iii_tomi.pdf

iii_tomi.pdf iii_tomi.pdf

04.06.2013 Views

qorwinebac. amave dros, `samkauli~ azrobrivad exmianeba qristianul zneTswavlulebaSi gavrcelebul simbolos _ `sakrvels~, rogorc sulis Semborkav codvaTa metaforas. ioane oqropirs naTqvami aqvs: `codvani Cemni umravles qÂSisa zRÂsa arian da me Sekrul var maTgan, viTarca sakrveliTa rkinisaÁTa~. amqveyniuri pativis momaswavebel samkaulTagan ganZarculi da `codvaTa sakrvelTagan~ ganTavisuflebuli SuSaniki daborkilia da `viTarca sZali, Semkuli sakrvelTa maTgan~. ase dagvixata iakob xucesma mowamis sulieri amaRleba. `SuSanikis wamebaSi~ aseve mravalplaniania konkretuli sxva siuJeturi detalebi da simbolikiT aris datvirTuli saxeobrivi sistema. samkaulis motivi cxadyofs, rom nawarmoebis martiv, erTplanian kompoziciaSi, siuJetis iseT struqturaSi, sadac movlenebi erTmaneTs drouli TanamimdevrobiT mihyveba da paraleluri siuJeturi xazebi ar viTardeba, mravalplaniania calkeuli detalebi da gamomsaxvelobiTi saSualebebi, naTqvamis miRma uTqmelia sawvdomi. calkeul siuJetur motivTa kavSiri nawarmoebSi esTetikuri principiT xorcieldeba. samkaulebis motivi ar gvexateba qristianuli simbolikis meqanikur gadmonergvad nawarmoebSi. igi metyvelebs epoqis mwerlobis, qristianuli saxismetyvelebis Rrma wvdomaze. iakob xucesi Txzavs, Zerwavs, SemoqmedebiTad exmianeba simbolur-saxeobriv beber bibliur azrovnebas, faqizad grZnobs masSi axali aRTqmiT Setanil niuansur cvlilebebs, konkretulisa da simboluris SerwymiT Zlier esTetikur efeqts aRwevs, dRevandeli racionalisturi epoqis adamiansac ki agrZnobinebs realur da irealur fenomenTa mijnaze mdgari Semoqmedis xatovani azrovnebis didebulebas. Cven winaSe wamoimarTeba didi xelovani, didi sibrZniTa da talantiT cxebuli. uneburad Cndeba kiTxva: rogori Zlieri da mdidari literaturuli tradiciebi unda uZRodes amgvar Semoqmedebas, saukunenaxevris winaT qristes rjulze moqceul ers sityvaSi gamovlenili esTetikuri azrovnebis ra kultura unda hqonoda, rom mexuTe saukuneSi SemoqmedebiTi azris aseTi formebi Seeqmna! iakob xucesis mwerluri stili nawarmoebis aRmqmelTa kvalificiur donezec metyvelebs. `SuSanikis wamebis~ mkiTxvelisa Tu msmenelisaTvis SinaarsiT unda yofiliyo datvirTuli es xatebi, didi unda yofiliyo maTi zemoqmedebis Zala. `SuSanikis wameba~ ueWveli dasturia imisa, rom bevrad adrea sagulvebeli dasabami im literaturul tradiciaTa, romelTa gareSe iakob xucesis talanti ver gamoanaTebda. erTi mwerali, rogori didebuli Semoqmedic unda iyos igi, am tradiciis gamgrZelebeli SeiZleba iyos da ara damwyebi. kompoziciis sqematurobam da siuJetur motivTa gansazRvrulobam, rogorc Cans, gamoiwvia daeWveba hagiografiuli mwerlobis mxatvruli Rirebulebis mimarT. cnobil literatorTa da mkvlevarTa Soris warmoiSva azri ara mxolod `SuSanikis wamebis~, aramed saerTod Zveli qarTuli mwerlobis sxva ZeglTa saero xasiaTis Sesaxebac. yofiTi detalebi, faqizi fsiqologiuri Canaxatebi ara Tu Seuferebeli ar aris hagiografiisaTvis, _ mis klasikur nimuSebSic mravlad gvxvdeba. cxovrebiseuli scenebi asaxulia ara mxolod qarTul hagiografiaSi. IV-V saukuneTa bizantiuri hagiografiuli Zeglebi metad sayuradReboa am mxriv. eqvTime aTonelis mier Targmnil `basili didis cxovrebaSi~ bizantiis sazogadoebrivi da kulturuli yofis farToO suraTia gaSlili. grigol nazianzelis, daxvewili sasuliero mwer-lisa da didi RvTismetyvelis, es nawarmoebi aZnelebs hagiografiuli mwerlobis Sesa- ZleblobebSi eWvis Setanas. paladi helenopolelis `lavsaikonSi~ yofiTi Temebia dakavSirebuli wmindanTa cxovrebasTan: asaxulia warCinebuli egviptelisa da qmriani qalis satrfialo Tavgadasavali, berebisa da eriskacTa sixarbe, patronisagan mxevlis gabaxeba; wminda bonifaciusis `wamebaSi~ siuJetur RerZs qmnis aglaidasa da bonifaciusis siyvaruli. wminda Tevdores wamebaSi ki naturalizmisaTvis Sesaferi dawvrilmanebiTaa gadmocemuli, Tu rogor zrdida mama daoblebul Cvil Tevdores, ifqlisa da qrTilis naxarSs, TafliT Sezavebuls, rogor awvdida WurWlidan, `romeli-igi saxed Zu- 60

