iii_tomi.pdf

iii_tomi.pdf iii_tomi.pdf

04.06.2013 Views

losofiuri motivirebacaa. da rac arsebiTia, Tanaxmad axali epoqis interesisa analitikuri da praqtikuli kvlevisadmi, borotis ar arsebobis Teza poemaSi aris ara mxolod Teologiur-metafizikuri gansjis, aramed praqtikul-eqsperimentuli Ziebis sagani: nadirobisas naxuli ucnauri ucxo moyme da misi saswaulebrivi gaqroba rostevanma boroti Zalis mosvlad CaTvala. TinaTini Teologiuri argumentiT umtkicebs mamas sapirispiros: keTili Semoqmedi RmerTi borots ar Seqmnidao (`borotimca rad Seeqmna keTilisa Semoqmedsa!~). magram am TvalsazrisSi dasarwmuneblad praqtikul Ziebas wamoiwyebs – ucxo moymis saZebrad xangrZlivi vadiT agzavnis avTandils da ambobs: `vera hpoveb, davijereb, iyo Ture uCinari~. amgvarad, rusTvelis filosofiur msoflmxedvelobaSi Cans Taviseburi sinTezi areopagelidan momdinare neoplatonizmisa da gviandel SuasaukuneebSi aristotelianuris saxeliT cnobili metafizikuri azrovnebisa da misi maRalganviTarebuli qristianuli Teologiis bazaze gaazreba. am TaviseburebiTac Cans, rom poetis msoflmxedvelobaSi renesansuli horizontebi ikveTeba da mis paralelad evropul literaturaSi isev dante aligieri warmoCindeba. amqveyniuri realobis faseulobaSi darwmuneba, adamianuri samyaros silamazis WeSmariti Semecneba, adamianuri gonebis, inteleqtisadmi ndobis gamocxadeba rusTvelis SemoqmedebaSi uSualod da winaaRmdegobis gareSe erwymis tradiciul qristianul ideals _ sulis ukvdavebis, keTili da mowyale Semoqmedis maradiulobisa da sikvdilis Semdeg am usasrulo RvTaebasTan Serwymis rwmenas. esec renesansuli ideebis pirveli afeTqebis Taviseburebaa, rac imas niSnavs, rom rusTvelTan tradiciuli Suasaukuneobrivi idealebi, qristianuli rwmenis ZiriTadi postulatebi harmoniulad erwymis amqveyniuri realobis faseulobis renesansul ideals. vefxistyaosnis msoflmxedveloba Suasaukuneobrivisa da renesansulis harmoniaa. amgvari darwmuneba ormag _ adamianur da RvTaebriv _ idealSi Sinagani sidiadisa da simSvidis Rrma gancdiT unda yofiliyo garemoculi. es msoflmxedvelobiTi Taviseburebac unda ganapirobebdes im did poeturobas, rasac vefxistyaosani dRemde inarCunebs. vefxistyaosani misi Tanamedrove da uSualod momdevno Tu winamorbedi didi literaturuli qmnilebebidan erT-erTi pirvelTagania, romelic yvelaze meti gaazrebiTa da TanmimdevrobiT gamokveTs axal msoflSegrZnebas _ Suasaukuneebis transcendentul msoflmxedvelobaSi moazrebul romantikuli Seferilobis realistur xedvas. rusTveli Cveni Tanamedrove epoqiseuli azrovnebis axalgazrdobaa. igi, cxovrebiseul silamazes, siZlieres da umaRles sulier-emociur idealebs mindobili, ocnebobs adamianis bednierebaze da am bednierebas, saukuno sasufevelTan erTad, sikeTis amqveyniur zeimSi da adamianis mier adamianis siyvarulSi xedavs. vefxistyaosnis poetikuri samyaro uSualod agrZelebs da aviTarebs erTi mxriv, qarTuli xalxuri poeziisa da, meore mxriv, mdidari qarTuli sasuliero literaturis _ himnografiis tradiciebs. amave dros igi sazrdoobs aRmosavluri, sparsul-arabuli epikisa da lirikis mdidari tradiciebiT. rusTvelis esTetikuri fenomeni upiratesad hiperboluri da simboluri poeturi saxeebiT iqmneba (astraluri simbolika, cxovelTa samyaros simbolika, Zvirfas, patiosan qvaTa da mcenareTa samyaros simbolika). poeturi semantikidan gansakuTrebiT mniSvnelovania metaforuli metyveleba, agreTve ganmeoreba, paralelizmi, epiTeti. rusTvels tradiciul poetikaSi Seaqvs sakuTari xelwera. gansakuTrebiT sagrZnobia igi poeturi leqsikis (arsebiTi saxelisagan zmnuri da zedsarTavuli formebis warmoeba: `mze aRar mzeobs~, `ena enda~, `disaganca ufro desi~) da poeturi sintaqsis sferoSi (moqmedebis eqspresiulobis gamosaxatavad zmnuri formebis siuxve da makavSirebel sityvaTa Semcireba: `mterTa eqadda, wyreboda, igineboda, Cioda~). vefxistyaosani qarTuli poetikis normad iTvleba leqsTwyobis sferoSic. Suasaukuneebis epikuri stilisagan gansxvavebiT, aq moxsnilia monotonuroba, rac miiRweva rusTveluri poeturi sazomis _ Sairis ori variantis monacvleobiT. am saleqso formis sawyisebi dasturdeba ara mxolod qarTul xalxur zepirsityvierebaSi, aramed TviT literaturul tra- 248

