saqarTvelo da regionaluri an umciresobaTa ... - ECMI Caucasus

saqarTvelo da regionaluri an umciresobaTa ... - ECMI Caucasus saqarTvelo da regionaluri an umciresobaTa ... - ECMI Caucasus

ecmicaucasus.org
from ecmicaucasus.org More from this publisher
03.06.2013 Views

saqarTvelo da regionaluri an umciresobaTa enebis evropuli qartia jonatan uiTli ECMI-is samuSao moxseneba # 42 ivnisi, 2009 w. umciresobaTa sakiTxebis evropuli centri (ECMI) ECMI saTavo ofisi: Sifbriuke 12 (kompagnietor) D-24939 flensburgi, germania tel: +49-(0) 461-14 14 9-0 faqsi +49-(0) 461-14 14 9-19 vebgverdi: http://www.ecmi.de

<strong>saqarTvelo</strong> <strong>da</strong> <strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong><br />

enebis evropuli qartia<br />

jonat<strong>an</strong> uiTli<br />

<strong>ECMI</strong>-is samuSao moxseneba # 42<br />

ivnisi, 2009 w.<br />

<strong>umciresobaTa</strong> sakiTxebis evropuli centri (<strong>ECMI</strong>)<br />

<strong>ECMI</strong> saTavo ofisi: Sifbriuke 12 (kompagnietor) D-24939 flensburgi, germ<strong>an</strong>ia<br />

tel: +49-(0) 461-14 14 9-0 faqsi +49-(0) 461-14 14 9-19 vebgverdi: http://www.ecmi.de


<strong>ECMI</strong>-is samuSao moxseneba # 42<br />

<strong>umciresobaTa</strong> sakiTxebis evropuli centri (<strong>ECMI</strong>)<br />

saavtoro uflebebi 2009 wlisTvis ekuTvnis <strong>umciresobaTa</strong> sakiTxbis<br />

evropul centrs (<strong>ECMI</strong>)<br />

gamoqveynebulia 2009 wlis ivnisSi <strong>umciresobaTa</strong> sakiTxebis evropuli<br />

centris mier (<strong>ECMI</strong>)<br />

ISSN: 1435-9812<br />

2


sarCevi<br />

I. Sesavali..........................................................................................................................................................4<br />

II. <strong>saqarTvelo</strong>Si enobrivi mravalferovnebis SenarCuneba......................8<br />

1. nawilis II-is gamoyenebis moculoba....................................................................................8<br />

2. <strong>da</strong>cvis saWiroeba....................................................................................................................................18<br />

3. <strong>da</strong>cva <strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebis evropuli qartiis<br />

nawili II-is Sesabamisad...................................................................................................................20<br />

III. enobrivi uflebebi <strong>da</strong> samoqalaqo integracia..........................................24<br />

1. g<strong>an</strong>aTleba.......................................................................................................................................................30<br />

2. marTlmsajulebis sistema.................................................................................................................33<br />

3. saxelmwifo xelisuflebis org<strong>an</strong>oebi............................................................................35<br />

4. mediis saSualebebi..............................................................................................................................38<br />

5. kultura..........................................................................................................................................................41<br />

6. ekonomikuri saqmi<strong>an</strong>obebi...............................................................................................................43<br />

7. sazRvarTSorisi gacvla................................................................................................................44<br />

8. nawili III-is gamoyenebis Sejameba.......................................................................................44<br />

IV. <strong>da</strong>skvna.........................................................................................................................................................45<br />

<strong>da</strong>narTi 1:<br />

<strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebis evropuli qartia..................................47<br />

3


I. Sesavali<br />

<strong>saqarTvelo</strong> mravalenov<strong>an</strong> <strong>da</strong> mravaleTnikur sazogadoebas<br />

warmoadgens. mraval <strong>umciresobaTa</strong> enaze saubroben <strong>saqarTvelo</strong>Si, maT<br />

Sorisa: afxazuri, osuri, azerbaij<strong>an</strong>uli, somxuri, rusuli, ukrainuli,<br />

kurm<strong>an</strong>ji (qurTuli), CeCnuri (qisturi), otom<strong>an</strong>uri Turquli, pontiuri<br />

berZnuli, siriuli, avaruli, wova-TuSuri <strong>da</strong> udinuri. amis gar<strong>da</strong>,<br />

qarTuli mosaxleobis umetesoba saubrobs oTx g<strong>an</strong>sxvavebul enaze –<br />

qarTuli, megruli, sv<strong>an</strong>uri <strong>da</strong> lazuri – Tumca isini ZiriTa<strong>da</strong>d<br />

adgilobriv enebs warmoadgenen <strong>da</strong> ar gamoiyeneba weriTi formiT.<br />

<strong>saqarTvelo</strong>s konstituciis me-8 muxlis T<strong>an</strong>axmad, oficialuri saxelmwifo<br />

ena aris qarTuli, afxazeTSi aseve afxazuri. <strong>umciresobaTa</strong> enebis umetesi<br />

nawili gamoiyeneba mxolod qveynis calkeul regionebSi.<br />

1999 wlis aprilSi, evropis sabWoSi gawevri<strong>an</strong>ebisas, <strong>saqarTvelo</strong>m<br />

valdebuleba aiRo, xeli moewera <strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebis<br />

evropul qartiaze <strong>da</strong> misi ratificireba moexdina gawevri<strong>an</strong>ebi<strong>da</strong>n erTi<br />

wlis g<strong>an</strong>mavlobaSi. Tumca evropis saWoSi gawevri<strong>an</strong>ebi<strong>da</strong>n aTi wlis Semdeg,<br />

<strong>saqarTvelo</strong>s arc qartiaze mouweria xeli <strong>da</strong> arc misi ratificireba<br />

mouxdenia.<br />

am sakiTxis <strong>da</strong>yovnebis ramodenime mizezi arsebobs. erT-erTi maTg<strong>an</strong>i<br />

aris is, rom prezident eduard SevardnaZis mmarTvelobis bolo periodSi,<br />

romelic sabolood 2003 wlis noemberSi vardebis revoluciiT <strong>da</strong>mTavr<strong>da</strong>,<br />

<strong>saqarTvelo</strong> nel-nela kargav<strong>da</strong> stimuls, ufro sruli integracia moexdina<br />

evropul struqturebT<strong>an</strong>. <strong>saqarTvelo</strong>s gawevri<strong>an</strong>ebas evropis sabWoSi 1999<br />

wels xelmZRv<strong>an</strong>elob<strong>da</strong> <strong>saqarTvelo</strong>s parlamentis Tavmjdomare zurab<br />

Jv<strong>an</strong>ia, romelic evropul struqturebT<strong>an</strong> integraciis mxar<strong>da</strong>mWeri iyo.<br />

Tumca 2001 wlis bolosaTvis, Jv<strong>an</strong>ia <strong>da</strong> misi momxreebi warmoadgendnen<br />

opozicias <strong>da</strong> eduard SevardnaZis ukiduresad izolirebuli<br />

mTavrobisaTvis evropis sabWoSi srulyofili monawileoba ar iyo<br />

prioriteti. vardebis revoluciis Semdeg, pro-evropuli politikuri<br />

4


orientacia aRdgenil iqna <strong>da</strong> 2005 wlis bolos parlamentma erovnul<br />

<strong>umciresobaTa</strong> <strong>da</strong>cvis CarCo-konvenciis ratificireba moaxdina. am<br />

mniSvnelov<strong>an</strong>i nabijis miuxe<strong>da</strong>vad, <strong>saqarTvelo</strong>s mTavroba ar gamoxatavs<br />

mondomebas moaxdinos enebis qartiis ratifikacia.<br />

Seyovnebis erT-erTi mizezi aris qarTulenov<strong>an</strong>i mosaxleobis<br />

umravlesobaSi gavrcelebuli sazogadoebrivi azri, romelsac mxars uWers<br />

parlamentarebis <strong>da</strong> saxelmwifo moxeleebis didi nawili. ena Zali<strong>an</strong><br />

politizirebuli sakiTxia <strong>da</strong> qarTul enas miniWebuli aqvs TiTqmis wmin<strong>da</strong><br />

statusi, rogorc qarTuli eris arsebobis wyaros. enis centralurma<br />

poziciam eTno-nacionalur politikur SexedulebaSi apogeas miaRwia 1980-<br />

i<strong>an</strong>i wlebis bolos <strong>da</strong> 1990-i<strong>an</strong>i wlebis <strong>da</strong>sawyisSi <strong>saqarTvelo</strong>s<br />

<strong>da</strong>moukideblobisTvis brZolis periodSi, Tumca igi dResac aqtualuria.<br />

amavdroulad, <strong>saqarTvelo</strong>Si <strong>umciresobaTa</strong> enebis gamoyeneba g<strong>an</strong>isazRvreba<br />

qarTuli umravlesobis mier rogorc Secdoma, romelic saWiroebs<br />

Sesworebas. amas agreTve emateba is azri, rom erovnuli umciresobebi<br />

warmoadgenen Tavisebur “mesame kolonas”, romelTa erTguleba<br />

saxelmwifos mimarT arasdros ar aris gar<strong>an</strong>tirebuli. <strong>saqarTvelo</strong>s<br />

mosaxleobis umravlesobisTvis filosofiur gamowvevas warmoadgens imis<br />

gaTviTcnobiereba, rom <strong>umciresobaTa</strong> enebi warmoadgenen qveynisTvis<br />

kulturuli simdidris wyaros.<br />

Tumca, es ideologiuri midgoma ar aris erTaderTi mizezi imisa, rom<br />

<strong>saqarTvelo</strong>m dRemde ar moawera xeli enebis qartias. agreTve arsebobs<br />

sakmaod praqtikuli sakiTxi, SeiZleba Tu ara, erTi mxriv, integraciis<br />

miznebis <strong>da</strong>, meore mxriv, <strong>umciresobaTa</strong> enebis waxalisebis, SeT<strong>an</strong>xmeba.<br />

erTi<strong>an</strong>i sazogadoebis, <strong>an</strong>u demosis, romelic efuZneba cnebas “Cven, eri”,<br />

Seqmnis sakiTxSi <strong>saqarTvelo</strong>s ZiriTad problemas warmoadgens erTi<strong>an</strong>i enis<br />

ararseboba, romelzec mTeli eri isaubrebs. es sakiTxi<br />

problematuriaATiTqmis yvela yofili sabWoTa kavSiris respublikisaTvis.<br />

<strong>saqarTvelo</strong>Si es problema g<strong>an</strong>sakuTrebuli simwvaviT <strong>da</strong>dga 1990-i<strong>an</strong> <strong>da</strong><br />

5


adreul 2000-i<strong>an</strong> wlebSi saxelmwifos sisustis gamo, rasac <strong>da</strong>emata<br />

geografiulad izolirebuli araqarTulenov<strong>an</strong>i mosaxleobis qveynis<br />

samoqalaqo cxovrebaSi integraciis warumatebeli mcdelobebi. 2002 wlis<br />

mosaxlebis saerTo aRweriTi monacemebis T<strong>an</strong>axmad, <strong>saqarTvelo</strong>s erovnuli<br />

umciresobebis mxolod 31%-i Tavisuflad flobs qarTul enas; 1979 wels<br />

es maCvenebeli 19,5% Seadgen<strong>da</strong> 1 . procentuli zr<strong>da</strong> Zali<strong>an</strong> <strong>da</strong>balia,<br />

g<strong>an</strong>sakuTrebiT, Tu gaviTvaliswinebT, rom erovnuli umciresobebis mravalma<br />

warmomadgenelma <strong>da</strong>tova qvey<strong>an</strong>a <strong>da</strong>moukideblobis miRebis Semdeg <strong>da</strong><br />

logikuria <strong>da</strong>vaskvnaT, rom isini vinc cu<strong>da</strong>d flobdnen <strong>an</strong> saerTod ar<br />

flob<strong>da</strong> qarTul enas, eqnebo<strong>da</strong>T wasvlis yvelaze didi mizezi. amitom,<br />

SesaZlebelia, rom es <strong>da</strong>bali zr<strong>da</strong>c ki (19,5%-<strong>da</strong>n 31%-mde) aris ufro<br />

imigraciis Sedegi, vidre saxelmwifo enis gaumjobesebuli codnis<br />

maCvenebeli. Tu mxedvelobaSi miviRebT, rom TiTqmis yvela beWdviTi masala<br />

<strong>da</strong> saxelmwifo dokumenti qveyndeba qarTul enaze, bevr TemSi, sa<strong>da</strong>c<br />

umciresobebis enebze molaparake mosaxleobaa koncentrirebuli, romlebic<br />

cu<strong>da</strong>d flobs <strong>an</strong> saerTod ar flobs qarTul enas, imyofebi<strong>an</strong> informaciul<br />

vakuumSi <strong>da</strong> mciredi warmodgena aqvT qvey<strong>an</strong>aSi mimdinare movlenebze. es<br />

g<strong>an</strong>sakuTrebiT miesa<strong>da</strong>geba qvemo qarTlsa <strong>da</strong> samcxe-javaxeTSi mcxovreb<br />

azerbaij<strong>an</strong>ul <strong>da</strong> somxur Temebs, sa<strong>da</strong>c <strong>umciresobaTa</strong> enebze molaparake<br />

sazogadoebasTvis <strong>da</strong>maxasiaTiabeli iyo sakuTari Tavis azerbaij<strong>an</strong>ul <strong>da</strong><br />

somxur, <strong>da</strong> ara qarTul kulturul sivrcesT<strong>an</strong> mimxrobis tendencia.<br />

samoqalaqo integraciis problemis ga<strong>da</strong>wyveta mdgomareobs<br />

WeSmaritad mravalenov<strong>an</strong>i sazogadoebis g<strong>an</strong>viTarebaSi, sa<strong>da</strong>c instituciur<br />

doneze arsebobs orenovnebis (bilingualizmis) waxalisebis tendencia <strong>da</strong><br />

ar aqvs adgili izolacionizmis <strong>da</strong> sazogado sfero<strong>da</strong>n <strong>umciresobaTa</strong><br />

enebis aRmofxvras. <strong>umciresobaTa</strong> enebze molaparake mosaxleobisTvis<br />

saWiroa motivaciis Seqmna, g<strong>an</strong>sakuTrebiT axalgazr<strong>da</strong> TaobisTvis, raTa<br />

1 wyaroebi: <strong>saqarTvelo</strong>s statistikis saxelmwifo departamenti, <strong>saqarTvelo</strong>s mosaxleobis 2002 wlis<br />

pirveli erovnuli sayovelTao aRweris Sedegebi; <strong>saqarTvelo</strong>s ssr-is centraluri statistikuri<br />

uwyeba, sabWoTa kavSiris mosaxleobis aRweris Sedegebi 1979 wlisTvis <strong>saqarTvelo</strong>s respublikaSi<br />

(Tbilisi, 1980 w.).<br />

6


maT survili hqondeT iswavlon qarTuli ena <strong>da</strong> am gziT integrireba<br />

moaxdinon qveynis socialur, ekonomikur <strong>da</strong> politikur cxovrebaSi.<br />

amavdroulad, saWiroa <strong>umciresobaTa</strong> enebze molaparake mosaxleobis<br />

<strong>da</strong>rwmuneba, rom saxelmwifo namdvilad afasebs maT enebs <strong>da</strong> kulturas <strong>da</strong><br />

ar aqvs “faruli gegma”, moaxdinos maTi asimilacia.<br />

MTumca, erTis mxriv, qarTuli sazogadoeba xasiaTdeba samoqalaqo<br />

integraciis sferoSi gamocdilebis ar qoniT <strong>da</strong> didi enobrivi Temebis<br />

metnaklebad g<strong>an</strong>calkevebuli g<strong>an</strong>viTarebiT – rogoricaa qarTvelebi,<br />

azerbaij<strong>an</strong>elebi qvemo qarTlSi <strong>da</strong> somxebi samcxe-javaxeTSi, ufro patara<br />

enobriv jgufebs naklebi saSualeba hqon<strong>da</strong>T sakuTari kulturuli<br />

TviTmyofadobis Ses<strong>an</strong>arCuneblad <strong>da</strong> SeiZleba asimilacia maT xelsayrel<br />

piroba<strong>da</strong>c ki CaeTvalaT - es yvelaze metad miesa<strong>da</strong>geba Zalze<br />

mcirericxov<strong>an</strong> enobriv Temebs, rogoricaa, magaliTad, udinebi, wova-TuSebi,<br />

avarebi <strong>da</strong> asirielebi, romlebsac naklebad gaaCniaT SesaZlebloba miscen<br />

sakuTar Svilebs g<strong>an</strong>aTleba mSobliur enaze. am umciresobebs, somxebisa <strong>da</strong><br />

azerbaij<strong>an</strong>elebisg<strong>an</strong> g<strong>an</strong>sxvavebiT, ar aqvT monaTesave saxelmwifo, sa<strong>da</strong>c<br />

gaaJRereben Tavis problemas, <strong>da</strong> praqtikulad ar gaaCniaT sakuTari enis<br />

SenarCunebis saSualeba. amitom saWiroa <strong>da</strong>uyoneblivi <strong>da</strong> aqtiuri zomebis<br />

miReba, am enebis ga<strong>da</strong>sarCenad. <strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebis<br />

evropuli qartiis meore nawilSi aRwerilia meq<strong>an</strong>izmi, romelic am miznis<br />

miRwevas SesaZlebels xdis.<br />

winamdebare moxseneba gayofilia or nawilad. pirvelSi me g<strong>an</strong>vixilav<br />

im <strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebis SenarCunebis sakiTxs, romlebsac<br />

gaqroba emuqreba. es exeba ara marto zemoTCamoTvlil <strong>umciresobaTa</strong> enebs,<br />

aramed sam regionalur qarTul enasac – megrul, sv<strong>an</strong>ur <strong>da</strong> lazur enebs,<br />

rac politikurad sakamaToa, radg<strong>an</strong> maTi aRiareba g<strong>an</strong>sxvavebul enebad<br />

SeiZleba interpretirebul iqnas, rogorc muqara qarTuli eris erTi<strong>an</strong>obis<br />

mimarT. am moxsenebis pirvel nawilSi g<strong>an</strong>xiluli iqneba am enebis <strong>da</strong>cva<br />

enebrovi qartiis meore nawilSi aRwerili meq<strong>an</strong>izmebis gamoyenebiT.<br />

7


moxsenebis meore nawilSi g<strong>an</strong>xiluli iqneba is enebi, romlebzec<br />

saubroben didi, teritoriulad kompaqturi erovnuli umciresobebi,<br />

kerZod, azerbaij<strong>an</strong>elebi <strong>da</strong> somxebi. saWiroa am enebis mxar<strong>da</strong>WerisTvis im<br />

regionebSi, sa<strong>da</strong>c isini farTod gamoiyeneba, konkretuli zomebis miReba.<br />

problema isaa, rom saWiroa maTi sazogado cxovrebaSi gamoyenebis iseTi<br />

xelSewyoba, rom zi<strong>an</strong>i ar miadges qarTuli enis saxelmwifo statuss <strong>an</strong><br />

xeli ar SeeSalos azerbaij<strong>an</strong>uli <strong>da</strong> somxuri umciresobebis integracias<br />

qarTul sazogadoebriv cxovrebaSi. amisTvis saWiroa g<strong>an</strong>vixiloT, Tu<br />

rogor SeiZleba enobrivi qartiis mesame nawilis debulebebis gamoyeneba am<br />

enebis mimarT.<br />

II. <strong>saqarTvelo</strong>Si enobrivi mravalferovnebis SenarCuneba<br />

enobrivi qartiis ZiriTadi konceptualuri principi albaT aris<br />

“<strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebis aRiareba kulturuli simdidris<br />

gamoxatulebad” (muxli 7.1a). am principi<strong>da</strong>n gamomdinare, SeiZleba<br />

<strong>da</strong>vaskvnaT, rom <strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong> umciresobis enis <strong>da</strong>kargva qveynis<br />

kulturuli simdidrisTvis <strong>da</strong>nakargia. aqe<strong>da</strong>n gamomdinare, enobrivi<br />

mravalferovneba g<strong>an</strong>ixileba, rogorc faseuloba, romelic <strong>da</strong>cvas<br />

saWiroebs. moxsenebis am nawilis miz<strong>an</strong>ia <strong>saqarTvelo</strong>s enobrivi<br />

mravalferovnebis g<strong>an</strong>xilva, Tavi<strong>da</strong>n imis g<strong>an</strong>sazRvrebiT, Tu ra<br />

<strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebi arsebobs <strong>saqarTvelo</strong>Si <strong>da</strong> Sesabamisad,<br />

qartiis nawili II–is gamoyenebis moculobis g<strong>an</strong>sazRvra; Semdeg am enebis<br />

winaSe aresebuli safrTxeebis Seswavla <strong>da</strong> bolos, imis g<strong>an</strong>xilva, Tu<br />

rogor SeiZleba gamoyenebul iqnas nawili II am enebT<strong>an</strong> mimarTebaSi <strong>da</strong> ra<br />

meq<strong>an</strong>izmebi arsebobs maTi <strong>da</strong>cvisa <strong>da</strong> g<strong>an</strong>viTarebisTvis.<br />

1. nawili II-is gamoyenebis moculoba<br />

J<strong>an</strong>-mari vurlingis T<strong>an</strong>axmad, enobrivi qartiis meore nawili (<strong>an</strong>u muxli 7)<br />

gulisxmobs mis gamoyenebas yvela regionalur <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enis<br />

8


mimarT. 2 magram, es varaudi, Tavis mxriv, iwvevs kiTxvas, Tu ras warmoadgens<br />

<strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> ena. aq sayuradRebo muxls warmoadgens<br />

muxli 1a, romelSic naTqvamia:<br />

am qartiis miznebisTvis:<br />

a. “<strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebi” aris is enebi, romlebic:<br />

i. tradiciulad gamoiyeneba saxelmwifos garkveul teritoriaze misi<br />

moqalaqeebis mier, romlebic Seadgenen saxelmwifos <strong>da</strong>narCen mosaxleobaze<br />

ricxobrivad ufro patara jgufs; <strong>da</strong><br />

ii. g<strong>an</strong>sxvavdeba saxelmwifos oficialur enis/enebisg<strong>an</strong>;<br />

amaSi ar Sedis saxelmwifos oficialuri enis/enebis dialeqtebi <strong>an</strong><br />

migr<strong>an</strong>tTa enebi.<br />

cxrilSi 1 (ix. qvemoT) mocemulia <strong>saqarTvelo</strong>Si arsebuli <strong>da</strong><br />

aRiarebuli yvela enis CamonaTvali, maT Sorisaa enebi, romlebic yvelaze<br />

metad akmayofileben enobrivi qartiis muxlSi 1a Camoyalibebul<br />

kriteriumebs, <strong>da</strong> agreTve enebi, romlebic ar Seesabameba maT cxramet enas.<br />

sinamdvileSi Seesabameba muxlSi 1-Si CamoTvlil kriteriumebs: afxzuri,<br />

azerbaij<strong>an</strong>uli, somxuri, rusuli, osuri, kurm<strong>an</strong>ji, ukrainuli, CeCnuri,<br />

urum Turquli, ponturi berZnuli, asiriuli neo-aramauli, boht<strong>an</strong>uri neo-<br />

arameuli, avaruli <strong>da</strong> bacburi. momdevno cxra ena – germ<strong>an</strong>uli, polonuri,<br />

boSuri, moldovuri, estonuri, latvuri, litvuri, Cexuri <strong>da</strong> bulgaruli.<br />

udinuri ena SesZloa CaiTvalos sasazRvro SemTxvevad. Udinuri,<br />

romelzec saubroben <strong>saqarTvelo</strong>s yvarlis raionis sofel oqtomberSi,<br />

mniSvnelov<strong>an</strong> <strong>da</strong>cvas saWiroebs <strong>da</strong> Sesabamisi zomebis gatarebis gareSe,<br />

SesaZloa mkv<strong>da</strong>r enad iqces. sinamdvileSi, am enaze mxolod sam sofelSi<br />

saubroben (erT - qarTul zemoTxsenebul sofelSi <strong>da</strong> or - azerbaij<strong>an</strong>Si<br />

mdebare sofelSi). Tumca <strong>saqarTvelo</strong>Si arsebuli udinuri ena ar SeiZleba<br />

miCneul iqnes tradiciul enad, radg<strong>an</strong> es ena Semot<strong>an</strong>il iqna migr<strong>an</strong>tebis<br />

mier azerbaij<strong>an</strong>i<strong>da</strong>n, romlebic gadmosaxldnen <strong>saqarTvelo</strong>Si I msoflio<br />

2 J<strong>an</strong>-mari vurlingi, <strong>regionaluri</strong> <strong>da</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebis evropuli qartia: kritikuli komentari<br />

(strasburgi: evrosabWos gamomcemloba, 2005 w.).<br />

9


omis Semdgom, <strong>da</strong>axloebiT 1920 wlisaTvis. aqve un<strong>da</strong> aRiniSnos, rom<br />

Sefasebis praqtikis mixedviT, magaliTisaTvis: makedoniuri ena serbeTSi <strong>da</strong><br />

Cexuri slovakeTSi, enobrivi qartiis eqspertTa komitetma, I msoflio omis<br />

<strong>da</strong>srulebis Semdgom gavrcelebuli enebi, regionalur <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong><br />

enebad miiCnia. Sesabimasad, udinuri ena ar eqvemdebare <strong>regionaluri</strong><br />

qartiiT <strong>da</strong>cvas. dRev<strong>an</strong>delobis gaTvaliswinebiT, igi SeiZleba ramodenime<br />

weliwadSi qartiis <strong>da</strong>cvis qveS moeqces.<br />

<strong>da</strong>narCeni oTxi ena – latviuri, Cexuri, boSuri <strong>da</strong> moldovuri,<br />

savaraudod ar akmayofilebs kriteriums, vinai<strong>da</strong>n warmoadgenen migr<strong>an</strong>tTa<br />

mier Se<strong>da</strong>rebiT axlax<strong>an</strong>s gavrcelebul enebs, <strong>an</strong>u umetswilad sabWoTa<br />

periodSi. idiSuri, romelzec saubrobs ebraelTa mosaxleobis mcire<br />

nawili <strong>saqarTvelo</strong>Si, aseve sul axlax<strong>an</strong>s iqna wamoweuli wina pl<strong>an</strong>ze,<br />

rogorc ebrauli ploretariatis ena <strong>da</strong> aqe<strong>da</strong>n gamomdinare, ver<br />

akmayofilebs kriteriums.<br />

cxrili 1: <strong>regionaluri</strong> <strong>da</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebi <strong>saqarTvelo</strong>Si<br />

ena enobrivi ojaxi saubroben mosaxleobis<br />

ricxvi,<br />

romelic<br />

mSobliur<br />

enad<br />

azerbaij<strong>an</strong>uli azerbaij<strong>an</strong>uli<br />

qvejgufi,<br />

Turquli<br />

somxuri Trakiuli<br />

qvejgufi, indoevropuli<br />

miiCnevs 3<br />

adgilmdebareoba<br />

azerbaij<strong>an</strong>elebi 283,632 marneulis, bolnisis,<br />

dm<strong>an</strong>isis raionebi<br />

(mosaxleobis 50%-ze<br />

meti). agreTve<br />

gar<strong>da</strong>bnis, sagarejos,<br />

lagodexis <strong>da</strong><br />

Telavis raionebi<br />

(10%-ze meti).<br />

somxebi 235,653 axalqalaqis <strong>da</strong><br />

ninowmindis raionebi<br />

(90%-ze meti), walkis<br />

3 monacemebSi ar Sedis afxazeTisa <strong>da</strong> samxreT oseTis regionebSi mcxovrebi mosaxleoba, sa<strong>da</strong>c<br />

<strong>saqarTvelo</strong>s saxelmwifos ver axorcielebs mmarTvelobas <strong>da</strong> sa<strong>da</strong>c ar arsebobs mosaxleobis<br />

aRweris uaxlesi monacemebi. wyaroebi: (azerbaij<strong>an</strong>uli, somxuri, ukrainuli <strong>da</strong> rusuli enebisTvis)<br />

<strong>saqarTvelo</strong>s statistikis saxelmwipo departamenti, <strong>saqarTvelo</strong>s mosaxleobis 2002 wlis pireveli<br />

erovnuli sayovelTao aRweris Sedegebi (Tbilisi: 2003 w.); (sxvebisTvis) miaxlovebuli monacemebi,<br />

miRebuli <strong>ECMI</strong>-is Sefasebebi<strong>da</strong>n 2006-2009 wlebisTvis.<br />

10


afxazuri Crdilo<strong>da</strong>savlur<br />

kavkasiuri<br />

rusuli slavuri<br />

qvejgufi, indoevropuli<br />

osuri ir<strong>an</strong>uli<br />

qvejgufi, indo-<br />

evropuli<br />

kurm<strong>an</strong>ji ir<strong>an</strong>uli<br />

qvejgufi, indo-<br />

evropuli<br />

ukrainuli slavuri<br />

qvejgufi,<br />

evropuliindo-<br />

CeCnuri<br />

naxuri qvejgufi,<br />

(qisturi) kavkasiuri<br />

idiSi germ<strong>an</strong>uli,<br />

indo-evropuli<br />

germ<strong>an</strong>uli germ<strong>an</strong>uli,<br />

indo-evropuli<br />

polonuri <strong>da</strong>savlur<br />

slavuri, indoevropuli<br />

boSuri indo-ir<strong>an</strong>uli,<br />

indo-evropuli<br />

11<br />

raioni (50%-ze meti).<br />

agreTve axalcixis <strong>da</strong><br />

aspinZis raionebi<br />

(10%-ze meti). didi<br />

ricxvia agreTve<br />

TbilisSi.<br />

afxazebi <strong>da</strong>ax. 3,500 aWara, Tbilisi,<br />

rusTavi<br />

rusebi, zogierTi<br />

sxva<br />

umciresobac,<br />

g<strong>an</strong>sakuTr.,<br />

Tbiliseli<br />

somxebi <strong>da</strong> osebi<br />

83,007 yvela mTavari<br />

qalaqis centri,<br />

g<strong>an</strong>sakuTrebiT<br />

Tbilisi; zogierTi<br />

soflis regionebi,<br />

g<strong>an</strong>sakuTrebiT<br />

kaxeTsa <strong>da</strong><br />

ninowmindis<br />

raionebSi<br />

osebi 31,381 kaxeTi, Si<strong>da</strong> qarTli,<br />

mcxeTa-mTiuleTi<br />

qurTebi/iezidebi <strong>da</strong>ax. 10,000 Tbilisi, Telavi,<br />

sxva urb<strong>an</strong>uli<br />

teritoriebi<br />

ukrainelebi 5,466 mTavari<br />

centrebi,<br />

qalaqebis<br />

g<strong>an</strong>sakuTrebiT baTumi<br />

qistebi <strong>da</strong>ax. 7,000 axmetis<br />

Tbilisi<br />

raioni,<br />

ebraelebi


kavkasiuri<br />

bacburi naxuri, CrdiloaRmosavluri<br />

kavkasiuri<br />

udinuri lekuri,<br />

CrdiloaRmosavluri<br />

kavkasiuri<br />

moldovuri romaulgerm<strong>an</strong>uli,<br />

indo-evropuli<br />

estonuri balto-finuri,<br />

uraluri<br />

latviuri baltiuri, indoevropuli<br />

Litvuri baltiuri, indo-<br />

evropuli<br />

Cexuri <strong>da</strong>savlurslavuri,indo-<br />

evropuli<br />

bulgaruli samxreTslavuri,indo-<br />

evropuli<br />

lekuri lekuri,<br />

CrdiloaRmosavluri<br />

kavkasiuri<br />

megruli qarTveluri,<br />

samxreT<br />

kavkasiuri<br />

sv<strong>an</strong>uri qarTveluri,<br />

samxreT<br />

kavkasiuri<br />

lazuri qarTveluri,<br />

samxreT<br />

kavkasiuri<br />

wova-TuSebi


<strong>da</strong>axloebiT 40,0000-<strong>da</strong>n 50,0000-mde megrul enaze molaparake a<strong>da</strong>mi<strong>an</strong>i<br />

cxovrobs, rac Seadgens qveynis mTli<strong>an</strong>i mosaxleobis <strong>da</strong>axloebiT 10%-s 4 .<br />

lazuri ena gasagebia imaTTvis, vinc saubrobs megrulad <strong>da</strong> piriqiT.<br />

lazuri enis mflobelebis umravlesoba cxovrobs dRev<strong>an</strong>del TurqeTSi<br />

(sa<strong>da</strong>c es ena cnobilia, rogorc lazuriuli), Tumca qarTul sasazRvro<br />

sofel sarfSi, <strong>da</strong> agreTve, axlomdebare kvariaTis <strong>da</strong> gonios soflebSi<br />

cxovrobs lazurad molaparake ramodenime aseuli a<strong>da</strong>mi<strong>an</strong>i. sv<strong>an</strong>ur enaze<br />

molaparake mosaxleoba koncentrirebulia Crdilo-<strong>da</strong>savleT<br />

<strong>saqarTvelo</strong>Si, sv<strong>an</strong>eTis mTi<strong>an</strong> regionSi, sa<strong>da</strong>c 20,000-ze meti macxovrebeli<br />

cxovrobs.<br />

megruli, sv<strong>an</strong>uri <strong>da</strong> lazuri enebi ZiriTa<strong>da</strong>d sasaubro enebia, Tumca<br />

ramodenime folkloruli teqsti, rogoricaa, magaliTad, SoTa rusTavelis<br />

epikuri poema “vefxistyaos<strong>an</strong>i”, ga<strong>da</strong>iTargmna megrul enaze qarTuli <strong>an</strong>b<strong>an</strong>is<br />

gamoyenebiT. qarTvel enaTmecnierTa Soris arsebobs tendencia, g<strong>an</strong>ixilon<br />

es enebi, rogorc dialeqtebi <strong>da</strong> ara calke enebi. megruli, sv<strong>an</strong>uri <strong>da</strong><br />

lazuri enebis aRiarebaze uaris Tqmas aqvs Zlieri politikuri motivi,<br />

romelic efuZneba im azrs, rom aseTi nabiji safrTxes uqmnis qarTvelebis,<br />

rogorc mTli<strong>an</strong>i eris, erTi<strong>an</strong>obas. aq g<strong>an</strong>sxvaveba dialeqtsa <strong>da</strong> enas Soris<br />

ga<strong>da</strong>mwyvetia, vinai<strong>da</strong>n enebi eqvemdebarebi<strong>an</strong> <strong>da</strong>cvas enobrivi <strong>da</strong><br />

<strong>regionaluri</strong> evropuli qartiis meore nawilis mixedviT, maSin roca<br />

saxelmwifo enis/enebis dialeqtebi amas ar eqvemdebarebi<strong>an</strong>.<br />

am sakiTxis politikuri mgrZnobiarobis axsna SeiZleba qarTvelebis<br />

umetesobis gonebaSi arsebuli asociaciiT “ersa” <strong>da</strong> “enas” Soris, <strong>da</strong><br />

agreTve imiT, Tu rogor eqceodnen megrul identurobas uaxloes<br />

istoriaSi. Sua saukuneebi<strong>da</strong>n moyolebuli me-19 saukunis <strong>da</strong>sawyisamde,<br />

roca <strong>saqarTvelo</strong> ruseTis imperiis SemadgenlobaSi Sevi<strong>da</strong>, megruli iyo<br />

4 ix. lorens broersi, “vin ari<strong>an</strong> megrelebi? ena, identuroba <strong>da</strong> politika <strong>da</strong>savleT <strong>saqarTvelo</strong>Si”<br />

(moxseneba erTa Seswavlebis asociaciis meeqvse wliuri konvenciisTvis, 2001 w.)<br />

http://www.bonetweb.com/caucasus/KV/OECAUC/mingreli<strong>an</strong>s.pdf<br />

13


adgilobrivi ena, romelzec saubrob<strong>da</strong> samegrelos <strong>da</strong> nawilobriv<br />

dRev<strong>an</strong>deli afxazeTis TiTqmis mTeli mosaxleoba. mxolod sasuliero<br />

elitis mcirericxov<strong>an</strong>i kasta am regionebSi iyeneb<strong>da</strong> qarTuls, rogorc<br />

literaturul enas. me-19 saukunis meore naxevarSi rusma eTnografebma<br />

<strong>da</strong>iwyes megrelebis calke eTnikur jgufad klasifikacia, <strong>da</strong>narCen qarTul<br />

sazogadoebasT<strong>an</strong> arsebuli enobrivi g<strong>an</strong>sxvavebebis safuZvelze, ramac<br />

Zlieri protesti gamoiwvia qarTul inteligenciaSi. es kamaTi gagrZel<strong>da</strong><br />

sabWoTa kavSiris <strong>da</strong>arsebis Semdegac. mosaxleobis sruliad sakavSiro<br />

aRweraSi, romelic Catar<strong>da</strong> 1926 wels, megrelebi, sv<strong>an</strong>ebi, lazebi <strong>da</strong><br />

aWarlebi iyvnen klasificirebuli, rogorc calke erovnebebi (народности),<br />

g<strong>an</strong>sxvavebuli qarTvelebisg<strong>an</strong>. amave dros (rac grZeldebo<strong>da</strong> 1930-i<strong>an</strong> ww-<br />

mde) gamodio<strong>da</strong> presa megrul enaze, adgilobriv mosaxleobaSi komunisturi<br />

partiis ideologiis gavrcelebis mizniT. Tumca, 1939 wels mosaxleobis<br />

xelaxali aRwerisas megrelebis klasifikacia mox<strong>da</strong> iseve, rogorc<br />

qarTvelebisa, <strong>da</strong> megruli presa gauqm<strong>da</strong>. 5<br />

miuxe<strong>da</strong>vad imisa, rom megrelebis calke erovnebad kvalifikaciis<br />

mcdelobaze uari iTqva, qarTul inteligenciaSi <strong>da</strong>rCa STabeWdileba, rom<br />

moskovi awyobs SeTqmulebas qarTveli eris “gayofasa <strong>da</strong> batonobaze”.<br />

megruli sakiTxis irgvliv arsebuli polemika kvlav wamoiWra <strong>saqarTvelo</strong>s<br />

mier <strong>da</strong>moukideblobis mopovebis Semdeg. afxazeTSi omis Semdeg, romlis<br />

Sedegad afxazeTma moipova de-faqto <strong>da</strong>moukidebloba Tbilisisg<strong>an</strong> <strong>da</strong><br />

mox<strong>da</strong> <strong>da</strong>axloebiT 250 aTasi qarTvelis g<strong>an</strong>devna, afxazuri mxare Seeca<strong>da</strong><br />

megruli enis popularizacias <strong>da</strong> galis raionSi rusul-afxazur-megrul<br />

gazeTis gamoqveynebac ki sca<strong>da</strong>. 6 am moqmedebis naTeli miz<strong>an</strong>i iyo galis<br />

raionSi ramodenime <strong>da</strong>rCenili qarTuli ojaxis <strong>da</strong>rwmuneba imaSi, rom<br />

sakuTari Tavi CaeTvalaT megrelebad <strong>da</strong> ara qarTvelebad. qarTulma mxarem<br />

miiRo es faqti, rogorc mtrobis aqti.<br />

5 broersi “vin ari<strong>an</strong> megrelebi?”<br />

6 iqve.<br />

14


amitom, ar aris gasakviri, rom nebismieri saubari <strong>saqarTvelo</strong>Si<br />

megruli, sv<strong>an</strong>uri <strong>an</strong> lazuri enebisTvis xelisSemwyobi meq<strong>an</strong>izmebis<br />

Semot<strong>an</strong>aze qarTuli moxeleebis <strong>da</strong> inteligenciis mxir<strong>da</strong>n eWviT <strong>an</strong> sulac<br />

mtrulad miiReba. magaliTad, lorens broers xazs usvams 1999 wels<br />

Jurnal “literaturul <strong>saqarTvelo</strong>Si” <strong>da</strong>beWdili murm<strong>an</strong> leb<strong>an</strong>iZis leqsis<br />

nawyvetis Targm<strong>an</strong>s:<br />

`viT de<strong>da</strong>- mtkvarT<strong>an</strong> Woroxs <strong>da</strong> engurs,<br />

rions <strong>da</strong> texurs, iors <strong>da</strong> aragvs,<br />

agreTve- enas, qarTulT<strong>an</strong> megruls,<br />

. 7<br />

xma amoiRos ufleba ar aqvs”<br />

amitom ismis ZiriTadi sakiTxi - aris Tu ara saWiro megruli, sv<strong>an</strong>uri<br />

<strong>da</strong> lazuri enebis regionalur enebad CaTvla <strong>da</strong> amis Sedegad maTTvis<br />

<strong>da</strong>cvis uzrunvelyofa <strong>regionaluri</strong> <strong>da</strong> enobrivi evropuli qarti-is<br />