Zuisa Seemzada, raÁTa wovnasa missa, viTarca ZuZui sZesa, egreTve igi miscemdes mas zomiersa da wesiersa sazrdelsa~ (sin. 62, gv. 65). saero Tematikis arseboba Janris bunebas ar gansazRvravs. saero mwerloba ganvi- Tarda samyaros modelis, adamianis Sesaxeb koncefciis, droisa da sivrcis kategoriaTa axleburi gaazrebis, xasiaTis Zerwvis, gansxvavebuli esTetikuri da msoflmxedvelobrivi principebis safuZvelze. antoni kaTalikosis mier `SuSanikis wamebaSi~ Setanili cvlilebebis kvlevam warmoSva Tvalsazrisi, rom am cvlilebaTa gareSe `SuSanikis wameba~ hagiografiul Janrs ar ganekuTvneboda. qarTulma hagiografiam V-dan XVIII saukunemde ganviTarebis rTuli gza ganvlo. antoni kaTalikosis, XVIII saukunis moRvawis mier `SuSanikis wamebaSi~ Setanili cvlilebebis kvleva mniSvnelovania antonis mravalferovani moRvaweobis, misi Tval- Taxedvis, `SuSanikis wamebasTan~ dakavSirebuli zogi istoriuli realiis gasaTvaliswineblad, magram ara _ misi Janruli specifikis gasarkvevad. reglamentirebis miuxedavad, hagiografiis principebi saukuneTa manZilze icvleboda. X saukuneSi, metafrastikis aRorZinebis xanaSi, sul sxva TvalsazrisiT xdeboda am ZeglTa gadasinjva. XVIII saukuneSi, mZlavri saero mwerlobis arsebobis xanaSi, gansxvavebuli iyo hagiografiuli mwerlobisadmi wayenebuli moTxovnilebani, vidre adrefeodalur xanaSi, saero mwerlobis Casaxvamde, rodesac hagiografias unda etvirTa beletristikis mTeli simZime. gasaTvaliswinebelia, rom, erTi mxriv, Janri ufro myari iyo adreul Sua saukuneebSi, vidre antonis epoqaSi; meore mxriv, sagulisxmoa isic, rom antonis nayofier da mravalferovan moRvaweobas erTgvarad axasiaTebda konservatizmi. misi sami stilis Teoria Janrul zRudeTa moSlis saerTo tendenciis sapirispirod Cans. `SuSanikis wamebis~ Sesaxeb antoni pirvelis Tvalsazrisis gaziarebisas iseTive sifrTxile gvmarTebs, rogorc vekidebiT mis sxva Sexedulebebs da `amaod damSvralad~ ar miviCnevT rusTavels. qarTuli hagiografiis nimuSebis `wmida aleqsis cxovrebasTan~ Sedarebis Sedegad gamoiTqva Tvalsazrisi hagiografiulad miCneul qarTul ZeglTa saero xasiaTis Sesaxeb. `wmida aleqsis cxovreba~ Sua saukuneebSi metad popularuli nawarmoebi iyo aR-mosavlur Tu dasavlur qristianul samyaroSi, magram igi Cveni mwerlobis Janruli specifikis gasaTvaliswineblad ar gamogvadgeba, radgan igi nebayoflobiTi mar-tvilobis, TviTgvemis amsaxveli Txzulebaa. marTalia, `SuSanikis wamebaSi~ Tavs iCens nebayoflobiTi martvilobis, TviTgvemis Tema (sasTumlad alizi, Seuracxi qve- Sagebi, `maradis marxuloba~, `mRviZareba~, `zedgoma~, ZaZa da sxv.), magram nebayoflobiTi martviloba CvenSi ar danergila. qristianobis oficialur religiad gamocxadebis Semdeg bizantiaSi Sewyda qristianTa wameba da martvilobis Janrs `cxoreba-moqalaqoba~ Seenacvla. magram macxovris vnebaTa damowmebis survili TviTgvemisaken ubiZgebda mosavT. CvenSi sxva viTareba iyo. saukuneTa ganmavlobaSi CvenSi wamebas ar uCanda bolo. `cxoreba-moqalaqobis~ Janrs ganuwyvetliv enacvleboda wamebis Janri, radgan mwerloba exmianeboda realur yofas. rjulgadasvlis momTxovni ki CvenSi xan marzpani iyo, xan amira, xan ki Tavad Sah-abasi. saukuneTa manZilze, vidre erovnuli da sarwmunoebrivi idealebi erTmaneTs iyo gadajaWvuli, arc erT dampyrobels qarTveli erisaTvis erovnul RirsebaTa daTmoba ar mouTxovia, mudam sarwmunoebrivi gadagvareba iyo aqcentirebuli. qarTvelT TviTmartvilobis gareSec ar eSritebodaT SesaZlebloba sakuTari wamebiT qristes vnebaTa gaziarebisa da misi adamianuri bunebis damowmebisa. bizantiur mwerlobasTan mWidro da sasaxelo kontaqtis miuxedavad, qarTul hagiografias ganviTarebis Tavisi gza da Tavisi specifikuri saxe hqonda. hagiografia sasuliero mwerlobis erT-erTi yvelaze popularuli Janri iyo, igi exmaureboda sazogadoebrivi cxovrebis majiscemas. amitom qarTuli hagiografiis ZiriTadi Tavisebureba misi Rrmad erovnuli suliskveTebaa. ToTxmeti saukunis manZilze, mirian mefis droidan XVIII saukunis dasasrulamde, qarTvel xalxs farad da maxvilad hqonda qristianoba. erovnuli idealebi mWidrod daukavSirda sarwmunoebrivs. CvenSi 61