diciaSi jer kidev IX saukunidan. rusTvelTan igi srulyofis zenits aRwevs. maRali Sairi _ 16 marcvliani striqonis TiToeuli naxevartaepi cezurebiT dayofilia 4 marcvlian muxlad (4/4//4/4) _ ufro eqspresiuli ritmiT xasiaTdeba, xolo dabali Sairi (3/5//3/5; 5/3//5/3) Tavisi SedarebiT dinji ritmikiT upiratesad epikur mbobasa da filosofiur sentenciebs miesadageba. SeniSnulia, rom rusTveliseuli maRali Sairis simetriuli strofebi dabali Sairis asimetriuli strofebiT Senacvlebisas gadadis maqsimaluri harmoniis anu e.w. oqros kveTis SefardebaSi: naxevartaepis marcvalTa raodenoba _ 8 iseT mimarTebaSia did ritmul monakveTSi marcvalTa raodenobasTan – 5, rogorc es ukanaskneli marcvalTa raodenobasTan mcire monakveTSi _ 3) .rusTveluri Sairis TiToeuli strofi oTxi striqonisagan Sedgeba, romlebic erTmaneTTanaa SeriTmuli. riTma upiratesad or da sammarcvliania, Tumca gvxvdeba oTx da xuTmarcvliani riTmebic. vefxistyaosanma popularoba qarTul sazogadoebaSi, rogorc Cans, sakmaod adre moipova. XIV saukunidan moyolebuli qarTul xelnawerTa aSiebze ukve vxvdebiT poemis calkeul taepTa minawerebs; rac qarTvel samRvdeloTa mier poemiseuli nawyvetebis zepir citirebazec metyvelebs. qarTuli sazogadoebrivi yofis garkveul periodSi sagulvebelia erTgvari moZraoba poemis winaaRmdeg, rac savaraudebelia XVI saukunis evropaSi arsebuli qristianuli radikalizmis erTgvari gamoZaxilic iyos. yovel SemTxvevaSi, poemis Cvenamde moRweuli Zveli xelnawerebi mxolod XVII saukuniT TariRdeba da erTi redaqciisaa, erTi gadamuSavebidan momdinareobs. igi Seicavs danarT Sesaval strofs, romelic poemas sasuliero literaturidan gansxvavebul saero nawarmoebad warmoadgens da mkiTxvels misi msoflxedvidan gamijvnas urCevs. magram amave dros misi, rogorc saerTo nawarmoebis, wakiTxvis Tu gavrcelebis uflebasac iZleva. yvela Zveli xelnaweri Seicavs e.w. vrceli redaqciis teqsts. poemis pirvel beWdur, 1712 wlis, gamocemaSi dastambulia e.w. mokle redaqciis teqsti, romelic vrceli redaqciis kritikuli gadamuSavebiT unda iyos miRebuli. mokle redaqcias vrcelTan SedarebiT dasasrulSi aklia 3 didi ambavi, romelTac gagrZelebebs uwodeben. isini rusTvelis xelidan gamosuli ar unda iyos, yovel SemTxvevaSi, Cvenamde moRweuli saxiT. amaze metyvelebs mkveTri gansxvaveba vefxistyaosnisa da e.w. gagrZelebaTa mxatvruli struqturebisa: sxvaoba msoflmxedvelobiT sistemaSi, darRveva vefxistyaosnis kompoziciis stilisa, personaJTa xatvis pirobiTobis mxatvruli struqturis moSla. vefxistyaosnis gavrceleba saqarTvelos sazRvars gareT XIX saukunidan iwyeba; rac erTgvarad qar- Tuli sazogadoebis mier sakuTari kulturis da erovnuli meobis yvelaze didi fenomenis evropul sivrceSi gatanisaTvis ZalisxmeviTaa ganpirobebuli. evropaSi gamoqveynebuli vefxistyaosnis pirveli Targmanebia: polonuri (kazimir lapCinskisa, 1863w. varSava), germanuli (artur laistisa, 1889w.drezdeni, laipcigi), inglisuri (marjori uordropisa, 1912w. londoni). dResdReobiT rusTvelis poema Targmnilia msoflios mraval enaze da zogierT maTganze _ ramdenimejer. rogorc irkveva, vefxistyaosnis ambis evropaSi gatanis mcdeloba adrec yofila. rusTvelis poemis mTavari Seyvarebuli wyvilis ambavi siuJetur wyarodaa gamoyenebuli Seqspiris Tanamedrove inglisel dramaturgTa _ fransis bomontisa da jon fletCeris mier. XVII saukunis pirveli aTeulis dasasruls inglisis samefo Teatris scenaze gamoCnda ori piesa _ `filasteri~ da `mefe da ara mefe,~ romlebic mTeli saukunis manZilze didi popularobiT sargebloben. im saukunis axali dramaturguli Janris _ tragikomediis formirebaSi yvelaze metad mniSvnelovani bomontisa da fletCeris es ori Txzulebaa. orive maTganis fabula nestanisa da tarielis romantikuli istoriis ZiriTadi siuJeturi koordinatebis safuZvelzea agebuli, rac aseve mJRavndeba inglisuri piesebis calkeuli epizodebis rusTvelis poemasTan mimarTebiTac. vefxistyaosani qarTuli fenomenis umaRles gamovlinebad rCeba dRevandel saqarTveloSic. 249

