiatia da ni igorri il(an nauena, ceina ez baidu((ue ((uec 

e((agutcen. 29 Nic e((agutcen dut hura, ceren harenganicacoa bainaiz eta hare 

igorri bainau". 30

oen eta erran: "Hau da .yuen semea itsu sorthu i.yan dela dio.yuena? Nola bada 

ieusten du orai?". 20Ihardetsi .yaroen haren burassoee: "Badaquigu hau dela gure 

semea eta itsu sorthu i.yan dela, 21 baifian nola orai ieusten duen ez daquigu, edo 

nore idequi diot.yan beguiae gue ez daquigu; galde dio.yo.yue berari; adinie asqui 

badu; bera mint.ya bedi beret.yat". 22 Errepusta hori eman .yuten haren burassoee, 

eergatie juduen beldur baitciren, ja eeen elkhar hartuae ciren juduae, baldin nihore 

aithorteen ba.yuen Jesus eela Christo, khassatua i.yanen eela haifia sinagogatie. 

23 Horren gatic erran .yuten haren burassoee: Adinic asqui badu, galdeguio.yue 

berari. 24 Erakharri .yuten, bada, bigarren aldi batez itsu i.yatu een gui.yon hura eta 

erran eioten: "Errenda dio.yo.yu Jaineoari gloria; gue badaquigu gui.yon hura bekhatoros 

bat dela". 25 Hare ihardetsi .yaroen: "Ez daquit nie bekhatorosa den; gauc;a 

bat daquit, itsu ninteelarie orai ieusten dudala". 26 Erran cioten hee oraifio: "Cer 

eguin ic;an darotc;u? Nola idequi darozquitc;u beguiae?". 27 Hare ihardetsi c;aroen: 

"Erran darotc;uet ja eta aditu duc;ue; eergatie berriz nahi duc;ue aditu? Ala c;uee ere 

haren dizeipulu eguin nahi duc;ue?". 280rduan iroiztatu c;uten eta erran cioten: 

"Hi ic;an hadillala haren dizcipulu; gutaz denaz bec;ambatean Moiseren dizcipulu 

gaitue. 29 Gue baeeaquiagu Moiseri mintc;atu ic;an c;ayoela Jaineoa; hori ordean ez 

eeaquiagu nondieaeoa den". 30Ihardetsi c;aroen guic;on hare eta erran: "Hori da 

bada harrigarri, .yuee ez baidaquic;ue hura nondieaeoa den eta idequi baidarozquit 

hare niri beguiae. 31 Badaquigu ordean bekhatorosae ez dituela Jaineoae entc;uten; 

baifian nihore Jaineoa eerbitc;ateen badu eta haren nahia eguiten, hura duela 

entc;uten Jaineoae. 32 Egundaifio ez ahal da aditu nihore idequi ic;an dituela itsu 

sorthu ic;an den baten beguiae. 33 Baldin hori ez balitz Jaineoa ganicaeoa, ecin 

leguique deussie". 34Ihardetsi cioten hee eta erran: "Bekhatutan sorthua haiz 

gucia eta iraeasten hari at.yaieu guri?". Eta khendu .yuten eamporat. 

35 Aditu .yuen Jesusee khendu eutela eamporat eta aurkhitu ic;an .yuen batez 

erran cioen: "Sinhexten dUC;u Jaineoaren Semea baitan?". 36Ihardetsi i.yan cioen 

hare eta erran: "Nor da, Jauna, sinhetx dec;adantc;at haren baitan?". 37 Erran 

cioen Jesusee: "Ieussi ic;an dUC;u eta c;urequien mintc;o dena bera da". 38 Hare 

berriz ihardetsi ic;an cioen: "Sinhexten dut, Jauna". Eta haren oifietarat bere burua 

arthiquirie, adoratu ic;an c;uen. 390rduan Jesusee erran ic;an cioen: "Justicia eguiterat 

ethorri ic;an naiz ni mundu huntarat, ieusten ez dutenee ieus dec;aten gatie eta 

ieusten dutenae itsu daiteeen gatie". 40 Aditu i.yan c;uten hori harequien ciren 

pharisauetarie eembaitee eta erran ic;an cioten: "Nasqui gu ere itsuae baigare?". 

41 Ihardetsi .yaroen Jesusee: "Itsuae bacifiete, ez cinduquete bekhaturie; orai ordean 

dioc;ue ieusten duc;uela eta hargatie beraz dagotc;ue bekhatua c;uen baitan". 

194

x. Cap. 

I "Eguiaz eguiaz darotr;uet erraten: Ardien arthaldean athetic sartcen ez 

dena, bainan bertce aide batetaric igaten dena, ohoiii bat da eta arrapatr;aille 

bat. 20rdean athetic sartcen dena ardien artr;aiiia da. 3 Huni athaltr;aiiiac idequitcen 

dio eta ardiec hunen bor;a aditcen dute; eta bere ardi propioac deithcen 

ditu, ceiii bere icenaz, eta ilkhi arazten. 4Eta ilkhiaraci dituzquenean bere ardi 

propioac, goaten da hequien aitciiiean, eta ardiac jarraiquitcen r;aizco, ceren er;aguteen 

baidute haren bor;a. 5Arrotz bati ordean ez r;aizco jarraiquitr;en, aitcitic 

ihessi dohaz haren ganic, ceren ez baidute er;agutcen arrotcen bor;a". 6 Parabola 

hori erran r;aroen Jesusec; ordean hec ez r;uten comprenitu cer erraten r;aroen. 

7Erran r;aroen, bada, berriz ere Jesusec: "Eguiaz eguiaz darotr;uet erraten, ni 

naiz ardien athea. 8Ethorri ir;an diren guciac ohoinac dire eta arrapatr;ailleac eta 

ardiec ez dituzte aditu. 9 Ni naiz athea. Nitaric norbait sartcen baldin bada, 

salbatuco da, sarthuco da, ilkhico da eta bazcac edirenen ditu. 100hoiiia ez da 

ethortcen, lekhat ebasteco, hiltceco eta galtceco baicen; baiiian ni ethorri ir;an naiz 

bicia ir;an der;atengatic eta are franquia guehiagorequien ir;an der;atengatic. 

11 Ni naiz artr;ain ona. Artr;ain onac bere bicia ematen du bere ardientr;at. 

12 Soldatacoac ordean eta ez denac artr;ain eta ardiac bereac ez dituenac icusten 

duenean otsoa ethortcen, uzten ditu ardiac eta goaten da ihessi; eta otsoac eramaten 

ditu ardiac eta barrayatcen. 13 Eta soldatacoa ihessi goaten da, ceren den 

soldatacoa eta ez baidu antsiaric ardiez. 14 Ni naiz artr;ain ona eta er;agutcen ditut 

ene ardiac eta ene ardiec er;agutcen naute ni. 15 Aitac ni er;agutcen nauen ber;ala, 

nic ere er;agutcen dut Aita eta ene bicia ematen dut ene ardientr;at. 16 Baditut 

oraiiio bertce ardiac ere arthalde huntaco ez direnac; hec ere erakharri behar ditut 

eta ene bor;a adituco dute; eta eguinen da arthalde bat eta artr;ain bat. 17 Hargatic 

nau maite ene Aitac, ceren nie ematen baidut ene bicia berriz hartcecotan. 18 Nihorc 

ez darot eramaten, baiiian neronec ematen dut neure baitaric; eta badut 

bothere haren emateco eta bothere berriz hura hartceco. Manu hori errecibitu dut 

ene Aita ganie". 

19 Escatima bat berriz ere ir;atu cen juduen artean solhas horren ariaz. 

20 Hetaric hainitcec erraten r;uten ecen: "Deabruaz posseditua da eta erhotu 21 da; 

cergatie hori aditcen dur;ue?". 21 Bertcec. cioten: "Hitz horiec ez dire deabruaz 

posseditua den batenac; ala deabruac ideq detr;aque itsuen beguiac?". 

21. Hemen erho-, beste askotan erro-: ik. Lk. XI, 40. 

195

eta sinhexten baidu ene baitan, ez da hillen seculan. Sinhexten du((u hori?". 

27Ihardetsi i((an cioen: "Bai, Jauna, sinhetxi i((an dut ((u ((arela Christo, Jainco 

biciaren Semea, mundu huntarat ethorri i((an ((arena". 

28 Eta horiec erran eta, goan cen eta deithu ((uen ichillic Maria bere aizpa, 

erraten cioelaric: "Naussia hemen da eta ((ure galdea du". 29 Hura, aditu ((uen 

be((ain sarri, altchatu cen eta goan cen haren ganat. 30 Ez cen ecen ethorri oraiiio 

Jesus herri barnerat, baiiian cen oraiiio Martha bathu cit((ayon lekhu hartan. 3\ Orduan 

harequien etchean ciren juduac eta haren consolatcen hari cirenac, icussi 

((utenean Maria hain fitetz altchatu cela eta i1khi, jarraiqui cit((aizcon erraten 

((utelaric: "Thombarat dohaque han nigarrez egoterat". 32 Baiiian Maria ethorri 

cenean Jesus cen toquirat eta hura icussi ((uenean, arthiqui cen haren oinetarat eta 

erran cioen: "Jauna, hemen i((an baciiie, ez cen hilla i((anen ene anaya". 33 Jesusec, 

bada, icussi ((uenean hura nigarrez cegoela eta harequien ethorri ciren juduac 

ere nigarrez ceudecela, i((an ((uen barrenean latztura bat eta altaratu ((uen bere 

burua. 34 Guero erran ((uen: "Non eman du((ue?". Ihardetsi cioten hec: "Jauna, 

((ato eta icussa((u". 350rduan nigar eguin ((uen Jesusec. 36 Erran ((uten bada 

juduec: "Horra nola ((uen maite". 370rdean hetaric bat((uc erran ((uten: "Ecin 

debeca ce((aquen, bada, hunec hura hiltcetic, hunec ceiiiec idequi i((an baiditu itsu 

sorthu cen baten beguiac?". 

38 Jesus, bada, berriz ere lazturic bere barrenean, ethorri i((an cen thombarat 

(toqui bat cen arrocan barna cilhatua) eta cen harri bat haren gaiiiean emana. 

39 Erran ((aroen Jesusec: "Khen ((a((ue harria". Erran cioen Marthac, hilla 

cenaren arrebac: "Jauna, ja ussaindua 22, laur egun badu ecen hor dela". 40Ihardetsi 

i((an cioen Jesusec: "Ez darot((ut nic erran, baldinetariac sinhexten badu((u 

icussico du((ula Jaincoaren gloria?". 41 Khendu ((uten, bada, harria eta Jesusec 

altchaturic goiti beguiac, erran i((an ((uen: "Aita, esquerrac darozquit((ut ceren 

ent((un bainau((u. 42 Baneaquien, bada, bethi ent((uten nau((ula, baiiian hemen 

inguratcen nauen populua gatic erran dut hori, sinhetx de((atent((at ((UC nau((ula 

igorri". 43 Horiec erran ondoan, boz goraz oihu eguin ((uen: "Lazaro, ((ato camporat". 

44 Eta berehala ilkhi cen hilla cena, oinac eta escuac estecatuac cituela 

lokharriz eta bisaya ((uela estalia oihal batez. Erran, ((aroen bada Jesusec: "Lecha 

((a((ue eta ut((a((ue goaterat". 

45 Horri dagocala, Mariaren eta Martharen ganat ethorri ciren juduetaric eta 

Jesusec eguin ((uena icussi ((utenetaric hainitcec sinhetxi ((uten haren baitan. 

46 Hetaric cembait bertce berriz goan ciren pharisauetarat eta erran ((aroen cer 

eguin i((an ((uen Jesusec. 47 Bildu ((uten, bada, bat((arra aphecen printceec eta 

pharisauec eta cioten: "Cer hari gare gu?, gui((on hunec miracuillu hainitz eguiten 

baidu. 48 Baldinetariac horla utzten badugu, guciec sinhetxico dute horren baitan 

eta ethorrico dire erromarrac eta arrassatuco dute gure herria eta bai gure nacio- 

198 

22. Hor {do] idatzi gabe utzi duela esan behar.

XIII. Cap. 

I Bazco bestaren aitcifiean, baitceaquien Jesusec ethorri cela haren orena 

iragateco mundu huntaric Aita ganat, nola maitatu baitcituen bereac, munduan 

cirenac, fifieraifio maitatu iyan ditu. 2 Eta affalondoan, deabruac ja issuri baityuen 

Judas Iscariote Simonen semearen bihotcean chedea hura trahitceco, 3 baitceaquien 

Jesusec gauya guciac eman ciotyala Aitac escuetarat eta Jaincoa ganic i1khi 

eela eta Jaincoa ganat ciohala, 4altchatu cen mahaifietic, utci cituen bere bestimendac 

eta harturic lonyera bat, guerricatu cen hartaz. 5Guero emanic ura 

bacifia batetarat, hassi cen dizcipuluen oifiac garbitcen eta guerritic yuen lonyeraz 

chukhatcen. 6 Ethorri cen bada Simon Piarresen ganat, baifian Piarresec erran 

cioen: "Jauna, yUC niri oifiac garbi?". 7 Ihardetsi cioen Jesusec eta erran: "Nic cer 

eguiten dudan yUC ez daquiyu orai; jaquinen dUyu ordean guerorat". 8 Erraten 

dio Piarresec: "Seculan ez darozquidatyu oifiac garbituco". Ihardetsi cioen Jesusec: 

"Baldinetariac garbitcen ez bayaitut, ez duyu iyanen enequien parteric". 9Orduan 

erran cioen Simon Piarresec: "Jauna, ez choilqui ene oifiac, baifian escuac ere eta 

buma". 10 Erraten dio Jesusec: "Ja garbitua denac ez du beharric oifiac garbitceco 

baicen, bainan da gucia chahu; eta yuec chahu yarete, ordean ez guciac". 

II Baceaquien ecen nor cen hura trahituco yuena; hargatic erran yuen: Ez yarete 

guciac chahu. 

12 Garbitu cituen ondoan, bada, hequien oiiiac eta hartu bere bestimendac, 

jarri cen berriz ere mahaifiean eta erran yaroen: "Othe daquiyue cer eguin darotyuedan? 

13

XVII. Cap. 

1 Jesusec horiec erran eta altchaturic beguiac cerurat erran eruen: "Aita, 

ethorri da ordua; glorifica eraeru erure Semea, erure Semeac eru glorifica eraiteranterat, 

2 hala nola eman baidioc;u bothere guieron gucien gaiiiean, eruc hari eman dioteraterun 

guciei harc eman dioeratenterat bicitce etemala. 3 Bicitce etemala ecen hau 

da: eeragut eraiteraten eru eguiazco Jainco bakharra eta Jesus Christo, eruc igorri ieran 

dueruna. 4 Nie eru glorificatu ieran eraitut lurraren gainean; akhabatu dut obra, 

eguiteco eman darotaeruna. 5 Beraz orai glorifica naeraeru eruc ere ni, ene Aita, erure 

baitan gloria hartaz, ceiiia ieran baidut erure baitan mundua creatu ieran den baiiio 

lehen. 

6 Eeragutaraci daroet erure icena eruc niri mundutie eman darozquidatc;un 

ruieronei.

gauaz lehenago ethorri ohi cena, c;akharquela ehun liberen ingurua mirrazco eta 

aloezco baltsamu batetaric. 40 Hartu c;uten, bada, Jesusen gorphutc;a eta troc;atu 

c;uten mihisse oihal batc;utan urrin onequien, juduec ohitc;a duten bec;ala ehorzteco. 

41 Cen, bada, hura gurutceficatua ic;an cen lekhuan baratce bat eta baratce 

hartan thomba berri bat, ceifietan oraino nihor ez baitcen eman ic;an. 42 Han 

bada, juduen sabbathoaren bezpera ceren cen eta hurbillean baitcen thomba hura, 

ec;arri c;uten Jesus. 

217

APOSTOLUEN EGUINCARIAC 

I. Cap. 

1Ene lehenbicico liburuan mints;atu naiz, 0 Theophile, Jesusec eguin eta 

iracatsi dituen gaus;a guciez 2 gure ganic altchatua is;an den eguneraifiocoan, bere 

manuac emanic Izpiritu Sainduaz berac hautatu is;an cituen apostoluei, 3 ceinei 

eracutsi ere is;an baidaroe bere burua biciric bere passionearen ondoan seifiale eta 

frogants;a hainitcequien, berrogoi egunez aguertcen cits;ayelaric eta mints;o cits;ayelaric 

Jaincoaren Erresumaz. 

4 Guero hequiequien jaten hari cela, manatu s;aroen ez citecela ilkhi Jerusalemetic, 

baifian egon citecela Aitaren aguints;aren beguira, "ceifia", ciotson, "aditu 

is;an baidus;ue ene ahotic; 5 ecen Joannesec eman is;an du urezco bathayo bat, 

ordean s;uec errecibituco dus;ue Izpiritu Sainduaren bathayoa egun gutiric barnean". 

6 Han bilduac cirenec, bada, galdeguin is;an cioten eta erran: "Jauna, orai 

bere-estaturaco othe dUS;u Israelgo erresuma?". 7 Hare ordean erran s;aroen: "Ez 

dagots;ue s;uei Aitac bere botherean dagozcan demboren eta momentuen es;agutcea. 

8 Baifian errecibituco dus;ue Izpiritu Sainduaren berthutea, ceifia jautsico 

baida s;uen gaifierat eta is;anen s;aizquidate lekhucots;at Jerusalemen, Judea gucian 

eta Samarian eta lurraren azquen basterreraifio". 

9 Gaus;a horiec erran ondoan, beguira ceudecela, altchatu cen gorat eta hedoy 

batec estali s;uen hequien beguietaric. 10 Eta nola beguira baitcegozcan cerurat 

igatean, huna non bi guis;on aguertu cits;aizten bere aldean arropa churitan, 11 ceifiec 

erran ere baits;aroen: "Galileaco guis;onac, certan s;audete cerurat beha? C;uen 

ganic cerurat altchatua is;an den Jesus hori, horlache ethorrico da, cerurat goaten 

icussi is;an dus;uen manera berean". 

12 Orduan bihurtu ciren Jerusalemerat Olibetaco darits;an menditic, cein baida 

Jerusalemeco aldean, sabbatho egun bateco bidean. 13 Eta sarthuric igan ciren 

sala gora batetarat, ceifietan baitceudecen Piarres eta Joannes, Jacobe eta Andres, 

Philipe eta Thomas, Bartholome eta Matheo, Jacobe Alphearen semea, eta Simon 

Zelotiarra eta Juda Jacoberen anaya. 14 Hauc guciac ceudecen gogo batez othoitz 

seguituetan emastequiequien batean, Maria Jesusen amarequien eta haren anayequien. 

15 Egun hetaric batez altchatu cen Piarres anayen artean (baciren ecen bilduac 

elkharganat ehun eta hogoy presunen ingurua) eta erran s;aroen: 16 "Ene 

anayac, complitu beharra cen Escrituran Izpiritu Sainduac Daviden ahoz aitcifierat 

erran is;an duena Judassez, ceifi i

17 ceifi baitcen gure arteco eta lan berean parte c;:uena. 18 Harc, bada, bere iniquitatearen 

sariaz erosi ondoan landa bat, urkhaturic bere burua leher eguin l;uen 

sabelaren erditic, eta ilkhi citc;:aizcon bere hertce guciac gorphutcetic. 19 Hori da 

gaul;a bat Jerusalemen daudecen guciec jaquin dutena, halaco moldez non icenda- 

/ 

tua baida landa hura hequien lengoayan Haceldama, erran nahi da, Odol landa. 

20 Escribatua da ecen Psalmoetaco liburuan: Eguin bedi hequien egoitl;a 

desertu, eta ez dadin il;an nihor han egonen denic; eta haren apezpicutassuna har 

bel;a bertce batec. 21 Behar dugu, beraz, Jesus Jauna gure artean ibilli il;an den 

dembora gucian, 22 hassi Joannesen bathayotic eta gure ganic goratua il;atu den 

arteraifio, gure baltsaco il;an diren guil;on hautaric bat hartu, gurequien haren 

erresurreccionearen lekhuco il;ateco". 

23 Eta presentatu cituzten bia: Joseph Barsabas ceritl;ana, icengoitia l;uena 

Justua, eta Mathias. 24 Eta othoitcetan jarriric, erran c;:uten: "C;uc, Jauna, ceifiac 

ec;:agutcen baiditutl;u gucien bihotl;ac, eracuts c;:ac;:u cein hautatcen dUl;un hautaric 

bietaric bat, 25 sartceco ministerio huntan eta apostolutassunean, ceifietaric erori 

il;an baida Judas goatecotl;at bere lekhurat". 26Dembora berean eman cituzten 

l;ortherat eta erori cen l;orthea Mathiasen gaifierat, eta eman il;an cen hameca 

Apostoluen baltsaco. 

224

17 Hala erebada, ene anayac, badaquit ecen jaquin gabean eguin duc;uela 

eguin duc;uena c;uec eta bai c;uen cargudunec. 180rdean Jaincoac horla complitu 

ic;an du profeta gucien ahoz aitcifietic erran c;uena: Christoc pairatuco c;uela heriotcea. 

19 Eguic;ue beraz penitentcia, eta conberti c;aitezte, c;uen bekhatuac urratuac 

ic;an daitecentc;at 20 Jaunac bere presentciaz infredimenduco 4 egunac sorraracico 

dituen demboracotz eta igorrico duenecotz c;uei predicatua ic;an c;aitc;uena, Jesus 

Christo, 21 ceifia alabaifian iduqui behar baidu ceruac, Jaincoac mendeen hastetic 

bere profeta sainduen ahoz eracutsi ic;an darozquigun gauc;a gucien erreparacioneco 

demboraraifio. 22 Alabaifian Moisec erran ic;an du: Profeta bat altcharacico 

darotc;ue c;uen Jainco Jaunac c;uen anayen artetic, ni neroni bec;alacoa; duc;ue hura 

entc;unen erranen darozquitc;uen gauc;a gucietan. 23 Eta huna cer gerthatuco den: 

Profeta hura adituco ez duen gucia urratua ic;anen da populuaren artetic. 24 Eta 

Samuelez gueroztic ondoren-ondo mintc;atu diren profeta guciec ere iracatsi ic;an 

dituzte egun hauc. 25

IV. Cap. 

1MintlYo citlYaiztela bada populuari, ethorri ciren aphelYac, templuco goarden 

capitaina eta sadducearrac, 2gaitcituric ceren populuari iracasten cioten eta predicatcen 

lYuten Jesusen presunan hilletaricaco piztea. 3 Eta hartu cituzten eta eman 

presso biharamuneraiiio; ja ecen berandua cen. 4Apostoluac mintlYatcen aditu 

cituztenetaric, bada, hainitcec sinhetsi lYuten eta guilYonen nombrea bacen bortz 

milletaraiiiocoa. 5 Biharamunean atchiqui lYuten Jerusalemen batlYarra cargudunec, 

populuco lYaharrec eta escribauec, 6 Annas aphecen princearequien, Caiphas, 

Joannes, Alexandre eta aphecen leiiiuco ciren guciequien; 7eta elYarriric Apostoluac 

batlYarraren erdian galdeguin lYaroen: "Ceren berthutez edo noren icenean 

eguin dUlYue hori lYuec?". 

8Orduan Piarres Izpiritu Sainduaz bethea, jarri citlYayen erraten: "Populuaren 

princeac eta lYaharrac, adi lYalYue: 9Halaz eta 5 egungo egunean guilYon hebaindu 

bati eguin diogun unguiaz contu galdetcen lYaicunaz gueroztic, nola sendatu ilYan 

den, 10 jaquiteco dUlYue lYuec guciec eta bai Israelgo populu guciac, Jesus Christo 

Nazaretheco gure Jaunaren icenean, ceina lYuec gurutceficatu baidulYue eta ceina 

Jaincoac hilletaric biztu ilYan baidu, dagoela guilYon hau lYuen aitcinean sendatua. 

11 Hau da harria, lYuec bastitlYailleec arbuyatu ilYan dUlYuena, cantoineco harriburu 

eguin dena. 12 Eta ez da bertce nihoren baitan salbamenduric; ez lYaye ecen eman 

guilYonei ceruaren azpian bertce icenic, ceiiien berthutez salbatu behar baiduquegu". 

13 Icussiric bada Piarresen constantcia eta Joannesena, eta baitceaquiten guilYon 

batlYu cirela lettra gabeac eta arrunterac, miretsiac ceudecen; baceaquiten 

halaber guilYon hec Jesusequien ibilliac cirela. 14 Eta icusten baitlYuten ere hequiequien 

han cegoela sendatua ilYan cen guilYon hura, deussetan ecin contresta cetlYaqueten. 

15I1khiaraci cituzten, bada, batlYarretic camporat eta jarri ciren elkharrequien 

compartitcen, 16 erraten lYutelaric: "Cer eguinen diotegu guilYon horiei? 

Alabainan ecen miracuillu bat eguin dute, Jerusalemen dagocen guciec daquitena; 

gaulYa da agueria eta ecin ukha delYaquegu. 17 Baiiian habarrots guehiago are 

eguin ez delYan horrec populuaren artean, mehatchurequien debeca diolYoguten 6 

nihori guehiago ez daquizcon mintlYa Jesusen icenean". 18 Eta erakharriric, debecatu 

lYaroen niholeretan mintlYa ez citecen, ez iracats celYaten Jesusen icenean. 

19 Piarresec ordean eta Joannesec ihardetsi lYaroen eta erran: "Juya lYalYue cebonec 

230 

5. 1kus Lk. XX, 42. 

6. Hots, diezaiegun.

horiec perseguitcetic eta utzatcitc;ue horiec; ceren eta, baldin guic;onetaric bada 

desseigna hori edo obra hori, desseguifien baida; 39 baldin ordean Jaincoa ganic 

bada, ecin desseguinen duc;ue. Beldur ic;ateco ere duc;ue, aurkhi ez c;aitezten 

Jaincoaren beraren contra c;abiltc;atela". Erori ciren bada haren sentimendurat. 

40 Eta erakharriric Apostoluac, ac;otaraci cituzten ondoan, debecatu ic;an c;aroen 

niholeretan ez citecela mintc;a Jesusen icenean; eta igorri cituzten. 41 Baifian hec 

i1khi ciren batc;arretic eta goan ciren alegueraric, ceren gay aurkhitu ic;an ciren 

Jesusen icena gatic iroyen pairatceco. 42 Eta egun oroz ez ciren guelditcen templuan 

eta etcheetan iracastetic eta Jesus Christo predicatcetic. 

234

VI. Cap. 

1 Dembora hartan, bada, berretuz baitciohan dizcipuluen nombrea, grecoac 

hassi ciren erant

ere bothere hori, nori ere escuac paussatuco baidiot((at, eta harc errecibi de((an 

Izpiritu Saindua". Piarresec ordean erran cioen: 20 "Hire dirua hirequien gal 

dadillala, ceren uste i((8n baiduc Jaincoaren dohaiiia dirutan ardietx ahal ditequela; 

21 ez duquec parteric ez icusqui((unic gau((a huntan, hire bihot((a ecen ez duc 

chuchena Jaincoaren aitciiiean. 22 Eguic, beraz, penitencia hire gaixtaqueria hottaz 

eta eguioc Jaincoari othoitz, aguian barkhatuco othe ((aican hire bihotceco 

gogoramendu dohacabe hori. 23 Icusten diat ecen beha((unezco kharmiiiean eta 

iniquitatezco corapilloan haicela". 24Ihardetsi cioen Simonec eta erran: "Eguin 

dio((o((ue ((uec enet((at othoitz Jaincoari, guertha ez daquidan deus ((uec erran 

du((uenetaric". 25 Hec, bada, lekhucotassuna bihurtu ondoan eguiari eta predicatu 

ondoan Jaunaren hit((8, bihurtu ciren Jerusalemerat eta predicatu ere ((uten Evan-' 

gelioa samaritarren hainitz herrietan. 

26 Bizquitartean Jaunaren ainguerua mint((atu cit((ayon Philiperi eta erran 

cioen: "Altcha ((aite eta ((ohaz hegoaco parterat, Jerusalemetic Gazarat jausten den 

biderat, ceina baida desertut((8t utcia". 27 Eta altchaturic abiatu cen; eta huna 

ethiopiar bat eunochoa, Candace ethioparren erreguinaren officiale principaletaric 

bat, haren thresor gucien gainean cargua ((uena, cein ethorri baitcen Jerusalemerat 

Jaincoa adoratcerat. 28 Eta ciohan bere carrosan jarriric, Isaias profetaren iracurtcen 

hari cela. 29 Erran cioen bada Izpirituac Philiperi: "C;ohaz, hurbil ((aite carrosa 

hortarat". 30 Philipec lauster eguiiiic, aditu ((uen Isaias profetaren iracurtcen 

hari cela, eta erran cioen: "Uste du((u aditcen du((un iracurtcen du((una?". 31 Harc 

ihardetsi cioen: "Nola adi ahal de((aquet ere, baldin norbaitec ez badarot eracusten?". 

Eta othoiztu ((uen Philipe igan cedillala eta jar cedillala haren aldean. 

32 Eta Escrituraco lekhua iracurtcen ((uena hauche cen: "Ardi bat be((ala heriotcerat 

eramana i((an da; eta bildots bat 16 motzten hari ((ayoenaren aitcinean mutu den 

be((ala, harc ere ez du idequi bere ahoa. 33 Beheitimendu horren ariaz khendua 

i((an da haren contra emana i((atu den jugeamendua. Norc conda ahal de((aque 

haren ethorquia?, ceren eta khendua i((anen baida lurretic haren bicia". 