T<strong>an</strong>axmad. formalurad, “<strong>regionaluri</strong> ena” ar aris calke termini qartiis<br />

farglebSi; ar SeiZleba misi g<strong>an</strong>calkeveba “<strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong><br />

enebis” erTgvari “g<strong>an</strong>uyofeli” terminisg<strong>an</strong>. kerZod, “<strong>regionaluri</strong> ena” ar<br />

niSnavs “dialeqtur naxevrad-enas”. miuxe<strong>da</strong>vad amisa, zogierTi saxelmwifo,<br />

rogoricaa germ<strong>an</strong>ia, niderl<strong>an</strong>debi <strong>da</strong> poloneTi (ix. qvemoT), mas zustad<br />

amgvarad g<strong>an</strong>ixilaven <strong>da</strong> miaCniaT, rom saWiroa im enebis <strong>da</strong>cva, romelTa<br />

mflobelebi ar miakuTvneben sakuTar Tavs erovnul umciresobas.<br />

problema isaa, rom Zali<strong>an</strong> xSirad sakiTxi, aris Tu ara konkretuli<br />

ena <strong>da</strong>moukidebeli Tu dialeqti, aris politikuri. SesaZlebelia enebis<br />

g<strong>an</strong>xilva, rogorc dialeqtebis, maTi oficialuri aRiarebis garkveuli<br />

formiT, <strong>an</strong> – maqs vainraixis cnobili formulirebiT – “dialeqtebad<br />

jaris T<strong>an</strong>xlebiT”. ra Tqma un<strong>da</strong>, arsebobs ramdenime obieqturi kriteriumi,<br />

romlis mixedviTac ena g<strong>an</strong>irCeva dialeqtisag<strong>an</strong>, kerZod, esaa msgavsobis<br />

7 iqve. aRs<strong>an</strong>iSnavia, rom mdinare mtkvari miedineba TbilisSi, sxvebi ki <strong>saqarTvelo</strong>s sxva regionebSi.<br />

15


done <strong>da</strong> is, Tu ramdenad “dialeqti” <strong>da</strong> is “mSobeli ena”, romlis nawilic<br />

pirveli SeiZleba iyos, gasagebia erTm<strong>an</strong>eTisTvis. amis miuxe<strong>da</strong>vad, arsebobs<br />

bevri magaliTi, rodesac adgilobrivi ena ukve sakmaod <strong>da</strong>Sorebulia<br />

“mSobeli enisg<strong>an</strong>”, magram mainc iTvleba dialeqtad (aq SeiZleba gavixsenoT<br />

italiuri “dialeqtebis” magaliTi, rogoricaa napolit<strong>an</strong>o). amitom, xSirad<br />

dialeqti iTvleba enad, Tu igi ibeWdeba <strong>da</strong> iTvleba ara ubralod<br />

adgilobriv enad, aramed literaturul enad, <strong>an</strong> Tu ena ramdenadme mainc<br />

sargeblobs prestiJiT.<br />

<strong>regionaluri</strong> <strong>da</strong> <strong>umciresobaTa</strong> evropuli qartia, am mxriv sakmaod<br />

bundov<strong>an</strong>ia, Tumca Seicavs <strong>regionaluri</strong> enis <strong>da</strong> dialeqtis erTm<strong>an</strong>eTisg<strong>an</strong><br />

garCevis ramodenime miTiTebas. J<strong>an</strong>-mari vurlingis enobriv qartiaze<br />

„kritikuli komentaris“ T<strong>an</strong>axmad:<br />

dialeqtebi, rogorc mocemuli enis vari<strong>an</strong>tebi. aseTi variaciebi erTi enis<br />

farglebSi SeiZleba iyos metad <strong>an</strong> naklebad aSkara, rac <strong>da</strong>mokidebulia istoriul,<br />

geografiul <strong>an</strong> socialur aspeqtze. erTi g<strong>an</strong>sakuTrebiT mniSvnelov<strong>an</strong>i fatqori<br />

aris konkretul enaze molaparake pirTa subieqturi <strong>da</strong>rwmunebuloba, rom isini<br />

laparakoben erTi<strong>da</strong>igive enaze, es <strong>da</strong>jerebuloba xSirad g<strong>an</strong>isazRvreba politikuri<br />

konteqstiT. 8<br />

qveynebma, romlebic xeli moaweres <strong>regionaluri</strong> <strong>da</strong> <strong>umciresobaTa</strong><br />

evropuli qartia-s, gamoiyenes qartia im adgilobrivi enebis <strong>da</strong>sacavad,<br />

romlebic ari<strong>an</strong> <strong>regionaluri</strong> enis <strong>da</strong> dialeqtis sazRvarze. magaliTad,<br />

niderl<strong>an</strong>debSi ga<strong>da</strong>wyvites qartiis nawilis II gamoyeneba limburgis<br />

<strong>regionaluri</strong> enis <strong>da</strong>sacavad (limburgiuli), romelic xSirad<br />

g<strong>an</strong>isazRvreba, rogorc hol<strong>an</strong>diuris dialeqti. amis msgavsad, germ<strong>an</strong>iam<br />

gamoiyena qartiis nawilebi II <strong>da</strong> III qve<strong>da</strong> germ<strong>an</strong>ulT<strong>an</strong> mimarTebaSi<br />

(Niederdeutsch <strong>an</strong> Plattdeutsch), romelic agreTve xSirad g<strong>an</strong>isazRvreba, rogorc<br />

adgilobrivi ena. amis miuxe<strong>da</strong>vad, qartiis muxlis 15 T<strong>an</strong>axmad, evropis<br />

sabWos generaluri mdivnisTvis wardgenil pirvelad periodul <strong>an</strong>gariSSi<br />

8 vurlingi, <strong>regionaluri</strong> <strong>da</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebis evropuli qartia: kritikuli komentari, gv. 63<br />

16


germ<strong>an</strong>iis mTavrobam gamoiyena qve<strong>da</strong> germ<strong>an</strong>ulis 16-e saukunamde arsebuli<br />

weriTi enis statusi, misi CarTvis gamarTlebisTvis. 9 sxva germ<strong>an</strong>uli<br />

dialeqtebi, rogoricaa, magaliTad, bavariuli, ar iyo CarTuli.<br />

rac Seexeba megruls, sv<strong>an</strong>ursa <strong>da</strong> lazur enebs, mxolod obieqtur<br />

kriteriumebze <strong>da</strong>yrdnobiTac Znelia imis <strong>da</strong>mtkiceba, rom isini mxolod<br />

qarTuli enis dialeqtebi ari<strong>an</strong>, vinai<strong>da</strong>n isini ar ari<strong>an</strong> gasagebi qarTuli<br />

enis mcodneebisTvis. amis miuxe<strong>da</strong>vad, is faqti, rom maT ar gaaCniaT<br />

<strong>da</strong>mwerloba <strong>da</strong> Se<strong>da</strong>rebiT <strong>da</strong>bali prestiJi aqvT, amcirebs subieqtur <strong>da</strong><br />

politikuri aspeqtebs maTi regionalur enebad aRiarebis winaaRmdeg.<br />

ZiriTa<strong>da</strong>d, evropis sabWos evropaSi regionalur <strong>an</strong> umciresobebis enebis<br />

eqspertTa komiteti, romelic axorcielebs qartiis Sesrulebis<br />

monitorings, aZlevs saSualebas saxelmwifoebsa <strong>da</strong> maT mosaxleobas<br />

<strong>da</strong>dginon g<strong>an</strong>sxvaveba <strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebsa <strong>da</strong> dialeqtebs<br />

Soris. erT-erTi kriteriumi im faqtis g<strong>an</strong>sazRvrisTvis, aris Tu ara<br />

“dialeqti” <strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> ena, aris am enaze molaparake<br />

a<strong>da</strong>mi<strong>an</strong>ebis misi aRqma calke enad (ix. vurlingis citata zemoT). meores<br />

mxriv, <strong>da</strong>bali prestiJis problema ar un<strong>da</strong> gamoyenebul iqnas argumentad<br />

imisaTvis, rom ar iqnas <strong>da</strong>culi <strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> ena, vinai<strong>da</strong>n<br />

<strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> ena tradiciulad naklebi prestiJiT<br />

sargeblobs, vidre st<strong>an</strong><strong>da</strong>rtizirebuli enebi evropis bevr nawilSi. am<br />

moxsenebis miz<strong>an</strong>i ar gaxlavT qarTuli mTavrobisTvis imis miTiTeba,<br />

CaiTvalos Tu ara megruli, sv<strong>an</strong>uri <strong>da</strong> lazuri ena regionalur enebad.<br />

magram, mogvi<strong>an</strong>ebiT me SemogTavazebT ramodenime wina<strong>da</strong>debas, rogor<br />

SeiZleba am enebis <strong>da</strong>cva, im SemTxvevaSi, Tu mTavroba ga<strong>da</strong>wyvets, aRiaros<br />

isini.<br />

9 evrosabWos generaluri mdivnisadmi gagzavnili perioduli <strong>an</strong>gariSi qartiis me-15 punqtis<br />

Sesabamisad: germ<strong>an</strong>ia (Council of Europe, MIN-LANG/PR 2000 (1), Strasbourg 20 November 2000) www.coe.int<br />

17


2. <strong>da</strong>cvis saWiroeba<br />

CamoTvlili enebi<strong>da</strong>n g<strong>an</strong>sakuTrebul <strong>da</strong>cvas saWiroeben is enebi,<br />

romlebic naklebad gamoiyeneba. <strong>saqarTvelo</strong>Si mcire ricxov<strong>an</strong> enobriv<br />

Temebs ar gaaCniaT seriozuli meq<strong>an</strong>izmebi sakuTari enis <strong>da</strong>cvis <strong>da</strong><br />

g<strong>an</strong>viTarebis uzrunvelyofisTvis. sabWoTa sag<strong>an</strong>m<strong>an</strong>aTleblo sistema<br />

aZlev<strong>da</strong> g<strong>an</strong>sakuTrebul privilegiebs garkveul enebs, kerZod ki im enebs,<br />

romlebzec saubrob<strong>da</strong> administratiul-teritoriuli erTeulis erovneba<br />

(respublika, avtonomiuri respublika <strong>da</strong> avtonomiuri regioni), ufro<br />

mcirericxov<strong>an</strong> enobriv Temebs ki mouwodebdnen esaubraT <strong>an</strong> rusulad, <strong>an</strong> im<br />

respublikis titularuli erovnebis enaze, romelSic cxovrobdnen. ase<br />

magaliTad, <strong>saqarTvelo</strong>Si rusul, azerbaij<strong>an</strong>ul, somxur, afxazur <strong>da</strong> osur<br />

skolebSi mimdinareob<strong>da</strong> swavla Sesabamis enebze; iezidebi, berZnebi,<br />

asirielebi <strong>da</strong> udinebi <strong>da</strong>diodnen rusul <strong>an</strong> qarTul skolebSi <strong>da</strong> maT<br />

mouwodebdnen elaparakaT ufro farTod gavrcelebul enebze. mas Semdeg,<br />

rac <strong>saqarTvelo</strong>m moipova <strong>da</strong>moukidebloba 1991 wels, is mcire saSualebebi,<br />

romlebic arsebob<strong>da</strong> mcirericxov<strong>an</strong>i umciresobebis enis <strong>da</strong> kulturis<br />

<strong>da</strong>sacavad, amoiwura <strong>da</strong>fin<strong>an</strong>sebis ararsebobis gamo. dRes afxazeTis <strong>da</strong><br />

samxreT oseTis teritoriebis gareT arsebobs mxolod rusuli,<br />

azerbaij<strong>an</strong>uli <strong>da</strong> somxuri skolebi. sxva <strong>regionaluri</strong> <strong>da</strong> <strong>umciresobaTa</strong><br />

enebis SenarCunebasa <strong>da</strong> g<strong>an</strong>viTarebaze mimarTuli qmedebebi xorcieldeba<br />

mxolod kerZo asociaciebis <strong>da</strong> fondebis mier (xSirad maT ar aqvT<br />

sakmarisi <strong>da</strong>fin<strong>an</strong>seba).<br />

dRes <strong>saqarTvelo</strong>Si yvelaze didi riskis qveS ari<strong>an</strong> is enebi, a)<br />

romlebzec laparakobs mosaxleobis yvelaze mcire raodenoba; b) ar aqvT<br />

saxelmwifo <strong>saqarTvelo</strong>s farglebis gareT, sa<strong>da</strong>c es ena aris oficialuri<br />

saxelmwifo ena. albaT, yvelaze didi safrTxe emuqreba bacbur <strong>da</strong> udinur<br />

enebs. bacbur enaze laparakoben wova-TuSebi axmetis raionis sofel zemo<br />

alv<strong>an</strong>Si, aRmosavleT <strong>saqarTvelo</strong>Si. es ena miekuTvneba kavkasiuri enebis<br />

naxur jgufs, romelSic agreTve Sedis CeCnuri <strong>da</strong> inguSuri enebi (ix.<br />

18


cxrili 1). im faqtT<strong>an</strong> <strong>da</strong>kavSirebiT, rom wova-TuSebis umetesoba Tavs<br />

qarTvelebad Tvlis, TviT TemSic arsebob<strong>da</strong> winaaRmdegoba bacburi enis<br />

<strong>da</strong>cvis mimarT, imis SiSiT, rom jgufs CaTvli<strong>an</strong> araqarTvelebad. mSoblebs<br />

ar sur<strong>da</strong>d bavSvebisTvis eswavlebinad bacburi ena, <strong>da</strong> dRes mxolod<br />

ufrosi Taoba iyenebs am enas erTm<strong>an</strong>eTT<strong>an</strong> saubrisas. 10 arsebobs<br />

mniSvnelov<strong>an</strong>i safrTxe, rom Semdegi Taoba aRar ilaparakebs am enaze.<br />

agreTve gaqroba emuqreba udinur enas, romelic aris kavkasiuri<br />

alb<strong>an</strong>uris T<strong>an</strong>amedrove STamomavali – enis, romelsac sakuTari<br />

<strong>da</strong>mwerloba hqon<strong>da</strong>. <strong>saqarTvelo</strong>Si erTaderTi sofeli, sa<strong>da</strong>c cxovroben<br />

udinebi – sofeli oqtomberi yvarlis raionSi aris erT-erTi, msoflioSi<br />

arsebuli sami sofli<strong>da</strong>n, sa<strong>da</strong>c laparakoben udinur enaze (<strong>da</strong>narCeni ori<br />

aris soflebi nij <strong>da</strong> oRuz azerbaij<strong>an</strong>Si). udinur enaze molaparake<br />

mosaxleobas aseve emuqreba qarTulenov<strong>an</strong> mosaxleobasT<strong>an</strong> asimilacia, rac<br />

sakuTari enis <strong>da</strong>viwyebas niSnavs.<br />

miuxe<strong>da</strong>vad imisa, rom uSualod ar emuqrebaT g<strong>an</strong>adgurebis safrTxe,<br />

arsebobs sxva mcirericxov<strong>an</strong>i lingvisturi jgufebic, romlebic aseve<br />

SeiZleba asimilirdnen <strong>an</strong> am enebze molaparake pirTa ricxvma Seuqceva<strong>da</strong>d<br />

Semcirdes droTa g<strong>an</strong>mavlobaSi. magaliTisTvis asiriuli Temi gamodgeba.<br />

misi <strong>da</strong>axloebiT meoTxedi koncentrirebulia mcxeTa-mTi<strong>an</strong>eTis patara<br />

sofel q<strong>an</strong><strong>da</strong>Si.; magram, miuxe<strong>da</strong>vad amisa, vinai<strong>da</strong>n ar arsebobs asiriul<br />

enaze saswavlo <strong>da</strong>wesebuleba, bavSvebi <strong>da</strong>di<strong>an</strong> qarTul skolaSi, mezobel<br />

qarTvelebT<strong>an</strong> erTad. Sedegad axalgazrdebi iviwyeben asiriuli enas. maSin,<br />

roca ufro did TemSi arsebuli asirielebis umravlesoba laparakobs<br />

mSobliur enaze, mxolod umciresobas SeuZlia wera sakuTari <strong>an</strong>b<strong>an</strong>iT.<br />

asiriuli ena <strong>da</strong> <strong>da</strong>mwerloba ar iswavleba skolebSi, igi mxolod Taobi<strong>da</strong>n<br />

Taobaze zepirad ga<strong>da</strong>dis; <strong>da</strong> rasakvirvelia, gar<strong>an</strong>tia imisa, rom ena am<br />

gziT SenarCundeba, ar arsebobs.<br />

10 wyaro: tom trieris mier Catarebuli savele samuSaoebi, 2006 wlis ivlisi.<br />

19


erTi SexedviT, megruls <strong>da</strong> sv<strong>an</strong>urs ar emuqreba <strong>da</strong>viwyebis safrTxe,<br />

vinai<strong>da</strong>n sakmao raodenobis a<strong>da</strong>mi<strong>an</strong>ebi iyeneben maT. magram lazurad<br />

molaparake Temi <strong>saqarTvelo</strong>Si Zalin mcirericxov<strong>an</strong>ia <strong>da</strong> saWiroebs <strong>da</strong>cvas.<br />

megruli <strong>da</strong> sv<strong>an</strong>uris mcodne <strong>da</strong> maTze molaparake a<strong>da</strong>mi<strong>an</strong>ebis ricxvmac<br />

SeiZleba drTa g<strong>an</strong>mavlobaSi swrafad <strong>da</strong>iklos, Tu magaliTad, im<br />

regionebs, sa<strong>da</strong>c am enebze dRes aqtiurad laparakoben, globaluri<br />

cvlilebebi Seexo. amdenad, riski arsebobs, vinai<strong>da</strong>n es enebi ar<br />

warmoadgenen instituciuri <strong>da</strong>cvis sag<strong>an</strong>s <strong>da</strong> meorec, imitom, rom<br />

adgilobrivi mosaxleoba maT g<strong>an</strong>ixilavs, rogorc “meorexarisxov<strong>an</strong>”,<br />

“soflur” enebs, romelTa mimarT pativiscema naklebia. vinai<strong>da</strong>n mosaxleoba<br />

tovebs sv<strong>an</strong>eTis <strong>da</strong> samegrelos soflebs samuSaos Zebnis mizniT, mSoblebma<br />

SeiZleba momavalSi aRar gaamaxvilon yuradReba maTi Svilebis mier<br />

mSobliuri enis codnaze, CaTvli<strong>an</strong> ra mas <strong>da</strong>brkoleba<strong>da</strong>c ki<br />

g<strong>an</strong>viTarebisTvis. qveomoT aRwerilia amgvari enebis <strong>da</strong>cvis <strong>da</strong> maTT<strong>da</strong>mi<br />

prestiJis asamaRleblad SemuSavebuli meq<strong>an</strong>izmebi.<br />

3. <strong>da</strong>cva <strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebis evropuli qartiis II<br />

nawilis Sesabamisad<br />

<strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebis evropuli qartiis II nawili<br />

warmoadgens <strong>da</strong>cvis meq<strong>an</strong>izms enebisa, romlebic gaqrobis safrTxis winaSe<br />

dg<strong>an</strong><strong>an</strong>. am nawilSi mocemulia zogadi amoc<strong>an</strong>ebi <strong>da</strong> principebi, romlebic<br />

qartiis wevrma saxelmwifoebma un<strong>da</strong> gaiTvaliswinon aRniSnuli enebis<br />

<strong>da</strong>cvis mizniT. nawili II-Si mocemuli zogadi principi emyareba im Teziss,<br />

rom <strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebi warmoadgens kulturuli<br />

simdidris gamoxatulebas (muxli 7.1a, ix. zemoT) <strong>da</strong> am faqtis<br />

gaTvaliswinebiT, gulisxmobs mtkice zomebis gatarebas maTi <strong>da</strong>cvis <strong>da</strong><br />

g<strong>an</strong>viTarebis mizniT (muxli 7.1g). amdenad, nawili II gulisxmobs ara<br />

mxolod <strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebis mimarT toler<strong>an</strong>tul<br />

<strong>da</strong>mokidebulebas (muxli 7.3), aramed sazogadoebriv <strong>da</strong> pirad cxovrebaSi<br />

maT aqtiur waxalisebas (muxli 7.1 d).<br />

20


am principebze <strong>da</strong>yrdnobiT nawilSi II (muxli 7) mocemulia am<br />

mimarTulebiT gasatarebeli konkretuli nabijebi: 1) uzrunvelyofa imisa,<br />

rom qveynis teritoriul-administraciuli <strong>da</strong>yofa ar abrkolebs<br />

<strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebis xelSewyobas (muxli 7.1b); 2) qveynis<br />

sxva<strong>da</strong>sxva nawilSi mcxovreb erTi<strong>da</strong>imave lingvisturi jgufebis<br />

warmomadgenelTa <strong>da</strong> aseve, sxva<strong>da</strong>sxva lingvisturi jgufebis<br />

warmomadgenelTa Soris kavSirebis SenarCunebis <strong>da</strong> g<strong>an</strong>viTarebis<br />

xelSewyoba (muxli 7.1e); 3) <strong>regionaluri</strong> <strong>da</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebis swavlebis<br />

