iii_tomi.pdf
iii_tomi.pdf iii_tomi.pdf
leqsis saxelwodebad Zvel-qarTul mwerlobaSi ixmareboda terminebi: `sityuaÁ~; `wyobili sityuaÁ~; `sityuaÁ marculedi~; `leqsi~; `iambiko~; `Sairi~. poetis saxelwodebad Zvel-qarTul mwerlobaSi gvxvdeba: `sityÂs-moqmedi~; `gamom- Tqumeli~; `gamometyueli~; `simReris-mwerali~; `mgosani~; `meleqse~; `moSaire~. CamoTvlili terminebidan uZvelesia, TavisTavadi qarTulia: saxelwodebani leqsisa _ `sityuaÁ~; `wyobili sityuaÁ~; `sityuaÁ marculedi~. saxelwodebani poetisa _ `sityÂs-moqmedi~; `gamomTqumeli~; `gamometyueli~. XII saukunis dasawyisis poetTan SavTelTan (`abdulmesiani~) leqsi (`wyobili sityua~) aRiniSneba terminiT `sityua~ (ix. strofebi 13, 571, 1011). saxelwodeba `wyobili sityuaÁ~ (formiT `wyobil-sityvaoba~) damowmebulia anton I-Tan. saxelwodeba `sityuaÁ marculedi~ damowmebulia efrem mciresTan (XI sauk.). leqsis uZveles saxelwodebasTan `sityuaÁ~, `wyobil sityuaÁ~, `sityuaÁ marculedi~, dakavSirebulia uZvelesi saxelwodeba poetisa `sityÂs-moqmedi~. saxelwodeba `sityÂs-moqmedi~ damowmebulia Zvel-qarTul mwerlobaSi jer kidev V saukunidan. `mociqulTa saqmis~ XVIII TavSi (28-e muxlSi) berZnuli termini poihthv~ (=poeti) gadmocemulia terminiT `sityÂs-moqmedi~. `mociqulTa saqmis~ Semdgomi xanis XI saukunis redaqciaSi, romelic giorgi mTawmindels ekuTvnis, Cven gvaqvs glosebi, sadac aRsaniSnavad cnebisa poeti _ ixmareba egeve termini `sityÂs-moqmedi~ da amis paralelad `gamomTqumeli~. berZen poetebs homirossa da arate kilikiels am glosebSi `sityÂs-moqmedi~ da `gamomTqumeli~ ewodeba. efrem mciresTan poeti aRiniSneba saxelwodebiT `gamometyueli~. paralelad uZvelesi xanis saxelwodebasTan `sityvis-moqmedi~, cneba poetis aRsaniSnavad arqaul termins warmoadgens agreTve saxelwodeba `simReris-mwerali~. isic V saukunidan aris damowmebuli. es saxelwodeba `simReris-mwerali~ imasTan aris dakavSirebuli, rom uZveles xanaSi leqsi imRereboda xolme, leqsi igive simRera iyo. pavles epistoleTa Zvel-qarTul versiaSi, romelic V saukunidan momdinareobs, Sesaval werilSi `aRwerili saRmrToTa wamebaTaÁ~, Zvel-berZen poets (komediogr-afs) menandres ewodeba `simReris-mwerali~ anu `simReraT-mwerali~. garda sakuTriv qarTul saxelwodebaTa cneba poetis aRsaniSnavad (`sityÂs-moqmedi~, `simReris-mwerali~, `gamomTqumeli~ da `gamometyueli~) _ Zvel-qarTul mwerlobaSi adridanve damkvidrebula aRmosavluridan (iranulidan) momdinare termini `mgosani~. `mgosani~ Zvel-qarTulad niSnavda aSuRs, poet-momRerals (Sead. `simReris-mwerali~). mgosani rogorc sakuTar leqsTa, ise sxvaTa leqsebis momRerali iyo. VIII saukunis qarTveli avtori leonti mroveli moixsenebs Zvel-qarTvel mgosnebs. sityva `leqsi~ qarTulSi Semosulia berZnulidan. es sityva uZvelesi droidanve SeuTvisebia qarTul enas, igi adridanve Rrmad gaxalxurebula da