34 Erran cioen bada eunochoac Philiperi: "Othoitz eguiten darot((ut, nortaz 

erraten du hori profetac? Bere buruaz ala cembait bertcez?". 35 Horren gainean 

Philipec hit((a hartu ((uen eta hassi cit((ayon Escrituraco lekhu hortaric Jesusez 

mint((atcen. 36 Eta bidean cihoacela, ethorri ciren ura cen toqui batetarat eta erran 

cioen eunochoac: "Horra ura; cerc guibela na((aque bathayatua i((atetic?". 37 Erran 

cioen bada Philipec: "Hori eguin de((aquegu, baldin sinhexten badu((u ((ure 

bihotz guciaz". Harc ihardetsi i((an cioen: "Sinhexten dut Jaincoaren Semea dela 

Jesuchristo". 38 Dembora berean gueldiaraci ((uen bere carrosa eta jautsi ciren 

biac urerat eta Philipec bathayatu ((uen eunochoa. 39 Athera cirenean uretic, 

16. Dudamudazko pasartea: bat behar du izan, mutu den befala baita horren aditz sintagma: hor 

motzten hari fayo- da badaezpadakoa, ez baitzaio ezer mozten ari: "coram tondente se" dio VuJgatak 

eta Leizarragak: "oo.bildots-bat motzen duenaren aitzinan". Baina bat eta motzten-en artean, gaineko 

aJdean, i baizik ageri ez deJa hitz bat dago agian fotokopiak argitzen ez duena eta ilea izan daitekeena. 

Beraz ilea motzten hari fayo-. 

240

Jaunaren Izpirituac goratu «uen Philipe eta guehiago icussi ez «uen eunochoac. 

Bainan goan cen bere bideaz alegueraric. 40 Philipe berriz aurkhitu i«an cen 

Azoten eta toqui batetic bertcerat cebillala, predicatcen «aroen Evangelioa hiri 

guciei, Cesarearat ethor citequen artean. 

241

IX. Cap. 

1 Bizquitartean Saul oramo ayher baitcen eta bethea diehiduz eta hiltceez 

Jaunaren dizcipuluen contra, goan citc;ayon aphez handiari, 2 eta escatu ciotc;an 

buthunac Damasco 17 sinagoguentcyat, baldin aurkhitcen bac;uen nihor sinhexte 

hartacoric, nahiz guic;onic nahiz emastequirie, amarraturie eraman cetc;antc;at Jerusalemerat. 

3 Bidean cihoala, guerthatu cen, noiz ere hurbildu baitcen Damascerat, 

betbetan inguratua ceruticaco argui batez. 4 Eta eroriric lurrerat aditu c;uen boz 

bat erraten cioena: "Saul, Saul, cergatic persecutatcen nauc;u?". 5 Hare ihardetsi 

c;uen: "Nor c;are, Jauna?". Eta erran cioen: "Ni naiz Jesus, C;UC persecutatcen 

duc;una. Gaitx c;aitc;u akhulloaren contra ostieoca haritcea". 6 Hare berriz ,ucia 

ikharaturic eta icituric erran cioen: "Jauna, cer nahi dUC;u eguin dec;adan?". Jaunac 

ihardetsi cioen: "AItcha c;aite eta sar c;aite hirian eta han erranen c;aitc;u cer 

behar duc;un eguin". Harequien ciren guic;onac baldituac ceudecen, boz bat alabaiiian 

aditcen c;utelarie eta nihor ez ieusten. 8 Altchatu cen bada Saul lurretie eta, 

beguiac idequiric ere, deussic ez c;uen icusten, baiiian escutic harturic eraman 

c;uten Damasc;at 18. 9 Egon cen han hirur egunez deussic icussi gabe, jan gabe eta 

edan fiabe. 

oCen, bada, Damascen dizcipulu bat Ananias ceritc;ana. Erran cioen hari 

Jaunac aguergune batean: "Anania". Eta hare ihardetsi cioen: "Hemen naiz, Jauna". 

11 Jaunac berriz erran cioen: "Altcha c;aite eta c;ohaz Chuchena daritcyan 

carricarat, eta bilha c;ac;u Judaren etchean Tharseco guic;on bat, Saul deitcen dena; 

han dago ecen othoitcean". 12 (Dembora 19 Saulec icussi c;uen izpirituz guic;on bat 

Anania ceritc;ana sartcen cela eta escuac haren gaiiiean ematen cituela bista cobra 

cec;antc;at). 13 Ihardetsi cioen ordean Ananiac: "Jauna, aditu ic;an dut hainitcen 

ganic guic;on hortaz, cembat gaixqui eguin ic;an darozten c;ure sainduei Jerusalemen. 

14 Eta hare omen du botherea aphecen princeen ganie presso hartceco c;ure 

icena deithoratuco 20 duten guciac". 15 Erran cioen berriz Jaunac: "C:;ohazco, ecen 

guic;on hura ene hautuco errement bat da ene icena eramateco gentillen eta 

erregueen eta bai Israelgo umeen aitcinerat. 16 Eracutsi diot ecen nie, cembat 

beharco duen pairatu ene icenaren ariaz". 17 Goan cen, bada, Annanias eta 

242 

17. Damas eta Damasce: bietara deitzen du nonbait hiria, Kapitulu hontako formek ageri dutenez. 

18. Halaxe dio. Bestela behar ote? 

19. Herean edo ahaztu bide zaio idaztea. 

20. Deithoratu = deitu, hemen eta bestetan: ik. beheraxeago XV, 17.

XI. Cap. 

1Aditu ic;an c;uten, bada, Judean ciren Apostoluec eta anayec gentillec ere 

errecibitu ic;an c;utela Jaincoaren hitc;a, 2 eta ethorri ic;an cenean Piarres Jerusalemerat, 

jarri ciren haren contra iharduquitcen circoncisioneco cirenac, 3 erraten 

ciotela ecen: "Cergatic sarthu ic;an c;are circoncidatuac ic;atu ez diren jendeetarat 

eta duc;u jan hequiequien?". 

4 Baiftan Piarres hassi citc;ayen ondoren ondo gauc;a nola iragan cen condateen, 

erraten c;aroelaric: 5 "Nindagoen othoitcetan Joppeco hirian, eta Izpirituz 

goratua ic;anic, icussi ic;an nuen icuscari bat, ceinetan icussi bainuen jausten cerutic 

cerbait, ciduriena daffailla handi bat, laur basterretaric sustengatua heldu cela ene 

ganat. 6 Eta ungui behaturic consideratu nuenean, icussi nituen hartan lurreco 

aliamalia laur c;angotacoetaric, bassa bestietaric eta herrestan dabiltc;anetaric eta bai 

aireco hegastinetaric. 7 Aditu nuen bada boz bat erraten c;arotana: Altcha c;aite, 

Piarres, hill c;ac;u eta jan c;ac;u. 8Ihardetsi nuen: Balinba ez, Jauna; ecen deussere 

profanoric edo lohiric egundaifto ez da sarthu ic;an ene ahoan. 9 Mintc;atu citc;aitan 

boc;a bigarren aldian cerutic eta erran c;arotan: Jaincoac garbi errendatu ic;an 

duena ez dec;ac;ula iduc c;uc lohitc;at. 10 Hori bada eguin cen hirur aldiz, eta guero 

erretiratu ic;an ciren guciac cerurat. II Dembora berean ethorri ciren ni nintcen 

etcheco atherat hirur guic;on, Cesareatic ene ganat igorriac. 12 Erran c;arotan Izpirituac 

nindohala hequiequien herabe ic;an gabe. Ethorri ciren bada enequien sei 

anaya hauc ere eta sarthu guiften guic;on haren etchean. 13 Condatu c;arocun, 

bada, nola icussi ic;an c;uen bere etchean aingueru bat, ceiftec erran baitcioen: 

Igorrac;u Jopperat eta erakharrac;u Simon, icen goitiz Piarres daritc;ana. 14 Harc 

darozquitc;u erranen hitc;ac, ceiftetaz ic;anen baitc;are salbatua c;u eta c;ure etche 

gucia. 15 Hassi nintc;ayeneco bada mintc;atcen, jautsi cen Izpiritu Saindua hequien 

gaifterat, hastetic gure gainerat ere jautsi ohi ic;an cen bec;ala. 160rhoitu nintcen 

orduan Jaunac erran c;uen hitc;az: Joannesec bathayatu ic;an du urean, c;uec ordean 

bathayatuac ic;anen c;arete Izpiritu Sainduan. 17 Baldinetariac beraz gracia bera 

eman badaroe hei Jaincoac nola guri, Jesuchristo Jauna baitan sinhetsi dugunei, ni 

nor nintcen Jaincoa debecatceco bere obra eguitetic?". 18 Horiec aditu eta ichildu 

ciren eta glorificatu c;uten Jaincoa, erraten c;utelaric: "Beraz gentillei ere eman 

daroe Jaincoac penitenciaren dohaina bicitcerat heltceco". 

19 Bizquitartean Estebenen demboran altchatu ic;an cen persecucioneaz gueroz 

barrayatuac ic;an cirenac iragan ciren Pheniciaraifto, Cypreraifto eta Antiochiaraifto, 

nihori hitc;a predicatcen ez c;aroela judu choillei baicen. 20 Hetaric cembait, 

248

ada, Cyprecoac eta Cirenacoac, sarthuric Antiochian, mintc;:atu citc;:aizten grecoei 

ere eta predicatu ic;:an c;:aroen Jesus Jauna. 21 Eta cen Jaunaren escua hequiequien 

halaco moldez, non jende nombre handi batec sinhetsi baitc;:uten eta conbertitu 

baitciren Jauna ganat. 

22 Ethorri cen, bada, JerusaIemen cen EIic;:aren beharrietarat gauc;:a horien 

hotsa eta igorri ic;:an c;:uten Bamabe Antiochiaraiiio. 23 Arribatu cenean han eta 

icussi ic;:an c;:uenean Jaincoaren graciaren obra, bozcariatu cen eta exortatu cituen 

guciac egon citecen Jaunarequien bihotz fermu eta tiesso batequien. 24 Ecen 

guic;:on bat cen eguiazco prestua eta Izpiritu Sainduaz eta fedez bethea; eta jendetze 

araIde handi bat eman citc;:ayon Jaunari. 25 Handic goan cen Bamabe Tharserat 

Saulen bilha eta aurkhituric erakharri ic;:an cuen Antiochiarat. 26 Urthe bethe 

batez egon ic;:an ciren hango Elic;:arequien conbertsatcen eta jendetze handi bat 

instruitu c;:uten haIaco suertez, non Antiochian lehenbicicoric eman baitc;:aroen 

dizcipuluei guiristinoen ic;:ena. 

27 Dembora hartan, bada, ethorri ic;:an ciren Jerusalemetic profeta batc;:u Antiochiarat, 

28 eta jaiquiric hetaric bat Agabe ceritc;:ana, hassi cen declaratcen Izpiritu 

Sainduaren inspiracionez gossete handi bat ic;:aterat cihoala mundu herri gucian; 

eta hala arribatu ere cen gossete hura Claudio emperadore cen demboran. 29 Dizcipuluec, 

bada, norc bere c;:uenaren arauera deliberatu c;:uten batbederac igortcerat 

cerbait socorri Judean egoten ciren anayei; 30 eta eguin ere c;:uten igorriric Jerusalemeco 

aphecei Bamaberen eta Saulen escuz. 

249

XIII. Cap. 

I Baciren Antiochiaco Elil;an profetac eta dotorac, ceinetaric baitciren Barnabe 

eta Simon, Belcha erraten ciotena, Lucius Cyrenacoa, Manahen Herodes tetrarcharen 

haz-anaya, eta Saul. 2Jaunaren cerbitc;uan cirela bada eta barur eguiten, 

erran ic;an c;aroen Izpiritu Sainduac: "Aldara dietc;adatc;ue niri Saul eta Barnabe nic 

hautatu ditudan obracotc;at" 28. 30rduan barurturic eta othoitc;ac eguinic, paussatu 

ciotc;aten escuac eta igorri cituzten. 

4Hec, bada, Izpiritu Sainduaz igorriac ciren bec;ala, goan ciren Seleuciarat eta 

handic embargatu ciren goateco Cyprerat. 5 Eta ethorri ic;an cirenean Salaminarat, 

predicatu c;uten Jaincoaren hitc;a juduen sinagoguetan eta berequien c;uten Joannes 

ere lagun. 6 Eta trebessatu c;utenean irla gucia Papharaiiio, aurkhitu ic;an c;uten 

judu bat aztia eta profeta falsoa, Barjesu ceritc;ana; 7cein baitcen Sergio Paulo 

gobernadorearequien, guic;on c;uhur eta prudentarequien; hunec erakharriric Barnabe 

eta Saul, desira c;uen aditceco Jaincoaren hitc;a. 8 Contra eguiten c;aroen 

ordean Elymas aztiac (hori erran nahi du ecen haren icenac), nahiz guibelatu 

gobernadorea fedea besarcatcetic. 9 Baiiian Saulec, Paulo ere deitcen denac, Izpiritu 

Sainduaz bethea cen bec;ala, behaturic guiyon hari, 10 erran iyan doen guiyon 

hari: "0 guiyon, enganio eta tromperia suerte guciez bethea, deabru semea, 

justicia guciaren etsaya! Ez aiz bada gueldituco Jaunaren bide chuchena irauItcetic? 

II Horra, bada, non duan Jaunaren escua hire gaiiiean, eta itsu iyanen haiz, 

iguzquia icusten ez duala dembora batetaraino". Eta betbetan erori cityayon beguietarat 

lambo i1hun bat, eta aIde gucietarat bilha cebillan norc escu emanen cioen. 

120rduan gobernadoreac gauya hori icussiric, sinhetsi c;uen eta miretsi Jaunaren 

doctrina. 

13 Paulo eta bere lagunac partitu ciren Paphotic eta ethorri guero Perge 

Pamphiliacorat. Joannes ordean hec utciric bihurtu ic;an cen Jerusalemerat. 14 Hec 

berriz Pergetic partituric ethorri ciren Antiochia Pisidiacorat eta sarthuric sinagogan 

sabbatho egunean jarri ic;an ciren. 15 Leguearen eta profeten iracurtcearen ondoan, 

igorri cioten sinagogaco buruc;aguiec erraterat: "Anayac, baldin baduc;ue cembait 

exorta eguiteco populuari, mintc;a c;aitezte". 

16 AItchatu cen, bada, Paulo eta escuaz kheinu eguinic ichil ceitecentc;at, 

erran yaroen: "Israeldarrac eta c;uec, Jaincoaren beldur c;aretenac, adi c;ac;ue: 

17Israelgo populuaren Jaincoac hautatu ic;an ditu gure aitac eta populu hau 

252 

28. Hala dio eta hala da noski, nahiz obra- singularra den: " ...in opus, ad quod assumpsi eos".

guertha ez daquic;uen profetez errana ic;an dena: 41 Icussa¥ue, izpiritu mesprec;antac, 

eta harri ¥aitezte eta urmaria c;aitezte, ceren obra bat eguinen baidut ¥uen 

egunetan, obra bat sinhetsico ez du¥uena, nihorc condaturic ere". 

42 Sinagogatic i1khitcean othoitz eguin ¥aroten, hurreneco sabbathoan ere 

mint¥atceaz gau¥a beraz. 43 Eta bat¥arra urratu cenean, juduetaric hainitz eta 

Jaincoa cerbit¥atcen ¥uten arrotcetaric ere hainitz jarraiqui citc;aizten Paulori eta 

Barnaberi, ceiiiec exortatcen baitcituzten cinqui egoterat Jaincoaren gracian. 44 Ondoco 

sabbathoan, bada, hurren hiri gucia bildu i¥an cen Jaincoaren hit¥a aditcerat. 

45 Icusteaz ordean jendetce hura, juduac yelosiaz betheric jarri ciren blasphemiorequien 

contrestatcen Jondoni Pauloc erraten cituenac. 46 Orduan ausarqui 

Pauloc eta Barnabec erran i¥an c;aroen: "

XIV. Cap. 

1Iconen cirela, bada, ethorri ciren sartcerat elkharrequien juduen sinagogan 

eta mintyatu ciren halaco moldez, non sinhetsi baityuten judu eta greco muItyo 

handi batec. 2 Ordean sinhetsi nahi ez yuten juduec aItcharaci cituzten gentillac 

eta tarritatu anayen contra. 3 Egon ciren, bada, dembora handiz hiri hartan fidantciarequien 

comportatcen cirela Jaunaren icenean, ceifiac lekhucotassuna eguiten 

baitcioen bere graciaren hityari, miracuillu handiac obratcenez 31 hequien escuz. 

4 Baifian partitu iyan ciren hirico jendeac, batyu juduen aIde, bertceac berriz 

Apostoluen. 5 Nola, bada, gentillac eta juduac bere buruyagui principalequien 

oldartu baitcezten 32, hec injuriatu nahiz eta harricatu nahiz, 6 hori jaquifiic Apostoluac 

goan ciren ihessi Lystra eta Derbe cerityaten Lycaoniaco hirietarat eta 

inguru hartaco herrietarat, eta han hari ciren predicatcen. 7 Cegoen, bada, Lystran 

guiyon bat yangoetaric hebaindua, amaren sabeleandanic maingua eta egundaifio 

oifiez ibilli ez cena. 

8 Guiyon hare aditu yuen Paulo predicatcen eta Pauloc hari behaturic eta 

icussiric fedea bayuela sendatua iyateco, 9 erran cioen oihu goraz: "Altcha t;aite 

yure oinen gaifiean chutic". Eta hura jauci eguinic abiatu cen ibiltcen. 10 Populuac 

icussiric Pauloc cer eguin yuen, aItchatu yuen oihua gora Lycaniaco 33 erdaraz 

ciotsala: "Jainco batyu dire hauc guiyonen idurian gure ganat jautsi direnac". 

1I Eta yuten deitcen Barnabe Jupiter, Paulo berriz Mereurio, ceren hare baiteruen 

hitya ere hartcen. 12 Jupiterren apheya ere, ceinec baityuen templua hiritic hurbill, 

athe aitcinerat ethorriric cecenequien eta khoroequien, jarri cen populuarequien 

batean hei otTrendatcerat. 

13 Baifian hori aditu yutenean Barnabe eta Paulo Apostoluec, hautsi cituzten 

bere arropac eta goan ciren oihuz jendetzearen erdirat, 14 ciotelaric: "Guiyonac, 

cer hari yarete? Gu ere hillcorrac gare eta yuen pareco guiyonac, yuei predicatcerat 

ethorriac conberti yaiteztela banoqueria horietaric Jainco bicia ganat, ceinec eguin 

iyan baiditu cerua eta lurra eta itsassoa eta hetan diren guciac; 15 ceinec iragan 

mendeetan utci iyan baiditu nacione guciac bere bideetan ibiltcerat; 16 eta halarican 

ere ez da guelditu bere iyateaz bethi gu jaquintsun eguitetic, bere ungui 

eguinez cerutic emanez uriac eta fruitutaco sassoin onac, francoqui ematen daro- 

31. Hala dio. Oker ote? Ez dirudi. Ikus beheraxeago XXVII, 7. Guk gaur obratuz edo obraturik 

dioguna obratcen gehi -ez. 

32. Hori gehienetan cit,oizten esan ohi du: ik. hurrengo kap. XV, 41; XIX, 12. 

33. Lycoonioco behar luke: ik. goraxeago (6.). 

255

eula atseguinequien ere biciteeeoa". 17 Horiee erranie ere, doi doya guibelatu 

xv. Cap. 

I Iudeatic ethorri batl(uec, bada, iracasten cioten anayei, ciotsotelaric: "Baldin 

ez bal(arete circoncidatcen Moisez exlegitua den arauera, ecin salba I(aitezquete". 

2Eta horren gaiiiean debadio handi bat il(an baitl(uten Pauloc eta Barnabec 

hequien contra, deliberatu il(an I(uten goanen cirela Paulo eta Barnabe eta bertce 

cembait bertceetaric Jerusalemerat Apostoluen eta ap.hecen ganat questione horren 

churitcerat. 3 Hec, bada, Elil(ac igorriric iragan ciren Pheniciatic eta Samariatic, 

condatcen I(utelaric nola conbertitu ciren jentillac; eta bozcario handi bat cioten 

ematen anaya guciei. 

4Ethorri cirenean Jerusalemerat ungui errecibituac il(an ciren Elil(az eta 

Apostoluez eta aphecez, ceinei condatu il(an baitcioten cembat gaul(a handi eguin 

il(an I(uen Jaincoac hequiequien. 5Altchatu iyan ciren ordean jende batl(u pharisauen 

sectacoac, fedea besarcatu I(utenac, erraten c;utela ecen circoncidatu behar 

cirela jentillac eta ordenatu behar cityayela Moiseren leguea beguiratceaz. 6 Bildu 

ciren, bada, Apostoluac eta aphec;ac eguiteco horren gaiiiean deliberatceco. 

7 Eta debadio handi baten ondoan altchatu cen Piarres eta erran I(aroen: 

"Ene anayac, badaquil(ue aspaldidanic Jaincoac gure artean hautatu il(an nauela 

ene ahotic jentillec entyun ceyatengatic Evangelioco hitl(a eta sinhetx cel(atentyat. 

8 Eta Jaincoac ec;agutcen baiditu bihotc;ac, eracutsi il(an du horren froga, hei 

emanic Izpiritu Saindua guri bec;ala. 9 Eta ditferenciaric batere ez du eguin il(an 

hequien eta gure artean, fedeaz garbitu il(an baiditu hequien bihotl(ac. IOOrai 

beraz, cergatic tentatcen dUl(ue Jaincoa el(arri beharrez dizcipuluen lephoen gainean 

ustarri bat, ceiiia ez gure aitec, eta ez guc ecin jassan baidugu? 11 Aitcitic 

Jesuchristo Jaunaren graciaz dugu uste salbatuco garela eta bai hee ere". 120r_ 

duan ichildu cen batl(ar gucia eta jarri ciren Barnaberen eta Pauloren aditcen, 

ceinec condatu baitl(uten cembat miracuillu eta gaul(a ohiz campoco eguin il(an 

I(uen Jaincoac hequien bidez jentillen artean. 

13 Eta ichildu cirenean, hartu c;uen hitl(a Jacobec eta erran: "Ene anayac, adi 

nac;al(ue: 14 Simonec condatu darotl(ue nola hassi il(an den Jaincoa jentilletaric 

hautexten beretc;at populu baten, 15 eta horrequien accort heldu dire profeten 

erranac, escribatua den bel(ala: 16 Guero ondoan bihurtuco naiz eta berriz bastituco 

dut Daviden etchea eroria dena; erreparatuco ditut haren eroricoac eta altchatuco 

dut, 17 bilha del(aten gatic Jauna gaiiieraco guil(onec eta nacione guciec, ceiiien 

257

XVI. Cap. 

I Ethorri cen bada Paulo Derberat, guero berriz Lystrarat. Eta cen han 

dizcipulu bat, Timotheo cerit

guri oihuz erraten lYuelaric: "GuilYon hauc Jaungoicoaren cerbitlYariac dire, ceinec 

eracusten baidarotlYue salbamenduco bidea". 18 Eta hori eguin lYuen hainitz egunez; 

eta nola damu eguiten baitcioen horrec Paulori, itlYuliric erran cioen izpirituari: 

"Manatcen haut Jesuchristoren icenean i1khi hadin horren ganic". Eta i1khi cen 

ordu berean. 

19 Baiiian icussiric haren naussiec galdu lYutela bere irabaciaren esperantlYa, 

hartu cituzten Paulo eta Silas, eta eraman cituzten gaztelurat cargudunetarat. 

20 Eta presentaturic cargudunei, erran cioten: "GuilYOn hauc nahasten dute gure 

hiria, judu batl;u dire ecen 21 predicatcen darocutenac bicitce molde bat hartcea, 

guri goardatcea cilhegui ez lYaicuna, Romanoac garenaz gueroztic". 22 Eta abiatu 

cen populua lausterrez hequien contra, eta cargudunec hautsaraciric hequien arropac, 

ordenatu lYuten alYota cetlYatela cigorrez. 

23 Colpe hainitz eman ciotlYaten ondoan, emanaraci cituzten presondeguian, 

manaturic jaulerari athosqui 38 goarda cetlYala. 24 Harc ordena hori errecibitu eta 

eman cituen cachotean eta lYarratu lYarozten oinac cephoetan. 2S Gau erditan, 

bada, Paulo eta Silas jarri ciren othoitz eguiten eta Jaincoaren laudorioac cantatcen; 

eta aditcen cituzten han ciren presonyerec. 26 Eta betbetan eguin cen lur 

ikharatce handi bat halaco moldez, non higuitu ilYan baitciren presondeguico 

cimenduac; dembora berean idequi ciren athe guciac eta gucien estecailluac hautsi 

ilYan ciren. 

27 IratlYarriric, bada, jaulera eta icussiric idequiac presondeguico atheac, athera 

lYuen bere ezpata eta hill nahi lYuen bere burua, ustez ecen itlYuri ciren pressonyerac. 

28 Baiiian Pauloc erran cioen oihu goraz: "Ez diolYalYula minic eguin lYure 

buruari, guciac ecen hemen gare". 290rduan galdeturic arguia, sarthu ilYan cen 

barnat eta gucia ikharatua arthiqui cen Pauloren eta Silasen oinetarat; 30 eta 

camporat i1khiaraciric, erran lYaroen: "Jaunac, cer eguin behar dut salbatua ilYateco?". 

31 Hec ihardetsi ilYan cioten: "SihetsalYu 39 Jesuchristo Jauna baitan eta salbatua 

ilYanen lYare lYu eta lYure familia". 32 Eta iracatsi ilYan cioten Jaunaren hitlYa 

eta bai haren etcheco guciei ere. 33 Harc berriz gauaren oren hartan berean 

garbitu lYarozten bere lYauriac; eta berehala bathayatuac ilYan ciren bera eta bere 

mainada gucia. 34 Guero eramanic bere etcherat, hedatu lYaroen mahaiiia; 

eta alegueratu ilYan cen bere familia guciarequien, ceren sinhetsi lYuen Jaincoa 

baithan. 

3S Eguna ethorri cenean, igorri ilYan ciotlYaten cargudunec charchoac erraterat, 

utz cetlYala guilYon hec goaterat. 36 Jaulera ethorri citlYayoen berehala Paulori 

erraterat: "Gastiatu dute cargudunec utz lYaitlYagutela goaterat; i1khi lYaitezte, beraz, 

orai berean eta lYohazte baquean". 37 Pauloc ordean erran lYaroen: "AlYotatu gaituzten 

ondoan publicoqui jugeamendu formaric gabe gu erromarrac, eman gaituzte 

presondeguian; eta orai ichillic gaituzte libratcen? Ez da hala ilYanen, bainan bethoz 

38. Arthosqui idatzi nahiko wen, agian. 

39. Sinhetsoru behar wen, apika. 

261

XVII. Cap. 

1Iraganie bada Amphipolian eta Apollonian gaindi, ethorri ciren Thessalonicarat, 

eeinetan judutarree bait«uten sinagoga bat. 2 Paulo goan een hetarat ohit«a 

«uen be«ala eta hirur sabbatho egunez mint«atu cit«ayen Eseritura saindueo gaueez, 

3 declarateen eta eompreniarateiteen «aroelaric Christoe pairatu i«an behar 

«uela eta hilletaric biztu behar i«an «uela: eta "Christo hura", ciotsoten, "Jesuehristo 

da, eeina nie predicateen baidarot«uet". 4Eta hetarie eembaitee sinhetsi i

XIX. Cap. 

1Guerthatu cen, bada, Apollo Corinthian cela, Paulo gain aldeetan ibilliric 

ethortcedin 47 Epheserat, ceinetan aurkhituric dizcipulu bat((u, 2erran bait((aroen: 

"Errecibitu othe du((ue Izpiritu Saindua fedea errecibitcean?". Hec ihardetsi i((an 

cioten: "Aditu ere ez dugu Izpiritu Sainduric baden ere". 3 Harc berriz erran 

((aroen: "Cer bathayoz bathayatuac i((an ((arete, bada?". Hec ihardetsi i((an cioten: 

"Joannesen bathayoaz". 4 Horren gaifiean erran ((aroen Pauloc: "Joannesec bathayatu 

i((an du populua penitenciaco bathayoaz, erraten ((uela ecen sinhets ce((atela 

haren ondoan heldu cena baithan, erran nahi da Jesus baitan". 

5Horiec adituric, bathayatuac i((an ciren Jesus Jaunaren icenean. 6Eta Pauloc 

escuac gaifiean pausatu i((an ((arozten ondoan, ethorri cen Izpiritu Saindua 

hequien gaifierat halaco moldez, non mint((o baitciren hainitz lengoayez eta profetisatcen 

ere bait((uten. 7 Ciren bada guciz hamami 48 gui((onen ingurua. 

8 Sarthu i((an cen guero sinagogan eta han mint((atu i((an cen ausarqui hirur 

ilhabethez, disputan hari cela eta izpirituen irabazten Jaincoaren Erresumari dagozcon 

gaucen sinhexterat. 9 Nola ordean bat((u gogortcen baitciren ez sinhesterat, 

gaixqui mint((atcerainocoan Jaunaren bideaz populu guciaren aitcinean, aldaratu 

cen hetaric eta apartaraciric bere dizcipuluac handic, jarri cen iracasten egun guciez 

Tiran cerit((an baten escolan. 10 Iraun ((uen horrec bi urthez, hain ungui bai, non 

Asian ceudecen guciec ent((un i((an bait((uten Jaunaren hit((a, nahiz judutarrec, 

nahiz gentillec. 

11 Eta miracuillu ohiz campocoac ere cituen eguiten Jaincoac Pauloren escuz, 

12 hartaraifiocoan bai, non erien gaifierat ekhartcen baitcituzten haren gorphut((a 

uquitu ((uqueten mocanerac eta oihalac eta goaten baitcit((aizten errasunac eta 

ilkhitcen gorphutcetaric izpiritu gaixtoac. 

13 Benturatu ciren, bada, harat hunat cebilt((an exorcizta judutarretaric bat((u, 

othoitz eguiterat izpiritu gaixtoez hartuac cirenen gaifiean Jesus Jaunaren icenari, 

erraten ((utelaric: "Conjuratcen ((aituztegu Pauloc predicatcen duen Jesusen partez". 