<strong>da</strong> Seswavlis xelSewyoba (muxli 7.1v) <strong>da</strong> am SesaZleblobis micema im<br />

moqalaqeTaTvis, visTvisac <strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebi ar<br />

warmoadgens mSobliurs, magram aqvT survili am enebis Seswavlisa (muxli<br />

7.1g); 4) universitetebsa <strong>da</strong> sxva samecniero <strong>da</strong>wesebulebebSi regionalur <strong>an</strong><br />

<strong>umciresobaTa</strong> enebze swavlis <strong>da</strong> samecniero kvlevebis warmoebis<br />

xelSewyoba (muxli 7.1T); 5) tr<strong>an</strong>snacionaluri gacvliTi programebis<br />

g<strong>an</strong>xorcieleba im qveynebT<strong>an</strong>, romlebSic laparakoben imave regionalur <strong>an</strong><br />

<strong>umciresobaTa</strong> enebze (muxli 7.1i); 6) regionalur <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebze<br />

saubris SezRudvebis faqtebis aRmofxvra (muxli 7.2); <strong>da</strong> 7) uzrunvelyofa<br />

imisa, rom regionalur <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebze mosaubre jgufis<br />

saWiroebebs <strong>da</strong> survilebs jerov<strong>an</strong>i yuradReba eqceva, saukeTeso<br />

SemTxvevaSi ki, arsebobs am jgufebis interesTa <strong>da</strong>mcveli Sesabamisi<br />

struqturebi.<br />

<strong>saqarTvelo</strong>sT<strong>an</strong> mimarTebaSi mniSvnelov<strong>an</strong>ia im rolis fsiqoligiuri<br />

konceptualizacia, romelsac <strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebi<br />

asruleben sazogadoebriv cxovrebaSi. mixeil saakaSvilis TaosnobiT<br />

qveynis saTaveSi mosul axal xelisuflebas gauZnel<strong>da</strong> “samoqalaqo<br />

integraciad” wodebuli saWiroebis gamokveTa. miuxe<strong>da</strong>vad imisa, rom jer<br />

kidev bolomde naTlad ar aris gamokveTili, Tu ras gulisxmobs liderTa<br />

axali Taoba am terminSi, saxezea ori ZiriTadi tendencia. pirveli<br />

gulisxmobs “demosis” konsoli<strong>da</strong>cias, romelic efuZneba saerTo<br />

Rirebulebebs <strong>da</strong> qarTuli enis saerTo codnas; meore ki mdgomareobs<br />

21


qarTvelis, rogorc eTnikurad eqskluziuri cnebis SecvlaSi axali<br />

yovlismomcveli koncefciiT, rac Tavis TavSi yvela erovnebis moqalaqes<br />

aerTi<strong>an</strong>ebs.<br />

<strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebis evropuli qartiis muxli 7,<br />

romelic regionalur <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebs kulturuli simdidris<br />

gamoxatulebad aRiarebs (muxli 7.1a), xels uwyobs “kulturuli kavSirebis<br />

g<strong>an</strong>viTarebas regionalur <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebze molaparake <strong>da</strong><br />

saxelmwifoSi mcxovreb sxva<strong>da</strong>sxva enaze molaparake jgufebs Soris” (7.1e),<br />

SesaZleblobas uqmnis moqalaqeebs, romelTaTvisac <strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong><br />

<strong>umciresobaTa</strong> enebi ar warmoadgens mSobliurs, magram survili aqvT am<br />

enebis swavlisa, Seiswavlon isini (7.1g) <strong>da</strong> xels uwyobs universitetebsa<br />

<strong>da</strong> sxva samecniero <strong>da</strong>wesebulebebSi regionalur <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebze<br />

swavlas <strong>da</strong> samecniero kvlevebis warmoebas – yovelive es warmoadgens<br />

samoqalaqo integraciis Semadgenel komponentebs. muxli 7-is<br />

g<strong>an</strong>xorcieleba saSualebas miscems yvela moqalaqes, Camoyalibdnen<br />

mravalenov<strong>an</strong> sazogadoebad, romlis wevroba g<strong>an</strong>isazRvreba samoqalaqo <strong>da</strong><br />

ara eTnikuri kriteriumiT.<br />

muxli 7-Si mocemuli ufro konkretuli nabijebi, romelic<br />

gulisxmobs <strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebis aqtiuri gamoyenebis<br />

xelSewyobas, warmoadgens sasargeblo meq<strong>an</strong>izms gaqrobis safrTxis qveS<br />

myofi enebis <strong>da</strong>cvis TvalsazrisiT. sakiTxis <strong>da</strong>yeneba imgvarad, rom<br />

araqarTuli enebi skolebsa <strong>da</strong> universitetebSi ara mxolod erovnul<br />

<strong>umciresobaTa</strong> warmomadgenlebis mier iswavlebodes (ix. muxli 7.1g)<br />

moemsaxureba ormag miz<strong>an</strong>s. pirveli: <strong>da</strong>icav<strong>da</strong> Se<strong>da</strong>rebiT mcirericxov<strong>an</strong>i<br />

lingvisturi jgufebis enebs, imis uzrunvelyofiT, rom aRniSnul enebze<br />

molaparake moqalaqeTa Svilebi g<strong>an</strong>aTlebas mSobliur enaze miiReben. meore<br />

mxriv, <strong>da</strong> rac aseve mniSvnelov<strong>an</strong>ia, qarTvelebisTvis araqarTuli enebis<br />

Seswavlis ideis propag<strong>an</strong>dis gziT amaRldeba sazogadoebrvi cnobiereba im<br />

sakiTxSi, rom es enebi ara gareSe <strong>da</strong> ucxoa, aramed garkveulwilad<br />

22


<strong>saqarTvelo</strong>s ekuTvnis <strong>da</strong> amdenad, misi memkvidreobis nawilia. am<br />

mosazrebis g<strong>an</strong>mtkicebis erT-erTi gza iqnebo<strong>da</strong> saskolo programaSi sagnis<br />

- “<strong>saqarTvelo</strong>s enebis Seswavla” Set<strong>an</strong>a, rac saSualebas miscem<strong>da</strong> qarTuli<br />

skolis yvela moswavles, Seeswavla sul mcire erTi <strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong><br />

<strong>umciresobaTa</strong> ena (cxrilSi 1 CamoTvlilTag<strong>an</strong>). es midgoma gamodgebo<strong>da</strong><br />

agreTve <strong>da</strong>cvis meq<strong>an</strong>izmad Se<strong>da</strong>rebiT mcirericxov<strong>an</strong>i lingvisturi<br />

jgufebis enebisa; msgavsi midgoma SeiZleba gamoyenebul iqnas<br />

universitetebSic.<br />

es midgoma SeiZleba gamoyenebul iqnas megrul, sv<strong>an</strong>ur <strong>da</strong> lazur<br />

enebT<strong>an</strong> mimarTebaSi. qarTuli enis swavlebis modulSi SeiZleba Set<strong>an</strong>il<br />

iqnas qarTuli (<strong>saqarTvelo</strong>s) enebis swavleba (<strong>saqarTvelo</strong>Si arsebuli<br />

enebis nacvlad, ix. zemoT); adgilobrivi <strong>regionaluri</strong> enebis Set<strong>an</strong>a<br />

qarTul lingvistikaSi gaaRrmaveb<strong>da</strong> zoga<strong>da</strong>d “qarTulis” koncefts misi<br />

mravalmxrivi arsiT <strong>da</strong> ga<strong>an</strong>eitraleb<strong>da</strong> arsebul SiSs imasT<strong>an</strong><br />

<strong>da</strong>kavSirebiT, rom mag. megrulis <strong>an</strong> sxva adgilobrivi enebis Seswavla<br />

safrTxes Seuqmnis qarTulenov<strong>an</strong>i sazogadoebis erTi<strong>an</strong>obas. amgvari<br />

iniciativa Seesabameba qartiis preambulaSi mocemul or ZiriTad princips:<br />

<strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebis <strong>da</strong>cvam <strong>da</strong> waxalisebam zi<strong>an</strong>i ar un<strong>da</strong><br />

miayenos oficialur enebsa <strong>da</strong> maTi Seswavlis aucileblobas; <strong>da</strong><br />

aRniSnuli enebis <strong>da</strong>cva mniSvnelov<strong>an</strong>i Senat<strong>an</strong>ia arsebuli<br />

mravalferovnebis g<strong>an</strong>samtkiceblad erovnuli <strong>da</strong>moukideblobis <strong>da</strong><br />

teritoriuli mTli<strong>an</strong>obis farglebSi.<br />

muxli 7 Seicavs agreTve garkveul nabijebs, romelTa g<strong>an</strong>xorcieleba<br />

SeiZleba rTuli aRmoCndes <strong>saqarTvelo</strong>s xelisuflebisTvis. upirveles<br />

yovlisa, muxli 7.1i tr<strong>an</strong>snacionaluri T<strong>an</strong>amSromlobis Sesaxeb<br />

winaaRmdegobriv xasiaTs atarebs, vinai<strong>da</strong>n SeiZleba interpretirebul iqnas,<br />

rogorc separatizmis safrTxis Semcveli mimarTuleba. kerZod, es SiSi<br />

ukavSirdeba samcxe-javaxeTis somxur <strong>da</strong> qvemo qarTlis azerbaij<strong>an</strong>ul<br />

mosaxleobas. samoqalaqo integraciis mimarTulebiT realuri progresis<br />

23


ararsebobis gamo es Temebi Tavi<strong>an</strong>Ti kulturuli kavSirebiT ufro metad<br />

integrirebulni ari<strong>an</strong> monaTesave qveynebis mosaxleobasT<strong>an</strong> <strong>da</strong> SiSi<br />

efuZneba im mosazrebas, rom am monaTesave jgufebis sazRvrebsSorisi<br />

T<strong>an</strong>amSromlobis kidev ufro meti xelSewyobiT qveynis SigniT integracias<br />

SeiZleba safrTxe <strong>da</strong>emuqros. miuxe<strong>da</strong>vad amisa, muxlSi 7.1 mocemuli<br />

mosazrebis formulirebam, romelic mouwodebs “Sesabamisi<br />

tr<strong>an</strong>snacionaluri gacvlebis xelSewyobisken” (xazgasma Cemia), SeiZleba<br />

garkveuli berketi misces qartiis monawile qvey<strong>an</strong>as sakuTar qmedebebSi am<br />

sakiTxT<strong>an</strong> mimarTebaSi. <strong>da</strong> bolos, Tu gava<strong>an</strong>alizebT somexi <strong>da</strong><br />

azerbaij<strong>an</strong>eli mosaxleobis sazRvarTaSoris gacvlebT<strong>an</strong> <strong>da</strong>kavSirebul<br />

potenciur riskebs, SeiZleba aRmoCndes, rom magaliTad, Se<strong>da</strong>rebiT<br />

mcirericxov<strong>an</strong>i lingvisturi jgufebis warmomadgenelTa kontaqtebi<br />

monaTesave farTo diasporebT<strong>an</strong> Zalze sasargebloa, radg<strong>an</strong> saSualebas<br />

iZleva ukeT iqnas Seswavlili <strong>umciresobaTa</strong> enebi <strong>da</strong> <strong>da</strong>mwerlobebi <strong>da</strong><br />

gaRrmavdes maTi kvleva.<br />

III. enobrivi uflebebi <strong>da</strong> samoqalaqo integracia<br />

g<strong>an</strong>vixiloT meore ZiriTadi gamowveva, romelic <strong>saqarTvelo</strong>m un<strong>da</strong><br />

ga<strong>da</strong>Wras qartiis <strong>da</strong>nergvis gzaze: rogor moxdes <strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong><br />

<strong>umciresobaTa</strong> enebis g<strong>an</strong>viTarebis xelSewyoba imgvarad, rom safrTxe ar<br />

Seeqmnas qarTuls, rogorc saxelmwifo enas <strong>an</strong> erovnul <strong>umciresobaTa</strong><br />

qarTul sazogadoebriv cxovrebaSi integracias qarTuli enis (sxva enebis<br />

xarjze) swavlebis aucileblobis TiTqos<strong>da</strong> erTgvari Serbilebis gamo.Aaq<br />

igulisxmeba kompaqturad <strong>da</strong>saxlebuli umciresobebi, romlebmac ZiriTa<strong>da</strong>d<br />

ar ici<strong>an</strong> qarTuli – rogoricaa axalqalaqisa <strong>da</strong> ninowmindis somxuri<br />

mosaxleoba (javaxeTi), qvemo qarTlis azerbaij<strong>an</strong>uli mosaxleoba <strong>da</strong><br />

yofili samxreT oseTis avtonomiuri respublikis osuri mosaxleoba.<br />

winamdebare naSromSi me ar g<strong>an</strong>vixilav samxreT oseTSi qartiis SesaZlo<br />

g<strong>an</strong>xorcielebis perspeqtivas <strong>an</strong> osuri enis <strong>da</strong>cvasT<strong>an</strong> <strong>da</strong>kavSirebul<br />

konkretul nabijebs. g<strong>an</strong>xorcieldeba Tu ara saerTod es qartia samxreT<br />

24


oseTSi <strong>da</strong> konkretulad rogor g<strong>an</strong>xorcieldeba igi – es mTli<strong>an</strong>ad<br />

<strong>da</strong>mokidebulia arsebuli grZelvadi<strong>an</strong>i konfliqtis saboloo mogvarebaze.<br />

wina nawilSi aRwerili qartiis II nawilis miReba garkveulwilad<br />

TavisTavad ga<strong>da</strong>Wri<strong>da</strong> qarTul sazogadoebaSi erovnuli umciresobebis<br />

integrirebis urTierTsawinaaRmdego amoc<strong>an</strong>ebs, <strong>da</strong>icav<strong>da</strong> <strong>da</strong> g<strong>an</strong>aviTareb<strong>da</strong><br />

ra amavdroulad <strong>umciresobaTa</strong> enebs. magaliTad, muxlSi 7.1.e mocemuli<br />

mowodebis “kulturuli kavSirebis <strong>da</strong>myareba qvey<strong>an</strong>aSi mcxovreb, sxva<br />

enebze mosaubre jgufebT<strong>an</strong>” xelSewyobisken mimarTuli nabijebi ufro<br />

metad moaaxloveb<strong>da</strong>, <strong>da</strong> ara <strong>da</strong>abrkoleb<strong>da</strong> erovnul integracias. aseve,<br />

azerbaij<strong>an</strong>uli <strong>da</strong> somxuri enebis swavlebis ideis propag<strong>an</strong><strong>da</strong> ara marto<br />

<strong>umciresobaTa</strong> Soris, aramed eTnikur qarTvelebSi efuZneba im princips,<br />

rom es enebi <strong>saqarTvelo</strong>s lingvisturi memkvidreobis Semadgeneli nawilia.<br />

amgvari midgoma xels Seuwyob<strong>da</strong> <strong>saqarTvelo</strong>Si mcxovreb araT<strong>an</strong>abar<br />

pirobebSi myofi Temebis ufro metad gaerTi<strong>an</strong>ebas, vidre <strong>da</strong>Sorebas.<br />

miuxe<strong>da</strong>vad imisa, rom muxliT 7.1v g<strong>an</strong>sazRvruli moTxovna “<strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong><br />

<strong>umciresobaTa</strong> enebis Sesabamis etapebze Seswavlis <strong>da</strong> swavlebis saT<strong>an</strong>ado<br />

formebis <strong>da</strong> saSualebebis uzrunvelyofis Sesaxeb” SesaZloa sag<strong>an</strong>gaSo<br />

signalad aJRerdes imaTTvis, vinc erTaderT prioritetad qarTuli enis<br />

g<strong>an</strong>viTareba-<strong>da</strong>nergvis xelSewyobas miiCnevs, - is faqti, rom<br />

pasuxismgeblobas <strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebis swavlebis<br />

xelSewyobaze ara mezobeli saxelmwifoebi, aramed swored qarTuli<br />

saxelmwifo iRebs sakuTar Tavze, - arsebuli status qvos garRvevas<br />

aRniSnavs. sadReisod saswavlo masalebi somxur <strong>da</strong> azerbaij<strong>an</strong>ul enebze<br />

somxuri <strong>da</strong> azerbaij<strong>an</strong>uli skolebis umravlesobas baqo<strong>da</strong>n <strong>da</strong> erevni<strong>da</strong>n,<br />

<strong>da</strong> ara Tbilisi<strong>da</strong>n moewodebaT. muxlis 7.1 saT<strong>an</strong>ado amoqmedebis<br />

SemTxvevaSi <strong>umciresobaTa</strong> enebis swavlebaze kontrols <strong>saqarTvelo</strong>s<br />

saxelmwifo aiRebs.<br />

qartiis sakv<strong>an</strong>Zo nawili, romelic Seexeba somxuri <strong>da</strong> azerbaij<strong>an</strong>uli<br />

enebis xelSewyobas, esaa nawili III (muxlebi 8-14). qartiis muxlis 3.1<br />

mixedviT, qartiis monawile TiToeulma saxelmwifom ratifikaciis<br />

25


sakuTari instrumentis Sesabamisad, un<strong>da</strong> g<strong>an</strong>sazRvros romel regionalur<br />

<strong>da</strong> umciresobis enebs Seexeba nawili III. muxlis 3.1 mixedviT g<strong>an</strong>sazRvruli<br />

TiToeuli <strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enisTvis muxli 2.2 moiTxovs<br />

minimum 35 punqts <strong>an</strong> qvepunqts muxlebi<strong>da</strong>n 8-14, maT Soris, minimum 3 punqti<br />

un<strong>da</strong> iqnas aRebuli muxlebi<strong>da</strong>n 8 <strong>da</strong> 12; <strong>da</strong> minimum 1 punqti muxlebi<strong>da</strong>n 9,<br />

10, 11 <strong>da</strong> 13. miuxe<strong>da</strong>vad imisa, rom Teoriulad SesaZlebelia arc erTi<br />

<strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> ena ar iqnas arCeuli nawili III_<strong>da</strong>n <strong>da</strong><br />

moxdes mxolod nawili II-is ratificireba (rogorc es mox<strong>da</strong> kviprosis<br />

magaliTze), naklebad savaraudoa, rom eqspertTa komiteti axsnis amgvar<br />

nabijs, rogorc Sesabamiss qartiis suliskveTebasT<strong>an</strong>, miznebT<strong>an</strong> <strong>da</strong><br />

principebT<strong>an</strong>; miT umetes, rom <strong>saqarTvelo</strong>s SemTxvevaSi aSkarad arsebobs<br />

ramodenime ena, romelic nawili III-Si g<strong>an</strong>sazRvrul <strong>da</strong>cvis sferos<br />

g<strong>an</strong>ekuTvneba. rogorc vurlingi aRniSnavs, “vinai<strong>da</strong>n qartia mouwodebs wevr<br />

qveynebs nawili III-is aucilebeli minimumis Sesrulebas TiToeul enasT<strong>an</strong><br />

mimarTebaSi, uaris g<strong>an</strong>cxadeba nawili III-is Sesrulebaze Zali<strong>an</strong> waagavs<br />

SemovliTi gzis Ziebas pasuxismgeblobis Tavi<strong>da</strong>n asacileblad, <strong>da</strong> amdenad<br />

k<strong>an</strong>onis <strong>da</strong>rRvevis mcdelobad SeiZleba CaiTvalos.” 11<br />

amdenad, saxelmwifom un<strong>da</strong> ga<strong>da</strong>wyvitos, romel enebs irCevs nawili<br />

III-T<strong>an</strong> SesabamisobaSi. vurlingma g<strong>an</strong>sazRvra sami ZiriTadi kriteriumi,<br />

romlis mixedviTac un<strong>da</strong> SeirCes <strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> ena nawil<br />

III-T<strong>an</strong> mimarTebaSi: 1) aRniSnul enaze un<strong>da</strong> laparakobdes a<strong>da</strong>mi<strong>an</strong>ebis sakmao<br />

raodenoba, 2) un<strong>da</strong> arsebobdes sul mcire erTi teritoria mainc, sa<strong>da</strong>c am<br />

enaze molaparake a<strong>da</strong>mi<strong>an</strong>ebi kompaqturad saxloben, 3) am enaze molaparake<br />

a<strong>da</strong>mi<strong>an</strong>ebi aqtiurad un<strong>da</strong> iyvnen mowadinebuli, <strong>da</strong>icv<strong>an</strong> <strong>da</strong> g<strong>an</strong>aviTaron<br />

sakuTari ena. 12 am kriteriumebis gaTvaliswinebiT naTelia, rom<br />

<strong>saqarTvelo</strong>s SemTxvevaSi, azerbaij<strong>an</strong>uli <strong>da</strong> somxuri enebi yvelaze metad<br />

miesa<strong>da</strong>geba nawil III-s. am or enaze sakmao raodenobis a<strong>da</strong>mi<strong>an</strong>ebi<br />