damkvidrebula qarTuli enis ZiriTad leqsikur fondSi. berZnul termins `leqsi~ (levxi~) aqvs zo-gadi mniSvneloba: sityva. Zvel-qarTulSi am termins ornairi mniSvneloba mieca: a) sityva; b) wyobili sityva. Semdeg Zvel-qarTulSi Sinaarsi am terminisa viwrovdeba; pirveli mniSvneloba (martivad `sityva~) xmarebidan gamodis da termini `leqsi~ sabolood damkvidrda aRsaniSnavad cnebisa `wyobili sityva~. aq uaRresad mniSvnelovania da xazgasasmelia is garemoeba, rom termini `leqsi~ berZnulSi aRniSnavda zogadad cnebas `sityva~ da mas ar hqonda berZnulSi damkvidrebuli mniSvneloba viwro specialuri terminisa `wyobili sityva~. amdenad termini `leqsi~, rogorc specifikuri termini aRsaniSnavad cnebisa `wyobili sityva~, qarTuli warmoSobisaa, qarTuli terminia. termins `leqsi~ es meoradi mniSvneloba `wyobili sityvisa~ Zvel-qarTulSi, Cans, adreul xanaSi miuRia, da, rogorc aRvniSneT, es termini Zveli droidanve Rrmad ga- 160
xalxurebuli Cans. am termins `leqsi~ ganudevnia xalxurSi Zvel-qarTuli termini _ `sityuaÁ~, `wyobili sityuaÁ~ da `marculedi sityuaÁ~. terminebi `leqsi~, `meleqse~ kanonizebas Rebulobs Zvel-qarTul poeziaSi. rusTavelTan termini `leqsi~ ixmareba mxolod am erTad-erTi mniSvnelobiT `wyobili sityva~. Zvel-qarTulSi aRsaniSnavad cnebisa `leqsi~ (`wyobili sityva~) Cven gvxvdeba agreTve termini `iambiko~. termini berZnulidan momdinareobs. es termini Zvel-qarTul mwerlobaSi ornairi mniSvnelobiT ixmareboda: a) 12-marcvledi leqsi (es aris ZiriTadi mniSvneloba terminisa); b) zogadad leqsi. termini `iambiko~, zogadi mniSvnelobiT `leqsi~, damowmebulia efrem mciresTan (XI sauk.) da ioane filosofosTan (XI-XII sauk.). termini `iambiko~, zogadi mniSvnelobiT `leqsi~, mwignobruli warmoSobisaa da mas farTe gavrceleba ar miuRia. Zvel-qarTul mwerlobaSi, SedarebiT gvian xanaSi, VII-XI saukuneebSi, gavrcelebas Rebulobs arabulidan momdinare terminebi: Sairi (Sahiri) da moSaire (moSahire). es terminebi damowmebulia XI-XII saukunis avtorebTan _ arseni iyalToelTan (xronoRrafi giorgi amartolisa, gv. 225 `menandros moSahire~), visramianSi, vefxistyaosanSi. dasasrul dagvrCenia aRvniSnoT, rom Zvel-qarTuli poeziis specifikur Janrs, _ himnebs, Zvel-qarTulad ewodeboda: `sagalobelni~, `galobani~, `dasdebelni~. poet-himnografs ewodeba `mgalobeli~ (SeadareT zemoT `simReris-mwerali~). Zveli qarTuli leqsTawyobis sami saxeoba Zveli qarTuli mwerlobis istoriis manZilze, V saukunidan mokidebuli vidre XVIII saukunemde, qarTul mwerlobaSi miRebuli yofila sami saxeoba qarTuli leqsisa, romlebic Tavisi wyobiT, metrul-ritmuli struqturiT, arsebiTad gansxvavdebian erTi-meorisagan. esenia: 1. silaburi muxledovani leqsi anu Zvel-qarTuli klasikuri leqsi. am leqsis uZvelesi Cven dromde moRweuli nimuSebi damowmebulia V-VIII saukuneebidan. misi umaRlesi srulyofili saxe Cven gvaqvs SoTa rusTavelis ukvdav poemaSi _ `vefxis-tyaosani~. Tavis struqturas igi ucvlelad inarCunebs XVIII saukunemde (daviT guramiSvili, besiki) da gadmodis XIX saukuneSi. 