14 Ciren, bada, hori eguiten ((utenac Sceva judutar aphecetaco princearen 

((azpi seme. 15 Ihardetsi ((aroen ordean izpiritu gaixtoac eta erran: "E((agutcen diat 

Jesus eta bacequiat nor den Paulo; ((uec ordean nor ((arete?". 160ldartu cit((ayen 

dembora berean izpiritu haguitz gaixto batez hartua cen gui((ona hetaric biei, eta 

47. Halaxe dio. Ikus, erabat antzeko ez badira ere, goraxeago XII, 23. 

48. Hamabi. alegia. 

267

35 Ondoan escribanoac jende chehea apacegaturic, erran il(an 'taroen: "Ephesiarrac, 

nor da guil(onen artean ez daquienic Ephesiaco hiriac ohoratcen duela 

Diana handia, Jupiterren alaba? 36 Beraz horren contra nihor ecin dohaquenaz 

gueroz, sosseguan egon behar dUl(ue eta deussere ez eguin arinqui. 37 Ekharri 

ditutl(uen guil(on horiec ecen ez dire sacrilego batl(u eta ez l(uen jaincoessa 

blasphematcen dutenac. 38 Baldinetariac Demetriussec eta harequien diren officialeec 

badute cerbait errencura eguiteco norbaiten contra, iduquitcen dire gortheac 

eta badire proconsulac; acusa bel(ate elkhar justician. 39 Bainan baldin bertce 

cerbait gaucen gainean badul(ue erratecoric, erreguela ahal diteque batl(ar 

legitimo batean, 40 ecen perillean ere gare egungo sedicioneaz acusatuac i'tateco, 

deussere arrol(oinic ecin eman del(aquegunaz gueroz alborotamendu hunen gaiiiean". 

Horiec erran ondoan, erretiraraci l(uen mundua. 

269

il;:an naicen l;:uequien dembora guciaz, 19 Jauna cerbitl;:atcen nuela humilltassun 

osso batequien eta nigar hainitcequien, celatan cegozquidan judutarren partetic 

il;:an ditudan assalduen artean; 20 nola deussere ez darotl;:uedan estali l;:uen probetchuco 

gaucetaric, eta ez utci iracatsi gabe publicoan eta etcheetan, 21 predicateen 

niotela judutarrei eta bai gentillei Jaincoa baitaraco penitencia eta Jesuchristo 

Jauna baitharaco fedea. 22 Eta orai horra non nohan Izpirituz amarratua Jerusalemerat, 

han cer arribatu behar l;:aitan ez daquidalaric, 23 baicen Izpiritu Sainduac 

hiri gucietan el;:agutaracitcen baidarot eta erraten gatheac eta persecucioneac daudecela 

enetl;:at Jerusalemen. 24 Bainan ez dut horien gucien beldurric, eta ez l;:ait 

ene bicia baliossago neroni naicen baino, baldin akhaba badel;:at ene cortsua eta 

bethe Jesus Jaunaganic errecibitu il;:an dudan cargua, Jaincoaren graciaren Evangelioa 

predicatcecoa. 

25 Gaineracoan badaquit oraidanic guehiago icussico ez dUl;:uela ene bissaya 

l;:uec gucioc, ceinen artean ibilli il;:an bainaiz Jaincoaren Erresuma predicatcen. 

26 Hargatic, beraz, darotl;:uet declaratcen egungo egunean garbi naicela gucien 

odoletic. 27 Ez naiz ecen herabe il;:atu, l;:uei eracusterat Jaincoaren nahi guciac. 

28 Goardia em0l;:ue, beraz, ceuben buruei eta arthalde guciari, ceinaren gainean 

Izpiritu Sainduac ifini baitl;:aituzte Aphezpicu, Jaincoaren Elil;:a bere odolaz conquestatu 

il;:an duena gobematceco. 29 Badaquit ecen ni goan ondoan sarthuco 

direla l;:uen arterat otso arrapatl;:ailleac, arthaldea guphidetsico ez dutenac. 30 Eta 

l;:uen artetic beretic altchatuco direla doctrina gaixto bat predicatuco dutenac, bere 

ondoan eraman nahiz dizcipuluac. 

31 Hargatic beraz ceudete atl;:arriac, bethiere gogoan daducal;:uela hirur urthez 

ez naicela guelditu gauaz eta egunaz nigarrequien avertitcetic l;:uetaric batbedera. 

32 Eta orai gomendatcen l;:aizquotet 53 Jaincoari eta haren hitl;:ari datchacon 

graciari, bothe 54 duenari guc hassi dugun edificioa akhabatceco eta bere Saindu 

guciequien bere primel;:an parte l;:uei emateco. 33 Nihoren cilharraz, ez urreaz, ez 

arropez ez naiz guticiatu. 34 Cebonec badaquil;:ue ecen, escu hauc fomitu il;:an 

darotedala 55 neuretl;:at eta enequien cirenentl;:at behar nituen gaul;:ac. 35 Horiec 

guciac eguin il;:an ditut l;:uen beguietan, cergatic horla trabaillatuz behar baidire 

flacoac menayatu; eta orhoitu ere behar da Jesus Jaunac berac erran il;:an duenaz, 

gaul;:a dohatsuagoa dela hainitcez ematea ecen ez hartcea". 

36 Eta hauc erran ondoan, jarri cen belhaurico hequiequien guciequien batean 

othoitz eguiten. 37 Guciac dembora berean hassi ciren nigarrez eta Paulori mussuca, 

haren lephorat bere buruac arthiquiric, 38 damu harturic beregainqui erran 

il;:an l;:aroen hitl;:az: guehiago haren bissaya ez l;:utela icussico. Eta seguitu l;:uten 

untcirat. 

53. Hau nor-nori-nork adizkia da, nor hirugarren pertsona ez duena ordea: "Et nunc commendo 

vos Deo". Leizarragak cerauzquiotet dio. 

54. Azken -re ez du idatzi. 

55. Darotedala ala daroztedala? Osagarri zuzena gaurac da; lehena dio halere. 

271

cituen ondoan, condatu yarozten cheheren chehe Jaincoac haren escuz jentillen 

artean eguin iyan cituenac. 

20 Hec berriz horiec aditu cituztenean, glorificatu yuten Jaincoa eta erran 

cioten Paulori: "lcusten duyu, anaya, cembat milla diren judutarretaric sinhetsi 

dutenac; eta guciac zeloz betheac dire leguearentyat. 21 Aditu dute ordean yutaz, 

Moise utz deyaten iracasten dioyutela jentillen artean diren juduei, erraten duyula 

ecen ez dituztela circoncidatu behar bere umeac eta ez dutela ohitya yaharren 

arauera behar ibilli. 22 Cer eguin behar da beraz? Alabainan mundu gucia bilduco 

da, jaquinen dute ecen ethorri yarela. 23 Eguiyu beraz guc erraten darotyuguna: 

Baditugu hemen laur guiyon botu bat eguin dutenac. 24 Hec yurequien harturic, 

purifica yaite hequiequien batean; paga yayu hequientyat behar dena buruac arrasa 

detyatentyat, eta jaquinen dute guciec yutaz aditu dituztenac falsoac direla; aitcitiC 

ceronec ere leguea beguiratcen duyula. 25 Gentilletaricaco sinhetsi dutenez denaz 

beyambatean, escribatu iyan diotegu ordenatcen daroegula beguira daitecen idolei 

offrendatuac iyan diren gaucetaric, odoletic, ithoac iyan diren haraguitaric eta 

fornicacionetic". 

260rduan Pauloc hartu cituen guiyon hec berequien eta, biharamunean 

purificaturic, hequiequien sarthu cen templuan eta declaratu yuen cembat egunen 

buruan complituco citequen hequien purificacionea eta noiz beharco cen offrenda 

eman hetaric bat bederarentyat. 27 C;azpi egunac ja iragan hurren cirela, Asiaco 

judutarrec icussiric hura templuan, altcharaci yuten populu gucia eta eman cioten 

escua gaifiean heyagoraz ceudelaric: 28 "Israeldarrac, hel yaquizquigute! Hau da 

guiyon lekhu gucietan populuaren, leguearen eta templuaren contra predicatcen 

duena; eta are guehiago ere, jentillac templurat sarraraci baiditu eta profanatu 

baidu lekhu saindi hau". 29 Icussi baityuten ecen Trophime Ephesiaco 56 hirian 

harequien eta uste baityuten templuan sararaci iyan yuela Pauloc. 

30 Alborotatu cen berehala hiri gucia eta bildu cen populutze handi bat; eta 

harturic Paulo, athera yuten templutic camporat eta berehala yarratu cituzten 

atheac. 31 Hura hill nahiz cebiltyala, ethorri cityaizcon berria ematerat cohorteco 

tribunari nahassia cela Jerusaleme gucia. 32 Eta dembora berean harturic soldaduac 

eta centeneroac berequien, goan cen lausterca hequienganat; eta hec icussi 

cituztenean tribuna eta soldaduac, guelditu ciren PauIo cehatcetic. 

330rduan hurbilduric, tribunac hartu yuen eta ordenatu amarra ceyatela bi 

gathez; guero galdeguin yuen, hea nor cen eta cer eguin yuen. 34 Baifian jendetce 

hartan batyu bataz ceudecen oihuz eta bertceac bertceaz. Icussiric, bada, deussere 

seguric ecin jaquin ceyaquela, alborotamendua cela causa, eramanaraci yuen gaztelurat. 

35 Eta Paulo ethorri cenean escaleretarat, eraman behar iyatu yuten soldaduec, 

populutcearen biolenciagatic. 

36 Jarraiqui iyan cityayon populu mulyo handi bat oihuz: "Khen yayu mundu- 

56. Ephesiacoa Vulgataren arabera Trofimo da ("Trophimum Ephesium"), ez "Ephesiaco hirian" 

beraz, baizik "Trophime Ephesiaco". 

273

17 Guerthatu citc;aitan guero Jerusalemerat bihurtu nintcenean, templuan othoitcean 

nindagoela, izpirituzco goramendu bat; III eta icussi ic;an nuen Jauna, ceiiiec 

erran baitc;arotan: "Lauster eguic;u eta ilkhi c;aite fite Jerusalemetic, ceren ez 

baidute errecibituco nitaz errendatuco dioc;uten lekhucotassuna". 19Ihardetsi nioen: 

"Jauna, berec daquite ni nintcela c;ure baitan sinhexten c;utenac presso ematen 

nituena eta sinagoguetan ac;otaracitcen nituena; 20 eta Esteben c;ure marthiraren 

odola issurtcean ere, han nintcela, consent nintcelaric, eta nic goardatcen nituela 

haren hiltcen hari cirenen arropac". 21 Eta erran c;arotan Jaunac: "C;ohaz, ecen 

igorrico c;aitut hemendic urrun jentilletarat". 

22 Aditcen c;uten bada hitz hortaraiiiocoan, bainan orduan jarri ciren heyagoraz 

erraten: "Khen c;ac;u lurraren gainetic guic;on hori, ecen ez da cilhegui bici 

dadin". 230ihuz eta deyhadarrez baitceudecen, bada, eta bere arrobac arthiquitcen 

eta herrautsa airerat etchatcen hari baitciren, 24 tribunac eramanaraci cituen 61 

gaztelurat; eta ordenatu c;uen ac;ota cec;atela eta estira eman cioc;atela, jaquiteco cer 

cen causa hala oihuz baitceudecen haren contra. 

25 Ordean amarratu ic;an c;utenean larruz, erran cioen Pauloc han cegocon 

centeneroari: "Cilhegui c;aitc;ue guic;on bat Erromaco bUljes dena eta condenatua 

ez dena ac;otatcea?". 26 Hori adituric, centeneroa goan cen tribuna ganat eta erran 

cioen: "Cer eguiterat c;ohaz?, guic;on hau ecen Erromaco bUljesa da". 27 Ethorri 

cen bada tribuna eta erran cioen Paulori: "Erran diec;adac;u: Erromaco burjes 

c;are?". Ihardetsi cioen Pauloc: "Bai equi". 28 Erran cioen berriz tribunac: "Nic 

asco dirutan erossi dut burjessia hori". "Nic ordean", ihardetsi cioen Pauloc, 

"sortcez dut". 29 0rdu berean utci ic;an c;uten estira eman behar ciotenec, eta 

tribuna beldurtu ere cen, jaquin c;uenean Erromaco burjes cela, ceren amarraraci 

ic;an c;uen. 

30 Biharamunean, bada, nahiz hobequi jaquin ceren gatic acusatcen othe 

c;uten judutarrec, lecharaci c;uen bere gathetaric eta ordenatu c;uen bil citecen 

aphec;ac eta batc;ar gucia; eta erakharriric Paulo, presentatu c;uen hequien aitciiiean. 

61. Agian hor ruen behar luke; latinez ere "Induci eum" dio. Leizarragak ere singularrean: 

.....eraman ledin". 

276

XXVII. Cap. 

1Ordena eman cenean, bada, goanen cela itsassoz Paulo ltaliarat eta emanen 

cela bertce pressonyerequien batean Julio cerityan centenero Augusto bandaco 

baten escuetan, 2 igan guifien Adrumetaco untci batetarat eta aingura altchatu 

guinduen Asiaco leyhorren arrasso gure arruta hasteco, gurequien guinduelaric 

Aristarque Macedoniarra, Thessalonicacoa. 

3 Biharamunean bada arribatu guinen Sidonen eta Julioc honesqui tratatcen 

baityuen Paulo, permetitu cioen bere adisquidetarat goan cedin eta bere buruaz 

artha iyan ceyan. 4Handic aingura altchaturic, goan guifien Chipraco irlaren arrasso, 

ceren haiceac contra baiguintuen. 5Eta Ciliciaco eta Pamphiliaco itsassoa 

iraganic, ethorri guifien Lystrarat, cein baida Lyciaco hiri bat. 6 Han aurkhituric 

centeneroac untci bat Alexandriacoa Italiarat ciohana, eman guintuen hartan. 

7 Nola hainitz egunez nekhez baiguinohacen eta doi doya ere irabaci baiguinduen 

Gnida gainerat haiceac debecatcenez 74, ethorri guinen Cretaco irlaren arrasso 

Salmongo alderat. 8 Eta doy doya costa arrasso goanez, ethorri guinen Portu 

Onetaco darityan lekhu batetarat, ceinaren aldean baitcen Thalassaco hiria. 

9 Dembora handia iragan ondoan, bada, ja hirriscu baitcen itsassoan ibiltcea, 

ceren orduco iragana ere baitcen barureco dembora, consolatcen cituen Pauloc, 

10 erraten yaroelaric: "Guiyonac, icusten dut itsassoan ibiltcea nekhetsu iyaterat 

dohacula eta perill handitaco, ez choiqui 75 cargarentyat eta untciarentl(at, baifian 

oraifio gure bicientyat ere". 11 Centeneroac ordean sinhextenago cituen pillotua 

eta maystrua ecen ez Pauloc erraten cituenac. 12 Hala, ez baitcen ere portua propi 

negua han iragateco, guehienac abisuco iyan ciren partitceco handic, aguian nolazbait 

irabaz ahal ceyaquetelacoan Phenicerat, negua han iragateco; hura da portu 

bat Cretacoa, ouesterat eta nordouesterat dagoena. 

13 Altchatu baitcen bada hegoa guti bat, ustez ecen gogo yutena ardietxico 

yuten, eguin yuten bela Assondic eta abiatu ciren Cretaren aldetsutic. 140rdean 

handic lauster altchatu cen athetic 76 haice erremulia bat, nord-este darityana. 

15 Eta nola untcia eramana baitcen ecin atchiquiz haicearen contra, baguinohacen 

haiceec guinaramatyaten beyala. 16 Etchatuac iyan guifien Cauda darityan irla 

74. Ikus lehenxeago XIV, 3. 

75. Ikus lehenxeago XIX, 27. 

76. Hala dio; atcetic esan nahi ote zuen? Vulgatak ez du asko argitzen: "misit se contra ipsam". 

Leizarragak: " ...harenganaco aldetic...". 

285

XXVIII. Cap. 

I Salbatu ic;:an guifien orduan, ec;:agutu guinduen irla hura Malta deiteen cela, 

eta barbaroee humanitate hainitz eguin c;:aroeuten, 2 eeen sua bizturie heldu citc;:aieun 

uriagatic eta eguiten c;:uen hotc;:agatie, hartu guinituzten guifien gueiae bere 

etehetarat. • 

3 Bildu baitc;:uen bada Pauloc eembait bessatra ehirmendu eta surat eman, 

bipera bat beroac i1khi aracirie lothu citc;:ayon eseutie. 4 Icussi ic;:an c;:utenean 

barbaroec bestia dilindan haren escutie, erran c;:aroen elkharri: "Segurqui guic;:on 

hiltc;:aille eembait daiteque guic;:on hau; itsassotic eseapatu denean ere Jaineoaren 

bendeeuae ez baidu utci nabi bicitcerat". 5 Bizquitartean hare iharrossiric bestia 

surat, gaitxic batere ez c;:uen ic;:atu. 6 Bainan hee uste c;:uten haunteerat 79 ciohala 

eta berehala erorico eela hillgogorra. Hori iguriqui ondoan dembora lueez, ieussi 

c;:utenean gaitxie batere ez citc;:ayoela heldu, sentimenduz gambiaturie erran c;:uten 

Jaincoa eela hura. 

7 Lekhu hartan, bada, ciren lur batc;:u irlaeo principal Publius eeritc;:an batenae, 

ceifiee gu errecibiturie bere eteherat, hirur egunez haguitz ungui tratatu 

baiguintuen. 8 Aurkhitu ic;:an cen, bada, Publioren aita ohatua c;atc;ala helgaitzequien 

eta sabeldassunarequien: goan eitc;:ayon Paulo icusterat, eta othoitc;:ae eguinie 

eta eseuae haren gaifiean paussaturic, sendatu ic;:an c;:uen. 9 Miraeuillu horren 

ondoan irla hartaco eri ciren guciac heldu ciren haren ganat eta sendateen ciren. 

10 Ohore handiz ohoratu ere guinituzten eta embargateeraeoan behar guinduen 

gucia untcirat ekharri c;:arocuten. 

11 Hirur i1habeteren buruan, bada, eguin guinduen bela Alexandriaco untci 

batean, ceinee hiberniatu ic;:an baitc;:uen irla hartan eta entseinatc;:at baitc;:uen Castoren 

eta Polux-en figura. 12 Eta arribaturic Syraeusarat, egon guifien han hirur 

egunez. 13 Handic leyhorraren arrasso guifiohacela, ethorri guifien Rhigerat eta, 

elun baten buruan sarthurie hegoa, bigarren egunean arribatu guinen Puzzolerat. 

I Han aurkhiturie gure anayetaric, othoiztu guinituzten egoteaz c;:azpi bat egunez 

hequiequien, eta ondoan abiatu guifien Romarat. 15 Hango gure anayee jaquin 

c;:utenean, ilkhi citc;:aizquigun biderat Appiaren mereaturaifio eta Hirur Ostalerietaraifio; 

eta ieussi ic;:an eituenean Pauloe, Jaineoari esquerrae errendatu ciotc;:an eta 

hartu c;:uen animo. 16 Ethorri guinenean bada Romarat, permititu ilj:an citlj:ayon 

Paulori beregain egotea hura goardatueo c;uquen soldadu batequien. 

288 

79. Haunditzera gure euskalkian.

Ill. Cap. 

1 Cer du, bada, judutarrac bertceren gainetic eta cer da circoncisionearen 

probetchua? 2 Hainitz, manera guciez; beregainqui ceren hei fidatu i((an bait((aizte 

Jaincoaren hit((ac. 3 Cer da guero, hetaric cembaitec ez badute sinhetsi? ala 

hequien sinhets gogortassunac eceztatuco du Jaincoac eman duen hit((a? Ez horlacoric. 

4 Jaincoa ecen eguiatia da eta "gui((on gucia gue((urti", escribatua den 

be((ala: "e((agutua ((arent((at fidel ((arela ((ure hitcetan eta du((unt((at garaya ((utaz 

eguiten diren jugeamenduetan". 5 Baldin, beraz, gure iniquitateac guehiago badu 

agueratcitcen Jaincoaren justutassuna, cer erranen dugu? Ala injustua da Jaincoa 

gu punitcen gaituenean? 6 Gui((onen guisarat mint((o naiz. Ez horlacoric. Bertcela 

nola Jaincoac jugea le((aque mundua? 

7 Ordean baldin gure infidelitatearen ariaz Jaincoaren fidel i((ana guehiago 

aguertcen bada haren gloriatan, cergatic oraifio naiz ni jugeatua bekhatoros be((ala? 

8 Eta cergatic ez dugu eguinen gaixquia handic unguia ethor dadint((8t, cembaitec 

gaistoqui accusatcen gaituzten be((ala erraten dugula? Ceifiac justuqui condenatuac 

i((anen baidire. 9 Cer bada? Abantail cerbait dugu hequien gaifietic? 

Batere, eracutsi dugu ecen judutarrac eta gentillac, guciac bekhatuaren azpian 

direla, 10 escribatua den be((ala: "Ez da justu denic nihor; 11 ez da ((uhurtciaric 

duenic; ez da Jaincoaren bilha dabillanic; 12 guciac errebelatuac dabiltea, guciac 

orobat inutil eguin dire; ez da unguia eguiten duenic, ez eta bakhar bat ere; 

13 thomba idequi bat da hequien estarria; bere mihiez enganatceco baliatcen dire; 

sugue aspiden po((oina bere ezpaifien azpian dute; 14 hequien bihot((a madaricionez 

eta khiratsez bethea da; 15 agudo dire hequien oifiac odol issurtcerat; 16 hequien 

urrats guciac dabilt((a bertceen chehatcerat eta dohacabe eguiterat; 17 baquearen 

bidea ez dute e((8gutcen; 18 ez dute Jaincoaren beldurra beguien aitcinean". 

19 Badaquigu, bada, legueac erraten duen gucia leguearen azpian direnei 

daroela erraten, nihorc erratecoric i((an ez deeanteat eta mundu gucia Jaincoari 

sumetitua iean dadinteat; 20 ceren eta "leguearen obretaric ez baida justificatua 

ieanen gui((on garabic haren aitcifiean"; legueac ecen bekhatuaren eeagutea du 

eman. 

21 Baiiian orai leguea gabe aguertu iean Caicu Jaincoa ganic heldu den justicia, 

ceinetaz lekhucotassuna eman baidute legueac eta profetec. 22 Eta justicia 

hori Jesuchristoren fedeaz heldu da haren baithan sinhexten duten gucient((8t eta 

gucien gainerat; ez da ecen berezcoric batere. 23 Guciec ecen eguin dute bekhatu 

eta dute Jaincoaren gloriaren beharra. 24 Dohainic ere dire justificatuac haren 

295

IV. Cap. 

1Cer, beraz? Erranen dugu abantaill iyan duela Abraham gure aitae haraguiaren 

arauera? 2 Baldinetariae eeen Abraham bere obretaric iyan bada justifieatua, 

badu eertaz glorifiea, ordean ez Jaineoa baitan. 3 Cer dio ordean Escriturac? 

"Sinhetsi l(uen Abrahamee Jaincoa eta hori iratehequi cityayon justiciatyat". 

4 Obra eguiten duenari, ordean, saria ez yayo condateen gracia bat beyala, bainan 

bai yor bat bel(ala. 5 Aitcitie obrarie eguiten ez duenari eta gaixtaguifia justifieateen 

duena baitan sinhexten duenari bere fedea yayo eondateen justiciatyat, Jaineoae 

graciaz formatu iyan duen chedearen arauera. 

6 Hala dio Davidee ere, dohatsu dela guiyona, Jaineoac obraric gabe justutyat 

dohainie dagocana 8: 7 "Dohatsu hainac, eeinen iniquitateae baidire barkhatuae 

eta eeinen bekhatuac baidire estaliae; 8 dohatsu guiyona, ceinari ez baidio eontutan 

ekharri Jaineoae bekhaturic". 9 Dohatsutassun hori, bada, cireoncidatuae direnetan 

choilqui edireten da ala bai cireoncidatuae ez direnetan ere? Erran dugu 

eeen orainehean fedea cityayoela eondatu Abrahami justiciatyat. 10 Noiz ordean 

cityayon condatu? Cireoncidatua iyan een ondoan ala circoncidatua iyan baifio 

lehen? Ez behintyat circoncidatua iyan een ondoan, baifian bai circoncidatua il(an 

cen baifio lehenago. 

11 Eta cireoncisionearen seifialea errecibitu ere yuen oraino circoncidatua ez 

eela, ja fedeaz iyatu l(uen justiciaren ciguillua beyala, iyan dadintyat, hala 9 circoneidatuae 

iyan gabe sinhexten duten gueien aita eta conda daquientyat hei ere bere 

fedea justiciatyat, 12 hala cireoncidatuen aita, ceifiee ez ehoilqui baidute errecibitu 

eireoncisionea, bainan eeifiae oraifio baidarraizte gure aita Abrahamee cireoncidatua 

ez eela iyatu yuen fedearen urratsei. 13 Ez yayo ecen leguearen ariaz aguindu 

iyan Abrahami edo haren haciari iyanen yuela primeyatyat mundu gucia, baifian 

bai fedetic heldu den justiciaren ariaz. 

14 Baldinetariae eeen legueeo direnentyat bada primeya, fedea ez da deussetaco, 

antyutua diteque Jaineoaren aguintya. 15 Legueae eeen colera dakharque, leguerie 

ez denean ez denaz gueroztic legue hausteric ere. 16 Hala fedeeo direnentyat 

da primeya, graciaz dentl(at aguintya seguratua Abrahamen ume gucientyat; ez 

choilqui leguea errecibitu iyan dutenentyat, bainan oraifio Abraham gure gucien 

aita denaren fedeari darraizeoenentyat, 17 (eseribatua den beyala: "Hainitz nacio- 

8. Daukana, alegia. 

9. Halo... halo: guk aldiz ala... ala edo hain... zen, etab. 

297

VI. Cap. 

I Cer erranen dugu, beraz? Egonen gare bekhatuan, graciac gaindi eguin 

de

VII. Cap. 

1 Ala ezdaqui((ue, ene anayac (ecen leguean jaquintsun direnei mint((o nat((aye) 

leguea gui((onaren gaifiean naussi dela bici deifiocoan? 2 Ecen emaste ezcondu 

bat amarratuco da ezcont((aco legueaz bere senarraren alderat, hura bici deifio; 

ordean senarra hill eta, libro da senarraren leguetic. 3 Baldinetariac, beraz, senarra 

bici duela ezcontcen bada bertce gui((on batequien, adultert((at atchequico da; 

ordean bere senarra hill ((ayoqueneim, libro da senarraren leguetic eta ezcon 

daiteque bertce batequien adulter i((an gabe. 

4 Hala, ene anayac, ((uec ere hillac ((arete leguearen alderat lesuchristoren 

gorphut((az, bertce batenac i((ateco, ceina biztu i((an baida hilletaric fruitua Jaincoari 

ekhar diot((ogunt((at. 5 Ecen haraguiaren arauera bici guifienean, bekhaturaco 

jaidurec, leguearen ariaz heldu cirenec, indar ((uten gure gorphutceco membroetan 

eta ekhararazten ((arozten heriotceco fruituac. 

6 Orai ordean libro gare heriotcezco leguetic, ceifiec gathibu baitguifiaduz((an; 

halaco moldez, non cerbit((atcen baidugu Jaincoa Izpirituzco berritassunean eta ez 

letraren ((ahartassunean. 7 Cer erranen dugu, beraz? Leguea bekhatu da? Ez horlacoric, 

baifian bekhatua ez dut e((agutu legueaz baicen; ecen guticia ez nuen 

jaquifien cer cen, legueac erran i((an ez balu: "ez ((are guticiatuco". 8 Ordean 

occasione harturic bekhatuac manamenduaz tarritatceco 15, soraraci i((an ditu ene 

baitan guticia suerte guciac; leguea gabe ecen, hilla be((ala cen bekhatua. 

9 Ni berriz bici nintcen nozbait leguea gabe; baifian manamendua ethorri eta, 

biztu da bekhatua 10 eta ni hill i((an naiz. Eta guerthatu ((ait manamendua, niri 

bicia emateco cena, i((an dadin niri heriotcea emateco. 11 Ecen bekhatuac occasione 

harturic manamendutic, enganatu i((an nau eta hill nau manamenduaz beraz. 

12 Hala leguea alabaifian saindua da eta manamendua ere saindua da, justua eta 

ona. 

13 Cer beraz? On den gau((a hilcari bilhacatu ((ait? Batere horlacoric; baifian 

bekhatuac, denarent((at aguertceco, heriotcea darot eman berenez on den gau((a 

batez; halaco moldez, non manamenduaz berretcen baida gaindiz bekhatua. 14 Badaquigu 

ecen leguea izpirituala dela; ordean ni haraguicoya naiz bekhatuari saldua. 

15 Ecin compreni ere de((aquet eguiten dudana, halaz eta 16 ez dudanaz 

gueroz eguiten nahi dudan unguia eta aitcitic eguiten dudanaz gueroz nahi ez 

15. BurutatcecQ ere badirudi dioela ikusi batera, baina ez dut uste. 

16. Kausala: ik. Rom. 1, 19. 

303

VIII. Cap. 

1Ez da, beraz, orai condenacione garabic Jesuchristo baithan bici direnent

IX. Cap. 

I Eguia erraten dut Jesuchristoren aitcifiean; ez dut gueyurric erraten eta 

lekhucotassuna errendatcen darot ene conscientciac Izpiritu Sainduaren aitcifiean, 

2 tristecia handi bat dudala eta damu continual bat neure bihotcean. 3 Desiratcen 

nuquen ecen neroni anathema ere iyatea eta separatua Jesuchristo ganic ene 

anayen gatic eta haraguiaren arauera ahaide ditudanen gatic, 4 ceinac baidire 

israeldarrac, ceifienac baidire haurtyazco adopcionea, gloria, allientcia, leguea, Jaincoaren 

cerbityua eta aguintyac, 5 ceinen aitac baitciren patriarchac eta ceifietaric 

heldu ere baida haraguiaren arauera Jesuchristo, gauya gucien gaifieco Jainco dena 

eta mende gucietan benedicatua. Amen. 