11 vurlingi, <strong>regionaluri</strong> <strong>da</strong> evropuli enebis evropuli qartia, kritikuli komentari, gv. 81<br />

(Woehrling, The Europe<strong>an</strong> Charter for Regional <strong>an</strong>d Minority L<strong>an</strong>guages: Critical Commentary, 81)<br />

12 iqve, gv. 140.<br />

26


laparakoben, <strong>da</strong> mxolod am or enaze molaparake a<strong>da</strong>mi<strong>an</strong>ebi cxovroben<br />

kompaqturad qveynis konkretul regionebSi.<br />

rusuli ena aseve mniSvnelov<strong>an</strong> rols asrulebs <strong>saqarTvelo</strong>s<br />

socialur <strong>da</strong> politikur cxovrebaSi, rogorc uwin sabWoTa kavSiris<br />

sivrceSi moqmedi ZiriTadi ena <strong>da</strong> erovnebaTSorisi komunikaciis ena<br />

<strong>saqarTvelo</strong>Si. <strong>saqarTvelo</strong>Si cxovrobs <strong>da</strong>axloebiT 83,000 a<strong>da</strong>mi<strong>an</strong>i,<br />

romelTaTvisac rusuli ena mSobliuria (ix. cxr. 1) <strong>da</strong> <strong>saqarTvelo</strong>s<br />

mosaxleobis <strong>da</strong>axloebiT naxevari kargad saubrobs rusulad, vinai<strong>da</strong>n<br />

maTTvis rusuli meore enas warmoadgens. miuxe<strong>da</strong>vad amisa, <strong>saqarTvelo</strong>Si<br />

ar arsebobs regioni, sa<strong>da</strong>c rusulenov<strong>an</strong>i mosaxleobis geografiuli<br />

koncentracia iqnebo<strong>da</strong>, amdenad, Znelia rusul enas mivusa<strong>da</strong>goT nawili III,<br />

vinai<strong>da</strong>n mis garkveul punqtebSi nagulisxmevia specifiurad konkretul<br />

teritoriebze mosaxle a<strong>da</strong>mi<strong>an</strong>Ta jgufebi (ix. qvemoT). amasT<strong>an</strong>, rusuli<br />

enisTvis g<strong>an</strong>sakuTrebuli yuradRebis miqcevam SeiZleba <strong>da</strong>akninos<br />

azerbaij<strong>an</strong>uli <strong>da</strong> somxuri enebis <strong>da</strong>cvisken mimarTuli Zalisxmeva. amis<br />

mizezia is, rom rusuli ena ise<strong>da</strong>c araformalurad gamoiyeneba am<br />

regionebis (qvemo qarTli <strong>da</strong> javaxeTi) adgilobriv administraciul<br />

org<strong>an</strong>oebSi, sa<strong>da</strong>c zemoTaRniSnuli enebi warmoadgens mSobliurs; <strong>da</strong><br />

amdenad, rusuli enis g<strong>an</strong>viTarebis xelSewyobam SeiZleba <strong>da</strong>Trgunos<br />

azerbaij<strong>an</strong>uli <strong>da</strong> somxuri enebis gamoyenebisken mimarTuli mcdelobebi.<br />

<strong>da</strong>bolos, <strong>saqarTvelo</strong>s xelisuflebis Zalisxmeva mimarTulia iqiTken, rom<br />

qarTuli, <strong>da</strong> ara rusuli ena, gaxdes erovnebaTaSorisi komunikaciis ena; <strong>da</strong><br />

am WrilSi rusuli enis <strong>da</strong>nergvis xelSewyobam – enisa, romelic ise<strong>da</strong>c<br />

farTod gamoyeneba erovnuli umciresobebis mier – SeiZleba im principis<br />

sawinaaRmdegod imuSaos, romlis mixedviTac <strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong><br />

enebis <strong>da</strong>cva ar un<strong>da</strong> mimdinareobdes oficialuri enis (enebis) sazi<strong>an</strong>od.<br />

nawili III-s amoc<strong>an</strong>a mdgomareobs qartiis wevri saxelmwifoebisTvis<br />

“saxelmZRv<strong>an</strong>elos” SeqmnaSi, romelSic mocemuli iqneba konkretuli<br />

nabijebi, mimarTuli <strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebis sazogadoebriv<br />

27


cxovrebaSi <strong>da</strong>nergvis uzrunvelyofisken. muxlSi 8 mocemulia regionalur<br />

<strong>da</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebze swavlis xelSewyoba “saxelmwifo enisTvis<br />

(enebisTvis) zi<strong>an</strong>is miyenebis gareSe”. muxlebi 9, 10 <strong>da</strong> 11 gulisxmobs<br />

<strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebis gamoyenebas sasamarTlo sistemaSi,<br />

saxelisuflo-administraciul org<strong>an</strong>oebsa <strong>da</strong> masmediaSi. muxlSi 12<br />

mocemulia zomebis nusxa, romlebic un<strong>da</strong> gatardes kulturul<br />

saqmi<strong>an</strong>obaTa sferoSi <strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebis<br />

wasaxaliseblad. muxli 13 exeba ekonomikur <strong>da</strong> socialur sferoebs <strong>da</strong><br />

iTvaliswinebs lingvistur safuZvelze arsebuli SezRudvebis aRmofxvras<br />

<strong>da</strong> <strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebis waxalisebas fin<strong>an</strong>sebis, biznesisa<br />

<strong>da</strong> socialuri <strong>da</strong>cvis sferoSi. bolos, muxli 14 exeba sazRvarTaSoris<br />

gacvlebs <strong>da</strong> moicavs ormxriv <strong>da</strong> mravalmxriv SeT<strong>an</strong>xmebaTa Sesrulebis <strong>da</strong><br />

sazRvarTSorisi T<strong>an</strong>amSromlobis waxalisebisken mimarTul zomebs msgavsi<br />

lingvisturi Temebis <strong>da</strong>saaxloeblad sazRvrebs orive mxares.<br />

nawili III-is muxlebis umetesoba moiazrebs qveynis mTel teritorias.<br />

amdenad, muxlis 8.1 cxrave qvepunqti, e.i. muxlis 8 aTi punqti<strong>da</strong>n cxra<br />

gulisxmobs “teritorias, sa<strong>da</strong>c gamoiyeneba aRniSnuli enebi”. aseve, muxlis<br />

9.1 oTxive qvepunqti (muxlis 9 eqvsi punqti<strong>da</strong>n <strong>an</strong> qvepunqti<strong>da</strong>n oTxi) exeba<br />

mxolod “im sasamarTlo olqebs, sa<strong>da</strong>c mcxovrebTa raodenoba, romlebic<br />

iyeneben regionalur <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebs, amarTlebs qvemoT<br />

g<strong>an</strong>sazRvruli zomebis miRebas”. muxli 10 kidev ufro metad<br />

<strong>da</strong>konkretebulia, ToTxmeti punqti Tu qvepunqti mocemuli TxuTmeti<strong>da</strong>n<br />

exeba administraciul raionebs, sa<strong>da</strong>c cxovrobs <strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong><br />

umciresobebis enebze molaparake mosaxleobis iseTi sakmarisi raodenoba,<br />

romelic amarTlebs qvemoT g<strong>an</strong>sazRvruli zomebis miRebas” (muxlebi 10.1 <strong>da</strong><br />

10.2) <strong>an</strong> im teritoriis farglebSi, sa<strong>da</strong>c gamoiyeneba <strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong><br />

<strong>umciresobaTa</strong> enebi”. (muxli 10.3). <strong>an</strong>alogiurad, muxli 11-is didi nawili<br />

(cxra punqti<strong>da</strong>n Tu qvepunqti<strong>da</strong>n Svidi), muxli 12 (aTi punqti<strong>da</strong>n Tu<br />

qvepunqti<strong>da</strong>n rva) <strong>da</strong> muxli 13 (cxra punqti<strong>da</strong>n Tu qvepunqti<strong>da</strong>n xuTi) exeba<br />

“teritoriebs, sa<strong>da</strong>c gamoiyeneba (Sesabamisi <strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong>)<br />

28


enebi”. mxolod muxli 14 (ori qvepunqti) ar Seicavs punqts (qvepunqts),<br />

romelic muxlSi gaTvaliswinebul saqmi<strong>an</strong>obebs zRu<strong>da</strong>vs konkretuli<br />

teritoriis farglebSi.<br />

zogma wevrma saxelmwifom airCia nawili III miesa<strong>da</strong>gebina mxolod<br />

mocemul regionalur <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enaze molaparake im jgufisTvis,<br />

romelic saxlobs qveynis konkretul teritoriaze. ase magaliTad,<br />

germ<strong>an</strong>iam qartiis ratifikaciis instrumentSi g<strong>an</strong>sazRvra, rom nawili III<br />

gamoyenebul iqneba konkretul regionalur <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebT<strong>an</strong><br />

mimarTebaSi, konkretul teritoriaze - länder. 13 miuxe<strong>da</strong>vad amisa, am midgomis<br />

gamoyeneba marTebulia mxolod maSin, rodesac saxelmwifo asrulebs<br />

sakuTar qvotas, Sedgenils oc<strong>da</strong>Txumeti punqti<strong>da</strong>n <strong>an</strong> qvepunqti<strong>da</strong>n,<br />

romlebic vrceldeba qveynis mTel teritoriaze. <strong>saqarTvelo</strong>s<br />

xelisuflebam un<strong>da</strong> gaacnobieros es piroba, im SemTxvevaSi, Tu ga<strong>da</strong>wyvets<br />

miusa<strong>da</strong>gos nawili III azerbaij<strong>an</strong>ul <strong>da</strong> somxur enebs qveynis mTel<br />

teritoriaze <strong>an</strong> mxolod im administraciul raionebSi, sa<strong>da</strong>c mosaxleoba<br />

aqtiurad laparakobs am enebze.<br />

msgavsad nawili II-sa, qartiis nawili III-is gamoyenebam ar un<strong>da</strong><br />

SezRudos erovnul <strong>umciresobaTa</strong> qveynis socialur, ekonomikur <strong>da</strong><br />

politikur cxovrebaSi integrirebis procesi. piriqiT, rogorc naCvenebi<br />

iqneba qvemoT, nawili III-is bevri muxli, faqtobrivad, xels uwyobs<br />

integracias. imisTvis, rom TvalnaTliv <strong>da</strong>vrwundeT rogor, saWiroa<br />

gava<strong>an</strong>alizoT TiToeuli muxli <strong>da</strong> saTiTaod g<strong>an</strong>vixiloT iseTi sferoebi,<br />

rogoricaa g<strong>an</strong>aTleba, sasamarTlo, administraciuli org<strong>an</strong>oebi, media,<br />

kultura <strong>da</strong> sazRvarTSorisi T<strong>an</strong>amSromloba. qvemoT moyv<strong>an</strong>ili <strong>an</strong>alizi<br />

cxadyofs, rom es muxlebi SeiZleba misa<strong>da</strong>gebul iqnas a) martivad; b)<br />

qarTulis, rogorc saxelmwifo enis integratiuli rolisadmi zi<strong>an</strong>is<br />

miyenebis gareSe.<br />

13<br />

evrosabWos generaluri mdivnisadmi gagzavnili perioduli <strong>an</strong>gariSi qartiis me-15 punqtis<br />

Sesabamisad: germ<strong>an</strong>ia<br />

29


1. g<strong>an</strong>aTleba<br />

qartiis muxlSi 8.1, kerZod, punqtebSi a-v, mocemulia sami ZiriTadi gza<br />

g<strong>an</strong>aTlebis sistemaSi <strong>regionaluri</strong> <strong>da</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebis gamoyenebis<br />

TvalsazrisiT: pirveli gza (i) gulisxmobs monolingvistur g<strong>an</strong>aTlebas, e.i.<br />

g<strong>an</strong>aTlebis sistemas, romelic mTli<strong>an</strong>ad agebulia regionalur <strong>an</strong><br />

<strong>umciresobaTa</strong> enaze, meore gza (ii) gulisxmobs orenov<strong>an</strong> (bilingvistur)<br />

g<strong>an</strong>aTlebas; xolo mesame gza (iii) gulisxmobs regionalur <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong><br />

enis swavlebis Set<strong>an</strong>as saswavlo programaSi. <strong>saqarTvelo</strong>s SeTxvevaSi (i) <strong>da</strong><br />

(iii) gzebi ar gamodgeba. pirveli imitom, rom im regionebSi, sa<strong>da</strong>c erovnuli<br />

umciresobebi ari<strong>an</strong> geografiulad koncentrirebuli, <strong>umciresobaTa</strong> enaze<br />

laparakoben Sin <strong>da</strong> amdenad, (i) gza niSnavs imas, rom bavSvebs praqtikulad<br />

aRar eqnebaT <strong>an</strong> Zalze mcired eqnebaT Sexeba oficialur enasT<strong>an</strong>.<br />

<strong>an</strong>alogiurad, (iii) gza ar aris gamosadegi, vinai<strong>da</strong>n misi gamoyeneba<br />

nagulisxmevia im SemTxvevaSi, rodesac <strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> ena<br />

imdenad sustad aris g<strong>an</strong>viTarebuli, rom am enaze sag<strong>an</strong>m<strong>an</strong>aTleblo<br />

sagnebis mniSvnlov<strong>an</strong>i nawilis warmodgena praqtikulad SeuZlebelia. 14 im<br />

TemebisTvis, romlebisTvisac <strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebi<br />

mSobliuria, (iii) gza gamousadegaria.<br />

orenov<strong>an</strong>i g<strong>an</strong>aTleba (ii gza) sinamdvileSi yvelaze metad miesa<strong>da</strong>geba<br />

<strong>saqarTvelo</strong>s regionebs, rogorcaa samcxe-javaxeTi <strong>da</strong> qvemo qarTli, sa<strong>da</strong>c<br />

erovnul <strong>umciresobaTa</strong> warmomadgenlebi kompaqturad ari<strong>an</strong> g<strong>an</strong>saxlebuli.<br />

es faqti a<strong>da</strong>sturebs integraciis saWiroebas saxelmwifo enis sruli<br />

kompetenciis safuZvelze. muxlSi 8 a-d moyv<strong>an</strong>ilia orenov<strong>an</strong>i g<strong>an</strong>aTlebis<br />

sistema, sa<strong>da</strong>c Sesabamisi axsna-g<strong>an</strong>martebebi oficialur enaze<br />

paralelurad T<strong>an</strong> gasdevs regionalur <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enaze swavlebas<br />

skolamdeli asaki<strong>da</strong>n. es mimarTuleba warmoadgens garRvevas dRv<strong>an</strong>deli<br />

situacii<strong>da</strong>n, rodesac araqarTuli skolebis moswavleebi (mag., rusuli,<br />

14 vurlingi, <strong>regionaluri</strong> <strong>da</strong> evropuli enebis evropuli qartia, kritikuli komentari, gv. 148, 151<br />

(Woehrling, The Europe<strong>an</strong> Charter for Regional <strong>an</strong>d Minority L<strong>an</strong>guages: Critical Commentary, 148, 151)<br />

30


somxuri <strong>da</strong> azerbaij<strong>an</strong>uli skolebis moswavleebi) iReben Zalze mcire<br />

odenobiT (<strong>an</strong> Zalze cudi xarisxiT) g<strong>an</strong>aTlebas oficialur enaze, miT<br />

umetes, <strong>da</strong>bal klasebSi. saT<strong>an</strong>ado g<strong>an</strong>xorcielebis SemTxvevaSi, amdenad,<br />

muxlis 8.1 mixedviT swavleba oficialur enaze gaumjobesdeba imis<br />

uzrunvelyofis xarjze, rom oficialuri ena intensiurad Seiswavleba<br />

sabavSvo baRSi Tu skolaSi swavlebis <strong>da</strong>wyebis pirveli dReebi<strong>da</strong>nve. am<strong>an</strong><br />

xeli un<strong>da</strong> Seuwyos orenovnebas <strong>da</strong> integraciis process.<br />

<strong>an</strong>alogiurad, sauniversiteto g<strong>an</strong>aTlebis sistemaSi, muxlis 8.1e(ii)<br />

saT<strong>an</strong>ado misa<strong>da</strong>gebis SemTxvevaSi SeiZleba Seiqmnas pozitiuri stimuli<br />

integraciis mimarTulebiT. universitetebi, g<strong>an</strong>sxvavebuli eTnikuri <strong>da</strong><br />

lingvisturi bazisis studentebis Tavmoyris Sedegad SeiZleba gaxdes<br />

idealuri garemo imaTTvis, vinc sustad laparakobs saxelmwifo enaze –<br />

qarTulenov<strong>an</strong> studentebT<strong>an</strong> urTierTobis Sedegad isini advilad<br />

aimaRleben saxelmwifo enis codnis dones. gavimeorebT, rom gza muxli<br />

8.1(i) un<strong>da</strong> gamoiricxos, vinai<strong>da</strong>n sauniversiteto g<strong>an</strong>aTlebis mxolod<br />

eqskluziurad regionalur <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebze miwodebam SeiZleba<br />

<strong>da</strong>abrkolos samoqalaqo integeraciis procesi. miuxe<strong>da</strong>vad amisa, saswavlo<br />

modulis regionalur <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebze miwodeba (Cvens SemTxvevaSi,<br />

azerbaij<strong>an</strong>ul <strong>da</strong> somxur enebze) studentTa orive jgufisTvis – maTTvis,<br />

visTvisac es enebi mSobliuria <strong>da</strong> qarTulenov<strong>an</strong>i studentebisTvis (myxli<br />

8.1.eii-sT<strong>an</strong> SesabamisobaSi) aragzis r ewinaaRmdegeba integraciis amoc<strong>an</strong>as;<br />

amasT<strong>an</strong> igi aRvivebs toler<strong>an</strong>tulobas <strong>da</strong> pativiscemas sxva enebis mimarT.<br />

azerbaij<strong>an</strong>uli <strong>da</strong> somxuri enebis saswavlo kursebi am SemTxvevaSi un<strong>da</strong><br />

moewyos odnav saxecvlilad imaTTvis, vinc swavlobs am enebs, rogorc<br />

meore mSobliurs – <strong>an</strong>u, Tu imaTTvis, visTvisac es enebi mSobliur enebs<br />

warmoadgens, aqcenti un<strong>da</strong> gakeTdes filologiisa <strong>da</strong> literaturis<br />

gaRrmavebul swavlebaze, zemoTaRniSnul SemTxvevaSi ki ZiriTadi fokusi<br />

zogad leqsikasa <strong>da</strong> gramatikaze gakeTdeba. Tumca, erToblivi leqcia-<br />

seminarebis ricxvi orive jgufis monawileobiT gaizrdeba universitetis<br />

zr<strong>da</strong>-gafarToebasT<strong>an</strong> erTad.<br />

31


ac Seexeba muxlis 8 sxva punqtebs, imis gaTvaliswinebiT, rom<br />

<strong>saqarTvelo</strong>s xelisuflebas ar gaaCnia didi kompetencia mozrdilTa<br />

(arasauniversiteto) g<strong>an</strong>aTlebis sistemaSi, SesaZlebelia muxli 8.1v (iii)<br />

gzis gamoyeneba, (e.i. <strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebis, rogorc<br />

mozrdilTa <strong>da</strong> g<strong>an</strong>grZobiTi swavlebis sagnad SeTavazeba). muxlebis 8.1a <strong>da</strong><br />

8.1v <strong>da</strong>nergvis saWiroebis gaTvaliswinebiT, muxli 8.1T aseve aucilebelia,<br />

vinai<strong>da</strong>n uzrunvelyofs qartiis nawili III-iT g<strong>an</strong>sazRvruli enebis efeqtur<br />

swavlebas.<br />

un<strong>da</strong> aRiniSnos, rom <strong>saqarTvelo</strong>Si garkveuli Zalisxmeva iqna<br />

mimarTuli <strong>umciresobaTa</strong> enebze swavlebis xelSesawyobad; ilia WavWavaZis<br />

ucxo enaTa fakultetze funqcionirebs somxuri, azerbaij<strong>an</strong>uli <strong>da</strong><br />

rusuli enebis seqtorebi, ZiriTa<strong>da</strong>d imaTTvis, vinc araqarTul skolebSi<br />

maswavleblad apirebs muSaobas. 15 <strong>an</strong>alogiurad, muxli 8.1i, romelic<br />

mouwodebs Seiqmnas “saze<strong>da</strong>mxedvelo org<strong>an</strong>o <strong>an</strong> org<strong>an</strong>oebi, romlebic<br />

pasuxismgebelni iqnebi<strong>an</strong> <strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebis swavlebis<br />

