iii_tomi.pdf
iii_tomi.pdf iii_tomi.pdf
isa, musikaluris kompoziciebiT. am ZeglSi aRnusxulia da sistemaSi moyvanili yvela saleqso sazomebi, romlebic ki ixmareboda Zvel-qarTul silabur ukveTel leqs- Si, sagalobelTa `marcvledSi~. aq saWiroa aRvniSnoT amasTan, rom es Zegli `Zlispirni~ Cven gamovavlineT da mis Sinaarss gavecaniT ukanasknel xanebSi, rodesac es wigni ukve dawerili iyo da misi ZiriTadi nawili ukve dabeWdili. (dabeWdili iyo mTlianad wignis pirveli nawili, beWdvis procesSi iyo damatebani). isic unda iTqvas amasTan, rom mniSvnelobas am Zeglisas, ZlispirTa krebulisas, _ romelic saleqso sazomebis krebuli aRmoCnda, _ Cven verc ki gavigebdiT, Tu ki ukve amoxsnili ar gvqonoda Zvel-qarTuli himnografiis leqsiTi forma, silaburi ukveTeli leqsis (sagalobelTa `marcvledis~) leqsiTi saxeoba, ar gvqonoda dadgenili metruli punqtuaciis mniSvneloba. am Zeglis _ `ZlispirTa~ krebulis gamovlenis sababi Semdegi gaxda. mas Semdeg, rac davadgineT, rom Zvel-qarTuli himnografiis Zeglebi leqsad aris naweri, Cvens yuradRebas iqcevda am leqsTa zedwerilebi, rac CvenTvis auxsneli rCeboda. saqme is aris, rom yovel calke galobas TavSi aqvs darTuli mokle zedwerilebi aseTi tipisa: `soflisa zRuaÁ aRZrul ars~ _ amaT zeda~. `viTarca raÁ sions~ _ amaT zeda~. `uxilavTa mxilvelman~ _ amaT zeda~. `zRÂsa mis mewamulisa~ _ amaT zeda~. zogjer ki (ufro xSirad) aseT zedwerilebs boloSi arc ki emateba es bolodanarTi _ `amaT zeda~, da galobaTa mokle zedwerilebi aseT saxes atarebs: `soflisa zRuaÁ aRZrul ars~, `viTarca raÁ sions~ da misTanani. aviRoT magaliTisaTvis zemoT-dabeWdili `galobani sinanulisani~ daviT aRmaSeneblisa. es `galobani~, rogorc vnaxeT, rva galobisagan Sesdgeba, romelTagan Tvi- Teuli galoba calke damoukidebeli stroful-taepobrivi sazomiT aris naweri. da Cven vxedavT, rom aq yovel galobas, dawerils aseTi gansxvavebuli stroful-taepobrivi sazomiT, aqvs zemoT-moyvanili tipis zedwerilebi, saxeldobr: galoba I: `wamis-yofiTa~ (_ amaT zeda). ` II: `RmerTo macxovaro~ (_ amaT zeda). ` III: `raJams esma (_ amaT zeda). ` IV: `Senda aRvimsTobT (_ amaT zeda). ` V: `danTqmuli RelvaTa~ (_ amaT zeda). ` VI: `yrmaTa babilons~ (_ amaT zeda). ` VII: `Seuwuvelman mayualman~ (_ amaT zeda). ` VIII: `mtჳrTvelman gamouTqumelad~ (_ amaT zeda). ras aRniSnavs es zedwerilebi? safiqrebeli xdeboda, rom aq gvaqvs: a) an saleqso sazomebis maCveneblebi; b) an maCveneblebi sagalobelTa musikisa (`galobani~, rogorc cnobilia, igalobeboda); g) an, rac ufro safiqrebeli iyo, aq unda gvqonoda maCvenebeli erTdroulad saleqso sazomisa da musikisa. marTlac, rogorc es kargad cnobilia Zveli lirikis istoriidan, lirikuli poeziis dargebi _ melika da qorika _ ganuyrelad dakavSirebuli iyo musikasTan. yovel lirikul teqsts axlda xolme sagangebo hangi, galoba. amis gamo iyo, rom, kerZod, himnografiul poeziaSi himnebs, _ TviT teqsts, _ `galobani~ erqva. rom es zedwerilebi yovel SemTxvevaSi saleqso sazoms aRniSnavda (dakavSirebiT musikasTan, Tu daukavSireblad), amas gvafiqrebinebda analogiuri magaliTebi Semdgomi epoqis qarTuli poeziidan. mkiTxvelma moigonos analogiuri zedwerilebi saleqso sazomebisa aRorZinebis xanis qarTul poeziaSi, magaliTad, besikTan: `Tejlisis xmazed~, `xma _ gulamoskvniTi~, `xma _ mrisxanebiTi~; anda daviT guramiSvilTan 170