6 Ecin erran ere diteque, bada, Jaincoaren hitya effectu gabe guelditu dela; ez 

dire ecen Israel ganic heldu diren guciac israelitac hargatic, 7 eta ez Abrahamen 

hacitic diren guciac hargatic haren umeac; baifian "Isaac ganic iyanen duyun leifiua 

iyanen da deithua yurea". 8 Erran nahi da, ez dire haraguiaren araueraco umeac 

Jaincoaren ume direnac, baifian aguintyaco umeac dire Abrahamen leifiuco iduquitcen 

direnac. 9 Huna ecen aguintyac cer dioen: "Ethorrico naiz demboratsu 

huntan eta Sarac iyanen duque seme bat". 

10 Eta hori ez da choilqui hari behatcen cit

ten du aussarqui: "Aurkhitu naute bilhatcen ez nindutenec; aguertu natc;aye ene 

galderic ez erutenei". 21 Israelen sujetean aitcitic erraten du: "Egun gucian hedatu 

ieran dioterat ene escuac populu sinhetsgogor bati eta ene hitcei contra eguiten 

eraroen bati". 

310

c;areten c;uhur ceben begui propioetan. 17 Ez dioc;ac;uela bihur nihori gaixquia 

gaixquiarentc;at; eguic;ue ungui dena, ez choilqui Jaincoaren aitciiiean, baiiian halaber 

guic;on gucien aitciiiean ere. 18 Eguin ahal badadi eta c;uen baitan dagoen 

guciaz, duc;uen baquea guic;on guciequien. 19 Ez c;aiteztela vendeca cebonec, ene 

maiteac, bainan utc;ac;ue colera iragaterat, escribatua da ecen: "Niri dagot vendecua 

eta nic dut eguinen", diotsa Jaunac. 

20 Aitcitic baldin gosse bada c;ure etsaya, emoc;u jaterat; egarri bada, emoc;u 

edaterat; ecen hori eguinez ikhatz biciac diotc;atc;u bilduco buruaren gaiiierat. 

21 Beguirautc;u garaitua ic;an ez c;aitecen gaixquiaz; aitcitic lehia c;aite garaitcerat 

gaixquia unguiaz. 

314

XIV. Cap. 

I Fedean flaco dena, bada, har yayue amultsuqui harequien iharduquitcen hari 

gabe. 2 Ecen batac uste du jan deyaquela gauya gucietaric; flaco denac berriz ez 

du jaten belharric baicen. 3 Jaten duenac ez beya mezpreya jaten ez duena; eta 

jaten ez duenac ez beya condena gucietaric jaten duena, Jaincoac hartu duenaz 

gueroz bere cerbityurat. 

4 Nor yare yU bertceren cerbityaria horla condenatceco? Ala egon dadin 

chutic, ala eror dadin, haren naussiari dagoca icustea. Egonen da ordean chutic, 

ceren Jaincoa asqui botheretsu baida hura sustengatceco. 5 Hala batac eguiten 

du ditferentcia egunaren eta egunaren artean; bertceac egun guciac berdin dagozca. 

Batbederac eguin beya gogoac ematen dioen beyala. 6 Eguna berezten duenac 

Jaunaren gatic eguiten du; jaten duenac Jaunaren gatic jaten du, Jaincoari esquerrac 

ematen diotyanaz gueroz. Halaber jaten ez duenac ere Jaunaren gatic ez du 

jaten eta esquerrac ematen diotya Jaincoari. 

7 Ecen gutaric nihor ez da bici beretyat, ez nihor hiltcen beretyat. 8 Edo dela 

bici garen, Jaunarentyat bici gare; nahiz hill gaitecen, Jaunarentyat hiltcen gare. 

Beraz nahiz garen bici, nahiz garen hiltcen, Jaunarenac gare. 9 Hortacotz ecen hill 

iyan da eta biztu da Jesuchristo: hala hillen nola bicien gaiiiean naussitassuna 

iyateco. 

10

duena jatea eta edatea, baifian justicia, baquea eta Izpiritu Saindua baithango 

alegrantcia. 18 Hala molde hortan Jesuehristo eerbityatcen duena agradatcen yayo 

Jaineoari eta laudatua da guiyonez. 

19 Jarraiq gaquizten, beraz, baquea ekhar ahal deyaqueten gaueei eta beguira 

detyagun guere artean edifica gaityaqueten gauyac. 20 Ez deyayula jateco baten 

gatic desseguin Jaunaren obra. Eguiaz jateco gueiae chahuae dire; ordean gaizqui 

eguiten du guiyon batee hetaric jateaz, berteeae hortaz scandalisatcen dituenean. 

21 Hobe da haraguirie ez jatea eta arnoric ez edatea eta deussie ez eguitea yure 

anaya eroraraz ahal deyaquenic edo scandalisa deyaquenie, ezberen gaitcen 25 deyaquenic, 

ceren den flaco. 22

atseguin dut c;uen gatic. Ordean nahi nuque ic;an c;aitezten c;uhur onecotz eta 

simple gaixquicotz. 20 Baquearen Jaincoac, bada, leher dec;ala lauster Satana c;uen 

oifien azpian. Jesuchristo gure Jaunareri gracia dela c;uequien. 

21 Goraintci darotc;ue Thimotheo ene lagunac, bai eta halaber Lucius eta 

Jason eta Sosipatre ene ahaideec. 22 Salutatcen c;aituztet Jaunaren ieenean Tertiusec, 

ceifiec escribatu baidut buthun hau. 23 Salutatcen c;aituzte Cajusec, ene ostatatc;ailleac, 

eta bai Elic;a guciac; goraintci Erastus hirico thresoreroac eta bai Quartus 

gure anayac ere. 24 Jesuchristo gure Jaunaren gracia dela c;uequien guciequien. 

Amen. 

25

19 Mundu huntaco -ruhurtcia ecen erhoqueria da Jaincoaren aitciiiean, escribatua 

den be-rala: "Atcemanen ditut -ruhurrac bere finecian berean". 20 Eta bertce lekhu 

batean: "Jaunac e-ragutcen bide ditu -ruhurren gogoetac cein diren banoac". 

21 Hala nihorc ez be-ra eman bere g10ria gui-ronetan. 22 Guciac ecen -ruenac dire. 

Nahiz Paulo nahiz Apollo, nahiz Cephaz nahiz mundua, nahiz bicitcea nahiz 

heriotcea, nahiz presentecoac nahiz ethorquil(unecoac, guciac dire l(uentl(at. 23

tc;uet, beraz, c;areten ene imitatc;aille, ni ere Jesuchristoren naicen bec;ala. 11 Hargatic 

igorri darotc;uet Timotheo, ene haur maitea eta Jauna baithan leyal dena, 

segur orhoitaraz c;aitc;atentc;at cer maneraz bici naicen Jesuchristo baithan, Elic;a 

gucietan iracasten dudanaren arauera. 

18 Hauntuac omen dire cembait, c;uen ganat ethorri behar ez banintz bec;ala. 

19 Ethorrico naiz ordean, eta lauster, Jaunac nahi badu, eta icussico dut cer 

diren hauntu hequien ez hitc;ac, baiiian eguincariac. 20 Ez dago ecen Jaincoaren 

erresuma hitcetan, baiiian bai eguinetan. 21 Cein 6 nahi duc;ue? ala ethor naquic;uen 

cigorra escuan, ala caritatearequien eta eztitassunezco izpirituarequien? 

6. Hala dio, baina eer behar du, agian. QUid VU/lis?, dio Vulgatak. 

329

v. Cap. 

1Segurt((at erraten da badirela ((uen artean lohiqueriac, eta halaco lohiqueriac, 

non gentillen artean ere ez baida icusten halacoric; hartarainocoan bai, non 

cernbeit baida bere aitaren ernastea daducanic. 2 Eta hala ere hantuac ((arete 

orguilleriaz, darnu eta dolore i((an behar bidean ((uen artetie khentcecot((at accione 

hori eguin duena. 3 Nic behint((at gorphutcez hor ez naieen arren, izpirituz ordean 

hor bainaiz, ja hor banintz be((ala ernan dut jugearnendu hau accione hori eguin 

duenaren contra: 41esuchristo gure launaren icenean bildurie ((uec eta ene izpiritua 

lesuchristo gure launaren botherez, 5 i((an dadin haifia hura Satani Iibratua 

suntsiarazteco haren haraguia, arirna salbatua i((an dadin gatic lesuchristo gure 

launaren egunean. 

6 Ez dagot((ue ungui glorificatcea. Ez daqui((ue levarni guti batec gaixtatcen 

duela orhe gucia? 7 Khen ((a((ue levarni ((aharra i((an ((aiteztent((at orhe berri bat, 

levarni gabeco ogui garbiac ((areten be((ala; ecen gure Bazcoa lesuchristo da, 

irnrnolatua i((an dena. 8 Hargatic, bada, eguigun gure banqueta ez levami ((aharrarequien 

eta ez rnaleciaren eta gaixtaqueriaren altchagarriarequien, bainan bai sinserotassunaren 

eta eguiaren ogui levarni gabecoequien. 

9 Escribatu i((an darotl(uet guthun batean ez ((aiteztela balsa presuna lohiequien. 

10 Ez dut ordean hori erran rnundu huntan diren lohien ariaz edo abariciosen 

edo bertceren ontassunen arrapat((ailleen edo idolatreen ariaz; bertcela i1khi 

behar i((anen cinduqueten rnundu huntaric. 11 Bainan nic escribatu darotl(uedana 

da, baldinetariac gure anaya darit((enetaric cernbeit lohi bada edo abaricios 'edo 

idolatre edo gaixqui erraille edo hordi edo arrapari, halacoequien ez de((a((uela jan 

ere. 12 Certaco dut ecen nie carnpoan direnez jugeatcea? Barneco direnez ez 

du((ue ((uec jugeatcen? 13 Carnpoan direnac laincoac jugeatuco ditu.

VI. Cap. 

I Haw;u da c;uetaric cembeit, eguiteco duenean bertce baten contra, haucitan 

haritcerat gaixtaguinen aitcinean, eta ez sainduen aitcinean? 2 Ala ez daquic;ue 

sainduec jugeatuco dutela mundu hau? Eta baldin c;uetaz jugeatua ic;an beharra 

bada mundua, ez c;arete gay gauc;aric chumeenez jugeatceco? 3 Ez daquic;ue aingueruac 

ere jugeatuco ditugula? Cembatez arego 7 munducc eguitecoac? 

4 Baldinetariac, beraz, munduco eguitecoen gaiiiean hauci baduc;ue, har c;atc;ue 

jugetc;at Elic;an diren presunaric mendreenac. 5

du bekhatu. 19 Ala ez daquic;ue c;uen gorphutc;a Izpiritu Sainduaren templua dela, 

ceiiia c;uen baithan egoten baida, ceiiia baiduc;ue Jaincoa ganic, eta ez c;aretela 

cebenac? 20 Erossiac c;arete ecen precio handi batean. Glorifica c;ac;ue, beraz, 

Jaincoa eta erabillac;ue c;uen gorphutcean. 

332

VII. Cap. 

1

17 Baifian batbederae eguin bec;a Jaineoa ganie ic;an duen dohainaren arauera 

eta Jaineoaz deithua ic;an den arauera: eta hori da nic Elic;a gueietan iraeasten 

dudana. 18 Cireoncidatua een guic;on bat deithua ic;an denean, ez bec;a khen 

cireoncisionearen seifialea; eireoneidatua ic;an gabe deithua ic;an bada bertee bat, ez 

bec;ate cireoncidaraz. 19 Cireoneidatua ic;atea ez da deussetaeo eta cireoncidatua 

ez ic;atea ez da deussetaeo; bainan gueia Jaineoaren manamenduen beguirateean 

dago. 20 Batbedera eer ere estatutan ic;an baida deithua, eta bego hartan. 21 Esc1abo 

eifien deithua ic;an c;arenean? Ez darotc;ula horree penaric, baifian baldin are 

libertatea ardietx ahal badec;ac;u, hambat hobe; balia c;aite. 22 Eeen esclabo dela 

Jaunaz deithua dena, Jaunaren Iibertateeo eguiten da; orobat libro dela deithua 

dena, Jesuehristoren esclabo eguiten da. 23 Garastia erossiae c;arete; ez c;aiteztela 

eguin guic;onen esclabo. 24 Batbedera eer ere estatutan ic;an baida deithua, ene 

anayae, eta bego hartan Jaineoaren aitcinean. 

25 Virginez denaz bec;ambatean Jaunaren manuric ez dut; baifian huna nic 

ematen daroedan eonseillua, Jaunaren eerbitc;ari fidel naicen bec;ala berae eguin 

ic;an darotan miserieordiaz. 26 Uste dut, bada, on dela hori bicitee huntaeo beharquic;un 

nekhagarrien gatie ere; diot, on dela gUic;onarentc;at ez ezeonteea. 27 Amarratua 

c;are emaste batequien? Ez c;abiltc;ala Iibratu nahiz. Emazte gabe c;are? Ez 

c;abiltc;ala emastequietan. 28 Baldinetariae emastea hartu baduc;u, ez dUC;u hortan 

bekhatu eguin. Eta baldin ezeonteen bada neseateha bat, ez du hortan bekhaturic 

eguiten; ordean haraguiaren nekheae ic;anen dituzte haina hee. Nie behintc;at 

guphida c;aituztet horren gaifiean. 

29 Hauehe da bada, ene anayae, nie c;uei errateeo dudana: dembora labur da, 

eta hala emasteae dituztenae ere, ic;an beitez ez balute bec;ala; 30 eta nigarrez 

daudeeenae, nigar eguiten ez balute bec;ala; aleguera direnae, aleguera ez balire 

bec;ala; erosten hari direnae, deussen jabe ez balire bec;ala; 31 mundu huntaeo 

gaueez baliateen direnae, baliateen ez balire bec;ala; iragaiteean doha eeen mundu 

hunen figura. 32 Nie nahi nuquena da ordean c;uee grina gabe ic;an c;aitezten. 

Emasterie ez duenae bere artha gueia Jaunaren gaueetaeo du eta Jaineoaren 

gogaraeo ic;ateeo. 33 Emastea duenae ordean bere arthae mundueo gaueetaeo ditu 

eta gauc;ae bere emastearen gogara eguiteeo; eta hala partitua da. 34 Halaber 

ezeondua ez den emastequiae eta virginae gogoa Jaunaren gaueetan du, sainda 

ic;ateeo gorphuteez eta izpirituz; aitcitic ezeondua denae gogoa mundueo gaucetan 

du eta senharraren gogara eguin nahian. 35 Bada hau c;uen probetchutan erraten 

darotc;uet, ez sarea c;uei etchatu nahiz, bainan bai choilqui c;uec erakharri nahiz 

c;uentc;at hoberen denerat eta c;uen othoitc;ae Jaincoari trabaric gabe eguiteeo estatuan 

eman ahal c;aitc;aquetenerat. 

36 Baldin nihori dessohore bac;ayo haren alabac adifiae iragatea ezcondu gabe 

eta hala behar bada, eguin bec;a nahi duena; ez du bekhatu eguinen ezeontcen 

bada. 37 Eeen nihorc mengoaric ic;an gabe eta nahi duena eguin ahal dec;aquela, 

deliberateen badu cinqui bere bihoteean eta jugeateen badu bere baithan bere 

alaba virgina iduqui behar duela, ungui eguiten duo 380robat bere alaba ezeon- 

334

VIII. Cap. 

1 Idolei sacrificatcen craizten gaucez denaz becrambatean, badaquigu equi gutaric 

nihorc ez duela ignoratcen horren gaifiean jaquiteco dena. Ordean jaquiteac 

hauntcen 10 du nihor; charitateac du berriz" edificatcen. 2 Baldifietariac, bada, edoceinec 

uste badu cerbeit badaquiela, ez du oraifio ecragutcen nola behar duen 

jaquin ere. 3 Baifian norbeitec maite badu Jaincoa, haifia ecragutua da Jaincoaz. 

4Idolei sacrificatuac diren gaucetaric jateaz denaz becrambatean, badaquigu deussere 

ez dela idola munduan, eta ez dela bertce jaincoric Jainco bakhar bat baicen. 

5 Ecen diren arren jainco deitcen direnac nahiz ceruan eta nahiz lurrean (balire 

becrala hainitz jainco eta hainitz jaun), 6 guretcrat ordean ez da Jainco bakhar bat 

baicen; hura da Aita, ceifia ganic baidire gaucra guciac eta ceifiarentcrat baigare gu 

ere. Eta ez da Jaun bakhar bat baicen; hura da Jesuchristo, ceifiez baidire gaucra 

guciac eta hartaz gare gu ere. 

70rdean guciec ez daquite hori; badire ecen cembeit, ceifiec uste dutelaric 

oraifio bere conscientcian idola cerbeit dela, jaten baidute idolei offrendatuac icran 

diren jaquitatic; eta hequien conscientcia flacoa icranez, hidoyztatcen da hortaz. 

8 Jateac ez gaitu Jaincoaren gogaraco eguiten, ecen jaten badugu ez gare icranicago 

11 icranen, eta jaten ez badugu ez gare deussetan gutituco. 9 Beguirautcrue 

ordean cruen Iibertate horrec escandalisa ez detcran flacoac. 

10 Baldifietariac hetaric cembeitec icusten badu jaquintassun guehiago duen 

bat idolateguian mahaifiean jarria, bere conscientciac, ceren duen flacoa, ez du 

bada ekharrico idolaquitaric jaterat? 11 Eta crure jaquintassunac galaracico baidu 

anaya flaco hura, ceifia gatic Jesuchristo hil icran baida? 12 Bada horla bekhatu 

eguiteaz cruen anayen contra eta hequien conscientcia flacoa craurtceaz 12, Jesuchristoren 

contra eguiten ducrue bekhatu. 13 Hargatic beraz, baldinetariac nic jaten 

dudanac scandalisatcen badu ene anaya, ez dut janen haraguiric seculerenean, ene 

anaya ez scandalisatcea gatic. 

336 

10. Haunditzen alegia, hemen eta bestetan; gorafzen. ilarrainfzen. harrofzen. 

11. -vago dirudite azken lau letrek, baina ez; iranicago, hots gehiago izanik. aberafsago. 

12. Zaurifzeaz, alegia.

XII. Cap. 

1Dohain izpiritualez denaz bel(ambatean bada, ene anayac, ez dut nahi 

l(audezten behar dena jaquin gabe. 20rhoitcen l(arete equi pagano ciiietenean 

idola mutuen ondoan ciiiabiltl(atela, nola baitciiiarabill(azten 18, eta hala. 3 Declaratcen 

darotl(uet, bada, nihorc ere Jaincoaren Izpirituz mintl(o denec ez dioela 

erraten anathema Jesusi; eta nihorc ecin derraquela, "Jesus da Jauna", non ez den 

inspiratua Izpiritu Sainduaz. 

4 Graciac bada ditferentac dire, ordean Izpiritu bera da. 5 Ministerioac ditferentac 

dire, ordean Jaun bera da. 60brac ditferentac dire, ordean Jainco bera da 

guciac gucien baithan obratcen dituena. 7 Batbederari ordean ematen l(aizco Izpiritu 

Sainduaren dohain agueri direnac Elil(aren probetchutan. 8Batari alabaiiian 

ematen dio Izpiritu Sainduac l(uhurtciarequien mintl(atceco dohaiiia; bertceari berriz 

ematen dio Izpiritu berac jaquintl(arequien mintl(atcecoa; 9 bertce bati Izpiritu 

berac ematen dio fedea; bertce bati Izpiritu berac ematen dio erien sendatceco 

gracia; 10 bertce bati miracuilluen eguiteco botherea; bertceari profeciazco dohaiiia; 

bertceari Izpirituen el(agutl(a; bertceari lengoaya ditferentez mintl(atceco dohaiiia; 

bertceari lengoaya hequien interpretatcecoa. 11 Horiec guciac, bada, eguiten 

ditu Izpiritu batec eta berac, partitcen daroztelaric dohain horiec batbederari placer 

duen bel(ala. 

12 Ecen gorphutz bakhar batec miembro hainitz duen bel(ala, ordean gorphutceco 

membro guciac hainitz direlaric, hala ere gorphutz bakhar diren bel(ala, 

gaul(a bera da Jesuchristoz ere. 13 Alabaiiian Izpiritu beraz guciac bathayatuac 

gare, gorphutz bat eta bera il(ateco, ala judutarrac, ala jentillac, ala esclauoac, ala 

Iibroac; eta guciac Izpiritu batez eta beraz edaranac gare. 

14 Halaber gorphutl(a ez da miembro bakhar bat, bainan bai hainitz membro. 

15 Baldin erran balel(a oiiiac: Nola ez bainaiz ni escua, ez naiz gorphutceco, ez 

othe Iiteque hargatic gorphutceco? 16 Eta baldin erran balel(a beharriac: Nola ez 

bainaiz ni beguia, ez naiz gorphutceco. Ez othe Iiteque hargatic gorphutceco? 

17 Baldinetariac gorphutz gucia begui balitz, non Iiteque aditcea? Baldin gucia 

aditce balitz, non Iiteque usna? 18 Baiiian el(arri il(an ditu Jaincoac miembroac 

gorphutcean eta miembro bakhotcha nahi il(an duen bel(ala. 19 Eta baldin guciac 

miembro bat eta bera balire, non Iiteque gorphutl(a? 20 Alabaiiian ordean hainitz 

miembro dire eta ez da gorphutz bat baicen. 21 Ecin erran diol(oque ere, bada, 

18. Hona bi adizki horiek euskara batuan: zenbiltzatela eta zinderabiltzaten. 

343

eguiac escuari: "Ez dut l(ure laguntl(aren beharric". Ez hain guti buruac oinei: 

"Ez naiz l(uen behar". 22 Aitcitic gorphutceco miembro flacoen diruritenac dire 

beharretsienac. 23 Eta are gorphutceco miembro mezprel(agarrien direla uste dugunei 

diotegu ohoreric guehiena eguiten; eta gutien honest direnac ditugu estaltcen 

artha eta honestassun guehiagorequien. 24 Honestac direnec ecen ez dute horlaco 

beharric, bainan Jaincoac moldatu il(an du gorphutl(a halaco maneraz, non ohoragarri 

ez cenari ohore guehiago errendaracitcen baidio, 25 il(an ez dadintl(at escatimaric 

gorphutcean, aitcitic miembro guciac batac bertceaz artha il(an del(atentl(at. 

26 Halaber baldin deussic pairatcen badu miembro batec, bertce guciec ere soffritcen 

dute; eta ohoratua baldin bada miembro bat, bertce guciac bozten dire 

harequien batean. 

27 Bada l(uec l(arete Jesuchristoren gorphutl(a eta batl(u bertceim miembroac. 

28 Hargatic el(arri il(an ditu Jaincoac Elil(an lehenbicicoric Apostoluac; bigarrenean 

profetac; hirurgarrenean doctorac; guero miracuilluen eguiteco berthutea dutenac; 

ondoan erien sendatceco gracia dutenac, bere anayen laguntceco dohaina dutenac; 

gobernatceco dohaina dutenac; lengoaya diferentez mintl(atceco dohaina dutenac; 

hequien interpretatceco dohaina dutenac. 29 Nasqui guciac baidire Apostolu? ala 

guciac profeta? ala guciac dotor? 30 Nasqui guciec dituzte eguiten miracuilluac? 

ala guciec dute erien sendatceco gracia? ala guciac dire mintl(o hainitz lengoaya 

differentez? ala guciec dute dohaina hequien interpretatceco? 

31 Dohain horien artean lehiaric guehiena il(an l(al(ue hoberenentl(at; ordean 

are bide exelentago bat eracusterat nohatl(ue. 

344

XIII. Cap. 

1Baldinetariac gui

darozquitl;uedanac Jaunaren mel(uac direla. 38 Baldin cembeitec el(agutcen ez baditu, 

bera ere ez da el(agutua il(anen. 39 Hala, ene anayac, lehia l(aitezte il(aterat 

profeten dohaiiia, eta ez del(al(uela debeca lengoaya arrotcez mintl(atcetic. 40 Ordean 

guciac eguin beitez bidezqui eta ordenurequien. 

348

xv. Cap. 

1 Orhoitaraci behar

JOND. PAULO APOST. 

Bigarren Guthuna 

CORINTHIARREI 

I. Cap. 

1 Pauloc Jaincoaren borondatez Jesuchristoren Apostolu denac eta Timotheo 

haren anayac Jaincoaren eli

v. Cap. 

I Badaquigu eeen, baldin lurreeo gure egoitc;a huntaeo etehe hau desseguiten 

bac;aieu, ic;anen dugula Jaineoa ganie bertee egoitc;a bat eeruetan, etehe bat guic;onen 

eseuz eguiiia ez dena eta etemitatean iraunen duena. 2 Hortaeotz gaudez ere 

hatsbeherapenez, gure egoitc;a eerueo den hartaz bestituae ic;an nahian, 3 baldinetariae 

behintc;at bestituae edireten bagare eta ez bilhueiae. 4 Eeen egoitc;a huntan 

gareiiio hats-beherapenez gaudez eargaren azpian, eeren ez baidugu desirateen 

bulhuciae ic;atea, aitcitie bai gaiiietie bestituae ic;atea, hilcor duguna iretsia ic;an 

daitequen bec;ala biciteeaz. 5 Eta hortarat bererat moldatu ic;an gaituena Jaineoa 

da, eeiiiee herresatc;at eman ere ic;an baidaroeu bere Izpiritua. 6 Fida gare bada 

bethiere, eta daquigularic gorphutz huntan gaudeeeiiio Jauna ganie urrunduae 

gabiltc;ala - 7 fedez gabiltc;a eeen, eta ez icustez-, 8 fida gare, diot, eta nahiago 

guinduque gorphutz huntarie ilkhi eta goan Jaunarequien egoterat. 9 Hargatie 

lehiateen ere gare hari agradateerat, nahiz i8an gaiteeen haren ganie urrunduae, 

nahiz ic;an gaiteeen haren ganat helduae. I Gueioe eeen aguertu beharrae gare 

Jesuehristoren tribunalaren aitciiiean, batbederae errecibi dec;antc;at bere gorphutc;az 

bestitua eenean eguin duquen unguiari edo gaizquiari c;or c;ayoena. 

11 Baidaquigu bada eer den Jaunaren beldurtassuna, berteeae ere ditugu 

hartarat erakharteen; eta Jaineoae ec;aguteen gaitu garen bec;alaeot

VI. Cap. 

1Jaincoaren languille baigare, bada, exhortatcen

VIII. Cap. 

I Jaquinaraci behar darot

16 Esquerrac diot

IX. Cap. 

I Eeen sainduentlfat destinatua den laguntlfa hortaz sobrantcia lfait lfuei guehiago 

eseribateea; 2 baidaquit hortaeotz dUlfuen gogo ona, eeinen ariaz glorifieateen 

ere bainaiz lfuetaz Maeedoniaren aitciiiean, erraten daroedala Aehaieo probinteia 

iazdanic 12 hortarat preparatua dela eta lfuen exempluae eman ilfan diote ere 

hainiteei lehia bera. 3 Igorri ilfan ditut bada gure anayae lfuen ganat, guertha ez 

dadintlfat alferric glorifieatu naicen lfuetaz pontu horren gaiiiean, eta erran dudan 

belfala preparatuae aurkhi c;aitc;aten gatie; 4 beldurrez, enequien ethorrico diren 

Maeedoniarree aurkhiteen bacinituzte preparatu gabeae, ahalqueriaric ic;an ez delfagun 

-ez errateeo eebonee cinduquetela- eguiteeo hortan. 5 Uste ic;an dut beraz 

othoiztu behar nituela anayae aiteinerat goateaz c;uen ganat eta artha ic;ateaz, 

aguindua duc;uen Iiberalitatea ic;an dadin preparatua gu ethor ordueo; ordean ic;an 

dadin emaitc;a bat amudioz eguiiia, ez abariciari idequia. 

6 Erraten darotc;uet bada hau: guti ereiten duenae guti bildueo ere du eta 

franeoqui ereiten duenae franeoqui bildueo ere duo 7 Batbederae eman bec;a bere 

baithan emateeo exlegitu duquena ez tristeciarequien edo bortehaz bec;ala; eeen 

alegueraqui ematen duena du maite Jaineoae. 8 Jaineoa bada guciz botheretsu da 

graciac 13 gueiae c;uen gaifierat gaindiz issurtceeo; gauc;a gucietan bethiere duc;uelarie 

bieiteeeo asqui den gueia, duc;uentc;at franeoqui eertaz eguin obra on suerte 

gueiae, 9 eseribatua den bec;ala: "Barrayatu ic;an du, eman ic;an daroe pobreei; 

haren justutassunae iraunen du mende gueietaeo mendeetan". 

10 Ereilleari ematen dioenae bada ereiteeoa emanen darotc;ue halaber jateeo 

behar duc;uen oguia, erakharrico dio hainitz c;uen ereintc;ari eta berretueo ditu 

hainiteez c;uen justutassunaren fruituae; 11 manera guciez aberasturic, eguin detlfatc;uentc;at 

bihotz onez amoiiia handiae; eta horri dagoeala diotc;agu esquerrae 

ematen Jaineoari. 12 Eeen earitatezeo eguinbide hortaeo ongundeae ez ehoilqui 

ditu betheteen sainduen beharrae, baifian oraifio esquer franeo errendaraciteen 

diotc;a Jaineoari; 13 eeren ongunde hortaz errecibiteen duten soeorria frogaturie, 

glorifieateen baidute Jaineoa Jesuehristoren Evangelioarentc;at eraeusten duc;uen 

obedientciaz, eta hei eta bai bertee guciei c;uen ontassunetarie parte eguiteeo 

duc;uen earitateaz. 14 Eta Jaineoari othoitz eguiten baidiote c;uentc;at, amudioz 

betheae baidire c;uentc;at Jaineoae c;uen baithan ibeni ic;an dituen gracia exeelenten 

gatie. 15 Jaineoae esquerrae dituela bere dohain erran ahal daitequen guciaz 

goragoeoaz. 

368 

12. Ik. lehenxeago 10. oharra. 

13. Gracia behar luke.

x. Cap. 