2. silaburi ukveTeli leqsi anu Zvel-qarTuli Tavisufali leqsi _ sagalobel- Ta `marcvledi~. igi miRebuli iyo Zvel-qarTul himnografiul poeziaSi V-XVIII saukuneebisa. garda himnografiuli poeziisa, es meore saxeoba Zvel-qarTuli leqsisa, _ silaburi ukveTeli leqsi, _ gvxvdeba agreTve Zveli qarTuli mwerlobis sxva JanrebSiac (hagiografiuli poema `abukuraÁ~ IX saukunisa). 3. `wyobili sityua ricxuedi~ (anu mokle aRniSvniT: `wyobili sityua~), Zvel-qar- Tuli Tavisufali umarcvledo leqsi, Sinaarsobliv-taepobrivi ritmikiT. am Taviseburi leqsis ritmikas hqmnis ara `marcvledoba~ taepebisa, aramed `ricxuedoba~ Sinaarsoblivad Sekruli taepebisa (saxeTa paralelizmis farTod gamoyenebiT). es mesame saxis leqsi upiratesad gvxvdeba Cveni welTaRricxvis pirveli aTaseulis qarTuli mwerlobis ZeglebSi (bibliis Zvel-qarTuli versiis galobani, kerZod, sagalobelni fsalmunTa wignisa; Zvel-qarTuli folkloruli warmoSobis teqstebi leonti mrovelis wignSi `cxoreba qarTvelTa~; grigol xanZTelis `qebaÁ klarjeTisa udabno- TaÁ~; `qebaÁ qarTulisa enisaÁ~ da sxvani). Zveli qarTuli klasikuri leqsis metruli struqtura Zveli qarTuli klasikuri leqsis gamo upirveles yovlisa saWiroa aRiniSnos misi organuli kavSiri qarTul xalxur poeziasTan. Zvel qarTul klasikur leqsSi Cven gvaqvs igive wyoba, igive metruli struqtura, rac qarTuli enis (da saerTod yvela qarTveluri enakavebisa da dialeqtebis) xalxur leqsSi. 161
- Page 110 and 111: ogorc varaudoben, Txzuleba dawerili
- Page 112 and 113: ogorc aRniSnaven, ioane sabaniZis T
- Page 114 and 115: gulisa Tquenisani maspinZel eqmeniT
- Page 116 and 117: qarTvelebs siyvaruliT `haboTi~ Seuc
- Page 118 and 119: TavSi sabanisZe eklesiaSi Semokrebi
- Page 120 and 121: keTilad Semmzadebel sulnelTa maT sa
- Page 122 and 123: omelic macxovarTan erTad gaakres jv
- Page 124 and 125: qarTlSi WeSmarit qristianad dabrune
- Page 126 and 127: qarTuli agiografia ioane sabanisZe,
- Page 128 and 129: msoflios `yurea~. amas exmianeba na
- Page 130 and 131: welTaRricxvis win. amas emateba 786
- Page 132 and 133: ul RirsebaTa warmoCenas yovelTvis S
- Page 134 and 135: swavlulni ufroÁs gulisxmier hyuen,
- Page 136 and 137: cxli ese queyanaisaÁ, aramed viTar
- Page 138 and 139: pirispirebas). 2. erovnuli TviTgacn
- Page 140 and 141: tesa da beatriCes pirispir dgoma ma
- Page 142 and 143: Tornike ambobda: `me CemTa codvaTaT
- Page 144 and 145: is gacocxleba, anu imis garkveva, T
- Page 146 and 147: ar unda gvesmodes, rom gaaRrmavao e
- Page 148 and 149: giorgi merCulis `grigol xanZTelis c
- Page 150 and 151: ogoricaa samebis arsi, mwvalebloba