Zuisa Seemzada, raÁTa wovnasa missa, viTarca ZuZui sZesa, egreTve igi miscemdes mas<br />

zomiersa da wesiersa sazrdelsa~ (sin. 62, gv. 65).<br />

saero Tematikis arseboba Janris bunebas ar gansazRvravs. saero mwerloba ganvi-<br />

Tarda samyaros modelis, adamianis Sesaxeb koncefciis, droisa da sivrcis kategoriaTa<br />

axleburi gaazrebis, xasiaTis Zerwvis, gansxvavebuli esTetikuri da msoflmxedvelobrivi<br />

principebis safuZvelze. antoni kaTalikosis mier `SuSanikis wamebaSi~<br />

Setanili cvlilebebis kvlevam warmoSva Tvalsazrisi, rom am cvlilebaTa gareSe<br />

`SuSanikis wameba~ hagiografiul Janrs ar ganekuTvneboda.<br />

qarTulma hagiografiam V-dan XVIII saukunemde ganviTarebis rTuli gza ganvlo.<br />

antoni kaTalikosis, XVIII saukunis moRvawis mier `SuSanikis wamebaSi~ Setanili cvlilebebis<br />

kvleva mniSvnelovania antonis mravalferovani moRvaweobis, misi Tval-<br />

Taxedvis, `SuSanikis wamebasTan~ dakavSirebuli zogi istoriuli realiis gasaTvaliswineblad,<br />

magram ara _ misi Janruli specifikis gasarkvevad. reglamentirebis miuxedavad,<br />

hagiografiis principebi saukuneTa manZilze icvleboda. X saukuneSi, metafrastikis<br />

aRorZinebis xanaSi, sul sxva TvalsazrisiT xdeboda am ZeglTa gadasinjva.<br />

XVIII saukuneSi, mZlavri saero mwerlobis arsebobis xanaSi, gansxvavebuli<br />

iyo hagiografiuli mwerlobisadmi wayenebuli moTxovnilebani, vidre adrefeodalur<br />