SemoRebisa <strong>da</strong> g<strong>an</strong>viTarebis sferoSi moRweuli progresis monitoringze <strong>da</strong><br />

maT mier mokvleuli Sedegebis Sesaxeb peroduli moxsenebebis Sedgenaze,<br />

romlebic SemdgomSi sajarod gamoqveyndeba” ar Seicavs araviTar<br />

winaaRmdegobebs <strong>da</strong> misi g<strong>an</strong>xorcieleba mxolod gazrdis gatarebuli<br />

zomebis efeqturobas. <strong>da</strong> bolos, muxli 8..2, romelic iTvaliswinebs nawili<br />

III-iT g<strong>an</strong>sazRvruli <strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebis xelSewyobas<br />

teritoriebze, sa<strong>da</strong>c es enebi tradiciulad ar gamoiyeneba, SeiZleba<br />

gamoyenebul iqnas im SeTxvevaSi, Tu “regionalur <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enaze<br />

molaparake pirTa raodenoba amas amarTlebs”. iseve, rogorc zemoT, es ar<br />

un<strong>da</strong> warmoadgendes problemas qarTuli samTavrobo struqturebisTvis.<br />

15 sadReisod azerbaij<strong>an</strong>ul seqtorze swavlobs 17 studenti; 19 eTnikuri somexi <strong>da</strong> 53 sxva<strong>da</strong>sxva<br />

erovnebis studenti swavlobs somxur <strong>da</strong> rusul seqtorebze. sul ramdenime wlis winaT umaRlesi<br />

g<strong>an</strong>aTlebis TiTqmis yvela <strong>da</strong>wesebulebaSi funqcionireb<strong>da</strong> rusuli fakultetebi, 2005 wels es<br />

fakultetebi <strong>da</strong>ixura, oficialuri mizeziT, moTxovnis ararsebobis gamo.<br />

32


amdenad, muxli 8-is 10 punqti<strong>da</strong>n SesaZlebelia <strong>saqarTvelo</strong>m<br />

<strong>da</strong>amtkicos rva <strong>an</strong> cxra punqti (Tu CavTvliT muxls 8.1v iii.), qvemo qarTlsa<br />

<strong>da</strong> javaxeTSi mcxovrebi azerbaij<strong>an</strong>uli <strong>da</strong> somxuri Temebis<br />

warmomadgenelTa integraciis <strong>da</strong>ubkroleblad. muxli 8, saT<strong>an</strong>ado<br />

amoqmedebis SemTxvevaSi (e.i. gzebis ii SerCevisas) xels Seuwyobs orenovnebis<br />

g<strong>an</strong>viTarebas <strong>da</strong> oficialuri enis ara <strong>da</strong>brkolebas, aramed swavlebas<br />

araqarTvelebisTvis adreuli asaki<strong>da</strong>n. muxlSi 8 arsebobs erTaderTi<br />

punqti, romlis amoqmedeba jerjerobiT miz<strong>an</strong>Sewonilia ga<strong>da</strong>idos (muxli<br />

8.1z) <strong>da</strong> igi exeba istoriis <strong>da</strong> kulturis swavlebas imgvarad, rogorc es<br />

aisaxa regionalur <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebze. istoriis swavleba samxreT<br />

kavkasiaSi Zalze sakamaTo sakiTxia <strong>da</strong> xSirad gamoiyenebo<strong>da</strong> ama Tu im<br />

erovnuli jgufis eTno-nacionalisturi miswrafebebis gasamarTleblad.<br />

amdenad, istorikosTa Soris zogadi konsensusis miRwevamde albaT upri<strong>an</strong>i<br />

iqneba ga<strong>da</strong>idos am muxlis ratificireba, raTa ar gaRvivdes x<strong>an</strong>grZlivi<br />

istoriuli SeuT<strong>an</strong>xmeblobebi sxva<strong>da</strong>sxva konkretul sakiTxebT<strong>an</strong><br />

mimarTebaSi.<br />

2. marTlmsajulebis sistema<br />

qartiis muxlSi 9 mocemulia RonisZiebaTa CamonaTvali (romelTag<strong>an</strong> zogi<br />

Se<strong>da</strong>rebiT mokrZalebulia), romlebic exeba <strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong><br />

enebis gamoyenebas sisxlis samarTlis, samoqalaqo <strong>da</strong> adminsitraciuli<br />

samarTlis warmoebaSi. rogorc aucilebel minimums, muxli moiTxovs, rom<br />

sasamarTlo warmoebSi monawile mxareebs im teritoriebze, sa<strong>da</strong>c<br />

gamoiyeneba <strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebi, mieceT TviTgamoxatulebis<br />

saSualeba mSobliur enebze <strong>da</strong> am uflebis mosapoveblad ar <strong>da</strong>sWirdeT<br />

<strong>da</strong>matebiTi xarjebis gaReba. es, rasakvirvelia, ar niSnavs imas, rom<br />

oficialuri ena kargavs sasamarTlo sistemaSi gamoyenebul oficialuri<br />

enis statuss.<br />

33


<strong>saqarTvelo</strong>s SemTxevaSi muxlSi 9 mocemuli eqvsi punqti<strong>da</strong>n xuTis –<br />

muxli9.1a(ii), muxli9.1b(ii), muxli9.1g(ii), muxli9.1d(ii) <strong>da</strong> muxli9.3 amoqmedeba<br />

<strong>da</strong>kaSirebulia ramodenime teqnikur problemasT<strong>an</strong>. muxlebSi 9.1a(ii),<br />

muxli9.1b(ii), muxli9.1g(ii)) <strong>da</strong> muxli9.1d(ii) mocemuli moTxovnebi<br />

gaTvaliswinebulia arsebuli k<strong>an</strong>onmdeblobiT. <strong>saqarTvelo</strong>s konstituciis<br />

T<strong>an</strong>axmad (muxli 85.2), samarTalwarmoebisas “piri, romelmac ar icis<br />

saxelmwifo ena, uzrunvelyofili un<strong>da</strong> iyos Tarjimnis momsaxurebiT” <strong>da</strong><br />

konstituciiT <strong>da</strong>dgenili es punqti aseve g<strong>an</strong>mtkicebulia 1997 wlis k<strong>an</strong>oniT<br />

“zogadi sasamarTloebis Sesaxeb” (muxli 10), romelic aseve azustebs, rom<br />

“Targm<strong>an</strong>T<strong>an</strong> <strong>da</strong>kavSirebuli <strong>da</strong>naxarjebi <strong>da</strong>ifareba saxelmwifo<br />

biujeti<strong>da</strong>n”. es k<strong>an</strong>oni moicavs samarTlis, samoqalaqo <strong>da</strong> administraciul<br />

samarTalwarmoebas. Tumca, muxlSi 9 mocemul Sesabamis punqtebs aseve exeba<br />

<strong>saqarTvelo</strong>s zogadi administraciuli kodeqsis muxli 73.4-is Sesworebebi<br />

(miRebulia 1999 wels, ZalaSi Sevi<strong>da</strong> 2000 wels), romelic, moiTxova ra, rom<br />

“im SemTxvevaSi, Tu g<strong>an</strong>acxadi <strong>an</strong> <strong>da</strong>interesebuli mxaris mier<br />

[administraciuli samarTalwarmoebisTvis] warmodgenili sxva dokumenti ar<br />

aris Sesrulebuli saxelmwifo enaze, mxarem un<strong>da</strong> warmoadginos misi<br />

notarialuri wesiT <strong>da</strong>mowmebuli Targm<strong>an</strong>i”, faqtobrivad, gulisxmobs, rom<br />

administraciul samarTalwarmoebaSi Targm<strong>an</strong>ze pasuximsmgebloba <strong>da</strong><br />

xarjebi ekisreba regionalur <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enaze molaparake pirs. ufro<br />

metic, konstituciiT gaTvaliswinebuli muxli 85.2, romelic gulisxmobs<br />

imas, rom “pirebi, romlebmac ar ici<strong>an</strong> saxelmwifo ena, samarTalwarmoebisas<br />

uzrunvelyofili iqnebi<strong>an</strong> Tarjimnis momsaxurebiT”, kidev ufro<br />

gaRrmavebulia qartiis muxliT 9, romlic T<strong>an</strong>axmad, sasamarTlo saqmis<br />

warmoebaSi monawile mxareebma SeiZleba gamoiyenon Sesabamisi <strong>regionaluri</strong><br />

<strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> ena im SemTxvevaSic ki, Tu am mxareebma ici<strong>an</strong> saxelmwifo<br />

ena.<br />

muxli 9.3, romelic iTvaliswinebs iuridiuli dokumentebis somxur <strong>da</strong><br />

azerbaij<strong>an</strong>ul enebze Targmnis uzrunvelyofas, aseve ar aris problematuri.<br />

qarTuli k<strong>an</strong>onmdeblobis codnis donis amaRleba qvemo qarTlsa <strong>da</strong> samcxe-<br />

34


javaxeTSi kompaqturad <strong>da</strong>saxlebul azerbaij<strong>an</strong>ul <strong>da</strong> somxur Temebs Soris<br />

mxolod gazrdi<strong>da</strong> <strong>saqarTvelo</strong>s sazogadoebriv cxovrebaSi am Temebis<br />

warmomadgenelTa monawileobis xarisxs. marTlac, es uk<strong>an</strong>askneli<br />

warmoadgens kidec rigi qarTuli arasamaTavrobo org<strong>an</strong>izaciebis miz<strong>an</strong>s <strong>da</strong><br />

erovnul <strong>umciresobaTa</strong> kompaqturi <strong>da</strong>saxlebis adgilebSi am mizniT<br />

saerTaSoriso donorebic muSaoben.<br />

muxlSi 9 mxolod muxli 9.2 SeiZleba iyos ramdenadme<br />

winaaRmdegobrivi, vinai<strong>da</strong>n gulisxmobs regionalur <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebze<br />

Sedgenili iuridiuli dokumentebis legalizacias. am punqtma SeiZleba<br />

gamoiwvios oponireba qarTuli samTavrobo struqturebis mxri<strong>da</strong>n, im<br />

mizeziT, rom SeiZleba safrTxe Seeqmnas qarTuls, rogorc oficialur<br />

saxelmwifo enas.<br />

3. saxelmwifo xelisuflebis org<strong>an</strong>oebi<br />

muxlis 10 g<strong>an</strong>xorcielebisas, romelic sajaro samsaxurSi regionalur <strong>an</strong><br />

<strong>umciresobaTa</strong> enis gamoyenebas Seexeba, arsebobs ori SesaZlo midgoma.<br />

ufro metad ambiciuri midgoma iqnebo<strong>da</strong> nawili III-iT g<strong>an</strong>sazRvruli<br />

enebisTvis erTgvari kvazi-oficialuri statusis miniWeba im geografiuli<br />

regionebis administraciul org<strong>an</strong>oebSi, sa<strong>da</strong>c es enebi farTod gamoiyeneba.<br />

<strong>saqarTvelo</strong>Si es gza Zalze Tamam midgomad CaiTvlebo<strong>da</strong> im mizeziT, rom<br />

<strong>da</strong>knindebo<strong>da</strong> saxelmwifo enis roli. Tumca, muxlis 10 qvepunqtebi ar<br />

moiTxovs amgvar midgomas; es punqtebi gulisxmobs imas, rom <strong>regionaluri</strong><br />

<strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebi SeiZleba gamoyenebul iqnas adgilobriv<br />

xelisuflebasa <strong>da</strong> sazogadoebas Soris urTierTobisas. rogorc vurlingi<br />

aRniSnavs, Cven un<strong>da</strong> g<strong>an</strong>vasxvavoT adgilobrivi xelisuflebis org<strong>an</strong>oebsa<br />

<strong>da</strong> sazogadoebas Soris gare urTierTobebisas <strong>da</strong> adgilobrivi<br />

administraciis org<strong>an</strong>oebs Soris Si<strong>da</strong> urTierTobebisas gamoyenebuli ena.<br />

momdevno g<strong>an</strong>sxvaveba un<strong>da</strong> <strong>da</strong>dgindes adgilobrivi xelisuflebis<br />

35


warmomadgenlobiT <strong>da</strong> aRmasrulebel org<strong>an</strong>oebs Soris. 16 muxlis 10<br />

gamoyenebis Se<strong>da</strong>rebiT SezRuduli vari<strong>an</strong>ti iqnebo<strong>da</strong>: a) <strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong><br />

<strong>umciresobaTa</strong> enebis gamoyenebis ufleba adgilobrivi xelisuflebis<br />

org<strong>an</strong>oebsa <strong>da</strong> sazogadoebas Soris gare urTierTobebisas, magram ara<br />

aucileblad - adgilobrivi administraciis org<strong>an</strong>oebs Soris Si<strong>da</strong><br />

urTierTobebisas; <strong>da</strong> b) am enebis gamoyenebis ufleba adgilobrivi<br />

xelisuflebis warmomadgenlobiT org<strong>an</strong>oebSi, magram ara aucileblad –<br />

aRmasrulebel org<strong>an</strong>oebSi. Eamgvari midgoma arc erT SemTxvevaSi ar<br />

<strong>da</strong>akninebs saxelmwifo enas <strong>da</strong> SeiZleba warmatebiT iqnas gamoyenebuli<br />

<strong>saqarTvelo</strong>s SemTxvevaSi, qarTuli enis adgilobrivi xelisuflebis<br />

org<strong>an</strong>oebSi gamoyenebisTvis zi<strong>an</strong>is miyenebis gareSe.<br />

<strong>saqarTvelo</strong> advilad Seasrulebs yvela pirobas zemoTaRniSnuli,<br />

ufro metad SezRuduli midgomis gamoyenebiT, rac gulisxmobs muxli 10-is<br />

TxuTmeti punqti<strong>da</strong>n cxra punqtis Sesrulebas, kerZod, 10.1a ii., 10.1b, 10.2b,<br />

10.2d, 10.2z, 10.2z, 10.3, 10.4 <strong>da</strong> 10.5. aq yvelaze metad sayurdReboa muxlebi 10.1<br />

<strong>da</strong> 10.2 (a-v), romlebic exeba adgilobrivi administraciis org<strong>an</strong>oebSi<br />

urTierTobaTa enas <strong>da</strong> adgilobrivi xelisuflebis org<strong>an</strong>oebsa <strong>da</strong><br />

sazogadoebas Soris urTierTobebisas gamoyenebul enas. aq muxlebi 10.2g <strong>da</strong><br />

10.2e ar gamodgeba <strong>saqarTvelo</strong>sTvis, vinai<strong>da</strong>n aq adgilobriv<br />

TviTmmarTvelobaSi arsebobs arCeuli warmomadgenlebisg<strong>an</strong><br />

<strong>da</strong>kompleqtebuli mxolod erTi Sre. 17 muxlSi 10.2 arsebuli es g<strong>an</strong>sxvaveba<br />

“regionalur” <strong>da</strong> “adgilobriv” struqturebs Soris amdenad ar gamodgeba<br />

<strong>saqarTvelo</strong>s SemTxvevaSi (ix. <strong>da</strong>narTi 1). <strong>da</strong>matebiT am muxlebT<strong>an</strong>,<br />

<strong>saqarTvelo</strong>m SeiZleba g<strong>an</strong>axorcielos muxli 10.2z (gulisxmobs<br />

geografiuli <strong>da</strong>saxelebebis regionalur <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebze<br />

gamoyenebis uflebas) <strong>da</strong> muxli 10.5 (gvarebis regionalur <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong><br />

enebze gamoyenebis uflebas), vinai<strong>da</strong>n es nabijebi Seesatyviseba qartiis<br />

muxls 11, romelic <strong>saqarTvelo</strong>m ukve <strong>da</strong>amtkica. <strong>saqarTvelo</strong>m aseve<br />

16<br />

vurlingi, <strong>regionaluri</strong> <strong>da</strong> evropuli enebis evropuli qartia, kritikuli komentari, gv. 183<br />

17<br />

iqve, gv. 186.<br />

36


SeiZleba gamoiyenos qartiis muxli 10.3 (qvepunqti g), romelic saSualebas<br />

aZlevs regionalur <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebze molaparake pirebs Seit<strong>an</strong>on<br />

g<strong>an</strong>cxadi amave enebze im teritoriebze, sa<strong>da</strong>c es enebi farTod gamoiyeneba;<br />

<strong>da</strong> muxli 10.4 (qvepunqti a, b. <strong>da</strong> g), romelic gulisxmobs (orenov<strong>an</strong>i)<br />

personalis <strong>da</strong>niSvnas adgilobriv administraciul org<strong>an</strong>oebSi<br />

<strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebis codniT.<br />

rasakvirvelia, qartiis suliskveTebasT<strong>an</strong> SesabamisobaSi,<br />

<strong>saqarTvelo</strong>s xelisuflebam un<strong>da</strong> ga<strong>da</strong>dgas aqtiuri nabijebi aRniSnuli<br />

RonisZiebebis saT<strong>an</strong>adod g<strong>an</strong>xorcielebisTvis. sak<strong>an</strong>onmdeblo cvlilebebis<br />

TvalsazrisiT aRniSnuli qvepunqtebis miReba moiTxovs Sesworebis Set<strong>an</strong>as<br />

<strong>saqarTvelo</strong>s org<strong>an</strong>uli k<strong>an</strong>onis “adgilobrivi TviTmmarTvelobis Sesaxeb”<br />

muxlSi 10 (miRebulia 2005 w)., romlis T<strong>an</strong>axmad, “adgilobrivi<br />

xelisuflebis org<strong>an</strong>oebis samuSao enas <strong>da</strong> saqmis warmoebis ena<br />

warmoadgens <strong>saqarTvelo</strong>s saxelmwifo ena”. SesworebaSi un<strong>da</strong> aisaxos<br />

Sesabamisi gamonaklisi warmomadgenlobiT org<strong>an</strong>oebT<strong>an</strong> mimarTebaSi. metic,<br />

muxlis 10.4 g<strong>an</strong>xorcieleba moiTxovs <strong>saqarTvelo</strong>s xelisuflebisg<strong>an</strong>,<br />

aqtiuri roli Seasrulos adgilobrivi administraciuli org<strong>an</strong>oebis<br />

kompetenturi orenov<strong>an</strong>i personaliT <strong>da</strong>kompleqtebaSi, xelisuflebis<br />

adgilobriv org<strong>an</strong>oebsa <strong>da</strong> sazogadoebas Soris kavSirisa <strong>da</strong> Tarjimnebis<br />

uzrunvelyofis mizniT. rogorc winamdebare werilis avtorma wina<br />

werilSi aRniSna, aRniSnuli waaxalisebs orenov<strong>an</strong> g<strong>an</strong>aTlebas TemebSi,<br />

romelTa warmomadgenlebma ar icodnen <strong>da</strong> arc iyvnen <strong>da</strong>iteresebulni<br />

saxelmwifo enis SeswavliT. aseve, Seiqmneba orenov<strong>an</strong>i profesionalebis<br />

rezervi uwin marginalizebul eTnikur umciresobebSi. 18 yovelive es ki,<br />

sabolood, ki ar <strong>da</strong>abrkolebs, aramed gaaRrmavebs erovnuli integraciis<br />

process.<br />

18 ix. jonat<strong>an</strong> uitli, “<strong>umciresobaTa</strong> enebis statusi <strong>saqarTvelo</strong>Si <strong>da</strong> sxva evropul qveynebSi<br />

arsebuli modelebis Sesabamisoba”, erovnul <strong>umciresobaTa</strong> evropuli centri, samuSao dokumenti<br />

#26, 2006 wlis marti - Jonath<strong>an</strong> Wheatley, “The Status of Minority L<strong>an</strong>guages in Georgia <strong>an</strong>d the Relev<strong>an</strong>ce of Models from<br />

Other Europe<strong>an</strong> States”, <strong>ECMI</strong> Working Paper #26 (March 2006). www.ecmi.de/download/working_paper_26.pdf.<br />

37


4. mediis saSualebebi<br />

<strong>saqarTvelo</strong>s xelisuflebam ukve gamoxata masmediaSi <strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong><br />

<strong>umciresobaTa</strong> enebis gamoyenebis survili. <strong>saqarTvelo</strong>s kulturis<br />

saministro afin<strong>an</strong>sebs gazeTebs <strong>umciresobaTa</strong> enebze, rogoricaa<br />

somxurenov<strong>an</strong>i vrast<strong>an</strong>, azerbaij<strong>an</strong>ulenov<strong>an</strong>i gurjist<strong>an</strong> <strong>da</strong> rusulenov<strong>an</strong>i<br />

svobodnaia gruzia. ufro metic, <strong>saqarTvelo</strong>s k<strong>an</strong>onSi “mauwyeblobis<br />

Sesaxeb” 2008 wlis martSi Set<strong>an</strong>ili Sesworebebis T<strong>an</strong>axmad, sazogadoebrivi<br />

mauwyeblis <strong>da</strong>axloebiT 25% un<strong>da</strong> <strong>da</strong>ixarjos yofili samxreT oseTis<br />

avtonomiur olqT<strong>an</strong> <strong>da</strong> afxazeTis avtonomiur respublikasT<strong>an</strong><br />