I Nie neronec bada, Pauloc,

XII. Cap. 

1 Baldin gloriatu behar bada (segur ez baida behar ere), ethorrico naiz Jaunaren 

bisionetarat eta errebelacionetarat. 2 Badacusat gui

VI. Cap. 

1 Ene anayac, baldinetariac norbeit erori i

15 Horri dagoeala neroni ere adituric Jesus Jauna baitan duc;uen fedea eta 

Saindu gucien alderat dUl;uen amudioa, 16 ez naiz guelditzen Jaineoari esquerrae 

c;uentc;at bihurteetie, c;uetaz orhoiteen naicelarie neure othoiteetan, 17 Jaineo Jesuehristo 

gure Jaunaren Aita gloriosoac eman diec;ac;uenc;at c;uhurteiazeo eta arguizeo 

izpiritua haren eC;aguteeeo, 18 argui detc;an, arren, c;uen bihoteeco beguiac; jaquin 

dec;ac;uentc;at eer esperantc;a duc;uen ic;ateeo hartaz deithuae c;aretenee, nolaeoae 

diren hare sainduei destinatu daroen primec;aren aberastassunae eta gloria, 19 eta 

nolacoa den haren botherearen handitassun soberanoa sinhexten dugunen gainean, 

bere botherearen eta indarraren eraguintc;aren arauera darabillana, 20 eeina 

eraeutsi ic;an baidu Jesuehristoren pressunan, hura hilletaric biztean eta jarraraeiteean 

eeruetan bere escuineeo aldean, 21 principalitate gueiez, bothere guciez, 

berthute eta dominaeione guciez gorago; eta ez choilqui mende huntan, bainan 

oraino ethorquic;unecoan ere aipha ahal ditezquen icen guciez gorago. 22 Eman 

ic;an ere diotc;a gauc;a guciac bere oinen azpian eta eman ic;an dio bera buruc;aguitc;at 

Elic;a guciari, 23 ceina baida haren gorphutc;a eta gucia gucietan compliteen 

duenaren eompligune ossoa. 

390

19 Beraz gaur guehiago ez c;arete arrotc;ac eta atceac, bainan c;arete sainduen 

herritarrac eta Jaincoaren egoquideac, 20 bastituac baitc;arete Apostoluen eta profeten 

cimenduaren gaifiean, ceinetan Jesuchristo bera baida cantoineco harri principala, 

21 ceinaren gaifiean paussatua ic;anic edificio gucia altchatcen baida Jaunarentc;at 

templu saindu bat eguiteraifiocoan. 22 Eta c;uec ere, gentillac, sartcen 

c;arete edificio hartan Jaincoaren egoitc;a ic;ateco Izpiritu Sainduaz. 

392

gucien eguiterat lehiacarrean be

christoren manuco, hala ic;an beitez emasteac ere gauc;a gucietan bere senharren 

manuco. 

2S Senharrac, maita c;atc;ue ceben emasteac Jesuchristoc Elic;a maitatu duen 

bec;ala,bere burua eman ic;an baidu haren gatic, 26 hura santificatcea gatic garbituric 

urezco bathayoan bicitcearen hitC;az, 27 eta hura agueraratcitcea gatic bere 

aitcinean gloriaz bethea, narrayoric ez cimurduraric, ez bertce horlacoric ez duquen 

bec;ala; aitcitic saindu eta erranquic;unic gabe ditequen bec;ala. 28 Hala senharrec 

ere maitatu behar dituzte bere emasteac bere gorphutz propialac bec;ala. Bere 

emastea maitatcen duenac, bere burua maitatcen duque. 29 Nihorc ecen ez du 

gaitzesten bere haraguia, aitcitic hazten du eta mainatcen Jesuchristoc ere Elic;a 

eguiten duen bec;ala. 30 Ceren haren gorphutceco miembroac baigare, haren haraguiticacoac 

eta haren hec;urretaricacoac. 

31 Horri dagocala utcico ditu guic;onac bere aita eta ama, eta atchequico dio 

bere emasteari eta ic;anen dire biac haragui bat eta bera. 32 Sacramendu hori 

handia da, diot Jesuchristo baithan eta Elic;a baithan. 33 Horlatan beraz c;uetaric 

batbederac maita bec;a bere emastea bere burua bec;ala; emasteac berriz ekhar 

bioc;a beldurtassun eta errespetu bere senharrari. 

397

VI. Cap. 

1Haurrac, obedi c;atc;ue c;uen burassoac Jauna gatic, justu da ecen hori. 

2"Ohora c;atcitc;u c;ure aita eta c;ure ama", hori da manamenduetaric lehena Jaincoac 

saria aguindu dioquena, 3 ungui hel daquic;untc;at eta bicitce lucetaco ic;an 

c;aitecentc;at lurraren gaifiean. 4Eta c;uec, aitac, beguirautc;ue c;uminaracitcetic c;uen 

haurrac; aitcitic duc;uen ardura hec ungui altchatceco, correjitce!l ditutc;uelaric eta 

instruitcen Jaunaren arauera. 5Sehiac, obedi c;atcitc;ue haraguiaren arauez naussi 

ditutc;uenac beldurtassunequien eta ikhararequien, c;uen bihotceco simplicitatean, 

Jesuchristo bera bec;ala. 6Ez beha dagozquitc;uenean choilqui ditutc;uelaric cerbitc;atcen, 

guic;onen gogara eguin nahi bacindute bec;ala, baifian bai Jaincoaren nahia 

bihotcez eguiten duc;uelaric Jesuchristoren cerbitc;ari bec;ala, 7gogo onez cerbitc;atcen 

ditutc;uelaric, Jauna bera eta ez guic;onac cerbitc;atcen bacinituzte bec;ala, 

8daquic;uelaric batbederac cer ere ungui eguin baiduque, eta haren saria duela 

ic;anen Jauna ganic, ala den esclavoa ala den libroa. 9 Eta c;uec, naussiac, gauc;a 

bera eguioc;ue hei, utciric mehatchuac, daquic;uelaric hequien eta c;uen naussia dela 

ceruan eta ez dela haren baithan presunen berezguneric. 

10 Gaifieracoan, ene anayac, borthitz c;aitezte Jauna baithan eta haren berthute 

guciz botheretsuan. 11 Jauntz erarue Jaincoaren armadura, atchiq ahal dec;ac;uentc;at 

deabruaren arteen contra. 2Ecen ez dugu borrocatceco haraguiaren eta 

odolaren contra, baifian bai principalitateen eta bothereen contra; mundu huntaco, 

erran nahi da, mende ilhunbetsu huntaco naussien contra, airetan dabiltc;an izpiritu 

gaixtoen contra. 13 Hargatic beraz har c;ac;ue Jaincoaren armadura, egun gaitxean 

atchiq ahal dec;aquec;uentc;at tiesso guciez probedituac c;audeztelaric. 14

J. PAULO 

Apost. Guthuna 

PHILIPPEARREI 

I. Cap. 

1Pauloe eta Timotheoe Jesuehristoren eerbitc;ariee Jesuehristo baithango saindu 

Philipen diren gueiei aphezpieuequien batean eta diaereequien: 2 gracia dela 

c;uequien eta baquea Jaineo gure Aita game eta Jesuehristo gure Jauna ganie. 

3 Esquerrae diotc;at ematen ene Jaineoari c;uetaz orhoiteen naicen gueian, 4 bethiere 

ene oraeione gucietan c;uentc;at gucientc;at bozeariorequien othoitz eguiten 

dudalarie, 5Jesuehristoren Evangelioan lehenbicieo egunetie oraidaraifioeoan harteen 

duc;uen parteaz. 6 Eta hortaz fida ere naiz obra on hori c;uen baithan hassi 

ic;an duena ez dela guelditueo akhabateetie Jesuehristoren eguneraifio, 7 arroc;oin 

den bec;ala sentimendu hori ic;an dec;adan c;uetaz gueiez, eeren bihoteean baitc;aituztet 

ene bozearioan, guciee parte harteen duc;uena gatie ene gatheetan, ene 

defendateean eta Evangelioaren eonfirmateean parte hartu ic;an duc;uenaren arauez. 

8 Eeen Jaineoa dut lekhueo eein amultsuqui maite c;aituztedan Jesuehristoren 

errayetan. 9 Eta nie eguiten diodan othoitc;a da c;uen earitatea gueroago eta guehiago 

berretuaz dohan jaquintassun eta ec;agutc;a gueietan, 10jaquin dec;ac;uentc;at 

ec;aguteen hoberen ditequena, ic;an c;aiteztentc;at garbi eta ibill c;aiteztentc;at Jesuehristoren 

eguneraifio trebeeurie eta behaztoparie gabe; 11 ic;an c;aiteztentc;at justiciaren 

fruituz betheae Jesuehristoz Jaineoaren gloriaeo eta laudoriotaeo. 

12 Nahi dut bada jaquin dec;ac;uen, ene anayae, ni hunela ic;atea are Evangelioaren 

aiteifiamendueotc;at guerthatu ic;an dela, 13 halaeo maneraz, non ene gatheae 

famos eguin baidire emperadorearen gorthe gueian, eta Romaeo bertee 

habitant gucien artean Jesuehristoren gloriaeo. 14 Eta gure Jauna baithan gure 

anaya direnetarie hainitz, ene gatheen ariaz fidos errendaturic, hauc;u ic;an baidire 

ausarquiago eta beldureunderic gabe iracasterat Jaincoaren hitc;a. 15 Batc;uc bada 

invidiaz eta lehiaz predicatcen dute Jesuchristo, bertceec ordean chede onez. 

16 Batc;ue eguiten dute caritatez, jaquinic ecen Evangelioaren deffendateeco ifinia 

ic;an naicela; 17 berteeec berriz lehiaz dute predieatcen Jesuchristo eta ez ehede 

garbiz, ustez eeen ene gatheac dorpheago bihurtuco dituztela. 

18 Baifian cer antsia da? Nolanahi ere Jesuehristo predica dec;aten, ala occasionez, 

ala eguiazeo celo batez, nie atseguin dut hortaz eta bai ic;anen ere. 19 Ba- 

401

tituet, eta orai ere nigarra beguian dudala erraten, lesuchristoren gurutcearen 

etsayac direla, 19 ceinen akhabantita iitanen baida damnacionea; ceinen laincoa 

baida sabela; ceinec bere g10ria ibentcen baidute bere ahalqueria propioan; ceinen 

gogo gucia baidatita lurreco gaucetan. 20 Gure gogoa ordean eta conbertsacionea 

ceruan da eta handic iguriquitcen ere dugu Salbatitaillea, lesuchristo gure launa, 

21 ceifiec gambiatuco baidu gure gorphutz ezdeussa molde berri batetarat, bere 

gorphutz g1oriosoaren idurico eguiterainocoan, gauita guciac ere bere manuco 

eguin ahal detitaquen eraguintita haren indarraz. 

406

IV. Cap. 

1 Hala beraz, ene anaya maiteac, ene desiren harchedea, ene bozcarioa eta 

ene khoroa c;aretenac, c;audezte horla cinqui Jauna baithan, ene maiteac. 2 Othoizten 

dut Evodia eta errequeritcen dut Sintiche, arren ic;an daitecen gogo beretaco 

Jauna baithan. 3 Othoixten c;aitut, ene lagun fidela; lagun c;atcitc;u emastequi hec, 

ceinac trabaillatu ic;an baidire enequien Evangelioaren cerbitc;uan Clementequien 

eta ene bertce lagunequien batean, ceifien icenac bicitceco liburuan baiditezque. 

4 Boz c;aitezte bethi Jauna baithan; berriz ere diot, boz c;aitezte. 5

J. PAULO 

Apostoluaren Guthuna 

COLOSSIARREI 

I. Cap. 

1Paulo, Jaincoaren nahiz Jesuchristoren Apostoluac, eta Timotheo bere anayac 

2 Colossan diren sainduei eta fidelei, Jesuchristo baithango gure anayei: 3 gracia 

eta baquea dela c;uequien Jainco gure Aita ganic eta Jesuchristo gure Jauna 

ganic. Esquerrac diotc;agu ematen Jaincoari, Jesuchristo gure Jaunaren Aitari, eta 

bethi diogu c;uentc;at othoitz eguiten, 4 adituric Jesuchristo baithan duc;uen sinheztea 

eta saindu gucientc;at duc;uen caritatea, 5ceruetan c;uentc;at daudecen onen 

esperantc;an, ceiiien ec;agutc;a ja ic;an baiduc;ue Evangelioco eguiaren hitC;az, 6 ceiiia 

heldu ic;an baida c;uetaraiiio mundu gucian predicatua den anc;ura berean, 

ceinetan ekhartcen baidu fruitu eta berretcen baida, c;uen baithan eguin den 

bec;ala, Jaincoaren gracia aditu ic;an duc;uen egunaz gueroztic eta ec;agutu eguiaren 

arauera, 7 nola baiduc;ue ere ikhassi Epaphra gure lagun maite eta cerbitc;ariquidea 

ganic, cein baida c;uentc;at Jesuchristoren ministro fidel bat, 8 eta ceiiiec 

ec;agutaraci baidarocu c;uen caritate izpirituzcoa. 

9 Horren gatic gu ere jaquintsun hortaz eguin ic;an garen ordutic, ez gare 

guelditcen c;uentc;at othoitz eguitetic eta Jaineoari galdetcetie, arren bethe c;aitc;aten 

bere nahiaren ec;agutc;az eta eman diec;ac;uen c;uhurtcia gueia eta izpiritualeco I 

jaquintc;a gucia, 10 ibill c;aitezten amorea gatic Jaincoari dagoeon bec;ala, lehiatcen 

c;aretelaric gauc;a gucietan haren gogaraco ic;aterat, obra on suerte gueien fruituae 

ekharteen ditutc;uela eta Jaineoaren ec;agutc;an aiteinateen c;aretela; 11 ic;an c;aiteztentc;at 

indarrez betheae haren bothere gloriossoaren arauez, guciae pairatcen ditutc;uelarie 

iraupenequien eta bozcariorequien, 12 esquerrac ematen diotc;otc;uelaric 

Jainco Aitari, eeiiiec argui eguinic gai eguin baigaitu sainduen c;orthean parc;uner 

ic;ateco, 13 eeiiiec athera ic;an baigaitu illhumbetaco botherearen azpitic, eta eraman 

bere Seme maitearen erresumarat, 14 ceiiia baithan baiduquegu erresquetamendua 

haren odolaz, bai eta ere bekhatuen barkhamendua, 

15 eeina baida Jainco ecin ieus daitequenaren imagina, creatura guciac baiiio 

lehen jayoa. 16 Eeen haren baithan eguiiiac ic;an dire gauc;a guciae cerueoac eta 

1. Gezurra badirudi ere, halaxe dio. Hemen bakarrik? 

409

lurreeoae, ieusten direnae eta ieus eein daitezquenae; ala thronuae, ala dominacioneae, 

ala prineipalitateae, ala bothereae, guciae hartaz eta haren baithan ic;:an dire 

ereatuae. 17 Bera guciac baiiio lehenagoeoa da eta guciee haren baithan dute 

ic;:atea. 18 Hura da ere Elic;:aren gorphuteeeo buruc;:aguia, hura da hastapena eta 

hillen artetieaeo lehen jayoa, gueietan lehentassuna atehiq dec;:antc;:at. 19 Aitaren 

atseguiiia ic;:an baida gauc;:a gueien bethetassuna haren baithan ematea 20 eta hartaz 

guciae baqueteea berequien, hare guruteean issuri ic;:an duen odolaz baquearacirie 

nahiz lurrean direnac eta nahiz ceruan direnac. 

21 Cebonee ere noizbeit hastanduae ciiietenae Jaineoaganie eta haren etsayae, 

gogoa obra gaixtoetarat emana ic;:anez, 22 orai ordean baquearaei ic;:an c;:aituzte 

herioteeaz bere gorphutz haraguizeoan, c;:uee eguitea gatic saindu, garbi eta errateeoric 

gabeeo bere aitciiiean, 23 baldin behintc;:at fedean ungui fundatuae eta fineatuae 

egoten bac;:arete, behiiiere higuitu gabe esparantc;:a eman darotc;:uenetie aditu 

ic;:an duc;:uen Evangelioae 2, eeiiia predicatua ic;:an baitc;:aye eeruaren azpian diren 

ereatura guciei, eta eeiiiaren ministre eguin ic;:atu bainaiz ni Paulo, 

24 orai atseguin dudana c;:uen gatie pairateen ditudan gaitzez eta neure haraguian 

eompliteen ditudana lesuehristoren soffriearien gaiiieraeoae haren gorphutc;:a 

gatie, eeiiia baida Elic;:a, 25 eeiiiaren ministro eguin ic;:atu bainaiz Jaineoae c;:uen 

alderaeotz eman ic;:an darotan mec;:uaren arauera, Jaincoaren hitc;:ari behateen c;:ayoena 

compli dec;:adantc;:at, 26 predicateen darotc;:uedalarie misterioa, mende gueietan 

eta adin gueietan estalia ic;:atu dena eta orai eraeutsia ic;:an c;:ayena haren sainduei, 

27 eeiiiei ec;:agutaraci nahi ic;:an baidiote Jaineoae eer diren misterio horren gloriaren 

aberatstassunae gentillen baithan, eein baida Jesuehristo c;:uentc;:at gloriaren esparantc;:a. 

28 Eta hura darotc;:uegu predieateen, guic;:on gueiae abisateen ditugularie eta 

gueiei iraeasten diogutelarie c;:uhurteia gucizeoan, guic;:on gueiae eguitea gatie perfet 

Jesuehristo baithan. 29 Hortan trabaillateen naiz ere, guduan ari naicela ene baithan 

botheretsuqui obraracitcen duen berthutearen arauera. 

2. "Immobiles a spe evangelii, quod audistis": hots, bere hitzez esateko, "higuitu gabe, aditu 

ieran dueruen Evangelioac eman daroteruen esparanteratic". Baina ce;na Ebanjelioa baita, eta ez esperantza, 

erabat irabiatu du perpausa. 

410

11. Cap. 

I Nahi dut ecen jaquin decyacyuen ceifi grifia eta ardura handia dudan cyuentcyat, 

Laodicean direnentcyat, bai eta haraguizco gorphutz huntan egundaifio icussi 

icyan ez nauten gucientcyat ere, 2 consolatuac icyan daitecen gatic hequien bihotcyac 

eta, elkharrequien bat eguifiac icyanic caritatez, icyan daitecen gatic betheac jaquintcya 

perfet baten aberatstassun guciez, ecyagutceco lainco Aitaren misterioa eta bai 

lesuchristorena, 3 ceifia baithan baidire cyuhurtciaren eta jaquintassunaren tresor 

guciac gordeac. 

4 Hau erraten dut bada nihorc engana ez cyaitcyaten gatic solhas sothillez eta 

goratiarrez, 5 ecen gorphutcez urrun banaiz ere, izpirituz ordean cyuequien naiz, 

atseguinequien icusten dudalaric cyuen artean den ordenu ona eta cein cifiezcoa 

den cyuec lesuchristo baithan ducyuen sinhextea. 6 Hala beraz ibill cyaitezte lesuchristo 

gure launa baithan hartaz iracatsi icyan cyaitcyuenaren arauera, 7 erroac 

eguifiic eta cimenduac harturic haren baithan, borthizten cyaretelaric iracatsi icyan 

cyaitcyuen fedean, eta francoqui eta perfetqui haren baithan esquerrac ematen 

ditutcyuelaric. 

8 Beguirautcyue nihorc atceman ez cyaitcyaten philosophiaz eta arrocyoinamendu 

banoez eta enganiossez, guicyonen asmuen araueraco munduco jaquintcyaren principioen 

araueracoez eta lesuchristoren arauera ez direnez; 9 ecen haren baithan 

datcya jaincotassunaren bethetassun gucia corporalqui IO eta baditutcyue gaucya guciac 

mucuru haren baithan, ceifia baida principalitate eta bothere gucien burucyaguia, 

II ceifia baithan baitcyarete circoncidatuac ere, ez circoncisione escuz eguinicaco 

batez, gorphutceco haraguitic ebaquitcez, baifian lesuchristoren circoncisioneaz. 

12 Ehortciac icyan baitcyarete bathayoaz harequien, ceina baithan halaber biztu icyan 

baitcyarete sinhexteaz laincoac biztu icyan duela hilletaric bere botherearen eguincariz. 

I3 Ecen cuec ere hillac cifiaudeztenean ceben bekhatuetan eta cyuen haraguiaren 

circoncidatu gabean, bizaraci icyan cyaituzte lesuchristoc berequien cyuen bekhatu 

guciac barkhaturic. 

14 Urratu icyan du gure contra guinduen cedula eta borratu ossoqui gure 

condenacionetaco mecyua, itcyaturic hura bere gurutceari. 15 Eta bulhuciric principalitateac 

eta bothereac ecyarri icyan ditu icuscaritcyat Inundu guciaren aitcinean 

hetaz triumphaturic bere presunan. 16 Nihorc beraz ez becyaitcyate 3 condena jatearen 

edo edatearen ariaz, edo besta egunen, ilhargui berrien edo sabbatho egunen 

3. Ikus ordea raitratela hortxe beheraxeago: 18. Ikus Apost. Eguinc. XVI, 37: beitgaitrate. 

411

Ill. Cap. 

1 Beraz baldinetariac biztu i((an ba((arete Jesuchristorequien, bilha ((at((Ue 

ceruan diren gau((ac, non baidago Jesuchristo Jaincoaren escuiiiean jarria. 2 Ceruco 

gaucent((at du((uen gustua eta ez lurrecoent((at; 3 hillac ((arete ecen eta ((uen 

bicia gordea da Jesuchristorequien Jaincoa baithan. 4 Noiz ere aguertuco baida 

Jesuchristo, cein baida ((uen bicia, orduan ((uec ere aguertuco ((arete harequien 

glorian. 

5 Hilduma ((at((ue beraz ((uen baithan .den gui((on lurrezcoaren membroac: 

lohiqueria, atseguinetaraco lehia, guticia gaixtoac eta avaricia, cein baida idolatria 

bat, 6 gau((a horien gatic erortcen denaz gueroz Jaincoaren colera pressuna sinhetx 

gogorren gainerat, 7 ceinetan ibilliac bait((arete noizbeit ((uec ere, desordenu 

hetan bici ciiietenean. 

8 Orai bada ut((at((ue ((uec ere horiec guciac: iraquidura, ((umindura, malecia, 

gaixqui errateac, ((uen ahotic ilkhitcen ohi ciren hitz li((unac. 9 Gue((urric ez 

derro((uela batac bertceari; erauntz ((a((ue gui((on ((aharra bere eguitateequien, 

10 eta jauntz ((a((ue gui((on berri hura, ceiiia erreberritcen baida, e((agutua i((ateraiiiocoan 

hura creatu i((an duenaren imaginaren araueracot((at, 11 ceinetan ez baida 

ez gentillic ez judutarric, ez circoncidaturic ez circoncidatu gaberic, ez barbaroric 

ez Scytharic, ez esclauoric ez Iibroric, baiiian ceiiietan lesuchristo baida gucia eta 

gucietan. 

12 Besti ((aitezte beraz Jaincoaren hautatu sainduac eta maiteac be((ala urricalmenduzco 

errayez, emetassunez, humiltassunez, modestiaz, pairacortassunez, 13 batac 

bertcea jassaten du((uelaric eta elkharri barkhatcen dio((uelaric, nihorc baldin 

badu errencuraric bertceen contra. Nola ere Jaunac barkhatu i((an baidarot((ue ((uei, 

eta hala egui((ue ((uec ere. 

14 Horien gucien gaiiietic ordean du((uen caritatea, cein baida perfeccionearen 

lokharria. 15 Naussi bedi ((uen bihotcetan Jesuchristoren baquea, ceinetarat deithuac 

ere bait((arete guciac gorphutz bakhar bat eguiteco; eta ((areten hortaz 

esquertiar. 16 Jesuchristoren hit((a egon bedi ((uen baithan bere bethetassun gucian, 

((uhurtcia gucizco batequien. Iracats dio((o((ue eta gogoa on elkharri 4 psalmuez, 

hymnoez eta cantico izpiritualez, cantatcen ditut((uelaric bihotcez Jaunaren laudorioac 

edificacionerequien. 17 Eguiten duque((uen gucia, ala mint((atcez ala eguitez, 

4. Inori gogoa ondu, alegia: "commonentes vosmetipsos". 

413

lYuen lYuec. 17 ErrolYue Archipperi hitz hau niquetz: considera lYalYu ungui Jauna 

ganic errecibitu dUlYun me((ua, bethe det((at((unt((at hartaco eguinbide guciac. 18 Hauche 

neure escu propioz escribatcen dut nic Pauloc, lYuen salutatceco. Orhoit 

lYaitezte ene gatheez. Gracia dela lYuequien. Amen. 

416

Ill. Cap. 

1Gaifieracoan, ene anayac, eguicrue othoitz guretcrat, arren Jaincoaren hitcra 

bana dadin eta icran decran precio, cruen artean ohi duen becrala. 2 Eta gu icran 

gaitecen Iibratuac jende bihurri eta gaixtotaric; ez da ecen fedea aurkhitcen presuna 

suerte gucietan. 3 Ordean fidel da Jaincoa eta borthixtuco craituzte cruec eta 

beguiratuco izpiritu gaixtoa ganic. 4 Fida ere gare cruetaz Jauna baithan, guc 

exlegitcen darozquitcruegunac eguiten ditutcruela eta bai eguinen ere. 5 Jaunac 

bada chuchen detcrala cruen bihotcrac Jaincoaren amudiorat eta Jesuchristoren 

pairacortassunerat. 

6 Exlegitcen darotcruegu halaber, ene anayac, Jesuchristo gure Jaunaren icenean, 

aldata craitezten anaya bide gaixtoz dabiltcranetaric, eta gure ganic errecibitu 

icran dituzten eracuspenen arauera ez dabiltcran gucietaric. 7 Cebonec badaquicrue 

ecen nola behar den eguin gu imitatceco; ez baigare behar ez becralacoac icratu 

cruen artean. 8 Ez baidugu dohainic jan nihoren oguia, aitcitic trabaillurequien eta 

nekherequien gau eta egun lanean hari icran baigare, cruetaric nihori carga ez icratea 

gatic. 9 Ez bada hortacotz bothere ez icranez, bainan guere buruac cruei exemplutcrat 

ematea gatic, imita gaitcratcruentcrat gu. 

10 Halaber cruequien guifienean declaratcen ere guinarotcruen hau: Baldin 

edoceinec lanean hari nahi ez badu, ez du behar jan ere. 11 Aditu dugu ecen 

badirela cuen artean jende nahassi batcru deussic hari ez direnac eta hei behatcen 

ez craizten gaucetan sartcen direnac. 12 Horlaco direnei bada eXlegitcen diotegu 

eta othoitz eguiten Jesuchristo Jaunaz, sosseguan trabaillatcen direla jan decraten 

bere oguia. 13

J. PAULO APOST. 

Lehenbicico guthuna 

TIMOTHEORI 

I. Cap. 

1 Paulo Jainco gure Salbat

H. Cap. 

I Errequeritcen yaitut bada gucien gaifietic, eguin daitecen errequerimenduac, 

othoityac, galdeac eta esquer emateac guiyon gucientyat, 2 erregueentyat eta dignitateetan 

aItchatuac direnentyat, bicitce baquezco bat eta sosseguzco bat eraman 

deyagun amorea gatic, jaincotiartassun eta garbitassun suerte gucietan. 3 Hori 

ecen gauya on bat da eta Jainco gure Salbatyailleari agradatcen yayoena, 4ceiiiec 

nahi baidu guiyon guciac salba ditecen eta ethor ditecen eguiaren eyagutcerat. 

5Jainco bat da ecen bakharra, halaber ararteco bat bakharra, Jaincoaren eta guiyonen 

artecoa, Jesuchristo guiyona; 6 ceiiiec eman iyan baidu bere burua gucien 

erresquetamenduarenyat, lekhucotassuna errendaturic exlegitua iyatu cen demboran. 

7 Hortacotz iyatu naiz ifinia -eguia erraten dut eta ez gueyurra- predicatyai 

He eta apostolu eta gentillen irakhatsyaille fedean eta eguian. 

8 Nahi dut bada guiyonec othoitz eguin deyaten lekhu gucietan, aItchatcen 

dituztelaric escuac chahuric, hassarratceric eta debadioric gabe. 

9 Halaber bai emasteec ere jauntzcura honest batean, ahalqueriarequien eta 

modestiarequien aphaintcen direla eta ez iIle frisatuequien, ez urrezco ez perlazco 

edergailluequien, ez soiiieco garastiossequien, 10 baiiian obra onez bere jaincotiartassuna 

eracutsi nahi duten emastequiei dagoten be

aitcifiean, bertceac ere beldur il;an daiteeen gatic. 2i Errequeriteen l(aitut Jaincoaren 

aiteifiean, Jesuehristoren aitcifiean eta aingueru berecien aitcifiean, arren gaul(a 

haue beguira detl(atl(UD aiteequiaric gabe, eta deussere eguin gabe aide batetarat 

edo berteerat makhurtuz. 22 Escuae nihori ez diotl(atl(ula lasterregui pausa eta ez 

l(aiteeela baltsa berteeen bekhatuetan. Ceure burua idueal(u garbi. 23 Ez "del(al(ula 

ura edan hemendie harat; baifian mahats arno guti batez usa l(al(u l(ure estomaea 

gatic eta l(ure eritassun hussuae gatie. 24 Guil(on batl(uen bekhatuae hain agueriae 

badire, non aiteinteen baitcaizco jugeamenduari, berteeenae berriz ez dire aguerteen 

ondoan baicen. 25 Badire orobat obra onae ere mundu gueiaz el(agutuae 

direnac; eta oraifio el(agutuae ez direnae ere ecin daudezque gordeae. 

435

VI. Cap. 

I Sehitassuneco ustarriaren azpian diren sehi guciec jaquin be

J. PAULO APOST. 

Bigarren guthuna 

Timotheori 

I. Cap. 

1 Pauloc Jaincoaren nahiz Jesuchristoren Apostolu denac Jesuchristo baithan 

eguin iyan den bicitcezco aguintyaren arauera, 2 Timotheo bere haur maiteari: 

,racia, misericordia eta baquea diyula Jainco Aitac eta Jesuchristo gure Jaunac. 