xanaSi, saero mwerlobis Casaxvamde, rodesac hagiografias unda etvirTa beletristikis<br />

mTeli simZime. gasaTvaliswinebelia, rom, erTi mxriv, Janri ufro myari<br />

iyo adreul Sua saukuneebSi, vidre antonis epoqaSi; meore mxriv, sagulisxmoa isic,<br />

rom antonis nayofier da mravalferovan moRvaweobas erTgvarad axasiaTebda konservatizmi.<br />

misi sami stilis Teoria Janrul zRudeTa moSlis saerTo tendenciis sapirispirod<br />

Cans. `SuSanikis wamebis~ Sesaxeb antoni pirvelis Tvalsazrisis gaziarebisas<br />

iseTive sifrTxile gvmarTebs, rogorc vekidebiT mis sxva Sexedulebebs da<br />

`amaod damSvralad~ ar miviCnevT rusTavels.<br />

qarTuli hagiografiis nimuSebis `wmida aleqsis cxovrebasTan~ Sedarebis Sedegad<br />

gamoiTqva Tvalsazrisi hagiografiulad miCneul qarTul ZeglTa saero xasiaTis<br />

Sesaxeb. `wmida aleqsis cxovreba~ Sua saukuneebSi metad popularuli nawarmoebi<br />

iyo aR-mosavlur Tu dasavlur qristianul samyaroSi, magram igi Cveni mwerlobis<br />

Janruli specifikis gasaTvaliswineblad ar gamogvadgeba, radgan igi nebayoflobiTi<br />

mar-tvilobis, TviTgvemis amsaxveli Txzulebaa. marTalia, `SuSanikis wamebaSi~ Tavs<br />

iCens nebayoflobiTi martvilobis, TviTgvemis Tema (sasTumlad alizi, Seuracxi qve-<br />

Sagebi, `maradis marxuloba~, `mRviZareba~, `zedgoma~, ZaZa da sxv.), magram nebayoflobiTi<br />

martviloba CvenSi ar danergila.<br />

qristianobis oficialur religiad gamocxadebis Semdeg bizantiaSi Sewyda qristianTa<br />

wameba da martvilobis Janrs `cxoreba-moqalaqoba~ Seenacvla. magram macxovris<br />

vnebaTa damowmebis survili TviTgvemisaken ubiZgebda mosavT. CvenSi sxva viTareba<br />

iyo. saukuneTa ganmavlobaSi CvenSi wamebas ar uCanda bolo. `cxoreba-moqalaqobis~<br />

Janrs ganuwyvetliv enacvleboda wamebis Janri, radgan mwerloba exmianeboda<br />

realur yofas. rjulgadasvlis momTxovni ki CvenSi xan marzpani iyo, xan amira, xan<br />

ki Tavad Sah-abasi. saukuneTa manZilze, vidre erovnuli da sarwmunoebrivi idealebi<br />

erTmaneTs iyo gadajaWvuli, arc erT dampyrobels qarTveli erisaTvis erovnul<br />

RirsebaTa daTmoba ar mouTxovia, mudam sarwmunoebrivi gadagvareba iyo aqcentirebuli.<br />

qarTvelT TviTmartvilobis gareSec ar eSritebodaT SesaZlebloba sakuTari<br />

wamebiT qristes vnebaTa gaziarebisa da misi adamianuri bunebis damowmebisa.<br />

bizantiur mwerlobasTan mWidro da sasaxelo kontaqtis miuxedavad, qarTul hagiografias<br />

ganviTarebis Tavisi gza da Tavisi specifikuri saxe hqonda. hagiografia<br />

sasuliero mwerlobis erT-erTi yvelaze popularuli Janri iyo, igi exmaureboda<br />

sazogadoebrivi cxovrebis majiscemas. amitom qarTuli hagiografiis ZiriTadi Tavisebureba<br />

misi Rrmad erovnuli suliskveTebaa. ToTxmeti saukunis manZilze, mirian<br />

mefis droidan XVIII saukunis dasasrulamde, qarTvel xalxs farad da maxvilad<br />

hqonda qristianoba. erovnuli idealebi mWidrod daukavSirda sarwmunoebrivs. CvenSi<br />

61

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!