<strong>da</strong>kavSirebuli sakiTxebis irgvliv programebis momzadebaze, <strong>da</strong> aseve<br />

programebis mauwyeblobaze <strong>umciresobaTa</strong> enebze.” es mimarTuleba<br />

<strong>da</strong><strong>da</strong>sturebulia agreTve <strong>saqarTvelo</strong>s mier axlax<strong>an</strong>s miRebul<br />

“Semwynareblobisa <strong>da</strong> samoqalaqo integraciis erovnul koncefciaSi”<br />

(<strong>da</strong>mtkic<strong>da</strong> <strong>saqarTvelo</strong>s mTavrobis mier 2009 wlis 29 aprils). 19 2005<br />

wli<strong>da</strong>n <strong>saqarTvelo</strong>s televiziis pirveli arxi mauwyeblobs sainformacio<br />

programas moambe afxazur, osur, somxur, azerbaij<strong>an</strong>ul <strong>da</strong> rusul enebze<br />

kviraSi erTxel, 30 wuTis g<strong>an</strong>mavlobaSi (g<strong>an</strong>sxvavebul enaze yoveldRe,<br />

plius mokle sainformacio programa rusul enaze yoveldRiurad). aseve<br />

ga<strong>da</strong>icema radio ga<strong>da</strong>cemebi dRis g<strong>an</strong>mavlobaSi zemoTaRniSnul enebze,<br />

aseve kurm<strong>an</strong>ji (qurTul enaze). <strong>da</strong>matebiT, uk<strong>an</strong>asknel wlebSi eTerSi gadis<br />

rigi programebisa <strong>umciresobaTa</strong> sakiTxebze, maT Soris Toq-Sou italiuri<br />

ezo, Sou Cveni <strong>saqarTvelo</strong> <strong>da</strong> dokumenturi filmebis seria eTnikur<br />

umciresobebze (multieTnikuri <strong>saqarTvelo</strong>).<br />

un<strong>da</strong> aRiniSnos, rom <strong>saqarTvelo</strong>s xelisuflebam mxari <strong>da</strong>uWira<br />

agreTve 2005 wels telekomp<strong>an</strong>ia al<strong>an</strong>ia TV-s Seqmnas, romlis miz<strong>an</strong>i iyo<br />

19<br />

toler<strong>an</strong>tulobis <strong>da</strong> samoqalaqo integraciis nacionaluri koncefcia, <strong>da</strong>mtkic<strong>da</strong> <strong>saqarTvelo</strong>s<br />

mTavrobis mier 2009 wlis 29 aprils.<br />

38


informaciis gavrceleba rusul unaze samxreT oseTis separatistuli<br />

regionis mosaxleobisTvis. al<strong>an</strong>ia TV dRemde mauwyeblobs. 20<br />

erovnuli koncefciis miRebasT<strong>an</strong> <strong>da</strong> zemoTaRniSnul sak<strong>an</strong>onmdeblo<br />

cvlilebebT<strong>an</strong> Sesabamisad, SemuSavebulia <strong>umciresobaTa</strong> enebze<br />

mauwyeblobis wilis mniSvnelov<strong>an</strong>i gazrdis gegmebi. miuxe<strong>da</strong>vad imisa, rom<br />

<strong>saqarTvelo</strong>s xelisuflebis mxri<strong>da</strong>n sazogadoebriv mauwyeblobaSi<br />

<strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebis CarTvis survili aSkaraa, dRemde am<br />

mimarTulebiT ga<strong>da</strong>dgmuli konkretuli nabijebi arcTu ise bevria. sabWoTa<br />

periodi<strong>da</strong>n tradiciulad centraluri xelisuflebis <strong>da</strong>fin<strong>an</strong>sebis qveS<br />

arsebuli, <strong>umciresobaTa</strong> enebze gamocemuli gazeTebis <strong>da</strong>fin<strong>an</strong>seba bolo<br />

wlebSi Semcir<strong>da</strong>. 21 rac Seexeba saxelmwifo televizias, misi Senat<strong>an</strong>i<br />

<strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebis g<strong>an</strong>viTarebaSi arcTu imdenad<br />

sagrZnobia; kerZod, moambis eTerSi gasvlis dro (15.00) Sorsaa praim-<br />

Taimi<strong>da</strong>n <strong>da</strong> vinai<strong>da</strong>n informacia erT enaze kviraSi mxolod erTxel gadis,<br />

SeiZleba <strong>da</strong>vaskvnaT, rom misi moculoba Zalze mwiria. <strong>da</strong> bolos, al<strong>an</strong>ia<br />

TV-s <strong>da</strong>aarseba sakamaTo sag<strong>an</strong>ia, vinai<strong>da</strong>n <strong>da</strong>mkvidrebuli mosazrebiT, igi<br />

miznad isaxav<strong>da</strong> ara marto osuri enis g<strong>an</strong>viTarebis xelSewyobas, aramed<br />

emsaxurebo<strong>da</strong> separatistuli reJimis sawinaaRmdego propag<strong>an</strong><strong>da</strong>s.<br />

nebismieri ga<strong>da</strong>dgmuli nabijiT <strong>saqarTvelo</strong>s xelisufleba<br />

a<strong>da</strong>sturebs, rom, faqtobirvad, ar ewinaaRmdegeba RonisZiebebs, romlebic<br />

emsaxureba masmediaSi <strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebis ufro farTo<br />

<strong>da</strong>nergvas. metic, qartiis muxli 11 gulisxmobs kidev ufro meti stimulis<br />

micemas <strong>saqarTvelo</strong>s xelisuflebisTvis, gaagrZelos wamowyebuli<br />

iniciativebi <strong>da</strong> waaxalisos sazogadoebrivi mauwyebeli kidev ufro<br />

gaaRrmavos mcdelobebi am mimarTulebiT. kidev erTxel, saxelmwifos ar<br />

20 moli korso, “satelevizio mauwyebloba <strong>saqarTvelo</strong>Si misteriulia <strong>da</strong> badebs kiTxvebs”, evrazia<br />

insaiti, 2006 wlis 22 maisi (Moly Corso, ‘Television Station in Georgia Operates Mysteriously, Generates Controversy’<br />

(Eurasia Insight, 22 May 2006) http://www.eurasi<strong>an</strong>et.org/departiments/insight/articles/eav052206a.shtml<br />

21 mag., eTnikurad somexi parlamentaris v<strong>an</strong> baiburTis informaciiT (2006 wlis 27 i<strong>an</strong>vari), 2005 wels<br />

gazeTis vrast<strong>an</strong> <strong>da</strong>fin<strong>an</strong>sebam Seadgina 15.000 lari, maSin rodesac, Cveulebriv, gazeTis <strong>da</strong>fin<strong>an</strong>seba<br />

Seadgen<strong>da</strong> 20.000 lars. http://www.media.ge/eng/news_detailed.php?id_numb=366<br />

39


sWirdeba regionalur <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebze mauwyebeli tele <strong>da</strong> radio<br />

arxebis <strong>da</strong>arseba, sakmarisia is faqti, rom igi mxars uWers arsebul<br />

iniciativebs, miT umetes, rom mxar<strong>da</strong>Wera ar gamoixateba mxolod sityvebsa<br />

<strong>da</strong> cariel JestebSi.Uukve ga<strong>da</strong>dgmul nabijebT<strong>an</strong> SesabamisobaSi,<br />

<strong>saqarTvelo</strong>s xelisuflebas SeuZlia imuSaos imis uzruvelyofaze, rom<br />

“teleradiomauwyeblebma warmoadginon programebi regionalur <strong>an</strong><br />

<strong>umciresobaTa</strong> enebze” (muxli 11.1aiii), “waaxalison <strong>da</strong>/<strong>an</strong> xeli Seuwyon<br />

radioprogramebis mauwyeblobas regionalur <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebze<br />

regularul safuZvelze” (muxli11.1b ii), “waaxalison <strong>da</strong>/<strong>an</strong> xeli Seuwyon<br />

satelevizio programebis mauwyeblobas regionalur <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong><br />

enebze regularul safuZvelze; (muxli 11.1g ii), ‘waaxalison <strong>da</strong>/<strong>an</strong> xeli<br />

Seuwyon regionalur <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebze audio <strong>da</strong> audiovizualuri<br />

naSromebis warmoebas <strong>da</strong> distribucias;” (muxli 11d), <strong>da</strong> “waaxalison <strong>da</strong>/<strong>an</strong><br />

xeli Seuwyon sagazeTo statiebis gamoqveynebas regionalur <strong>an</strong><br />

<strong>umciresobaTa</strong> enebze regularul safuZvelze” (muxli 11e ii). muxlebi 11v <strong>da</strong><br />

11z, Seesabameba ra <strong>saqarTvelo</strong>s xelisuflebis mier g<strong>an</strong>xorcielebul<br />

iniciativebs, gulisxmobs mniSvnelov<strong>an</strong> fin<strong>an</strong>sur <strong>da</strong>xmarebas, risi gaRebac<br />

SeiZleba rTuli aRmoCndes saxelmwifosTvis dRev<strong>an</strong>del rTul viTarebaSi.<br />

Tu ar CavTvliT am punqtebs, <strong>saqarTvelo</strong>m un<strong>da</strong> <strong>da</strong>amtkicos muxlis 11.1<br />

Svidi punqti<strong>da</strong>n xuTi mainc.<br />

rac Seexeba muxls 11.2 radio <strong>da</strong> telemauwyeblobis <strong>da</strong> beWduri<br />

mediasaSuualebebis miRebis uzrunvelofis Sesaxeb tr<strong>an</strong>ssasazRvro<br />

konteqstSi, es piroba azerbaij<strong>an</strong>ul <strong>da</strong> somxur umciresobebT<strong>an</strong><br />

mimarTebaSi <strong>da</strong>kmayofilebulia. samcxe-javaxeTsa <strong>da</strong> qvemo qarTlSi<br />

mcxovrebi mosaxleoba iRebs radio <strong>da</strong> teleprogramebs baqo<strong>da</strong>n <strong>da</strong><br />

erevni<strong>da</strong>n. maSin rodesac es situacia zogierTis azriT (qarTuli mxri<strong>da</strong>n)<br />

aixsneba rogorc erovnul <strong>umciresobaTa</strong> qarTul sazogadoebaSi<br />

integrirebis Semaferxebeli tendencia, mediis <strong>da</strong> kulturis sferoSi<br />

politikis SemuSavebaze pasuxismgebelma pirebma ki ar un<strong>da</strong> SezRudon<br />

erovnul <strong>umciresobaTa</strong> mier msgavsi mauwyeblobis miReba, aramed, amis<br />

40


sapirispirod, moizidon <strong>da</strong> <strong>da</strong>aintereson isini qarTuli mauwyeblobiT –<br />

rogorc saxelmwifo enis swavlebis, aseve (sa<strong>da</strong>c aucilebelia) qarTuli<br />

telega<strong>da</strong>cemebis Sesabamis <strong>umciresobaTa</strong> enebze sinqronuli Targm<strong>an</strong>is<br />

uzrunvelyofiT.<br />

<strong>da</strong> bolos, muxli 11.3, romelic exeba regionalur <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong><br />

enebze molaparakeTa interesebis warmodgenas mediis Tavisuflebisa <strong>da</strong><br />

pluralizmis uzrunvelyofaze pasuxismgebel saxelmwifo org<strong>an</strong>oebSi – am<br />

muxliT gaTvaliswinebuli moTxovnis mokle droSi <strong>da</strong>kmayofileba<br />

SeiZleba problematuri aRmoCndes, vinai<strong>da</strong>n amgvari org<strong>an</strong>oebis Seqmnaze<br />

saubari naadrevia jer Tavad qarTulenov<strong>an</strong> mediasT<strong>an</strong> mimarTebaSi.<br />

<strong>saqarTvelo</strong>Si Tavisufali <strong>da</strong> <strong>da</strong>moukidebeli mediis g<strong>an</strong>viTarebis<br />

istoria sul raRac aT wels iTvlis. amdenad, saxelmwifo struqturebis<br />

mxri<strong>da</strong>n jer kidev arsebobs sare<strong>da</strong>qcio politikaSi Carevis <strong>da</strong>, amdenad,<br />

mediis Tavisuflebis ara xelSewyobis, aramed SezRudvis tendencia. m<strong>an</strong>am,<br />

s<strong>an</strong>am es mdgomareoba normalizdeba naklebad savaraudoa, zemoTaRniSnulma<br />

nabijma raime Sedegi moit<strong>an</strong>os. jerjerobiT, <strong>saqarTvelo</strong>m SeiZleba<br />

<strong>da</strong>akmayofilos muxli 11-is cxra punqti<strong>da</strong>n eqvsi.<br />

5. kultura<br />

sabWoTa kavSiris dros arsebob<strong>da</strong> mTeli rigi kulturuli<br />

org<strong>an</strong>izaciebisa, romlebic warmoadgendnen <strong>saqarTvelo</strong>Si mcxovreb<br />

sxva<strong>da</strong>sxva erovnul <strong>umciresobaTa</strong> enebs <strong>da</strong> kulturebs. amdenad, arsebobs<br />

regionalur <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebze mimdinare kulturul saqmi<strong>an</strong>obaTa<br />

mxar<strong>da</strong>Weris precedenti. mTavari problema aq isaa, rom sabWoTa kavSiris<br />

<strong>da</strong>Slisa <strong>da</strong> misi T<strong>an</strong>amdevi ekonomikuri krizisis Sedegad umravlesoba<br />

aRniSnuli org<strong>an</strong>izaciebisa <strong>an</strong> <strong>da</strong>iSala, <strong>an</strong> funqionaluroba <strong>da</strong>karga<br />

<strong>da</strong>fin<strong>an</strong>sebis ararsebobis gamo. naTelia, rom saxelmwifo <strong>da</strong>fin<strong>an</strong>sebis<br />

ararsebobisas/SezRudvisas prioritetulad kulturul saqmi<strong>an</strong>obaTa<br />

41


fin<strong>an</strong>suri mxar<strong>da</strong>Wera naklebad savaraudoa. amdenad, fin<strong>an</strong>suri problemis<br />

gar<strong>da</strong>, principulad, <strong>saqarTvelo</strong>s saxelisuflo org<strong>an</strong>oebis mxri<strong>da</strong>n raime<br />

sxva saxis winaaRmdegobas adgili ar aqvs qartiis muxli 12-is mTxovnebT<strong>an</strong><br />

mimarTebaSi.<br />

faqtobrivad, qarTuli saxelmwifo struqturebis mxri<strong>da</strong>n arsebobs<br />

myari mizezebi, raTa SesaZleblobaTa farglebSi moxdes kulturis sferos<br />

mxar<strong>da</strong>Wera rogorc qarTul, aseve azerbaij<strong>an</strong>ul <strong>da</strong> somxur enebze.<br />

upirveles yovlisa, aqcenti keTdeba kulturul saqmi<strong>an</strong>obaTa xelSewyobaze,<br />

romlebic ar aris <strong>da</strong>kavSirebuli did fin<strong>an</strong>sur <strong>da</strong>naxarjebT<strong>an</strong>. mxolod<br />

muxli 12.1T moixseniebs fin<strong>an</strong>sur sakiTxs <strong>da</strong> principSi, am qvepunqtiT<br />

gaTvaliswinebul saqmi<strong>an</strong>obaTa <strong>da</strong>fin<strong>an</strong>seba SeiZleba ga<strong>da</strong>idos ekonomikuri<br />

mdgomareobis gaumjobesebamde. meore mxriv, muxli 12-is zogi punqti<br />

Seicavs zomebs, romlebic pir<strong>da</strong>pir emsaxureba samoqalaqo intgraciis<br />

miznebs. kerZod, muxli 12.1b <strong>da</strong> g, rac gulisxmobs saTargm<strong>an</strong>o, dublirebis,<br />

post-sinqronizaciisa <strong>da</strong> subtitrirebis saqmi<strong>an</strong>obisaTvis <strong>da</strong>xmarebis<br />

gawevas qarTulenov<strong>an</strong>i mosaxleobisTvis azerbaij<strong>an</strong>ul <strong>da</strong> somxur enebze<br />

Seqmnili naSromebisadmi xelmisawvdomobisa <strong>da</strong> aseve, qarTuli filmebisa<br />

<strong>da</strong> literaturis azerbaij<strong>an</strong>ul <strong>da</strong> somxurenov<strong>an</strong>i mosaxleobisTvis<br />

xelmisawvdomobis mizniT – <strong>da</strong>exmareba mosaxleobis umravlesobisa <strong>da</strong><br />

<strong>umciresobaTa</strong> Temebis <strong>da</strong>axloebas. metic, g<strong>an</strong>xorcieleba muxlSi 12.1e<br />

aRwerili zomebisa, romelTa gatareba miz<strong>an</strong>Sewonilia im mizniT, rom<br />

kulturul saqmi<strong>an</strong>obaTa g<strong>an</strong>maxorcielebel saxelwifo org<strong>an</strong>oebSi<br />

muSaobdes Sesabamis regionalur <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enaze molaparake<br />

personali, xels Seuwyobs orenovnebis g<strong>an</strong>viTarebas <strong>da</strong> droTa<br />

g<strong>an</strong>mavlobaSi, saxelmwifoSi orenov<strong>an</strong>i inteligenciis Camoyalibebas,<br />

romelmac SeiZleba Seasrulos qarTul <strong>da</strong> <strong>umciresobaTa</strong> kulturebs Soris<br />

<strong>da</strong>makavSirebeli xidis roli. amdenad, muxli 12-Si moyv<strong>an</strong>ili zomebis<br />

Sesrulebam SeiZleba integratiuli roli iTamaSos qarTul<br />

sazogadoebaSi. SezRuduli fin<strong>an</strong>suri resursebiTac ki <strong>saqarTvelo</strong>s<br />

SeuZlia muxli 12-Si moyv<strong>an</strong>ili yvela punqtis Sesruleba, gar<strong>da</strong> 12.1T<br />

qvepunqtisa (e.i. Sesrulebas eqvemdebareba aTi punqti<strong>da</strong>n cxra).<br />

42


6. ekonomikuri saqmi<strong>an</strong>obebi<br />

rogorc vurlingi aRniSnavs, muxli 13, romelic exeba regionalur <strong>an</strong><br />

<strong>umciresobaTa</strong> enebis gamoyenebas ekonomikur <strong>da</strong> socialur saqmi<strong>an</strong>obebSi,<br />

emsaxureba or ZiriTad miz<strong>an</strong>s: pirveli – SezRudvebis aRmofxvra<br />

regionalur <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebis gamoyenebasT<strong>an</strong> <strong>da</strong>kavSirebiT socialur<br />

<strong>da</strong> ekonomikur sferoebSi, <strong>da</strong> meore – im saqmi<strong>an</strong>obaTa mxar<strong>da</strong>Wera, romlebic<br />

waaxalisebs regionalur <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebis gamoyenebas am sferoebSi 22 .<br />

<strong>saqarTvelo</strong>s SemTxvevaSi pirveli miznis miRweva ufro advilia, vidre<br />

meoresi. amis mizezia is, rom sabWoTa kavSiris <strong>da</strong>Slis Semdgom<br />

saxelmwifos gavlena <strong>saqarTvelo</strong>s ekonomikaze ufro metad formaluria,<br />

vidre oficialuri <strong>da</strong> amdenad, saxelmwifos rolis institucionalizacia<br />

ekonomikur cxovrebaSi jer adreul etapebs iTvlis. amdenad, sadReisod,<br />

ekonomikuri saqmi<strong>an</strong>obebis g<strong>an</strong>maxorcielebeli instituciebis Si<strong>da</strong><br />

regulirebis Sesacvlelad muxlebiT 13.1b, 13.1g, 13.1d, 13.2a <strong>an</strong>d 13.2b<br />

g<strong>an</strong>sazRvruli konkretuli zomebis SemoReba naklebad moit<strong>an</strong>s Sedegs.<br />

muxli 13.2e, romelic emsaxureba informaciis gavrcelebas regionalur <strong>an</strong><br />

<strong>umciresobaTa</strong> enebze momxmarebelTa uflebebis sferoSi, savaraudod, aseve<br />

arapraqtikulia, zoga<strong>da</strong>d “momxmarebelTa uflebebis” cnebis irgvliv<br />