- Page 152 and 153: giorgi merCulis Txzulebis mTavari g
- Page 154 and 155: missa cis-sartyelis saxed, Sueniera
- Page 156 and 157: gasaTavisufleblad SeimarTnen wmida
- Page 158 and 159: `sulier-mxatvrul Rvwas~ (`naTeli mi
- Page 162 and 163: aSkaraa, klasikuri qarTuli leqsis s
- Page 164 and 165: eziis Zeglebi proziT aris naweri? e
- Page 166 and 167: 3 (antistrofi) 4 (antistrofi) STah
- Page 168 and 169: II kavSiri Zvel-qarTuli himnografiu
- Page 170 and 171: isa, musikaluris kompoziciebiT. am
- Page 172 and 173: da ara mxolod saleqso sazomebisa; s
- Page 174 and 175: 1 (strofi) 2 (antistrofi) mÃdom me
- Page 176 and 177: da zusti saxelwodeba qarTuli leqsis
- Page 178 and 179: Zala eklesiebSi Tavisufali improviz
- Page 180 and 181: adamianisaTvis gaixsnas ideis Sinaa
- Page 182 and 183: cxadia, naTqvami imas ar niSnavs, r
- Page 184 and 185: intonaciur xmovanebas nawarmoebis t
- Page 186 and 187: daviTis TqmiT, man elinTa mier RmrT
- Page 188 and 189: uria xeTelis colTan _ bersabesTan.
- Page 190 and 191: erTmaneTisagan mkveTrad gansxvavdeb
- Page 192 and 193: SesZlebodaT mSobliuri kulturis sams
- Page 194 and 195: Sesxma da qeba ama Tu im `sulieri g
- Page 196 and 197: usTaveli da misi poema (nawyvetebi)
- Page 198 and 199: sasiyvarulo ambebi cudad moqmedebs
- Page 200 and 201: prozad Targmnili `visramiani~ _ mso
- Page 202 and 203: didebulebisa rcxveniaT. tarieli iZu
- Page 204 and 205: ls, amJamad ki mters - WaSnagirs, r
- Page 206 and 207: teraturuli wyaros damowmeba imisTvi
- Page 208 and 209: mwyobr SenobaSi, romlis mizania, Te
leqsis saxelwodebad Zvel-qarTul mwerlobaSi ixmareboda terminebi: `sityuaÁ~;<br />
`wyobili sityuaÁ~; `sityuaÁ marculedi~; `leqsi~; `iambiko~; `Sairi~.<br />
poetis saxelwodebad Zvel-qarTul mwerlobaSi gvxvdeba: `sityÂs-moqmedi~; `gamom-<br />
Tqumeli~; `gamometyueli~; `simReris-mwerali~; `mgosani~; `meleqse~; `moSaire~.<br />
CamoTvlili terminebidan uZvelesia, TavisTavadi qarTulia:<br />
saxelwodebani leqsisa _ `sityuaÁ~; `wyobili sityuaÁ~; `sityuaÁ marculedi~.<br />
saxelwodebani poetisa _ `sityÂs-moqmedi~; `gamomTqumeli~; `gamometyueli~.<br />
XII saukunis dasawyisis poetTan SavTelTan (`abdulmesiani~) leqsi (`wyobili sityua~)<br />
aRiniSneba terminiT `sityua~ (ix. strofebi 13, 571, 1011).<br />
saxelwodeba `wyobili sityuaÁ~ (formiT `wyobil-sityvaoba~) damowmebulia anton<br />
I-Tan.<br />
saxelwodeba `sityuaÁ marculedi~ damowmebulia efrem mciresTan (XI sauk.).<br />
leqsis uZveles saxelwodebasTan `sityuaÁ~, `wyobil sityuaÁ~, `sityuaÁ marculedi~,<br />
dakavSirebulia uZvelesi saxelwodeba poetisa `sityÂs-moqmedi~.<br />
saxelwodeba `sityÂs-moqmedi~ damowmebulia Zvel-qarTul mwerlobaSi jer kidev<br />
V saukunidan.<br />