Esquerrac errendatcen diotyat Jaincoari, ceifia cerbityatcen baidut ene arbassoac 

danic conscientcia chahu batequien, ceren gau eta egun paussuric gabe 

orhoitcen bainaiz yutaz ene oracionetan. 4 Desira bainuque yU icusteco bozcarioz 

bethe nadintyat, orhoitcen naicelaric yure nigarrez, 5 eta gogoan dudalaric yure 

baithan den fede garbi hura, ceifia lehenic iyan baidu yure amasso Loidec eta yure 

ama Eunicec, eta ceifia segur bainaiz duyula yUC ere. 

6 Hargatic yaitut abisatcen bitz deyayun Jaincoaren gracia ene escuen paussatcez 

errecibitu iyan duyuna. 7 Ecen Jaincoac ez darocu eman iyan beldurcundezco 

Izpiritu bat, aitcitic bai indarrezco, caritatezco eta cuhurtciazco Izpiritu bat. 

8 Ez yaitecela beraz iyan ahalque gure Jaunari lekhucotassuna errendatceaz, 

ez eta ni haren gatic gatheetan icusteaz; aitcitic paira yayu enequien Evangelioa 

gatic Jaincoac ematen darotyun indarraren arauera; 9 ceifiec salbatu iyan baigaitu 

eta dohatu iyan baigaitu bere deya sainduaz ez gure obren ariaz, baifian bai bere 

gogoaren arauez eta mende guciez aitcinetic Jesuchristo baithan eman iyan yaicun 

graciaren arauez, 10 ceina ordean orai baityaicu aguertu Jesuchristo gure Salbatyaillearen 

ethortceaz, ceifiec alabainan baidu deseguin heriotcea eta eracutsi Evangelioaz 

bicitcea eta inmortalitatea. 11 Hargatic iyan naiz ifinia gentillen predicari, 

apostolu eta naussi. 12 Eta hori da ere causa pairatcen baiditut pairatcen ditudanac, 

baifian ez naiz hortaz ahalque. Badacusat ecen nori natyayoen fidatu, eta 

segur naiz asqui botheretsu dela ene deposituaren beguiratceco egun hartaraifio. 

13 Moldetyat iducatcitu I ene ganic aditu iyan ditutyun eracuspen sainduac, Jesuchristoren 

araueraco fedearen eta caritatearen gaifiean. 14 Beguira yayu depositu 

preciatu hori gure baithan egoitya eguiten duen Izpiritu sainduaz. 

I. iduColCil(u behar luke izan apika. 

439

15 Badaquic;u hastandu direla enelanic Asian diren guciac: Phigelle eta Ht:rmogenes 

nombre hortaco ditezque. 1 Jaunac daguiola misericordia Onesiphoren 

famillari, ceren haiiiitz aldiz descantsatu ic;an bainau eta ez baida ahalque ic;atu ene, 

gatheez. 17 Aitcitic Romarat ethorriric artha handirequien bilhatu ic;an nau eta 

aurkhitu ic;an nau. 18 Jaunac aurkhiaraz dioc;ala misericordia Jaunaren beraren 

aitciiiean egun hartan. Eta cembat endrec;u eguin ic;an darotan Ephesan, nihorc 

baino hobequi daquic;u. 

440

11. Cap. 

1

Ill. Cap. 

1 Hau bada jaquiyu, azqueneco egunetan ethorrico direla dembora perillos 

batyu; 2 iyanen dire ecen gui

IV. Cap. 

I Errequeritcen yaitut Jaincoaren aitcifiean eta Jesuchristoren aitcinean, ceifiec 

jugeatuco baiditu biciac eta hillac; errequeritcen yaitut haren ethorguneaz eta 

erreguintyaz: 2 predica yayu hitya, hertcha yatyu ordu onean eta ordu gaichtoan, 

erantyun dioyoyute, errequeri yatyu, mehatcha yatyu, bethiere pairatcen ditutyularic 

eta iracasten dioyutelaric. 3 Ethorrico da ecen dembora, ceinetan guiyonec ecin 

jassanen baidute dotrina sanoa; aitcitic bilduco baidituzte multyuca bere desiracundeen 

araueraco naussi batyu, beharriac quilicatuco daroztenac. 4 Eta eguia aditu 

nahi gabez ityulico dire elhe berrietarat. 

5 Baifian yU yaude erne, jassan yatcityu hel daquizquetyun nekhe guciac, 

eguiyu Evangelioaren predicatyaille baten lana, bethe yatcityu yure endreyuaren 

eguinbideac, iyan yaite sobre; 6 ecen ni sacrificatua iyateco menean naiz eta ene 

heriotcearen dembora hurbil da. 7 Gudu onez guducatu naiz, ene carrera akhabo 

dut, fedea beguiratu iyan dut. 8 Gaifieracoan ene beguira dagot justiciazco khoroa, 

ceina emanen baidarot egun hartan juge justuac; eta ez choilqui niri, baifian 

halaber haren ethor eguna desiratcen dutenei ere. 

Lauster eguiyu ene ganat ethortceco, 9 ecen Demasec utci nau mundu hau 

maite iyanez eta goan da Thesalonicarat; 10 Crescens Galiciarat, Tite Dalmatiarat. 

11 Lucas da enequien bakharric. Marc har yayU eta erakhar yurequien, ecen laguntya 

on bateco duquet Evangelioco endreyuan. 12 Tichico berriz igorria dut Epheserat. 

13 Troaden Carpo baithan utcia dudan capa ekhar dieyadayu ceurequien 

ethortcen carenean, eta bai liburuac ere, guciz ordean paperac. 14 Alexandre 

cobre harotyac gaitx hainitz eracutsi iyan darot; bihurtuco dioque Jaunac bere 

eguifien arauera. 15 C;u ere beguira yaite haren ganic, haguitx ecen jarri da gure 

erranei contra eguiterat. 

16 Neure burua detfendatceco mintyatu iyan naicen lehen aldian nihor ez yait 

lagundu, eta guciec utci iyan naute. Iratcheq ez daquiela hori. 17 Jaunac ordean 

lagundu iyan nau eta borthiztu, akhaba deyadantyat Evangelioaren predicatcea eta 

adi deyatentyat nacione guciec; eta libratua iyan naiz lehoinaren ahotic. 18 Libratu 

iyan nau Jaunac eguincari gaixto gucietaric; eta goardatuco ere nau ceruco bere 

erressumacotyat. Hari eman daquioela gloria mendetaco mendetan. Amen. 

19 Saluta yatcityu Prisca eta Aquila, eta Onesiphoren familia. 20 Erasto Corinthon 

guelditu da; Trophime berriz eria utci dut Mileten. 21 Khecha yaite negua 

baifio lehen ethortcerat. Salutatcen yaituzte Eubuloc, Pudentec, Linec, Claudiac 

eta anaya guciec. 22 Jesuchristo Jauna dela yure Izpirituarequien. Gracia dela 

yuequien. Amen. 

444

J. PAULO 

Aposto. guthuna 

TITERI 

I. Cap. 

I Paulo Jaincoaren cerbityari eta Jesuchristoren Apostolu denac Jaincoaren 

bereciei fedea predicatceco eta jaincotiartassunaren araueraco den eguia hei eyagut 

aratcitceco, 2 bicitce eternalaren esperantcetaco, ceifia aguindu iyan baidu Jaincoac, 

gueyurric erran ez deyaquenac, eta dohatu mende guciez aitcifietic, 3 eracutsi 

ere baidu dembora marcatuan bere hitya, niri fidaturic haren predicatceco 

cargua gure Salbatyaille Jaincoaren ordenaren arauera, 4 Tite haur maiteari, biec 

erquide dugun fedearen arauera: Gracia eta baquea diyutela Jainco Aitac eta 

Jesuchristo gure Salbatyailleac. 

5 Arroyoin hunen gatk utci iyan yaitut Cretan, han erreguelatceco direnac 

erreguela detyatyun gatic eta ifini detyatyun gatic apheyac hirietan, exlegitu iyan 

darotyudan beyala: 6 Baldin nihor erratecoric gabea bada, behin baicen ezcondua 

iyan ez dena, haurrac fidelac dituena, ez debochqueriaz accusatuac eta ez desobedientac. 

7 Behar du iyan ecen aphezpicu bertce. erranquiyunic gabecoa, Jaincoaren 

etcheco gobernari den beyala: ez arroganta, ez coleratsua, ez arnoari emana, ez 

colpecaria, ez irabaci likhits bati jarreiquia; 8 aitcitic bai arrotcen ungui errecibityaillea, 

amultsua, sobrea, justua, saindua, moderatua; 9 cinqui jarria iduquitcerat 

fedearen eguiac, berari iracatsi jyan yaizcoen leyaltassun berean, gai iyan dadintyat 

exortatceco dotrina garbiaren arauera, eta bentyutceco hari contra eguiten diotenac. 

10 Badire ecen hainitz, guciz circoncisioneco direnen artecoetaric, obeditu 

nahi ez dutenac, elhe berri erraille eta mundu enganayaille direnac. 11 Ichillaraci 

behar dire jende hec, ceifiac familia ossoac iraultcen baidituzte, behar ez direnac 

iracasten dituztela irabaci IKrun baten guraz. 12 Erran ohi ere iyan du horien 

herritar batec, horien profeta beyala denac: "Cretatarrac bethi gueyurtiac, bestia 

gaixtoac eta sabel uzcurrac." 

13 Lekhucotassun hori eguia diteque. Arroyoin horren gatic eranyun dioyoyute 

borthizqui, bere fedea garbi atcheq deyatentyat, 14 tricatu gabe juduen elhaberrietan 

eta eguiari guibelondo eguiten dioten guiyon batyuen exlegicarietan. 

445

J. PAULO 

Apostol. Guthuna 

PHILEMONI 

I. Cap. 

I Paulo, Jesuchristoren gatic presso denac, eta Timotheo haren anayac, Philemon 

gure lagun maiteari, 2 Appia gure arreba maiteari, Archippe gure soldadu 

quideari eta yure etchean den eliyari: 3 Gracia eta baquea diyuela Jainco gure 

Aitac eta Jesuchristo gure Jaunac. 

4 Esquerrac ematen diotyat ene Jaincoari, bethi naicelaric orhoitcen yutaz ene 

oracionetan, 5 aditcen baidut nolaco fedea duyun Jesus Jauna baithan eta nolaco 

caritatea saindu gucien alderat, 6 yure fedeac eguiten dituen emaitya handiac 

eyagutuac iyan daitecentyat mundu guciaz, jaquiten dituztenean yuen etchean 

Jesuchristoren amorea gatic eguiten diren obra on guciac. 7 Bozcario eta consolamendu 

handia iyan dut ecen yuen caritatearen ariaz, ene anaya, ceren yure 

laguntyaz iyan baidute sainduec Izpiritua descansuan. 

8 Horri dagocala, burupe osso bat duquedalaric Jesuchristo baithan eguinbide 

duyunaren yuri manatceco, 9 caritatea gatic hala ere nahiago darotyut othoitz 

eguin, naicen beyalacoric ere, Paulo ja yaharra, eta are orai Jesuchristo gatic gathez 

estecatua. 10 Othoizten yaitut bada ene seme Onesimo gatheetan genderatu iyan 

dudanarentyat, 11 ceifiec bertce orduz deus ez baityuen balio curetyat, ceifiec 

ordean orai hainitz balio baidu enetyat eta bai yuretyat ere. 12 Igortcen darotyut 

bada eta yUC othoy errecibi yayU ene bihotcecoa den beyala. 13 Ene oldez neurequien 

gueldituco nuen, cure orde cerbitya netyantyat I Evangelioa gatic dakharzquedan 

gatheetan. 

14

J. PAULO 

Apost. Guthuna 

HEBRAEARREI 

1 Hainitz orduz eta hainitz maneretan lehenago Jaineoa mintcratu baitcraye 

gure aitei profetez, 2 azqueneeo egun hautan mintcratu craieu guri bere. Semeaz, 

ceina ifini icran baidu gaucra gucien heredero eta eeinaz eguin ere icran baidu 

mundua, 3 eeifia haren gloriaren distiadura eta haren sustantciaren imagina den 

becrala, gaucra guciac bere hitcraren botherez dakharzquena, urratu dituen ondoan 

bekhatuae, jarri baida eeruen gorenean majestatearen eseuifietic, 4 hambatenaz 

aingueruez gorago altehatua, eembatenaz hare errecibitu icran duen icena baida 

hequiena baifio exelentagoa. 

5 Aingueruetaric ecen eeifii erran icran dioque Jaineoae egundaifio: "Ene 

Semea crare cru, nic egun engendratua crare cru?". Eta oraifio: "Ni icranen naiz haren 

aita, eta hura icranen da ene Semea?". 6 Eta berriz ere sarrarazten duenean 

munduan bere Seme lehen jayoa, erraten du: "Hea, adora becrate hori Jaineoaren 

aingueru gueiec". 7 Aingueruez denaz becrambatean erraten da: "Jaineoae izpirituez 

eguiten ditu bere aingueruae eta su lammez bere ministroac." 8 Semeari 

ordean erraten dio: "Cure thronua, 6 Jaungoyeoa, seeula seeulaeotz da: crucentassunezco 

sceptro bat da, 'fure erreguetassuneco sceptroa. 9 Onetsi i'fan du'fu justutassuna 

eta gaitxetsi gaixtaqueria; hargatic gantcrutu icran craitu, 6 Jaineoa, crure 

Jaincoac bozeariozeo olio batez, crure parcruner icranen diren gucien gaifietic." 

IO Eta oraifio: "Cue, Jauna, haste hastetie creatu icran ducru lurra eta crure eseuen 

obrac dire ceruae. II Hee desseguinen ditezque, crue ordean iraunen ducru; hee 

guciae crahartuco dire bestimenda bat becrala, 12 gambiatueo ditutcru aldagarri bat 

becrala eta gambiatueo dire; crU ordean behiere berbera icranen crare eta crure 

urtheac ez dire akhabatueo." 13 Ceifii othe aingueruetaric erran dioque egundaifio: 

"Jar craite ene eseuifieeo aldean, ecrar detcraquedan artean crure etsayae crure 

oifien azpian?". 14 Ez dire, guciae eerbitcrateeeo eguinae diren Izpiritu batcru, ongundetacotz 

igorriae salbamenduaren heredero icran behar dutenen onetan? 

451

11. Cap. 

I Hargatic bada hobequi behar diotegu gogoa eman aditu iyan ditugun gaucei, 

ityurtcerat utz ez detyaguntyat. 2 Baldinetariac ecen aingueruez erran iyan den 

hityac hambat indar iyan badu, eta haren contra goate guciec eta hari eguin 

yaizcon desobedientcia guciec sarityat iyan badute behartcen I gastigua, 3 nola gu 

ityurico gaizco, baldin conturic ez badaguigu hain legue salbagarri batez, ceina 

lehenic Jaunaz beraz iracatsia iyanic, confirmatua iyan baityaicu entyun iyan dutenez, 

4 Jaincoac berac laguntcen duelaric hequien lekhucotassuna miracuilluez, 

prodigioez, bere botherearen eguincari differentez eta Izpiritu Sainduaren dohainez, 

bere nahiaren arauera partitu dituenez? 

5 Ez du ecen aingueruen azpico eguin Jaincoac ethorquiyuneco mundua, 

ceinetaz mintyo baigare. 6 Erran iyan du bada cembeit toquitan norbeitec: "Cer 

da guiyona, hartaz orhoit baityare, edo cer da guiyonaren semea, hura bisitatcen 

baiduyu? 7 Mendreago eguin iyan duyu aphur batecotyat aingueruac baiiio; gloriaz 

eta ohorez khoroatu duyu eta ifini iyan duyu yure escuetaco obren gaiiieco. 

8 Qauya guciac eman diotyatyu oinen azpirat". Guciac bada eguin dituenaz gueroz 

haren azpico, deusere ez du utci haren azpico (ez denic) 2 iyan gaberic; oraiiio 

ordean ez dugu icusten guciac haren azpico direla. 9 Bainan icusten dugu, aphur 

bateco aingueruez mendreago eguin iyan den Jesus hura, pairatu iyan duen heriotcea 

gatic gloriaz eta ohorez khoroatua; halaco moldez, non Jaincoaren gracia bat 

iyan baida guiyon gucientyat hill cedin. 

10 Beharqui ere cen Jaincoac, ceiiia gatic eta ceinaz baidire gauya guciac, eta 

ceiiiec hainitz ume nahi baitcituen eraman gloriarat, hequien salbamenduaren 

authora eta buruyaguia soffricariez ceyan altcha ohorearen gargaiterat; 11 ecen 

santificatcen duena eta santificatcen direnac batetaric dire guciac; arroyoin horren 

gatic ez da ahalque hec anayac deitceaz, diotsalaric: 12 "Eyagutaracico diotet yure 

icena ene anayei; cantatuco ditut yure laudorioac batyarraren erdian." 13 Guero 

berriz: "Ni fida iyanen naiz haren baithan." Bertce toqui batean berriz: "Huna ni 

eta ene haurrac, Jaincoac niri eman iyan darozquidanac". 14 Nola bada haiiia hec 

haraguizco eta odolezco natura batetacoac baidire, berac ere orobat natura hura 

bera hartu iyan du, heriotceaz desseguitea gatic heriotcearen naussitassuna yuena, 

erran nahi da deabrua, 15 eta libertatean ibentcea gatic herioaren beldurrac bere 

452 

I. Hots, behar cen; hala idazten du maiz: ik. Mt. XIV,S, Le. XVI, 22. 

2. ez denic ezabatua bide dago.

ici gucian gathibutassunean ((aduzcanac. 16 Nasqui ecen ez ditu hartu i((an aingueruac, 

bainan Abrahamen odola hartu i((an duo 17 Eta horri dagocala, beharric 

i((an da gau((a gucietan bere anayen idurico, i((an cedint((at hequien alderat urricalmendutsu 

eta Jaincoaren alderaco Pontifo fidel bat, populuaren bekhatuen barkhamendua 

ardiextecot((at, 18 ecen pairatu i((an baidu berac eta tentatua i((an baid{l; 

gai da halaber tentatuac direnac ere laguntceco. 

453

Ill. Cap. 

I Bada, ene anaya sainduac, ceruco deyan parte duyuenac, considera yayue 

gure erreligioneco Apostolua eta Pontifoa Jesus, 2 cargu hortan ifini duenarentyat 

fidel dena, hala nola Moises ere leyal i

IV. Cap. 

I Garen beraz beldur, Jaincoaren errepausuan sartceco eguin yaicun promessa 

utciric, guertha ez dadin yuetaric cembeit han sarthuco ez denic. 2 Ecen guri 

ere erran il;an yaicu hei beyala; ordean aditu yuten hitya ez yaye baliatu, ez baitcen 

fedeaz baltsatua aditu yutenen baithan. 3 Sarthuco gare ecen errepausu hartan 

sinhetsi iyan dugunac, erran duenaren arauera: "Hala nola juramentu eguin baidut 

ene coleran: sartcen badire bada ene errepausuan"; eta behintyat rnintyo da 

Jaincoa munduaren creacioneco obrac akhabatu ondoco errepausuaz. 4 Erraten 

du ecen Escriturac nombeit, yazpi garren egunaz mintyo dela: "Eta pausatu cen 

Jaincoa yazpi garren egunean bere obra guciac akhabaturic". 5 Eta hemen berriz 

dio: "Sartcen badire bada ene errepausuan". 

6 Beraz mengoa denaz gueroz cembeit sar daitecen hartan, eta hainac, ceinei 

lehenbicicoric adiaraci baitcityayen, sarthu ez direnaz gueroz bere sinhetx gogortassuna 

gatic, 7 berriz ere seinalatcen du egun guerthu bat, cein baida Gaur hori, 

Daviden baithan erraten duelaric hambat demboraren buruan, ja erraten duen 

beyala: "Gaur baldin haren bOya aditcen baduyue, ez detyatyuela gogor yuen 

bihotyac". 8 Ecen baldinetariac Josuec ifini balitu errepausu hartan, ez bide cen 

mintyatuco Escritura guero ondoan bertce egun batez. 9 Beraz sabbatogo hura eta 

errepausu hura Jaincoaren populuarentyat guelditcen da erresalbatua, 10 ecen Jaincoaren 

errepausuan sarthu ditequena pausatcen da bera ere, bere lanetaric gueldituric, 

Jaincoa pausatu iyan den beyala bereac akhabaturic. 11 Lehia gaitecen beraz 

sartcerat errepausu hartan, beldurrez ecen nihor eror ez dadin sinhetx gogor 

hequiena beyalaco desobedientcia batean. 

12 Bicia da ecen Jaincoaren hitya eta eraguillea, eta den ezpata bi ahotacoric 

baino cilhacorragoa; heltcen da arimaren eta izpirituaren plegutaraino, junturetaraino 

eta fuinetaraino, eta berezten ditu bihotceco gogoetac eta chedeac. 13 Ez da 

creaturaric hari gorde daquioquenic, aitcitic gauya guciac dire has-hassa eta agueri 

hainaren beguien aitcinean, ceinez mintyo baigare. 

14 Dugunaz gueroz bada aphez handityat Jesus Jaincoaren Semea, ceruen 

gorenerat igan dena, gatcheizcon cinqui hartu dugun sinhexteari. 15 Ecen guc 

dugun aphez handia ez da gure flaquitateez urricalmendu ecin duquena, aitcitic bai 

tentacione thaillu guciac guc beyala frogatu iyan dituena, bekhatuaz landan. 

16 Goacen beraz fidantciarequien graciaren thronurat, misericordia ardiets deyaguntyat 

eta haren graciaren laguntya ediren deyaguntyat gure behar ordutaco. 

455

v. Cap. 

1Ecen Pontifo den gucia, gui'ronetaric hartcen baida, gui'ronen gatic da ifinia 

Jaincoari behatcen 'raizcon gaucetaco; emait'rac eta sacrificioac otfrenda det'rant'rat 

bekhatuent'rat 2eta i'ran ahal det'ran gatic urricari jaquin gabez eta enganaturic 

bekhatu eguiten dutenac, ceren bera ere inguratua baida flaquitatez. 3 Eta hargatic 

behar du populuarent'rat be'rala, beret'rat ere halaber otfrendatu sacrificioa 

bekhatuen urratceco. 4 Ordean nihorc ez du hartcen ohore hori beret'rat, baiiian 

Jaincoaz behar du i'ran hartarat deithua Aaron be'rala. 

5 Halaber Jesuchristo ez da bere buruz sarthu pontife i'rateco glorian, baiiian 

haiiiac eman dio, ceiiiac erran i'ran baidio: "Ene Semea 'rare 'ru, nic egun jenderatu 

'raitut 'ru". 6 Bertce lekhu batean ere erraten dioen be'ra1a: "

VI. Cap. 

1 Utcirie bada Jesuehristo baithan sinhexten hassi berriei ematen ohi 'taizten 

eraeuspenae, gathoeen guehien perfet direnetarat, berriz hassi gabe cimendut'tat 

e'tarteen obra hillez eguin behar den penitenteia, Jaineoa baithango sinhextea, 

2 bathayoen gaifiean iraeasten ohi dena, eseuen pausateea, hillen phiztea eta jugeamendu 

eternala. 3 Eta hori dugu ere eguifien, baldin behint'tat eilheguiteen badu 

Jaineoae. 

4 Ecin daitequena da eeen behin arguituae i'tan direnae, dastatu ere dutenac 

eerueo dohaifia, Izpiritu Sainduaren par'tuner eguin i'tan direnae, 5 haci i'tan 

direnae Jaineoaren hitz sainduaz eta ethorrieo den mendeeo handitassunen esperant'taz, 

6 eta hala ere erori i'tan direnae, berriz erreberri daiteeen penitentciaz, 

halaz eta hequien baithan dagoen guciaz, berriz ere guruteefieateen dutela bere 

baithan Jaineoaren Semea eta desohorean e'tarteen. 7 Ecen lur batee, maiz erorteen 

'tayoen uriaz bustia i'tan eta, ekharteen diot'tatenean sassoifiezeo belharrae 

hura lanteen dutenei, errecibiteen ohi du Jaineoaren benedicionea, 8 baifian elhorriae 

eta laharrae dituenean ekharteen, deussie balio ez duen lur bat diteque, sarri 

madarieatua i'tan beharra eta azquenean ere erre beharra. 

9 C;uetaz ordean, ene maiteae, hobeagorie dugu uste eta salbamenduari hurbilteenago 

'tayoenie, hunela mint'to garen arren. 10 Ez da eeen Jaineoa injustu, 

ahanzteeot'tat 'tuen obra onae eta haren ieenean sainduei eguin i'tan diot'tat'tuen 

eta eguiten ere diot'tat'tuen ongundeez eraeutsi i'tan dU'tuen earitatea. 11 Desirateen 

dugu bada 'tuetarie batbederae eraeuts de'tan zelo bera azqueneraifio, 'tuen 

esperant'ta eomplitua i'tan dadint'tat, 12 eta i'tan ez 'taitezten uzeur eta nagui, 

aiteitie bai hainen imitat'taille, eeifiae bere fedeaz eta passienteiaz eguin i'tan 

baidire aguinteen heredero. 

13 Abrahami eeen aguinteean Jaineoae, ez bait'tuen nihor bera baifio handiagorie, 

eeifietaz juramentu eguin, eguin eioen juramentu bere buruaz, 14 eiotsalarie: 

"Ez baldin ba'taitut bada benedieaturie benedieateen eta manera guciez berreteen". 

15 Eta hala Abrahamee passientciarequien iduriquirie, ardietxi 'tuen aguindu 

i'tan eit'tayoena. 16 Eeen gui'tonee berae baifio handiagoez dute juramentu eguiten, 

eta bere differenteia gucien akhabateeeo eman ahal de'taqueten segurant'tarie 

handiena juramentua dute. 17 Horri dagocala Jaincoac ere, nahiz guerthuquigo 4 

eracutsi aguint

VII. Cap. 

I Ecen Melchisedech hura, Salemgo erreguea, Jaungoicoaren aphe

e((ala hitz hautaz: "C;u bait((are aphez bethierecotz Melchisedechen ordenaren 

araueracoa". 18 Ant((utcen da ecen aitcifiagoco leguea, ceren den herbala eta 

probetchu gabetacoa, 19 ceren deussere ez baidu perfeccionerat eraman i((aO legueac, 

baifian ethorri i((an da haren orde esperantca hobeago bat, ceifietaz hurbiltcen 

baigare Jaincoa ganat. 

20 Eta hala ere ez baida juramentu gabecoa (bertceac alabainan juramentu 

gabe aphez eguin i((an dire, 21 hau ordean juramenturequien, Jaincoac erran 

baidio: "Juramentu eguin du Jaunac eta ez ((ayo urriquituco, 'tu i((anen ((arela 

aphez bethierecotz Melchisedechen ordenaren araueracoa"). 22 Hain da eguia 

ecen alientcia hobeago baten ararteco jarri dela Jesus. 23 Bertce aphecez denaz 

be((ambatean alabaifian hainitz i((an dire, ceren eta herioaz debecatuac baitciren 

bethi irautetic. 24 Hunec ordean bethi behar baidu iraun, bethiereco apheztassuna 

duo 25 Handic da bethi gai salbatceco haren arartecotassunez Jaincoa ganat hurbiltcen 

direnac, bethi bici baida guret((at othoitz eguiteco. 

26 Beharqui cen ecen horlaco Pontifo bat i((an guine((an, saindua, innocenta, 

tatcha gabea: bekhatorossetaric aldaratua eta ceruez gorago altchatua; 27 ceifiec ez 

baidu beharric egun oroz bertce Pontifoec be((ala lehenic bere bekhatuent((at 

bictimac otfrendatceco, guero populuarent((at; hori eguin i((an du ecen behingoan 

bere burua otfrendatcean; 28legueac ecen aphez((at gui((onac ditu ifinitcen 6, flaquitate 

hainitz dutenac; juramentu hit((ac, ordean, ceifia legueaz guerozticacoa 

baida, Semea bethierecotz saindu eta perfec dena du ifinitcen pontifot((at. 

460 

6. Hala dio hemen eta bi lerro beherago.

IX. Cap. 

I Bacituen bada lehenbicico alientcia harc ere Jaincoaren cerbit

ariaz errecibi dec;aten gatic deithuac direnec aguindu ic;an c;ayen primec;a eternala. 

16 Ecen testamenta den toquian mengoa da hel dadin testamenta eguillearen 

heriotcea, 17 ceren testamentac ez baidu indarric heriotceaz baicen, bertcenaz 

balio ez duenaz gueroztic eguin duena bici deiiio. 18 Hortic heldu da lehenbicico 

testamenta ere ez baitcen botheretsu ic;atu odolarequien baicen. 19 Moisec ecen 

iracurri ondoan populu guciaren aitcinean leguearen manamendu guciac, harturic 

chahalen eta akherren odoletic urarequien eta escarlatarat tintaturicaco lanarequien 

eta hissoparequien, arthiqui ic;an c;uen hartaric Iiburuaren beraren gaiiierat eta 

populu guciaren gaiiierat, 20 erraten c;uelaric: "Hau da Jaincoac c;uentc;at eguin 

duen testamenteco odola". 21 Halaber tabernaclearen gaiiierat eta han cerbitc;atcen 

ciren gaw;a gucietarat ere arthiqui c;uen odola, 22 eta leguearen arauera 

hurren gauc;a guciac odolarequien purificatcen ohi dire, eta OdDI issurtce gabe ez 

da eguiten bekhatuen barkhamenduric. 

23 Mengoa cen beraz gauc;a cerucoen figura choil cirenac aliamalien odolaz 

ic;an c;eitecen purificatuac, cerucoac berac ordean hauc baino hobeagoco bictimez. 