diciaSi jer kidev IX saukunidan. rusTvelTan igi srulyofis zenits aRwevs. maRali<br />

Sairi _ 16 marcvliani striqonis TiToeuli naxevartaepi cezurebiT dayofilia 4<br />

marcvlian muxlad (4/4//4/4) _ ufro eqspresiuli ritmiT xasiaTdeba, xolo dabali<br />

Sairi (3/5//3/5; 5/3//5/3) Tavisi SedarebiT dinji ritmikiT upiratesad epikur mbobasa da<br />

filosofiur sentenciebs miesadageba. SeniSnulia, rom rusTveliseuli maRali Sairis<br />

simetriuli strofebi dabali Sairis asimetriuli strofebiT Senacvlebisas<br />

gadadis maqsimaluri harmoniis anu e.w. oqros kveTis SefardebaSi: naxevartaepis marcvalTa<br />

raodenoba _ 8 iseT mimarTebaSia did ritmul monakveTSi marcvalTa raodenobasTan<br />

– 5, rogorc es ukanaskneli marcvalTa raodenobasTan mcire monakveTSi _<br />

3) .rusTveluri Sairis TiToeuli strofi oTxi striqonisagan Sedgeba, romlebic<br />

erTmaneTTanaa SeriTmuli. riTma upiratesad or da sammarcvliania, Tumca gvxvdeba<br />

oTx da xuTmarcvliani riTmebic. vefxistyaosanma popularoba qarTul sazogadoebaSi,<br />

rogorc Cans, sakmaod adre moipova. XIV saukunidan moyolebuli qarTul<br />

xelnawerTa aSiebze ukve vxvdebiT poemis calkeul taepTa minawerebs; rac qarTvel<br />