`mociqulTa saqmis~ XVIII TavSi (28-e muxlSi) berZnuli termini poihthv~ (=poeti)<br />
gadmocemulia terminiT `sityÂs-moqmedi~.<br />
`mociqulTa saqmis~ Semdgomi xanis XI saukunis redaqciaSi, romelic giorgi mTawmindels<br />
ekuTvnis, Cven gvaqvs glosebi, sadac aRsaniSnavad cnebisa poeti _ ixmareba<br />
egeve termini `sityÂs-moqmedi~ da amis paralelad `gamomTqumeli~. berZen poetebs homirossa<br />
da arate kilikiels am glosebSi `sityÂs-moqmedi~ da `gamomTqumeli~ ewodeba.<br />
efrem mciresTan poeti aRiniSneba saxelwodebiT `gamometyueli~.<br />
paralelad uZvelesi xanis saxelwodebasTan `sityvis-moqmedi~, cneba poetis aRsaniSnavad<br />
arqaul termins warmoadgens agreTve saxelwodeba `simReris-mwerali~. isic<br />
V saukunidan aris damowmebuli. es saxelwodeba `simReris-mwerali~ imasTan aris dakavSirebuli,<br />
rom uZveles xanaSi leqsi imRereboda xolme, leqsi igive simRera iyo.<br />
pavles epistoleTa Zvel-qarTul versiaSi, romelic V saukunidan momdinareobs,<br />
Sesaval werilSi `aRwerili saRmrToTa wamebaTaÁ~, Zvel-berZen poets (komediogr-afs)<br />
menandres ewodeba `simReris-mwerali~ anu `simReraT-mwerali~.<br />
garda sakuTriv qarTul saxelwodebaTa cneba poetis aRsaniSnavad (`sityÂs-moqmedi~,<br />
`simReris-mwerali~, `gamomTqumeli~ da `gamometyueli~) _ Zvel-qarTul mwerlobaSi<br />
adridanve damkvidrebula aRmosavluridan (iranulidan) momdinare termini `mgosani~.<br />
`mgosani~ Zvel-qarTulad niSnavda aSuRs, poet-momRerals (Sead. `simReris-mwerali~).<br />
mgosani rogorc sakuTar leqsTa, ise sxvaTa leqsebis momRerali iyo.<br />
VIII saukunis qarTveli avtori leonti mroveli moixsenebs Zvel-qarTvel mgosnebs.<br />
sityva `leqsi~ qarTulSi Semosulia berZnulidan. es sityva uZvelesi droidanve<br />
SeuTvisebia qarTul enas, igi adridanve Rrmad gaxalxurebula da damkvidrebula qarTuli<br />
enis ZiriTad leqsikur fondSi. berZnul termins `leqsi~ (levxi~) aqvs zo-gadi<br />
mniSvneloba: sityva. Zvel-qarTulSi am termins ornairi mniSvneloba mieca: a)<br />
sityva; b) wyobili sityva.<br />
Semdeg Zvel-qarTulSi Sinaarsi am terminisa viwrovdeba; pirveli mniSvneloba<br />
(martivad `sityva~) xmarebidan gamodis da termini `leqsi~ sabolood damkvidrda aRsaniSnavad<br />
cnebisa `wyobili sityva~.<br />
aq uaRresad mniSvnelovania da xazgasasmelia is garemoeba, rom termini `leqsi~<br />
berZnulSi aRniSnavda zogadad cnebas `sityva~ da mas ar hqonda berZnulSi damkvidrebuli<br />
mniSvneloba viwro specialuri terminisa `wyobili sityva~.<br />
amdenad termini `leqsi~, rogorc specifikuri termini aRsaniSnavad cnebisa `wyobili<br />
sityva~, qarTuli warmoSobisaa, qarTuli terminia.<br />
termins `leqsi~ es meoradi mniSvneloba `wyobili sityvisa~ Zvel-qarTulSi, Cans,<br />
adreul xanaSi miuRia, da, rogorc aRvniSneT, es termini Zveli droidanve Rrmad ga-<br />
160