2,. Ez da ecen Jesuchristo sarthu ic;an guic;onen escuz eguinicaco santuario hartan, 

ceiiia ez baitcen eguiazcoaren figura baicen, bainan sarthu ic;an da ceruan berean, 

guretc;at orai aguertceco Jaincoaren aitcinean. 25 Eta ez da ere sarthu ic;an hainitcetan 

bere burua otTrendatceco, aphez handia sartcen den bec;ala Santuarioan 

urthe guciez OdDI atce batequien. 26 Bertcela pairatu ic;an behar c;uquen hainitz 

aldiz munduaren creacioneaz gueroztic; orai ordean mendeen akhabantc;an behin 

aguertu ic;an da bekhatua urratceco, bere burua bictimatc;at otTrendaturic. 27 Eta 

nola exlegitua baida gUic;onentc;at behin hiltcea, guero ondoan jugeatuac ic;atea, 

28 hala Jesuchristo ere behin otTrendatua ic;an da hainitcen bekhatuac urratceco; 

bertce aldian berriz aguertuco da bekhatuaren deussic ic;an gabe, haren beguira 

daudecenen salbamenducotz, hura iguriquitcen dutenac salbatceco. 

463

eta hura i

harricatuac, cerratuac, aIde gucietaric frogatuac; ic;an dire hillac ezpataren ahoz; 

ibilli ic;an dire harat hunat ardi larruz eta ahuntz larruz vestiac 11, abandonatuac, 

affiigituac, persecutatuac; 38 eta ez baitc;uen ere mereci munduac hec ic;atea, ibilli 

ic;an dire errebelatuac mortuetan, mendietan, leceetan eta lurraren azpitan. 

39 Eta hala ere hauc guciec, Escriturac horlaco lekhucotassuna errendatcen 

daroelaric bere fedea gatic, ez dute ic;atu aguindua c;uten golardoa eta saria; 

40 Jaincoac guretc;at c;aducan fagore bereci batez nahi ic;an baidu, gurequien baicen 

ez cec;aten errecibi bere c;orionaren complidura. 

468 

II. Vestituac esan nahiko zuen, agian.

e

XIII. Cap. 

I Conserba l(al(ue bethi anayen alderaco caritatea. 2 Ez daquil(uela ahantz 

arrotcen ganaco amudioa, hortaz ecen errecibitu il(an dituzte cembeitec aingueruac 

ostatuz jaquin gabean. 3Orhoit l(aitezte gatheetan direnez, ceboc hequiequien 

gatheetan bacifiete bel(ala, eta bai affiigituac direnez, cebonec ere gorphutz hilcor 

batean bail(audete. 4Beha bequio ezcontl(ari gucietan honestas:mnequien eta il(an 

bedi espos ohea tatcha gabecoa, lohiac ecen eta adulteriarrac condenatuco ditu 

Jaincoac. 5Il(an bedi l(uen bicitcea abaricia gabecoa, contenta l(aitezte dUl(uenaz 

Jaincoac berac erran duenaz gueroz: "Ez l(aituztet utcico, ez abandonatuco", 6 hala 

non fidosqui erraten baidugu: "Jauna dut laguntl(aille, ez naiz beldur il(anen 

guil(onec eguin ahal diel(aquetedanez". 

7 Orhoit l(aitezte l(uen aitcindariez, ceifiec predicatu il(an baidarotl(ue Jaincoaren 

hitl(a, eta consideraturic cericacoa il(atu den hequien bicitcearen akhabantl(a, 

imita l(al(ue hequien fedea. 8 Jesuchristo atl(o cena da egun ere, eta berbera 

il(anen da mende gucietan. 9 Ez l(aitl(atela erabill harat hunat dotrina differentec 

eta arrotcec; gaul(a haguitz on bat da ecen graciaz borthiztea bihotl(a, eta ez 

jaquien berezgunez, ceinac ez baitl(aizte deussentl(at baliatu hetan ibiIIi il(an direnei. 

10 Badugu aldare bat, ceinetaric jateco buruperic ez baidute tabernaclea cerbitl(atcen 

dutenec. 11 Ecen aliamalia hainen gorphutl(ac, ceinen odola eramaten 

baidu aphez handiac santuariorat bekhatuen gatic, osteaz campoan erretcen ohi 

dire. 12 Horren gatic halaber Jesusec bere odolaz populua santificatceco, portaleaz 

campoan soffritu il(an duo 13 I1khi gaitecen beraz haren ganat, goateco osteaz 

camporat, haren gurutcearen laidoa garrayatcen dugula. 14 Ez dugu ecen hemen 

egoitl(a fincaturic, bainan ethortceco denaren ondoan gabiltl(a. 15 Offrenda diol(ogun 

beraz hartaz Jaincoari laudoriozco sacrificio bat, erran nahi da haren icenari 

gloria bihurtcen dioqueten ezpaifien fruitua. 160rhoit l(aitezte caritatea praticatceaz 

eta l(uen ontassunetaric bertceei parte eguiteaz, horlaco bictimez ecen irabazten 

da Jaincoa. 

170bedi l(atl(ue l(uen gobernatceco ifiniac diren pressunac, eta il(an l(aitezte 

hequien manuco; hec dire ecen l(uen arimarentl(at beillatcen dutenac hetaz condu 

eman beharco duten bel(ala, hori eguin del(atentl(at bozcariorequien eta ez damu 

dutelaric, ecen ez Iiteque hori ungui l(uentl(at. 

18 Eguil(ue othoitz guretl(at, fida gare ecen conscientcia chuchenez gabiltl(ala, 

gaul(a gucietan sainduqui nahi baiguinduque ibilli. 19 Eta oraifio guehiago are 

yaituztet errequeritcen hori eguiteaz, lausterrago bihur naquil(uen amorea gatic. 

472

J. JACOBEREN 

Guthuna Catholicoa 

I. Cap. 

I Jacobe Jaincoaren eta Jesuchristo gure Jaunaren cerbitl(ariac hamabi leifiu 

barrayatuac direnei, agur. 

2Bozcario gucizco batentl(at iducal(ue, ene anayac, atsecabe suerte hainitcetan 

erortcen faretenean, 3 daquil(uelaric l(uen fedearen frogantl(ac ekhartcen duela 

pacientcia. Pacienciac bada perfeta il(an behar du bere obretan, l(aretentl(at 

perfetac eta compliac deusetan escasic ez dUl(uela. 

5 Eta baldinetariac l(uetaric cembeitec badu l(uhurtciaren beharra, galde biol(a 

Jaincoari, ceifiec ematen ohi baidiote guciei francoqui eta ez baitl(aye bekhaizten, 

eta emanen l(ayo l(uhurtcia. 6 Galde bel(a ordean federequien, dudetan batere 

jarri gabe, ecen dudetan jartcen dena itsasoco olharen pare da, ceifia higuitcen eta 

harat hunat erabiltcen baidu haiceac. 7 Ez du beraz uste il(an behar haina hare 

deussere errecibituco duela Jauna ganic. 8 Gogoa partitua duen guil(ona gambia 

cor da bere bide gucietan. 

9 Gloria bedi, bada, gure anayetaric condicione beheretaco dena bere goratassunaz; 

10 aberats dena berriz bere beheratassunaz, cergatic belhar larea be

11. Cap. 

1 Ene anayac, ez de'fa'fuela pressunen berezgunearequien baltsa Jesuchristo 

gure Jaunaren gloriaz dU'fuen sinhestea, 2 ecen baldin sartcen bada 'fuen bat'farrean 

gui'fon bat urhezco erhastun bat duena eta tresna ederrez bestitua; sarcen 

bada berriz pobre bat charqui bestitua, 3 eta beguiac gueldituric berreguinqui 

bestitua denaren gaifiean, erraten badio'fue hari: Jar 'faite 'fu hemen lekhuric 

hoberenean; pobreari berriz erran dio'fa'fuen:

debadiozco izpiritua, eta han da nahasmendua eta eguitate gaixto gucia. 17 Baiiian 

goratic heldu den lj:uhurtcia lehenbicicoric bada garbia da, guero baquezcoa, modesta, 

ethorcorra, unguiari darrayoena, urricalmenduz eta obra onen fruituz bethea; ez 

du jugeatcen, ez da aleguiatsua. 18 Justiciaren fruituac bada baquean ereinten dire 

baquezco obrac eguiten dituztenentlj:at. 

480

v. Cap. 

1 Eya orai, aberatsac, egui

11. Cap. 

I Utciric beraz gaixtaqueria guciac, tromperia, itchurapen, invidia eta gaixqui 

errate guciac, 2 0rai sorthuricaco haur bat

ere, 19 eeen Jaineoari lakhet c;ayoena da, haren gogara eguitea gatic jassan detc;an 

nihore bere gaitxae eta injustuqui pairaraeiteen diotc;aten behac;unae. 20 Eeen eertaz 

einduquete gloriateeeo, baldin c;uen falten gatie jassaten baditutc;ue tratamendu 

gaixtoae? Bainan ungui eguiten duc;uelarie passientqui pairateen baditutc;ue, hura 

da Jaineoaren gogara dena. 

21 Hortarat c;arete eeen deithuae, halaz eta 2 Jesuehristoe ere pairatu ic;an 

duenaz gueroz gure gatie, exemplu uzten darotc;uela, jarraiq c;aquiztentc;at haren 

urratsei; 22 eeifiee ez baidu eguin bekhaturie eta eeifien ahotic ez baida ilkhi 

egundaifio enganiozeo hiteie; 2; eeinee ahaearrez jac;arri ic;an c;ayoenean, ez baidu 

hitz gaixtoric ihardetsi; eeinee gaixqui eguin ic;an diotenean, ez baidu eguin dichidurie 

ere; aiteitie bere burua ec;arri ic;an baidu injustuqui jugeateen c;uenaren 

eseuetarat; 24 eeifiee gure bekhatuae berae garrayatu ic;an baiditu bere gorphuteean 

guruteearen gaifiean, bekhatuari hillae ic;anic bici gaquizeoentc;at justiciari; 

eeifiaren c;auriez finean ic;an baitc;arete sendatuae. 25 Cifieten eeen ardi errebelatu 

batc;u bec;ala, bainan itc;uli ic;an c;arete orai c;uen arimen artc;aifia ganat eta aphezpieua 

ganat. 

488 

2. Beste askotan bezala, kausala da: ik. Rom. I, 19.

Ill. Cap. 

I Halaber emasteae icran beitez bere senharren manueo, baldin bada hetarie 

eembeit hitcra sinhexten ez duenic, emasteen bieiteeeo molde onaz irabaciae icran 

daiteeentcrat hitcraren laguntcra gabe. 2Consideraturie Jaineoaren beldurtassunae 

cruei inspirateen darotcruen eomportamendu garbia, 3 cruen berreguintcra ez bedi 

icran eampoeoa, iIIeen icrurduran, urrezeo paramendutan edo tresna ederretan aguerteen 

dena, 4 baifian icran bedi bihoteeeo guicron gordea, izpiritu eme eta sosegu 

baten garbitassun perfetean dagoena, eein baida Jaineoaren aitcinean balio handi 

batetacoa. 5 Horla eeen lehenago Jaineoa baithan esperantcra cruten emasteae aphainteen 

ohi ciren bere senharren manueo craudeeelaric. 6 Hala nola Sarae obediteen 

baitcruen Abraham, bere jauna deiteen cruela; Sarae diot, eeinaren alabae icran 

baicraitezquete ungui eguinez eta altaramendu garaben ez beldur icranez. 

7 Senharrae halaber bici craitezte cruen emasteequien cruhurqui, baehera hautseorrago 

den bati becrala ohore ekharteen diocruela, eeren diren emaste; eonsideraturie 

cruen herederoquide direla bicia ematen duen graciaren, cruen oraeioneee trabarie 

aurkhi ez decraten gatic. 8 Finean bada ducruen gueiee izpiritu bat eta bera 

elkharrentcrat, urricalmendu amultsu bat, anayatassunezeo amudio bat.

eguiten hari

J. PETRI APOST. 


I. Cap. 

I Simon Piarres, Jesuchristoren cerbitl(ariac eta Apostoluac, guc bel(ala fedearen 

dohaifia ardietsi il(an dutenei gure Jainco eta Salbatl(aille Jesuchristoren justiciarequien: 

2 gracia eta baquea daquil(uela eman franquiaz Jaincoaren eta Jesuchristo 

gure Jaunaren el(agutl(an, 3 nola haren bothere divinoac eman il(an baidarozquigu 

bicitceari eta jaincotiartassunari dagozcon guciac, guri el(agutaracitceaz 

bere gloria eta berthute propioaz deithu il(an ohi gaituena, 4 ceifietaz eman il(an 

ohi baidarozquigu aguinduricaco gracia handiac eta preciatuac, hetaz eguin l(aiteztengatic 

natura divinoaren partale, ihes eguiten diol(uelaric munduan erreguifiatcen 

ohi quen guticiaren corrupcioneari. 

5

((aitezte 3 jan edan sobraniazcoei, ((uequien eguiten dituzten otrunt((a caritatezcoetan 

ere. 14 Beguiac betheac dituzte adulterioz eta akhabant((aric ez duen gaixtaqueria 

batez; acicatcen dituztearima arifiac eta erguelac; gogo ancetsu bat dute 

abariciacotz; madaricionezco ume bat((u dire. 

15 Bide chuchena utciric errebelatuac dabilt((a Balaam Bosor-en semearen 

bideari darraizcola, ceifiec maitatu i((an bait((uen bere iniquitatearen saria, 16 cein 

ordean centc;atua ic;an baitcen bere olde ((oratuaz, astaca abre mutu batec gui((on 

guisa mint((aturic baratu bait((uen profeta haren ((oramendua. 17 Haifiac dire ithurri 

bat((u urgabeac, hedoi bat((u haice buhumbaz erabilliac, ceifient((at baidaudez 

ilhunbezco lanhoa belt((ac. 18 Mint((atce naussitcho eta fidoz batez ecen acicatcen 

dituzte haraguiaren nahicara lohietarat, enganioan bici ciren jendeetaric doi doya 

aldaratuac ditezquen presunac, 191ibertatea hainei aguintcen diotela berac uhergunearen 

esclabo direlaric, halaz eta 4 nortaz ere nihor baida garaitua, eta haren 

esclauo denaz gueroz. 

20 Baldinetariac ecen, aldaratu ondoan munduco cutsagune gaixtoetaric e((aguturic 

Jesuchristo gure Jauna eta gure salbat((aillea, berriz ere hetan coaitatcen 

badire, bere buruac uzten badituzte garaitcerat, hequien azquen i((atea gaixtoagoa 

eguiten da are lehena baifio. 21 Hobe ((uqueten ecen ez e((agutu i((atea justiciaren 

bidea, ecen ez e((agutu ondoan guibelat bihurtcea eta eman i((an ((ayen legue 

saindua abandonatcea. 22 Baifian hei guerthatcen ohi ((aye errefau eguiatiac erraten 

duena: "O((arra bihurtu diteque bere goragalerat eta ahardia, garbitua i((an 

ondoan, berriz ere bassan iraulzcatcerat". 

498 

3. ('aizle behar zen hor: ik. hor bertantxe (11, 2). 

4. Hemen ere kausala: ik. Rom. I, 19.

Ill. Cap. 

I Huna, ene maiteac, bigarren buthuna escribatcen darotyuedana, eta batean 

eta bertcean atyarraraci hari 5 nahiz ene avenicoez yuen izpiritu yucentassunez 

betheac, 2 orhoit yaiteztentyat profeta sainduen erranez, ceifiez ja mintyatu iyan 

bainaiz, eta Jaunac eta Salbatyailleac apostolutyat eman darozquityuenen meyuez, 

3 gucien gainetic gogoan duyuelaric ethorrico direla azquen demboretan trufari 

batyu enganioz betheac, bere guticia propialen arauera dabiltyanac, 4 erranen 

dutenac: "Non da haren ethorrico celaco aguintya? Gure aitac hillac dauntyanaz 

gueroztic ecen, gauya guciec munduaren hastapenetic ohi ciren beyala diraue". 

5 Berariaz equi daudez jaquin gabe, ceruac eguin iyan cirela lehenbicitic Jaincoaren 

hityaz eta bai lurra ere, ceifia uraren barnetic atheratua baidago uren erdian. 6 Eta 

hetaz berez iyan cen bizquitartean galdua orduco mundua, urez hondatua iyanic. 

7 Bada orai diren ceruac eta lurra hitz beraz daudez beguiratuac suz erreac 

iyateco jugeamenduco egunean eta gaixtaguinen gaItyapeneco egunean. 8 Gauya 

bat da bederen, ene maiteac, guciz jaquin behar duyuena: egun bat Jaunaren 

beguietan milia urthe beyala eta milia urthe egun bat beyala direla. 9 Eta hala ez 

du berantcen Jaunac bere aguindua complitcerat, cembeitec uste duten beyala, 

baifian pairatuqui hari da yuen gatic, ez nahiz nihor gal dadin, aitcitic bai guciac 

dathocen penitentciarat. 10 Ethorrico da bada Jaunaren eguna betbetan ohoin bat 

be

taz, eeifietan baidire toqui batyu aditeeco gaitz direnae, ignoranteee eta arinee 

makhur harteen dituztenae, bertee Eseriturae ere beyala, bere galtyapenetan. 

17 yuee bada, ene anayae, aiteinetie hortaz jaquintsun eguinae yareten beyala, 

beguirautyue guiyon yoratu hequien enganioae eramanie eror ez yaitezten orai 

yaudezten fermutassunetie. 18 Aiteitie yabiltyate berretuz Jesuehristo gure Jaunaren 

eta Salbatyaillearen graeian eta eyagutyan. Hari gloria bai orai eta bai eternitateeD 

eguneraifio. Amen. 

500

11. Cap. 

I Ene haurtchoac, hau escribatcen darotyuetet bekhaturic eguin ez deyayuen 

gatic; baldin ordean nihor heldu bada ere bekhatu eguiterat, badugu avocat 

bat Aitaren aldean, lesuchristo, gucia justua dena. 2 Bera da eta bictima gure 

bekhatuen barkharacitcecoa, eta ez choilqui gureen, baiiian halaber mundu guciarenen. 

3 Eta huntan dacusagu hura eyagutcen dugula: baldin haren manamenduac 

beguiratcen baditugu. 4 Norc ere erraten baidu hura eyagutcen duela eta haren 

manamenduac ez baiditu beguiratcen, gueyurti bat da eta eguia ez da haren 

baithan. 5 Norc ere ordean beguiratcen baiditu haren erranac, eta hare du eguiazqui 

amudio perfet bat laincoarentyat. Hortan eyagutcen dugu haren baithan garela. 

6 Norc ere erraten baidu lesuchristo baithan dagoela, behar du hare ere ibilli 

lesuchristo ibilli iyan den beyala. 

7 Ene maiteac, ez darotyuetet manamendu berri bat escribatcen, baiiian bai 

hastetic iyan duyuen manamendu yaharra; manamendu yahar hura da yuec aditu 

iyan duyuen hitya. 8 Bertce aIde nic escribatcen darotyuetedana manamendu berri 

bat da, eta hori eguia da lesuchristo baithan eta bai yuen baithan, ceren i1hunbeac 

iragan baidire eta eguiazco arguiac ja arguitcen baidu. 9 Norc ere erraten baidu 

arguian dela eta bere anaya gaitcesten badu, haiiia ilhumbeetan da oraifiocoan. 

10 Bere anaya maite duena arguian dago eta behaztopatceric haren baithan ez 

da. II Baifian bere anaya gaitcesten duena i1humbeetan da, ilhunbean dabilla eta 

ez daqui norat dohan, ceren ilhumbeec itsutu baidiotyate beguiac. 

12 Escribatcen darotyuetet yuei, ene haurtchoac, ceren barkhatcen baityaizquityue 

yuen bekhatuac lesuchristoren icena gatic. 13 Escribatcen darotyuet I yuei, 

aitac, ceren eyagutu baiduyue haste hastetic dena. Escribatcen darotyuet yuei, 

gasteac, garaitu baiduyue izpiritu gaixtoa. 14 Escribatcen darotyuet yuei, haurrac, 

ceren eyagutu baiduyue Aita. Escribatcen darotyuet yuei, gasteac, ceren indartsu 

baityarete, laincoaren hitya yuen baithan egoten baida eta garaitu baiduyue izpiritu 

gaixtoa. 

IS Ez deyayuela maita mundua, ez eta munduan diren gaucetaric deussere. 

Baldin nihorc maitatcen badu mundua, ez da Aitaren amudioa haifia baithan, 

16 ecen munduan ditequen gucia edo da haraguiaren guticia, edo beguietaco guticia, 

edo bicitcearen superbioa; eta hori ez da Aita ganic heldu dena, baifian bai 

I. Gutun honetan ere darot('uetet eta darot('uet nahasi ageri dira. Ikus aurreko (12.) bertsoa, eta I 

Corinth. XV, I. 

502

mundua ganic. 17 Mundua iragaten da eta bai haren guticia ere; ordean Jaineoaren 

nahia eguiten duquena seeulaeotz dago. 

18 Ene haurtehoae, azqueneeo orena diteque, eta aditu du

Ill. Cap. 

I Icussa'rue nolaeo amudioa eraeutsi i'ran daroeun Aitae, nahi baidu Jaineoaren 

ume deith gaiteeen eta i'ran ere gaiteeen. Hargatic munduae ez gaitu e'raguteen, 

ceren ez baidu e'raguteen hura ere. 2Ene maiteac, orai danic Jaincoaren 

ume gare, ordean ez da oraifio agueri eer i'ranen garen; badaquigu Jesuchristo 

.aguertueo denean bere glorian, hura idurico dugula, ceren ieussico baidugu den 

be'rala. 3 Eta nore ere baidu esperant'ra hori haren baithan, eta haifia santificateen 

da, hura bera ere saindu den be'rala. 

4 Nore ere eguiten baidu bekhatu, eta haifiae leguearen contra eguiten du, 

eeen bekhatua leguearen contra dena da. 5 Eta badaqui'rue hura aguertu i'ran dela 

gure bekhatuen khentceeo, eta bekhaturie ez baida haren baithan. 6Nor ere 

haren baithan egoten baida, eta haifiae ez du bekhaturie eguiten; eta norc ere 

bekhatu eguiten baidu, eta haifiac ez duque hura ieussi, ez e'ragutu. 7 Ene haurtehoac, 

nihorc ez 'rait'ratela engana. Justiciazeo obrac eguiten dituena da justua, 

hala nola Jesuchristo baida justua. 8 Bekhatu eguiten duena deabruaren ume da, 

ceren deabrua hastetic bekhatu eguiten hari baida; eta aria hortaz ethorri iyan da 

mundurat Jaincoaren Semea, deabruaren obren desseguitea gatic. 9 Jaineoa ganic 

sorthu denae ez du eguiten bekhaturic, ceren Jaincoaren hacia haren baithan 

baidago; eta ecin daguique ere bekhaturic, eeren Jaincoa ganie sorthua baida. 

10 Hortan dire agueri Jaineoaren umeae eta deabruaren umeae; nor ere ez 

baida justua, ez da Jaineoa ganic, ez eta halaber bere anaya maite ez duena 

ere. 11 Hau da eeen hastetic iracatsi i'ran 'rait'ruena eta aditu i'ran dU'ruena: 

de'ra'ruen elkhar maita. 12I'ran ez 'raitezten Cain be'ra1a, eein baitcen izpiritu 

gaixtoaren ume eta ceifiee hill bait'ruen bere anaya. Eta cergatic hill 'ruen? Ceren 

haren eguitateae baitciren gaixtoae 3, anayarenae aitcitie baitciren justuac. 13 Ez 

de'ra'ruela mirets, ene anayae, baldin munduae higuin ba'raituzte. 14 Guc huntan 

dacusagu iragan garela heriotcetic bieiteerat: maite baiditugu gure anayae. Maitateen 

ez duena herioteean dago. 15 Nore ere gaiteesten baidu bere anaya, eta haifia 

gui'ron hill'raille bat da; eta badaqui'rue gui'ron hiIt'raillee batee ere ez duela bicitce 

eternala bere baithan egotiar. 

16 Huntan dugu e'ragutcen Jaineoaren amudioa gure alderaco: bere bicia 

eman i'ran baidu gure gatic, guc ere eman behar dugu bieia gure anayent'rat. 

504 

3. Orriaren bazterrean idatzi du gero hor itzuri zitzaion hitza: ga;xloac.

17 Norbeitec duelaric mundu huntaco ontassunetaric, icusten badu bere anaya 

beharrean eta l(arratcen badio bere bihotl(a, nola egon daiteque Jaincoaren amudioa 

haren baithan? 18 Ene haurtchoac, ez del(agula maita hitcez eta mihiz, bainan 

bai obrez eta eguiaz. 19 Hortan el(agutcen dugu eguiaren ume garela; eta 

ditugu Jaincoaren aitcifiean gogoatuco hortaz gure bihotl(ac. 20 Baldinetariac ecen 

condenatcen bagaitu gure bihotl(ac, guehiago bide da Jaincoa gure bihotl(a baifio, 

eta el(agutcen baiditu gaul(a guciac. 21 Ene maiteac, guere bihotl(ac ez bagaitu 

condenatcen, fidantcia badugu Jaincoaren aitcifiean, 22 eta cer nahi galde diol(ogun, 

errecibituco dugu haren ganic, cergatic haren manamenduac beguiratcen 

baiditugu eta hari agradatcen l(ayoena eguiten baidugu. 

23 Eta hau da haren manamendua: sinhetx del(agun haren Seme Jesuchristoren 

icenean, eta maita del(agun elkhar, manua eman darocun bel(ala. 24 Bada 

haren manamenduac beguiratcen dituena haren baithan egoten da eta hura berriz 

haren baithan 4; eta hortan el(agutcen dugu berac eman darocun Izpirituaz gure 

baithan egoten dela. 

4. Hitz hauen parean haina idatzi du orriaren bazterrean. Non txertatzeko? Ikus hurrengo kap. 

IV, 16: haren arabera hemen ere haina haren baithan nahi zukeela dirudi. 

505

J. JAUNI APOST. 


I. Cap. 

1 Aphe

J. JAUNI APOST. 

Hirurgarren Guthuna 

I. Cap. 

1 Aphe

S. JUDA APOST. 

Guthuna Catholicoa 

I. Cap. 

1Juda, Jesuchristoren cerbitl;ariac eta Jacoberen anayac, Jainco Aitac santificatu 

eta Jesuchristoc conserbatu eta deithu il;an dituenei, 2 misericordia, baquea 

eta caritatea gaindiz dathorzquitl;uela. 

3 Ene maiteac, lehia handirequien gogo bainuen l;uei escribatceco erquide 

dugun salbamenduaren gaifiean, mengoan aurkhitcen naiz orai eguiteco, errequeritcen 

l;aituztedalaric, arren guduca l;aitezten gogotic behin sainduei eman il;an 

l;ayen fedea gatic. 4 Sarthu il;an dire ecen gure arterat guil;on batl;u, aspaldidanic 

Escrituretan seifialatuac direnac condenatuac il;ateco; Jaincoaren beldur gabeac, 

gure Jaincoaren gracia gambiatcen dutenac lohiquerian bicitceco estacuru batetarat, 

eta Jesuchristo gure naussi bakharra eta gure Jauna ukhatcen dutenac. 

5 Orhoitaraci nahi l;aituztet bada, baidaquizquitl;ue berdin gaul;a guciac: Jesusec 

populua athera cuenean eta salbatu Egiptotic, ondoan sinhetxi ez l;utenac 

suntsiaraci cituela. 6 Bere lehentassuna beguiratu ez l;uten aingueruac berriz, 

aitcitic bere egoitl;a propiala utci il;an l;utenac, egun handico jugeamenducotl;at 

erresalbatuac daduzcala, ilhunbepean gathe eternalez estecaturic; 7 hala nola Sodoma 

eta Gomorra eta hequien haul;oco hiriac, hec bel;ala lohiqueriari abandonatu 

citl;aizcoenac eta bertcelaco haragui baten ondoan abiatu ere cirenac, eguin il;an 

baidire su eternalaren exemplu bat jassan il;an duten gastiguez. 8 Manera berean 

dute hauc ere bere haraguia hidoiztatcen, autoritate beharquitua mezprel;atcen eta 

cargu handitan direnez gaizqui erasten. 

9 Michael archangelua deabruarequien ciharducanean Moiseren gorphutl;aren 

gainetic, ez cen ausartatu madaricionezco sententcia bat ematerat haren contra; 

choilqui harc erran l;uena cen: "Jaunac erabill del;ala hire gaifiean bere botherea". 

10 Hauc ordean aditcen ez dituzten gaul;a guciac behindic behin condenatcen 

dituzte blasphemiorequien; naturalqui bestia mutuec bel;ala el;agutcen dituzten 

gaul;a guciez berriz baliatcen dire bere buruen gaizcoatceco. 11 C;;origaitz hequientl;at, 

ceren Cainen bidean abiatu baidire, sariaren egarriz Balaam bel;ala enganatuac 

il;anic; abandonatcen baitl;aizco desserreguelamenduari eta Coreren alboratamendua 

seguituz galduco baidire hura bel;ala. 

515

Ill. Cap. 

1 Escriba dio«a«u Sardiseco Eli«aren aingueruari ere: Huna cer dioen Jaincoaren 

«azpi izpirituac dituenac eta «azpi il;arrac. Badaquizquit «ure eguitateac; 

icena du«u bici «arela eta hilla «are. 2 c;aren at«arria eta borthitzatcit«u hiltcerat 

dohacenac, ecen ez ditut aurkhitcen «ure eguitateac betheac ene Jaincoaren aitcinean. 

3 Iduca«u, bada, gogoan errecibitu il;an du«una ete ent«un du«una, eta 

beguira «a«u eta egui«u penitentcia; ecen at«arria ez ba«aude, ethorrico nat«ait«u 

ohoin bat be«ala, eta ez du«u jaquifien cer orenez ethorrico nat«ait«un. 4 Hala ere 

bada, baditut«u Sardisen cembeit presuna bere jaunzcurac li«undu ez dituztenac, 

eta hec dire ibillico enequien arropa churitan, ceren mereci baidute. 5 Garaituco 

duena horla i«anen da bestitua arropa churiz, eta ez dut unatuco 2 haren icena 

bicitcearen liburutic, eta aithortuco dut haren icena ene Aitaren aitcinean, eta 

haren aingueruen aitcifiean. 6 Beharriac dituenac adi be«a cer erraten daroen 

Izpirituac Elicei. 