samRvdeloTa mier poemiseuli nawyvetebis zepir citirebazec metyvelebs. qarTuli<br />

sazogadoebrivi yofis garkveul periodSi sagulvebelia erTgvari moZraoba poemis<br />

winaaRmdeg, rac savaraudebelia XVI saukunis evropaSi arsebuli qristianuli radikalizmis<br />

erTgvari gamoZaxilic iyos. yovel SemTxvevaSi, poemis Cvenamde moRweuli<br />

Zveli xelnawerebi mxolod XVII saukuniT TariRdeba da erTi redaqciisaa, erTi<br />

gadamuSavebidan momdinareobs. igi Seicavs danarT Sesaval strofs, romelic poemas<br />

sasuliero literaturidan gansxvavebul saero nawarmoebad warmoadgens da mkiTxvels<br />

misi msoflxedvidan gamijvnas urCevs. magram amave dros misi, rogorc saerTo<br />

nawarmoebis, wakiTxvis Tu gavrcelebis uflebasac iZleva. yvela Zveli xelnaweri<br />

Seicavs e.w. vrceli redaqciis teqsts. poemis pirvel beWdur, 1712 wlis, gamocemaSi<br />

dastambulia e.w. mokle redaqciis teqsti, romelic vrceli redaqciis kritikuli gadamuSavebiT<br />

unda iyos miRebuli. mokle redaqcias vrcelTan SedarebiT dasasrulSi<br />

aklia 3 didi ambavi, romelTac gagrZelebebs uwodeben. isini rusTvelis xelidan gamosuli<br />

ar unda iyos, yovel SemTxvevaSi, Cvenamde moRweuli saxiT. amaze metyvelebs<br />

mkveTri gansxvaveba vefxistyaosnisa da e.w. gagrZelebaTa mxatvruli struqturebisa:<br />

sxvaoba msoflmxedvelobiT sistemaSi, darRveva vefxistyaosnis kompoziciis stilisa,<br />

personaJTa xatvis pirobiTobis mxatvruli struqturis moSla. vefxistyaosnis<br />

gavrceleba saqarTvelos sazRvars gareT XIX saukunidan iwyeba; rac erTgvarad qar-<br />

Tuli sazogadoebis mier sakuTari kulturis da erovnuli meobis yvelaze didi fenomenis<br />

evropul sivrceSi gatanisaTvis ZalisxmeviTaa ganpirobebuli. evropaSi gamoqveynebuli<br />

vefxistyaosnis pirveli Targmanebia: polonuri (kazimir lapCinskisa,<br />

1863w. varSava), germanuli (artur laistisa, 1889w.drezdeni, laipcigi), inglisuri (marjori<br />

uordropisa, 1912w. londoni). dResdReobiT rusTvelis poema Targmnilia msoflios<br />

mraval enaze da zogierT maTganze _ ramdenimejer.<br />

rogorc irkveva, vefxistyaosnis ambis evropaSi gatanis mcdeloba adrec yofila.<br />

rusTvelis poemis mTavari Seyvarebuli wyvilis ambavi siuJetur wyarodaa gamoyenebuli<br />

Seqspiris Tanamedrove inglisel dramaturgTa _ fransis bomontisa da jon<br />

fletCeris mier. XVII saukunis pirveli aTeulis dasasruls inglisis samefo Teatris<br />

scenaze gamoCnda ori piesa _ `filasteri~ da `mefe da ara mefe,~ romlebic mTeli<br />

saukunis manZilze didi popularobiT sargebloben. im saukunis axali dramaturguli<br />

Janris _ tragikomediis formirebaSi yvelaze metad mniSvnelovani bomontisa<br />

da fletCeris es ori Txzulebaa. orive maTganis fabula nestanisa da tarielis romantikuli<br />

istoriis ZiriTadi siuJeturi koordinatebis safuZvelzea agebuli, rac<br />

aseve mJRavndeba inglisuri piesebis calkeuli epizodebis rusTvelis poemasTan mimarTebiTac.<br />

vefxistyaosani qarTuli fenomenis umaRles gamovlinebad rCeba dRevandel saqarTveloSic.<br />

249

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!