zedwerili _ miTiTebani saleqso sazomebisa _ `axa, wmida kopale~, `patara qalo Tinao~, `eo_meo, qalo, qalTa mzeo~, `ager miRmar axosa~ da sxvani. raki amrigad yvelaferi miuTiTebda imaze, rom himnografiuli teqstebis zemoTaRniSnul zedwerilebSi gvaqvs saleqso sazomebis saxelwodebani, Cven SevudeqiT amoweras aseTi zedwerilebisas, romlebic ki himnografiul teqstebze muSaobis dros gvxvdeboda. bolos zedwerilebis aseT kartoTekaSi ramdenime aseuli saxelwodeba dagvigrovda. es miuTiTebda himnografiuli leqsis sazomTa did simdidreze (rac isedac aSkara iyo TviT moRweuli himnografiuli Zeglebis sazomTa marTlac saocari mravalgvarobisa da mravalsaxeobis mixedviT). himnografiul teqstebze muSaobisas Cven, cxadia, imasac vaqcevdiT yuradRebas, rom iqneb Segvxvedroda am zedwerilebis mimdgomi himnebi, romlebic dawyebuli yofiliyos im sityvebiT, zedwerilebSi rom aris aRniSnuli (e. i. iseTi himnebi, romlebic iwyebodes sityvebiT: `soflisa zRuaÁ aRZrul ars~, `viTarca raÁ sions~ da misTanani). magram himnografiul teqstebze xangrZlivi muSaobis manZilze Cven ver mivageniT verc erTs aseTs teqsts, romelic dawyebuli yofiliyos zedwerilebSi aRniSnuli sityvebiT. mxolod sul bolo dros es Zieba SedegiT dagvirgvinda. himnografiuli poeziis did krebulSi, miqael modrekilis cnobils xelnawerSi, romelic ara erTgzis vaxseneT, TavSi moTavsebulia himnografiuli teqstebis erTi wyeba, romlis saxelwodebaa `Zlispirni~ anu `Zlispirni da RmrTismSobelisani~. es Sesavali nawili am krebulisa Zalze dazianebulad aris moRweuli; araa Senaxuli dasawyisi, amasTan teqsti Zalze xarvezovania, SeiZleba iTqvas dafleTilia Sinaarsoblivad, aklia teqstis sxvadasxva nawilebi, xolo daculi nawilebic araa TanrigiT erTmaneTs miyolebuli (saerTo moculobiT dakargulia, rogorc irkveva rveulebrivi aRricxvidan, teqstis or-mesamedze meti). miqael modrekilis krebulze Cven xangrZlivad vmuSaobdiT, magram swored es Sesavali nawili Cven bolomde Seuswavleli dagvrCa. es gamowveuli iyo imiT, rom, jer erTi, xelnaweris es nawili, rogorc aRvniSneT, Zalze dazianebulia da amitom misi Seswavla bolosaTvis gadavdeviT. amas garda, am nawilis himnografiulma teqstebma pirvelis Tvalis gadavlebiT ar miiqcia Cveni yuradReba, da TiTon xasiaTic am himnografiuli teqstebisa pirveli gacnobisas gaugebari darCa. igi ar iyo arc `galobani~, arc stiqaronTa CemTvis manamde nacnobi saxeoba. amitom iyo, rom am dazianebul teqstebze muSaoba bolosTvis movitoveT, raTa mas, ZiriTadi muSaobis Semdeg, davbrunebodiT. Cven CavatareT muSaoba yvela ZiriTadi himnografiuli teqstebis Sesaswavlad, ramac Zalze didi dro moiTxova, da mxolod am bolo dros mogveca saSualeba davbrunebodiT am ukanasknels Seuswavlelad darCenil teqstebs, romelic moTavsebulia miqael modrekilis krebulis TavSi. da aq Cven sruliad moulodneli aRmoCena mogveloda. miqael modrekilis krebulis am Sesaval nawilze muSaobis dawyebisas Cven jer CavatareT teqnikuri aRweriloba da SevudeqiT teqstebis gacnobas; amoviwereT zogierTi teqstebis dasawyisi; kerZod, amoviwereT erTi `Zlispiri~, romelic iwyeba sityvebiT: `soflisa zRuaÁ aRZrul ars~. am leqsma miiqcia Cveni yuradReba Tavisi Rrma poeturobiT; da Cven maSinve mogvagonda, rom es leqsi `Zlispiri~, iwyeba swored imave sityvebiT, romelic Cven gvxvdeba himnografiuli teqstebis zedwerilebSi da romelic Cven saleqso sazomis maCveneblad migvaCnda. gadavSinjeT danarCeni teqstebi, da aqac aseTive suraTi aRmoCnda; yvela gaSinjuli leqsebi _ Zlispirebi iwyeboda imave sityvebiT, romlebic warmodgenilia himnografiuli teqstebis zedwerilebSi. aSkara iyo, rom Cvens winaSe ZlispirTa krebulis saxiT idva WaSniki, maCvenebeli sagalobelTa saleqso sazomebisa. 171