7 Phyladelphiaco Eli«aren aingueruari escriba dio«a«u: Huna cer dioen Sainduac 

eta eguiatiac, ceifiec baidu Daviden gakhoa, ceifiec idequitcen baidu eta 

nihorc ez «arratcen, ceifiec «arratcen baidu eta nihorc ez idequitcen. 8 Badaquizquit 

«ure eguitateac. Eman darot«ut «ure aitcifiean athe bat idequia, ceifia nihorc 

ecin hers baide«aque; ceren indar aphurra baidw;u, eta beguiratu i«an baidu«u ene 

hit«a eta ez baidu«u ukhatu ene icena. 9 Emanen darozquit«ut sarri cembeit 

Satanen synagogaticacoac, juduac direla erraten dutenac eta ez baidire; baifian 

gue«urra erraten baidute, sarri erakharrico ditut «ure oifietan ahozpez jartcerat, eta 

jaquinen dute maite «aitudala. 10 Ceren beguiratu i«an du«un ene errana pairagunearen 

gaifiean, nic ere beguiratuco «aitut «u tentacionearen orenetic, cein ethorrico 

baida mundu guciaren gainerat lurrean daudenen frogatcerat. 11 Ethorrico naiz 

sarri. Atcheco«u du«unari, bertce nihorc har ez de«an «ure khoroa. 12 Garaituco 

duenaz eguinen dut harroin bat ene Jaincoaren templuan eta camporat ez da 

ilkhico guehiago, eta escribatuco dut haren gaifiean ene Jaincoaren icena eta ene 

Jaincoaren hiriaren icena, Jerusalem berriarena, cerutic ene Jaincoa ganic jausten 

denarena, eta ene icen berria. 13 Beharriac dituenac adi be«a cer erraten daroen 

Izpirituac Elicei. 

14 Escriba dio«a«u Laodiceaco Eli

IV. Cap. 

1 Horien ondoan behatu nuen eta icussi nuen athe bat idequia ceruan; eta 

lehenbicico bo

526 

prineeae, guerlaeo offieialeae, aberatsae, botheretsuae eta gui

VII. Cap. 

1Hauquien ondoan icussi nituen laur aingueru lurraren laur cantoinetan, 

itchequitcen cituztela lurreco laur haiceac, eguin ez cec;atentc;at haiceric lurraren 

gaifierat, ez itsassoaren gaifierat eta ez arbola baten gaifierat ere. 2Icussi nuen 

oraifio bertce aingueru bat igaten cela iguzqui jaiquitcetic, c;akharquela Jainco 

biciaren seifialea; eta deyagora eguin c;aroen lurrari eta itsassoari, calte eguiteco 

botherea c;uten laur aingueruei, 3 erraten c;uelaric: "Ez dioc;ac;uela eguin calteric 

lurrari ez itsassoari eta ez arbolei, seifialatu dituzquegun artean gure Jaincoaren 

cerbitc;ariac bere bekhoquietan". 4Eta aditu ic;an nuen ere seifialatuen nombrea 

cela ehun eta berrogoi eta laur millena Israelgo umeen leifiu gucietaric. 

5 Judaren leifiutic ciren hamabi milia seifialatuac; Rubenen leifiutic hamabi 

milia seifialatuac; Gad-en leifiutic hamabi milia seifialatuac; 6 Aser-en leifiutic 

hamabi milia seifialatuac; Nepthaliren leifiutic hamabi milia seifialatuac; Manasseren 

leifiutic hamabi milia seifialatuac; 7 Simeonen leifiutic hamabi milia seifialatuac; 

Leviren leifiutic hamabi milia seifialatuac; Issacharen leifiutic hamabi milia 

seifialatuac; 8 Zabulon-en leifiutic hamabi milia seifialatuac; Josephen leifiutic 

hamabi milia seifialatuac; Benjaminen leifiutie hamabi milia seifialatuac. 

9 Ondoan icussi nuen tropela handi bat nihorc ecin conda cec;aquena, nacione 

gucietarie, leinu gucietarie, populu gucietaric eta lengoaya gucietaric, chutic 

ceudecela thronuaren aitcifiean eta bildotsaren aitcifiean, bestituac arropa churiz 

eta palmac bere escuetan cituztelaric. 10 Eta oihu goraz ceudecen, erraten c;utelarie: 

"Eman bequio gloria gure Jaincoari, cein jarria baidago thronuaren gaifiean, 

eta bildotsari, ceren harc salbatu baigaitu". 11 Eta aingueru guciac ceudecen chutie 

thronuaren eta «aharren eta laur animalien inguruan; eta ahozpez jarriric 

thronuaren aitcifiean, adoratu «uten Jaincoa, 12 ciotelaric: "Amen. Gure Jaincoari 

dagoca benedieionea, gloria, «uhurtcia, esquer ona, ohorea, botherea eta indarra 

mendetaco mendetan. Amen". 

13 Orduan c;aharretaric batec hitc;a harturic, erran c;arotan: "Arropa churiz 

bestituac diren horiec nor dire eta nondic ethorriac dire?". 14Ihardetsi nioen: 

"Jauna, c;uc daquic;u". Eta erran c;arotan: "Horiec dire affliccione handiac pairaturic 

heldu direnac, eta bere arropac garbitu ic;an dituztenac eta churitu bildotsaren 

odolean. 15 Hargatic dire Jaincoaren thronuaren aitcifiean eta dute hura cerbitc;ateen 

gau eta egun bere templuan; eta thronuan jarria dagoena egonen da horien 

527

gaifiean. 16 Ez dire gossetuco ez egarrituco guehiago, eta ez iguzquiac ez beroric 

batec ere ez ditu guehiago nekhatuco, 17 ceren thronuaren erdian den bildotsa 

i

VIII. Cap. 

1 Idequi 9uenean Bildotsac 9azpi garren ciguillua, guciac egon ciren ichillic 

ceruan oren erdi batez hurren. 2 Eta icussi nituen 9azpi aingueru Jaincoaren 

aitcifiean daudecenac, eta eman cit9aizten 9azpi trompeta. 3 Orduan ethorri cen 

bertce aingueru bat eta egon cen aldarearen aitcifiean urrezco incensario bat 

9aducala, eta eman cit9aizcon hainitz urrin on suerte, offrenda cit9ant9at saindu 

fucien othoit9ac Jaincoaren thronuaren aitcifiean den aldare urrezcoaren gaifiean. 

Eta igan cen sainduen othoitcez eguinicaco incensuen khea aingueruen escutic 

Jaincoaren aitcifierat. 

5 Ondoan hartu i9an 9uen aingueruac incensarioa eta bethe 9uen aldareco 

sutic, eta arthiqui 9uen lurraren gaifierat, eta eguin ciren ihurt9uriac, b09ac eta 

chismistac eta lur ikharatce handi bat. 60rduan 9azpi aingueru 9azpi trompetac 

cituztenac preparatu ciren trompeta jotcerat. 

7 Lehenbicico aingueruac trompeta jo 9uen; eta erori i9an cen lurrerat baba 

9u9a eta sua odolez nahastatua, eta lurraren eta arbolen heren partea errea i9an 

cen eta belhar ferde gucia chizcortua. 

8 Bigarren aingueruac jo 9uen trompeta eta mendi handi sutan cen bat be9ala 

erori cen itsassorat, eta itsassoaren heren partea eguin cen odol. 9 Eta itsassoan 

bici diren creaturen heren partea hill i9an cen, eta untcien heren partea galdu. 

10 Hirur garren aingueruac jo 9uen trompeta, eta i9ar handi bat suz ira9aquia, 

9ucia bat be9ala, erori cen cerutic ibayen heren partearen gaifierat eta ithurrien 

gaifierat. 11 19ar harc 9uen icena Acencioa, eta uren heren partea gambiatu baitcen 

acenciotarat, gui90netaric hainitz hill i9an ciren ur hetaric edanic, ceren 

kharmindu i9an baitciren urac. 

12 LaUT garren aingueruac jo 9uen trompeta, eta joa i9an cen iguzquiaren 

heren partea eta ilharguiaren heren partea eta bai i9arren heren partea; halaco 

moldez, non ilhundu i9an baitcen hequien heren partea eta egunac galdu i9an 

bait9uen bere arguiaren heren partea, eta gauac ere bai orobat. 

13 Orduan icussi nuen eta aditu nuen arrano baten b09a, ceruaren erditic 

hegaldaca 90hanarena, ceifiec erraten baityuen oihugoraz: "C;origaitz, 90rigaitz, 

yorigaitz lurrean daudecenei, trompeta jo behar duten bertce hirur aingueruac 

erraterat dohacenaren ariaz". 

529

hequien ahotic sua eta khea eta suffrea ciohan. lIS Eta hirur plaga horietaz, erran 

nahi da, hequien ahotic i1khitcen cen suaz, kheaz eta suffreaz, hilla i

16 Dembora berean hogoi eta laur ltaharrae, Jaineoaren aitcinean bere eadiretan 

jarriae daudeeenac, erori ciren ahozpez eta adoratu iltan ltuten Jaincoa, ciotelarie: 

17 "Esquerrac darozquitltugu ematen, Jauna, Jainco guciz botheretsu cifiena, 

ltarena eta ethorri behar ltarena, ceren baliatu baitltare lture bothere handiaz eta 

erreguifiatcen baidutltu 5. 18 Hassarratu dire nacioneac eta ethorri diteque lture 

coleraren dembora eta golardoa emateeoa lture cerbitltari profetei eta sainduei eta 

lture ieenaren beldurra dutenei, ehiperrei eta handiei, eta desseguitecoa lurra 

gaizcoatu dutenac". 190rduan idequi iltan cen Jaincoaren templua ceruan, eta 

icussi iltan cen haren alientciaren area haren templuan, eta eguin ciren chismistac, 

bOltae, lur ikharatee bat eta babaltuya handi bat. 

534 

5. Baiduru dio beli.

fiean edo bekhoquian, 17 halaco moldez, non nihorc ecin erossico baidu, ez 

salduco, bestiaren caractera edo icena edo haren icenaren contua il;anen duenac 

baicen. 18 Hemenche da s;uhurtcia. Adimenduric duenac conda bes;a bestiaren 

contua; contua da ecen guis;on batena, eta haren contua da sei ehun eta hirur 

hogoi eta sei. 

538

XIV. Cap. 

I Behatu nuen eta icussi nuen Bildotsa chutic cegoela Siongo mendiaren 

gaifiean, eta harequien ehun eta berrogoy eta laur milia presuna, 9utenac haren 

icena eta haren Aitaren icena escribatua bere bekhoquietan. 2 Eta aditu i9an nuen 

boz bat cerutic ur handi bat9uen habarrotsa be9alacoa eta ihurt9uri handi baten 

habarrotsa be9alacoa; eta nic aditu nuen boz hura cen guitharra jotcen hari diren 

hainitz guitarra joilleen soifiua be9alacoa. 3 Cuten cantatcen cantu berri bat be9ala 

thronuaren aitcifiean eta laur animalien eta 9aharren aitcifiean; eta nihorc ecin 

canta ce9aquen cantu hura, baicen ehun eta berrogoi eta laur milia hec, ceifiac 

erossiac i9an baidire lurretic. 4 Hec dire emastequiequien lohitu i9an ez direnac, 

virginac baidire. Hec dire Bildotsari darrait9anac dohan toqui gucietarat. Hec dire 

gui90nen artetic erossiac i9an direnac, lehenbicicoetaric consecratuac i9ateco Jaincoari 

eta Bildotsari. 5 Eta hequien ahoan ez da aurkhitu i9an gue9urric; hala 

tatcha gabe ere dire Jaincoaren thronuaren aitcifiean. 

6 Guero icussi nuen bertce aingueru bat hegaldaca ciohana ceruaren erditic 

9akharquela Evangelio eternala, hura iracasteco lurreco egoquiei, nacione guciei, 

leifiu guciei, erdara gucietacoei eta populu guciei; 7 eta ciotsan heyagoraz: "Careten 

beldur Jaincoaren eta emo9ue gloria, ceren ethorri baida haren jugeamenduaren 

ordua; eta adora 9a9ue cerua eta lurra, itsassoa eta ur ithurria eguin ican 

dituena". 

8 Ondoan ethorri cen berce aingueru bat eta erran l;uen: "Erori da, erori da 

Babylonia, hiri handi hura, ceifiec bere lohiqueriaren iraquiduraco arnotic edanaraci 

i9an baidaroe nacione guciei". 

9 Hauquien ondoan berriz ethorri cen hirur garren aingueru bat, ciotsana 

oihu goraz: "Baldin nihorc adoratcen badu bestia eta haren imagina edo hartcen 

badu haren caractera bere bekhoquian edo bere escuan, 10 haifiac edanen du 

Jaincoaren iraquidurazco arnotic, haren ira9aquiduraren calitcean preparatua den 

arno phuru hartaric eta i9anen da tormentatua suz eta suffrez aingueru sainduen 

aitcifiean eta Bildotsaren presentcian. 11 Eta hequien tormentaco khea altchatuco 

da mendetaco mendetan, eta ez dute i9anen sosseguric ez gauaz eta ez egunaz 

bestia eta haren imagina adoratu i9an duquetenent9at, edo haren icenaren caractera 

hartu duquetenent9at. 12 Hemenche da sainduen pairagunea, ceifiec beguiratcen 

baidituzte Jaincoaren manamenduac eta Jesusen fedea". 

539

xv. Cap. 

I Icussi nuen ceruan bertce prodigio bat handia eta miragarria: 9azpi aingueru, 

ceifiec bait9ituzten azqueneco 9azpi plagac, ceifietaz baida akhabatcen Jaincoaren 

iraquidura. 2 Eta icussi nuen beyrazco itsasso bat be9ala suz nahastecatua; eta 

bestia, haren imagina eta haren icenaren contua garaitu i9an 9utenac ceudecela 

beyrazco itsassoa be9alaco haren gaifiean, Jaincoaren guitarrac cituztelaric. 3 Eta 

9uten cantatcen Moise Jaincoaren cerbit9ariaren cantua eta Bildotsaren canticoa, 

ciotsatelaric: "Handiac eta miragarriac dire 9ure eguitateac, 0 Jainco Jaun guciz 

botheretsua; justuac eta eguiazcoac dire 9ure bideac, 0 mendetaco Erreguea. 

4 Nor ez da 9ure beldur i9anen, Jauna? Norc ez du glorificatuco 9ure icena? Ecen 

9u bakharra 9are urricalmenduz bethea; ethorrico ere 9aizquit9u nacione guciac eta 

jarrico dire ahozpez 9ure aitcinean, ceren aguertu baidire 9ure jugeamenduac". 

5 Horien ondoan behatu nuen eta icussi, idequitcen cela lekhucotassuneco 

tabernaclearen templua ceruan. 6 Eta i1khi ciren templutic 9azpi plagac cituzten 

9azpi aingueruac Iifio garbiz eta churiz bestituac, eta urrezco guerricoez bulharren 

gaifiean guerricatuac. 7 Orduan laur animalietaric batec eman i9an 9aroen 9azpi 

aingueruei 9azpi chopera urrezco, mendetaco mendetan bici den Jaincoaren coleraz 

betheac. 8 Eta bethe cen templua khez Jaincoaren majestatearen eta handitassunaren 

presentcian; eta nihor ecin sar citequen templuan, akhabatu citezquen 

artean 9azpi aingueruen 9azpi plagac. 

541

ez dadin eta aguer ez deyan bere ahalqueria. 16 Bildu iyan cituzten erregue hec 

hebraicoz Armagedon darityan lekhurat. 

11

XVII. Cap. 

I Orduan ethorri cen yazpi ampoillac cituzten yazpi aingueruetaric bat. Mintyatu 

cityaitan eta erran yarotan: "

XVIII. Cap. 

I Horien ondoan icussi nuen bertce aingueru bat jausten cena cerutic, yuena 

bothere handi bat, eta lurrac arguitcen yuen haren gloriaz. 2 Eguin yuen oihu 

bere indar guciaz erraten yuelaric: "Erori da, erori da Babylonia handia, eta eguin 

iyan da deabruen egoitya eta izpiritu lohi gucien eta hegaztin liyun eta higuingarri 

gucien gordelekhua, 3 ceren haren lohiqueriaren colerazco arnotic edan iyan duten 

nacione guciec; eta lurreco erregueac lohitu iyan dire ere harequien, eta lurreco 

mercatariac aberastu iyan dire hare bere atseguifietaco erabilli iyan dituen sobranietaric". 

4 Aditu nuen bertce boz bat ere cerutic, erraten yuena: "I1khi yaite hortic, 

ene populua, beldurrez ecen parteric duyuen horren bekhatuetan eta horren plaguetan, 

5 ceren igan iyan baidire horren bekhatuac ceruraifio, eta orhoitu iyan da 

Jauna horren gaixtaqueriez. 6 Bihur dioyoyue ordainez cer ere berac eguin iyan 

baidarotyue, eta hura; eta are bihur dioyoyue bietacoa bere eguitateen arauera; 

hare edaterat eman iyan darotyuen edateco beretic edanaraz dioyoyue bietan 

haifibertce. 7 Cembat ibilli iyan baida handiagoan eta atseguifietan, eta hambat 

eman dioyoyue tormenta eta dolore, ceren erraten baidu bere gogoan: "Jarria naiz 

erreguifiatyat, ez naiz alhargun eta doluric icussico ez duquet". 8 Hargatic bada 

dire egun berean ethorrico haren plagac, herioa, dolua eta gossetea; eta da suaz 

errea iyanen, ceren botheretsu baida hura condenatuco duquen Jaincoa. 

90rduan egonen dire nigarrez eta auhenez haren gaifiean harequien lohitu 

iyan diren eta atseguifietan bici iyan diren lurreco erregueac, icussico duten orduan 

haren erretcearen khea. 10 Urrundic egonen dire haren tormenten iciapenez, eta 

erranen dute: "Oi hau yoria eta yorigaitya, Babylonia, hiri handia eta hiri borthitya, 

betbetan ethorri iyan baida hire condenacionea!". 

II Lurreco mercatariac ere nigarrez eta hats beherapenez egonen dire haren 

gaifiean, ceren nihorc ez baiditu erosten guehiago hequien salcariac. 12 Urrezco 

eta cilharrezco salcari hec, harri preciatuac, perlac, lifiu finac, purpurac, sedac, 

escarlatac, ussain onetaco yur mota guciac, ebolicazco muble guciac, harri preciatuzcoac, 

cobrezcoac, burdinazcoac eta marbola harrizcoac, 13 cinamoma urrin onac, 

ur ussain onetacoac, incensua, arnoa, olioa, irin lorea, ogui bihia, cargaco abreac, 

ardiac, yamariac, carrossac, esclauoac eta libroac, 14 hire desira eta atseguina 

eguiten ohi yuten fruituac goan yaizquin hire ganic; delicatassun eta ostendade 

gucia akhabo dun hiretyat, guehiago aurkhituco ez ditun". 

IS Gauya horietaco mercatariac eta harequien aberastu iyan direnac haren 

ganic urrun egonen dire haren tormenten iciapenez nigarretan eta hats beherape- 

546

XIX. Cap. 

1 Horien ondoan aditu ic;:an nuen tropela hainitcen boz bat bec;:ala, ceruan 

erraten c;:uena: "Alleluya, agur, gloria eta bothere gure Jaincoari dagoca; 2 ceren 

eguiazcoac eta justuac baidire haren jugeamenduac, ceren condenatu ieran baidu 

bere lohiqueriaz lurra uhertu ic;:an duen emagaldu handi hura, eta bendecatu ic;:an 

baidu bere cerbitc;:arien odola, haren escuec issuri ic;:an dutena". 3 Eta berriz ere 

erran c;:uten: "Alleluya"; eta haren erretcearen khea altchatu cen mendetm mendetacotz. 

4 Orduan erori ciren ahozpez hogoi eta laur c;:aharrac eta laur animaliac eta 

adoratu c;:uten Jainco thronuaren gaifiean jarria cegoena, erraten c;:utelaric: "Amen, 

alleluya". 5 Eta ilkhi cen boz bat thronutic, erraten c;:uena: "Lauda c;:ac;:ue gure 

Jaincoa haren cerbitc;:ari c;:areten guciec eta haren beldurra duc;:uenec, chipiec eta 

handiec". 

6 Aditu ic;:an nuen oraifio ere tropela handi baten habarrotsa bec;:ala, ur handi 

batc;:uen habarrotsa bec;:ala eta ihurtciri handi batc;:uen habarrotsa bec;:ala, erraten 

c;:utenena: "Alleluya, ceren erreguifiatcen baidu gure Jaincoac, bothere gucia duenac. 

7 Boz gaitecen eta aleguera gaitecen eta demogun hari gloria, ceren ethorri 

baidire Bildotsaren ezteyac eta haren emaztea preparatua baida, 8 eta eman baitc;:ayo 

vesti dadin lino finez, diztiantez eta churiz, lino fin hura ecen sainduen 

justicia da". 

9 Aingueruac orduan erran c;:arotan: "Escriba c;:ac;:u: Dohatsu Bildotsaren ezteyetaco 

afarira deithuac direnac". Erran c;:arotan halaber: "Jaincoaren hitz hauc 

eguiac dire". 10 Berehala arthiqui nintcen haren oifietarat hura adoratceco, baifian 

erran c;:arotan: "Beguirautc;:u hori eguitetic; cerbitc;:aria naiz, c;:ure quide eta c;:ure 

anayen 8, ceifiec Jesusi errendatu ic;:an baidiote lekhucotassuna. Jaincoa dec;:ac;:u 

adora, ecen profeciazco Izpiritua Jesusen lekhucotassuna diteque". 

11 Guero icussi nuen cerua idequia, eta aguertu cen c;:aldi c;:uri bat; eta haren 

gaifiean jarria cena deitcen cen Fidela eta Eguiatia, justutassunequien jugeatcen 

duena eta guducatcen dena. 12 Haren beguiac ciren suaren kharra bec;:ala; bacituen 

buruan diadema hainitz, eta c;:uen icen bat escribatua, nihorc ec;:agutcen ez 

duena berac baicen. 13 Cen vestitua odolez tintatua cen arropa batez eta haren 

8. Zerbait oker dagoela dirudi, batez ere beheraxeagoko (XXII, 9) oso antzeko den pasartearekin 

alderatuz; baina ez da gauza segurua. latinez ere testuak oso antzekoak bai, baina desberdinak baitira: 

hemen "conservus tuus sum, et fratrum tuorum habentium..."; han "conservus enim tuus sum, et 

fratrum tuorum prophetarum, et eorum qui...". 

548

icena deitcen da Jaincoaren Verboa. 14 Ceruan diren armadac hari yarraizcon, 

yaldi yurien gaifiean jarriac, lino churiz eta garbiz vestituac. 15 Eta haren ahotic 

itkhitcen cen ezpata bat bi aldetaric yorrotya, hartaz jayartceco nacioneei, ecen harc 

ditu hec gobernatuco burdifiazco cigor batequien, eta hare du ere osticatcen Jainco 

bothere gucia duenaren furiazco eta iraquidurazco arnoaren dolharea. 16 Eta du 

bere arroparen eta bere ichterraren gaifiean escribatua: "Erregueen Erreguea eta 

Jaunen Jauna". 

17 Ondoan icussi nuen aingueru bat iguzquian chutic cegoena, ceifiec oihu 

eguin baityaroen gora ceruaren erditic hegaldatcen ciren hegaztin guciei, erraten 

yaroelaric: "C;atozte eta bit yaitezte Jaincoaren afari handirat, 18 jan detyatyuen 

erregueen haraguiac, guerlaco officialeen haraguiac, indartsuen haraguiac, yaldien 

eta hequien gainean direnen haraguiac eta libro eta esclauo, chiper eta handi 

gucien haraguiac". 

19 Eta icussi nituen bestia eta lurreco erregueac eta hequien armadac bilduac, 

guerla eguiterat yaldiaren gaifiean jarria cenari eta haren armadari. 20 Bainan 

hartua iyan cen bestia eta harequien batean profeta falsoa, haren aitcinean prodigioac 

eguin iyan cituena, ceifietaz enganatu iyan baitcituen bestiaren caractera 

hartu iyan yutenac eta haren imagina adoratu iyan yutenac; eta biac biciric arthiquiac 

ican ciren sua eta suffrea ceitchaizcoen lekhurat. 21 Bertceac hillac iyatu 

ciren yaldi gainean jarria cegoenaren ahotic atheratcen cen ezpataz; eta hegaztin 

guciac asse ciren hequien haraguietaric. 

549

cituen haren uretan hill i'Yan cirenac; herioac eta ifemuac bihurtu cituzten halaber 

cituzten hillac, eta batbedera jugeatua i'Yan cen bere eguitateen arauera. 14 Eta 

ifemua eta herioa arthiquiac i'Yan ciren suzco lakhuarat. Hura diteque bigarren 

heriotcea. 15 Eta aurkhitu i'Yan ez cena escribatua bicitcearen Iiburuan arthiquia 

i'Yatu cen suzco lakhuarat. 

551

XXI. Cap. 

I Guero icussi nuen ceru berri bat eta lur berri bat, lehenbicico cerua ecen 

eta lehenbicico lurra goanac ciren eta itsassoric ez cen guehiago. 2 Eta nic Joannesec 

icussi ilYan nuen hiri saindua, Jerusalem berria, jausten hari cela cerutic, 

Jaincoa ganic, aphaindua bere senharrarentlYat berreguintcen den espos bat bec;:ala. 

3 Eta aditu nuen voz handi bat thronutic heldu cena eta erraten c;:uena: "Huna 

Jaincoaren tabemaclea guic;:onequillacoa eta egonen da hequiequien; hec haren 

populua ilYanen dire, eta Jaincoa bera hequien artean ic;:anen da hequien Jaincoa. 

4 Chucatuco ditu Jaincoac nigar guciac hequien beguietaric eta herioric guehiago 

ic;:anen ez da, ez auhenic, ez heyagoraric,ez doloreric; ceren lehenagoco gauc;:ac 

iragan baidire". 5 Orduan erran c;:uen thronuan jarria cegoenac: "Huna gauc;:a 

guciac berri eguiten ditut". Eta erran ic;:an c;:arotan niri: "Escriba c;:ac;:u, ecen hitz 

hauc haguitz dire guerthuac eta eguiazcoac". 6 Erran c;:arotan oraiiio: "Akhabo da. 

Ni naiz alpha eta omega, hastapena eta akhabantc;:a. Egarri denari emanen diot nic 

edaterat ur bicizco ithurritic dohaiiiic. 7 Garaituco duena hauquien jabe ic;:anen da 

eta ic;:anen naiz haren Jainco eta hura ic;:anen da ene haUL 8 Baiiian beldurtiez eta 

sinhets gaitcez, execrableez eta guic;:on hiltc;ailleez, lohiez, poc;oatc;:ailleez, idolatrez 

eta guec;:urti guciez denaz bec;ambatean, hequien partea ic;anen da suz eta suffreez 

diraquien lakhuan, cein baida bigarren heriotcea". 

9 Ethorri ic;an cen guero c;azpi ampoilla azqueneco c;azpi plaguez betheac 

cituzten c;:azpi aingueruetaric bat; mintc;atu citc;aitan eta erran c;arotan: "

tassuna berdin dire. 17 Neurthu l(uen halaber haren murrailla ere, cein baitcen 

ehun eta berrogoy eta laur bessotacoa guil(onaren neurriz, cein baitcen aingueruarena. 

18 Murrailla cen bastitua jaspe harriz eta hiria bera cen urre phuruzcoa, 

iduri baitl(uen beira garbiz eguifia. 

19 Hirico murraillen cimenduac ciren harri preciatu mota guciez berreguinduac. 

Lehenbicico cimendua cen jazpezcoa, bigarrena saphirazcoa, hirurgarrena 

calcedoniazcoa, laurgarrena smaraldazcoa, 20 bortzgarrena jardonixezcoa, seigarrena 

sardoniozcoa, l(azpi garrena chrisolitezcoa, l(ortcigarrena beryllazcoa, bederatcigarrena 

topazezcoa, hamargarrena chrisoparezcoa, hamecagarrena hyacinthezcoa, 

hamabigarrena amethystezcoa. 21 Hamabi portalac ciren hamabi perla, bakhotcharentl(at 

bat, eta portale bakhotcha cen eguina perla batez eta hirico plal(a cen urre 

phuruz, berina clar clara cidurienez. 22 Templuric ez nuen icussi il(an hirian, 

ceren Jainco Jaun bothere gucia duena baida eta Bildotsa hango templua. 23 Eta 

·hiriac ez du iguzquiaz ez i1harguiaz arguitua il(ateco beharric, ceren eta Jaincoaren 

gloriac baidu arguitcen eta Bildotsa baida haren lampa. 24 Nacioneac ibillico dire 

haren arguitan eta lurreco erregueec ekharrico dute bere gloria eta bere ohorea 

harat. 25 Hango portaleac ez dire l(arratuco egunaz, ecen gauic han il(anen ez 

da. 26 Harat ekharrico dute nacioneen gloria eta ohorea. 27 Ez da sarthuco harat 

deussere lohi denic, ez abominacioneric edo falseriaric eguiten duenic, baifian 

choilqui Bildotsaren bicitcezco liburuan escribatuac direnac. 

553

18 Declaratcen daroet ecen liburu huntaco profeciaren hitl;ac adituco dituzten 

guciei, baldiiietariac nihorc hei deussic iratchaquitcen badaroe, eroraracico dituela 

Jaincoac hainaren gaiiierat liburu huntan escribatuac diren plagac. 19 Eta baldin 

nihorc khentcen badu deussic liburu huntaco profeciaren hitcetaric, khenduco du 

Jaincoac ere hura biciaren liburutic eta hiri saindutic, eta ez dio emanen parteric 

liburu huntan escribatuac diren aguintcetan. 

20 Dio gaul(a hautaz lekhucotassuna ematen duenac: "Baiqui, sarri heldu naiz 

eta lauster. Amen.

JESU CHRISTOREN EVANGELIO SAINDUA 17 - Euskaltzaindia

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?