Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Zveli qarTuli poeziis saleqso formebi<br />
159<br />
pavle ingoroyva<br />
SeiZleba iTqvas, rom dRemde Zveli qarTuli leqsis, Zveli qarTuli wyobili-sityvis<br />
istoria burusiT iyo moculi.<br />
arc ise bevri xania mas Semdeg, rac fiqrobdnen, rom uZvelesi nimuSebi qarTuli<br />
leqsisa Cven gvaqvs meTormete saukunidan.<br />
rodesac n. marma 1902 wels moipova mokle 13-striqoniani leqsi filipesi, romelic<br />
X saukunes ekuTvnis, es iTvleboda udides aRmoCenad da qarTuli wyobili-sityvis<br />
istoriis qronologiuri farglebis did gafarToebad.<br />
xolo amJamad, SeiZleba iTqvas, naTeli efineba qarTuli leqsis, qarTuli wyobili-sityvis<br />
istorias. irkveva, rom qarTul leqss uZvelesi saTaveebi aqvs.<br />
ukve SeiZleba gadaWriT iTqvas, gamovlinebuli masalebis safuZvelze, rom qarTul<br />
leqss, yovel SemTxvevaSi, iseTive xangrZlivi istoria aqvs, rogorc qarTul prozas.<br />
da es, rasakvirvelia, asec iyo mosalodneli (movigonoT Zveli berZnuli literaturis<br />
magaliTi, sadac leqsi ufro adre damkvidrda mwerlobaSi, vidre prozis<br />
literaturuli formebi gamomuSavdeboda).<br />
amJamad Cven gvaqvs saSualeba aRvadginoT qarTuli leqsis, qarTuli wyobili-sityvis<br />
istoria V saukunidan mokidebuli (ufro metic: folkloruli saxis leqsiTi<br />
teqstebi, Setanili qarTul matianeebSi, V saukuneze adrindelia).<br />
irkveva amasTan, rom qarTuli leqsi, qarTuli wyobili-sityva, qarTuli mwerlobis<br />
am uZveles periodSi uaRresad mdidari da mravalsaxovani yofila.<br />
xolo yvelaze mniSvnelovania is faqti, rom Zvel-qarTul literaturaSi arsebula<br />
ara erTi saxis leqsTwyoba, rogorc amas dRemde fiqrobdnen, aramed sami saxis<br />
leqsTwyoba, romlebic Tavisi wyobiT, metrul-ritmuli struqturiT, sxvadasxva sistemebs<br />
warmogvidgenen.<br />
es sami saxeoba qarTuli leqsisa, romelic miRebuli yofila Zvel-qarTul literaturaSi,<br />
Semdegnia:<br />
1. silaburi muxledovani leqsi (Zvel-qarTuli klasikuri leqsi);<br />
2. silaburi ukveTeli leqsi (Zvel-qarTuli sagalobelTa `marcvledi~);<br />
3. `wyobili sityua ricxuedi~ (anu mokle aRniSvniT `wyobili sityua~), Zvel-qar-<br />
Tuli Tavisufali umarcvledo leqsi, Sinaarsobliv-taepobrivi ritmikiT (am ukanasknels<br />
mesame saxeobas paraleli aqvs Zvel aRmosavlur leqsTwyobebSi).<br />
Cven gvaqvs saSualeba gaviTvaliswinoT istoria Zveli qarTuli leqsis samive saxeobisa.<br />
aRvniSnavT amasTan, rom aRmoCenilia saleqso sazomebis krebuli IX-X saukuneTa<br />
(`Zlispirni~, Zvel-qarTuli WaSniki), sadac warmodgenilia da sistemaSia moyvanili<br />
yvela sazomebi, romelic miRebuli iyo meore saxis leqsTwyobaSi, _ sagalobelTa<br />
`marcvledi~.<br />
aseTia suraTi, rac Cven winaSe iSleba axlad gamovlenili saliteraturo wyaroebis<br />
safuZvelze, Zveli da axali masalebis axleburad ganxilvis Suqze.<br />
Cven vxedavT da vrwmundebiT, rom Zveli qarTuli literatura aris maRali rangis<br />
literatura, romelic, amave xanis berZnul-bizantiur literaturasTan erTad,<br />
dgas saSualo saukuneebis evropuli msoflios literaturaTa pirvel rigSi.<br />
gasagebia yovelive amis Semdeg, rom qarTuli literaturis ganviTareba saSualo<br />
saukuneebSi dagvirgvinda iseTi diadi, msoflio mniSvnelobis literaturuli movleniT,<br />
rogoric aris SoTa rusTavelis `vefxis-tyaosani~.<br />
Zvel-qarTuli saleqso terminologia<br />
vidre SevudgebodeT Zvel-qarTuli poeziis saleqso formebis ganxilvas, Cven aq<br />
winaswar SevCerdebiT Zvel-qarTul saleqso terminologiaze.