- Page 120 and 121: keTilad Semmzadebel sulnelTa maT sa
- Page 122 and 123: omelic macxovarTan erTad gaakres jv
- Page 124 and 125: qarTlSi WeSmarit qristianad dabrune
- Page 126 and 127: qarTuli agiografia ioane sabanisZe,
- Page 128 and 129: msoflios `yurea~. amas exmianeba na
- Page 130 and 131: welTaRricxvis win. amas emateba 786
- Page 132 and 133: ul RirsebaTa warmoCenas yovelTvis S
- Page 134 and 135: swavlulni ufroÁs gulisxmier hyuen,
- Page 136 and 137: cxli ese queyanaisaÁ, aramed viTar
- Page 138 and 139: pirispirebas). 2. erovnuli TviTgacn
- Page 140 and 141: tesa da beatriCes pirispir dgoma ma
- Page 142 and 143: Tornike ambobda: `me CemTa codvaTaT
- Page 144 and 145: is gacocxleba, anu imis garkveva, T
- Page 146 and 147: ar unda gvesmodes, rom gaaRrmavao e
- Page 148 and 149: giorgi merCulis `grigol xanZTelis c
- Page 150 and 151: ogoricaa samebis arsi, mwvalebloba
- Page 152 and 153: giorgi merCulis Txzulebis mTavari g
- Page 154 and 155: missa cis-sartyelis saxed, Sueniera
- Page 156 and 157: gasaTavisufleblad SeimarTnen wmida
- Page 158 and 159: `sulier-mxatvrul Rvwas~ (`naTeli mi
- Page 160 and 161: leqsis saxelwodebad Zvel-qarTul mwe
- Page 162 and 163: aSkaraa, klasikuri qarTuli leqsis s
- Page 164 and 165: eziis Zeglebi proziT aris naweri? e
- Page 166 and 167: 3 (antistrofi) 4 (antistrofi) STah
- Page 168 and 169: II kavSiri Zvel-qarTuli himnografiu
- Page 172 and 173: da ara mxolod saleqso sazomebisa; s
- Page 174 and 175: 1 (strofi) 2 (antistrofi) mÃdom me
- Page 176 and 177: da zusti saxelwodeba qarTuli leqsis
- Page 178 and 179: Zala eklesiebSi Tavisufali improviz
- Page 180 and 181: adamianisaTvis gaixsnas ideis Sinaa
- Page 182 and 183: cxadia, naTqvami imas ar niSnavs, r
- Page 184 and 185: intonaciur xmovanebas nawarmoebis t
- Page 186 and 187: daviTis TqmiT, man elinTa mier RmrT
- Page 188 and 189: uria xeTelis colTan _ bersabesTan.
- Page 190 and 191: erTmaneTisagan mkveTrad gansxvavdeb
- Page 192 and 193: SesZlebodaT mSobliuri kulturis sams
- Page 194 and 195: Sesxma da qeba ama Tu im `sulieri g
- Page 196 and 197: usTaveli da misi poema (nawyvetebi)
- Page 198 and 199: sasiyvarulo ambebi cudad moqmedebs
- Page 200 and 201: prozad Targmnili `visramiani~ _ mso
- Page 202 and 203: didebulebisa rcxveniaT. tarieli iZu
- Page 204 and 205: ls, amJamad ki mters - WaSnagirs, r
- Page 206 and 207: teraturuli wyaros damowmeba imisTvi
- Page 208 and 209: mwyobr SenobaSi, romlis mizania, Te
- Page 210 and 211: adamianis arsebobis Zireul sakiTxeb
- Page 212 and 213: koncefciis es Tavisebureba aisaxeba
- Page 214 and 215: nebis, misi simdidris mtkicebaSia,
- Page 216 and 217: 2. `raca vis ra bedma misces, dasje
- Page 218 and 219: 25. `viT moixmaros monaman patronsa
isa, musikaluris kompoziciebiT. am ZeglSi aRnusxulia da sistemaSi moyvanili yvela<br />
saleqso sazomebi, romlebic ki ixmareboda Zvel-qarTul silabur ukveTel leqs-<br />
Si, sagalobelTa `marcvledSi~.<br />
aq saWiroa aRvniSnoT amasTan, rom es Zegli `Zlispirni~ Cven gamovavlineT da mis<br />
Sinaarss gavecaniT ukanasknel xanebSi, rodesac es wigni ukve dawerili iyo da misi<br />
ZiriTadi nawili ukve dabeWdili. (dabeWdili iyo mTlianad wignis pirveli nawili,<br />
beWdvis procesSi iyo damatebani).<br />
isic unda iTqvas amasTan, rom mniSvnelobas am Zeglisas, ZlispirTa krebulisas,<br />
_ romelic saleqso sazomebis krebuli aRmoCnda, _ Cven verc ki gavigebdiT, Tu ki<br />
ukve amoxsnili ar gvqonoda Zvel-qarTuli himnografiis leqsiTi forma, silaburi<br />
ukveTeli leqsis (sagalobelTa `marcvledis~) leqsiTi saxeoba, ar gvqonoda dadgenili<br />
metruli punqtuaciis mniSvneloba.<br />
am Zeglis _ `ZlispirTa~ krebulis gamovlenis sababi Semdegi gaxda.<br />
mas Semdeg, rac davadgineT, rom Zvel-qarTuli himnografiis Zeglebi leqsad aris<br />
naweri, Cvens yuradRebas iqcevda am leqsTa zedwerilebi, rac CvenTvis auxsneli rCeboda.<br />
saqme is aris, rom yovel calke galobas TavSi aqvs darTuli mokle zedwerilebi<br />
aseTi tipisa:<br />
`soflisa zRuaÁ aRZrul ars~ _ amaT zeda~.<br />
`viTarca raÁ sions~ _ amaT zeda~.<br />
`uxilavTa mxilvelman~ _ amaT zeda~.<br />
`zRÂsa mis mewamulisa~ _ amaT zeda~.<br />
zogjer ki (ufro xSirad) aseT zedwerilebs boloSi arc ki emateba es bolodanarTi<br />
_ `amaT zeda~, da galobaTa mokle zedwerilebi aseT saxes atarebs: `soflisa<br />
zRuaÁ aRZrul ars~, `viTarca raÁ sions~ da misTanani.<br />
aviRoT magaliTisaTvis zemoT-dabeWdili `galobani sinanulisani~ daviT aRmaSeneblisa.<br />
es `galobani~, rogorc vnaxeT, rva galobisagan Sesdgeba, romelTagan Tvi-<br />
Teuli galoba calke damoukidebeli stroful-taepobrivi sazomiT aris naweri. da<br />
Cven vxedavT, rom aq yovel galobas, dawerils aseTi gansxvavebuli stroful-taepobrivi<br />
sazomiT, aqvs zemoT-moyvanili tipis zedwerilebi, saxeldobr:<br />
galoba I: `wamis-yofiTa~ (_ amaT zeda).<br />
` II: `RmerTo macxovaro~ (_ amaT zeda).<br />
` III: `raJams esma (_ amaT zeda).<br />
` IV: `Senda aRvimsTobT (_ amaT zeda).<br />
` V: `danTqmuli RelvaTa~ (_ amaT zeda).<br />
` VI: `yrmaTa babilons~ (_ amaT zeda).<br />
` VII: `Seuwuvelman mayualman~ (_ amaT zeda).<br />
` VIII: `mtჳrTvelman gamouTqumelad~ (_ amaT zeda).<br />
ras aRniSnavs es zedwerilebi? safiqrebeli xdeboda, rom aq gvaqvs:<br />
a) an saleqso sazomebis maCveneblebi;<br />
b) an maCveneblebi sagalobelTa musikisa (`galobani~, rogorc cnobilia, igalobeboda);<br />
g) an, rac ufro safiqrebeli iyo, aq unda gvqonoda maCvenebeli erTdroulad saleqso<br />
sazomisa da musikisa. marTlac, rogorc es kargad cnobilia Zveli lirikis<br />
istoriidan, lirikuli poeziis dargebi _ melika da qorika _ ganuyrelad dakavSirebuli<br />
iyo musikasTan. yovel lirikul teqsts axlda xolme sagangebo hangi, galoba.<br />
amis gamo iyo, rom, kerZod, himnografiul poeziaSi himnebs, _ TviT teqsts, _ `galobani~<br />
erqva.<br />
rom es zedwerilebi yovel SemTxvevaSi saleqso sazoms aRniSnavda (dakavSirebiT<br />
musikasTan, Tu daukavSireblad), amas gvafiqrebinebda analogiuri magaliTebi Semdgomi<br />
epoqis qarTuli poeziidan. mkiTxvelma moigonos analogiuri zedwerilebi saleqso<br />
sazomebisa aRorZinebis xanis qarTul poeziaSi, magaliTad, besikTan: `Tejlisis<br />
xmazed~, `xma _ gulamoskvniTi~, `xma _ mrisxanebiTi~; anda daviT guramiSvilTan<br />
170