<strong>saqarTvelo</strong>s mosaxleobis naklebad gacnobierebulobis gamo. Se<strong>da</strong>rebiT<br />

advilad Sesasrulebeli moTxovnebi mocemulia muxlSi 13.1a, romelic<br />

iTvaliswinebs imgvari k<strong>an</strong>onmdeblobis gauqmebas, romelic krZalavs <strong>an</strong><br />

zRu<strong>da</strong>vs <strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebis gamoyenebas dokumentebSi,<br />

romlebic exeba ekonomikur <strong>an</strong> socialur cxovrebas; muxli 13.2.g, romelic<br />

iTvaliswinebs <strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebis gamoyenebis<br />

uzrunvelyofas socialuri <strong>da</strong>cvis <strong>da</strong>wesebulebebSi, rogoricaa<br />

saavadmyofoebi; <strong>da</strong> muxli 13.2.d, romelic iTvaliswinebs, rom usafrTxoebis<br />

instruqciebi Sedgenil iqnas regionalur <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebze im<br />

22 vurlingi, <strong>regionaluri</strong> <strong>da</strong> evropuli enebis evropuli qartia, kritikuli komentari, gv. 224 -<br />

Woehrling, The Europe<strong>an</strong> Charter for Regional <strong>an</strong>d Minority L<strong>an</strong>guages: A Critical Commentary, 224.<br />

43


teritoriebze, sa<strong>da</strong>c es enebi farTod gamoiyeneba. amdenad, <strong>saqarTvelo</strong>s<br />

SeuZlia Seasrulos muxli 13-is cxra punqti<strong>da</strong>n sami.<br />

7. sazRvarTSorisi gacvlebi<br />

<strong>saqarTvelo</strong>s uaxlesi istorii<strong>da</strong>n gamomdinare, kerZod ki, samxreT<br />

oseTsa <strong>da</strong> afxazeTSi 1990 wlebis samoqalaqo omebiT gamowveulma<br />

<strong>saqarTvelo</strong>s iurisdiqciis <strong>da</strong>kargvam sazRvarTSorisi gacvlebis sakiTxi<br />

metad problematuri gaxa<strong>da</strong>. es sakiTxi aseve arsebiTia samcxe-javaxeTisa<br />

<strong>da</strong> qvemo qarTlis azerbaij<strong>an</strong>ul <strong>da</strong> somxurenov<strong>an</strong> mosaxleobasT<strong>an</strong><br />

mimarTebaSi, romlebic esazRvrebi<strong>an</strong> sakuTar monaTesave saxelmwifoebs. am<br />

Temebis geografiuli g<strong>an</strong>Tavseba, iredentizmis SiST<strong>an</strong> erTad niSnavs, rom<br />

<strong>saqarTvelo</strong>s xelisufleba Tavs Seikavebs sazRvarTSorisi gacvlebis<br />

xelSwyobisken mimarTuli zomebis gatarebisg<strong>an</strong> - erTi mxri<strong>da</strong>n<br />

<strong>saqarTvelo</strong>Si mcxovreb azerbaij<strong>an</strong>ul <strong>da</strong> somxurenov<strong>an</strong> lingvistur<br />

umciresobebsa <strong>da</strong> meore mxri<strong>da</strong>n, azerbaij<strong>an</strong>sa <strong>da</strong> somxeTSi mcxovreb<br />

azerbaij<strong>an</strong>ul <strong>da</strong> somxur enebze molaparake mosaxleobas Soris. T<strong>an</strong>ac,<br />

un<strong>da</strong> aRiniSnos, rom amgvari gacvlebi mainc iwarmoeba <strong>da</strong> swored es badebs<br />

SiSs, rom es umciresobebi ufro ukeT ari<strong>an</strong> integrirebuli Tavi<strong>an</strong>T<br />

monaTesave qveynebis socialur <strong>da</strong> kulturul cxovrebaSi, vidre<br />

<strong>saqarTvelo</strong>s socialur <strong>da</strong> kulturul cxovrebaSi. amdenad, am etapze<br />

aRniSnuli zomebis gatareba CaiTvleba integraciis sawinaaRmdegod<br />

mimarTul qmedebad. amasT<strong>an</strong>, arsebuli kavSirebis sixSiris<br />

gaTvaliswinebiT, amgvari zomebis gatareba zedmetic kia. amdenad, naklebad<br />

savaraudoa, rom <strong>saqarTvelo</strong> sakuTar Tavze aiRebs muxlSi 14 moyv<strong>an</strong>ili<br />

punqtebis Sesrulebas.<br />

8. nawili III-is gamoyenebis Sejameba<br />

am nawilSi me gamovavline, Tu rogorc SeiZleba <strong>saqarTvelo</strong>m miusa<strong>da</strong>gos<br />

regionalur <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebis evropuli qartiis nawili III<br />

44


azerbaij<strong>an</strong>uli <strong>da</strong> somxuri enebis <strong>da</strong>cvas, samoqalaqo integraciisa <strong>da</strong><br />

‘demosis’ konsoli<strong>da</strong>ciis ideebisadmi zi<strong>an</strong>is miyenebis gareSe, rac efuZneba<br />

<strong>saqarTvelo</strong>Si mcxovrebi yvela moqalaqis, <strong>da</strong> ara erTi erovnebiT<br />

g<strong>an</strong>sazRvruli Temis - sazogadoebriv gaerTi<strong>an</strong>ebas. piriqiT, nawili III-is<br />

g<strong>an</strong>xorcielebis Sedegad SeiZleba xeli Seewyos integraciis processs<br />

orenov<strong>an</strong>i g<strong>an</strong>aTlebis SemoRebiT adreuli asaki<strong>da</strong>n, <strong>da</strong> orenov<strong>an</strong>i<br />

inteligenciis CamoyalibebiT – romelsac Seadgenen <strong>da</strong>saqmebuli<br />

maswavleblebi, mTargmnelebi <strong>da</strong> sazogadoebasT<strong>an</strong> urTierTobebze<br />

pasuxismgebeli pirebi. amgvari nabijebi, imedia, erTm<strong>an</strong>eTT<strong>an</strong> <strong>da</strong>aaxlovebs<br />

<strong>saqarTvelo</strong>Si mcxovreb g<strong>an</strong>sxvavebul lingvistur Temebs. <strong>da</strong>skvnis saxiT<br />

min<strong>da</strong> avRniSno, rom <strong>saqarTvelo</strong>m SeiZleba miiRos qartiis nawili III-is 42<br />

punqti, rac 7 punqtiT aRemateba aucilebel minimums - 35 punqts. esenia:<br />

muxlebi 8.1a (ii), 8.1b (ii), 8.1g (ii), 8.1d (ii), 8.1e (ii), 8.1T, 8.1i, 8.2, 9.1a (ii), 9.1b (ii), 9.1g<br />

(ii), 9.1d, 9.3, 10.1a (ii)., 10.1b, 10.2b, 10.2d, 10.2v, 10.2z, 10.3, 10.4a, 10.4b, 10.4g, 10.5, 11.1a<br />

(iii), 11.1b (ii), 11.1g (ii), 11d, 11e (i), 11.2, 12.1a, 12.1b, 12.1g, 12.1d, 12.1e, 12.1v 12.1z, 12.2,<br />

12.3, 13.1a, 13.2g <strong>an</strong>d 13.2d. es saSualebas miscems <strong>saqarTvelo</strong>s xelisuflebas<br />

ga<strong>da</strong>wyvitos, Tu ramdeni punqtis miReba surs sabolood, g<strong>an</strong>sakuTrebiT ki<br />

imis gaTvaliswinebiT, rom azerbaij<strong>an</strong>ul <strong>da</strong> somxur enebT<strong>an</strong> mimarTebaSi<br />

SesaZloa g<strong>an</strong>sxvavebuli modulebis ratificireba, im SemTxvevaSi, Tu<br />

xelisufleba <strong>da</strong> Sesabamisi lingvisturi jgufebis warmomadgenlebi<br />

eT<strong>an</strong>xmebi<strong>an</strong> g<strong>an</strong>sxvavebul mdgomareobas aRniSnul or enasT<strong>an</strong> mimarTebaSi.<br />

IV. <strong>da</strong>skvna<br />

winadebare naSromSi me gamovavline, Tu rogor Seuwyobs xels<br />

regionalur <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebis evropuli qartia ara mxolod gaqrobis<br />

winaSe mdgari, yvelaze mcirericxov<strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebis <strong>da</strong>cvas, aramed<br />

moaxdens <strong>saqarTvelo</strong>Si Se<strong>da</strong>rebiT farTod gamoyenebadi - azerbaij<strong>an</strong>uli<br />

<strong>da</strong> somxuri enebis institucionalizacias samoqalaqo integraciis saboloo<br />

miznisTvis zi<strong>an</strong>is miyenebis gareSe.<br />

45


evr qvey<strong>an</strong>aSi, romlebmac ukve moaxdines qartiis ratificireba,<br />

oficialur enaze (enebze) laparakobs praqtikulad yvela moqalaqe.<br />

<strong>saqarTvelo</strong>Si ki, saxelmwifo enis arasakmarisma codnam <strong>da</strong>abrkola<br />

erovnul <strong>umciresobaTa</strong> integracia <strong>da</strong> gamoiwvia SiSi, rom “Cven, eri” cnebis<br />

matarebeli cnobierebis naklebobam SeiZleba Seaferxos<br />

saxelmwifoebriobis Camoyalibeba. <strong>saqarTvelo</strong>s SemTxvevaSi, amdenad,<br />

regionalur <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebis evropuli qartia gulmodgined un<strong>da</strong><br />

iqnas ga<strong>an</strong>alizebuli, raTa maqsimaluri <strong>da</strong>kvirvebis <strong>da</strong> zedmiwevniTi<br />

<strong>an</strong>alizis Sedegad sworad SeirCes qartiis nawili III-is Semadgeneli<br />

punqtebi imisTvis, raTa gatarebuli zomebis Sedegad erovnuli<br />

umciresobebis warmomadgenlebma ar <strong>da</strong>kargon qarTuli enis Seswavlis<br />

survili. rogorc wina nawilSi vaCvene, punqtebi SeiZleba SeirCes imgvarad,<br />

raTa ki ar Seferxdes, aramed xeli Seewyos samoqalaqo integracias <strong>da</strong><br />

saxelmwifo enis swavlebas imaTTvis, visTvisac qarTuli ena ar<br />

warmoadgens mSobliurs.<br />

fun<strong>da</strong>menturi gamowveva <strong>saqarTvelo</strong>sTvis, qartiis ratificirebamde<br />

periodSi, atarebs ufro metad fsiqologiur, vidre teqnikur xasiaTs.<br />

qartiis filosofia efuZneba im mosazrebas, rom <strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong><br />

<strong>umciresobaTa</strong> enebi warmoadgens konkretuli qveynis erovnuli<br />

memkvidreobis nawils; rac ayalibebs qveynis moqalaqeobis swored<br />

samoqalaqo <strong>da</strong> ara eTnikuri niSniT g<strong>an</strong>sazRvrul koncefcias, romlis<br />

<strong>da</strong>mkvidrebac iseT qveynebSi, rogoricaa <strong>saqarTvelo</strong>, sa<strong>da</strong>c eTnikuri<br />

nacionalizmi istoriulad mZlavr mamoZravebel Zalas warmoadgen<strong>da</strong> -<br />

rTulia. gamowveva <strong>saqarTvelo</strong>s saxelmwifosa <strong>da</strong> qarTuli<br />

sazogadoebisTvis mdgomareobs im faqtis safuZvli<strong>an</strong>ad gaazrebasa <strong>da</strong><br />

gulwrfelad gacnobierebaSi, rom <strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebi<br />

warmoadgens kulturuli simdidris, <strong>da</strong> ara eTnikuri qarTvelebis<br />

interesebisadmi mimarTuli safrTxis gamoxatulebas.<br />

46


<strong>da</strong>narTi 1: evropuli qartia <strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebis<br />

Sesaxeb<br />

strasburgi, 2. X. 1992<br />

preambula<br />

qvemore xelmomweri evropis sabWos wevri saxelmwifoebi, iTvaliswineben ra,<br />

rom evropis sabWos miz<strong>an</strong>ia mis wevrebs Soris ufro didi erTi<strong>an</strong>obis miRweva,<br />

kerZod, im idealebisa <strong>da</strong> principebis <strong>da</strong>cvisa <strong>da</strong> realizaciis mizniT,<br />

romlebic warmoadgenen maT saerTo memkvidreobas;<br />

iTvaliswineben ra, rom evropis istoriuli <strong>regionaluri</strong> Tu <strong>umciresobaTa</strong><br />

enebis <strong>da</strong>cva, romelTag<strong>an</strong>ac zogierTs saboloo gaqroba emuqreba, xels uwyobs<br />

evropis kulturuli simdidrisa <strong>da</strong> tradiciebis SenarCunebasa <strong>da</strong><br />

g<strong>an</strong>viTarebas; iTvaliswineben ra, rom pirad <strong>da</strong> sazogadoebriv cxovrebaSi<br />

<strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong> umciresobis enis gamoyeneba warmoadgens xelSeuxebel<br />

uflebas, romelic Seesabameba samoqalaqo <strong>da</strong> politikuri uflebebis Sesaxeb<br />

gaerTi<strong>an</strong>ebuli erebis saerTaSoriso paqtiT gaTvaliswinebul principebs <strong>da</strong><br />

aseve, evropis sabWos a<strong>da</strong>mi<strong>an</strong>is uflebaTa <strong>da</strong> ZiriTad TavisuflebebaTa <strong>da</strong>cvis<br />

konvenciis suliskveTebas;<br />

mxedvelobaSi iRben ra euTos mier Sesrulebul samuSaos, kerZod ki 1957 wlis<br />

helsinkis <strong>da</strong>skvniT aqtsa <strong>da</strong> 1990 wlis kopenhagenis Sexvedris dokuments; xazs<br />

usvamen ra kulturuli urTierTobebisa <strong>da</strong> mravalenovnebis Rirebulebas <strong>da</strong><br />

iTvaliswineben ra imas, rom <strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebis <strong>da</strong>cvam <strong>da</strong><br />

waxalisebam zi<strong>an</strong>i ar un<strong>da</strong> miayenos oficialur enebsa <strong>da</strong> maTi Seswavlis<br />

aucileblobas; acnobiereben ra, rom evropis sxva<strong>da</strong>sxva qveynebsa <strong>da</strong><br />

regionebSi <strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebis <strong>da</strong>cva <strong>da</strong> maTTvis xelis<br />

Sewyoba warmoadgens mniSvnelov<strong>an</strong> wvlils demkratiisa <strong>da</strong> kulturuli<br />

mravalferovnebis principebze <strong>da</strong>fuZnebuli evropis mSeneblobisaTvis,<br />

erovnuli suverenitetisa <strong>da</strong> teritoriuli mTli<strong>an</strong>obis \ farglebSi;<br />

mxedvelobaSi iReben ra specifikur pirobebsa <strong>da</strong> istoriul tradiciebs<br />

evropuli saxelmwifoebis sxva<strong>da</strong>sxva regionebSi, SeT<strong>an</strong>xmdnen Semdegze:<br />

nawili I<br />

muxli 1 – g<strong>an</strong>sazRvrebebi<br />

am qartiis miznebisaTvis:<br />

a) "<strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebi" niSnavs enebs, romlebic:<br />

i. tradiciulad gamoiyenebi<strong>an</strong> saxelmwifos Sesabamis teritoriaze am<br />

saxelmwifos moqalaqeebis mier, romlebic ricxobrivad ufro patara jgufs<br />

warmoadgenen, vidre am saxelmwifos <strong>da</strong>narCeni mosaxleoba; <strong>da</strong><br />

ii. g<strong>an</strong>sxvavdebi<strong>an</strong> saxelmwifos oficialuri enisag<strong>an</strong> (enebisag<strong>an</strong>); igi ar moicavs<br />

saxelmwifos oficialuri enis dialeqtebsa <strong>da</strong> arc migr<strong>an</strong>tebis enebs;<br />

47


) "teritoria, romelze<strong>da</strong>c gamoiyeneba <strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong> umciresobis ena"<br />

niSnavs geografiul raions, sa<strong>da</strong>c aRniSnuli ena gamoxatvis saSualebas<br />

warmoadgens im raodenobis xalxisaTvis, rom am qartiiT gaTvaliswinebuli<br />

sxva<strong>da</strong>sxva <strong>da</strong>mcavi <strong>da</strong> xelSemwyobi zomebis miReba gamarTlebuli iyos;<br />

g) "ara-teritoriuli enebi" niSnavs saxelmwifos moqalaqeebis mier<br />

gamoyenebul enebs, romlebic g<strong>an</strong>sxvavdebi<strong>an</strong> saxelmwifos <strong>da</strong>narCeni<br />

mosaxleobis mier gamoyenebuli enis <strong>an</strong> enebisag<strong>an</strong>, magram romlebic, Tumca<br />

tradiciulad gamoiyenebi<strong>an</strong> saxelmwifos teritoriaze, ver gaigivdebi<strong>an</strong><br />

romelime konkretul raionT<strong>an</strong>.<br />

muxli 2 – valdebuleb<strong>an</strong>i<br />

1. TiToeuli mxare valdebulebas iRebs gamoiyenos II nawilis debulebebi mis<br />

teritoriaze gamoyenebuli yvela regionuli <strong>an</strong> umciresobis enis mimarT,<br />

romelic akmayofilebs 1-l muxlSi mocemul g<strong>an</strong>sazRvrebas.<br />

2. TiToeuli mxare valdebulebas iRebs, me-3 muxlis T<strong>an</strong>axmad ratifikaciis,<br />

miRebis <strong>an</strong> <strong>da</strong>mtkicebis dros g<strong>an</strong>sazRvruli TiToeuli enis mimarT gamoiyenos<br />

qartiis III nawili<strong>da</strong>n SerCeuli ar<strong>an</strong>akleb oc<strong>da</strong>TxuTmeti punqti <strong>an</strong> qve-punqti,<br />

romelTa Soris arCeuli un<strong>da</strong> iyos me-8 <strong>da</strong> me-12 muxlebi<strong>da</strong>n ar<strong>an</strong>akleb sam-sami<br />

punqti <strong>da</strong> me-9, me-10, me-11 <strong>da</strong> me-13 muxlebis TiTo punqti mainc.<br />

muxli 3 - praqtikuli RonisZiebebi<br />

1. TiToeuli xelSemkvreli mxare saratifikacio, miRebis <strong>an</strong> <strong>da</strong>mtkicebis<br />

sigelSig<strong>an</strong>sazRvravs TiToeul regionalur <strong>an</strong> umciresobis enas <strong>an</strong><br />

oficialur enas, romelic mTels mis teritoriaze <strong>an</strong> teritoriis nawilSi<br />

naklebad aris gamoyenebuli <strong>da</strong> romelTa mimarTac moxdeba me-2 muxlis me-2<br />

punqtis Sesabamisad SerCeuli punqtebis gamoyeneba.<br />

2. nebismier mxares, mogvi<strong>an</strong>ebiT nebismier dros SeuZlia Seatyobinos<br />

generalur mdiv<strong>an</strong>s, rom igi iRebs qartiis nebismieri punqtis debulebebi<strong>da</strong>n<br />

gamomdinare valdebulebebs, romlebic ar ari<strong>an</strong> g<strong>an</strong>sazRvrulni saratifikacio,<br />

miRebis <strong>an</strong> <strong>da</strong>mtkicebis sigelSi, <strong>an</strong> igi gamoiyenebs winamdebare muxlis 1-l<br />

punqts sxva regionalur <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> <strong>an</strong> sxva oficialuri enebis mimarT,<br />

romlebic naklebad gamoiyenebi<strong>an</strong> mis mTels teritoriaze <strong>an</strong> teritoriis<br />

nawilSi.<br />

3. wina punqtiT g<strong>an</strong>sazRvruli valdebulebebi g<strong>an</strong>ixileba ratifikaciis, miRebis<br />

<strong>an</strong> mowonebis Semadgenel nawilad <strong>da</strong> aqvs igive iuridiuli Zala Setyobinebis<br />

gagzavnis TariRi<strong>da</strong>n.<br />

muxli 4 - <strong>da</strong>cvis arsebuli reJimebi<br />

1. araferi, gaTvaliswinebuli am qartiiT, SeiZleba axsna-g<strong>an</strong>martebuli iqnas<br />

imgvarad, rom izRudebodes, <strong>an</strong> irRveodes a<strong>da</strong>mi<strong>an</strong>is uflebaTa evropuli<br />

konvenciiT uzrunvelyofili romelime ufleba.<br />

2. am qartiis debulebebi zegavlenas ar moaxdenen ufro xelsayrel<br />

debulebebze, romlebic exebi<strong>an</strong> <strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebis statuss<br />

<strong>an</strong> umciresobebisadmi kuTvnili pirebis samarTlebriv reJims, romelic<br />

SeiZleba arsebobdes xelSemkvrel saxelmwifoSi <strong>an</strong> uzrunvelyofili iyos<br />

Sesabamisi ormxrivi <strong>an</strong> mravalmxrivi saerTaSoriso SeT<strong>an</strong>xmebebiT.<br />

48


muxli 5 - arsebuli valdebuleb<strong>an</strong>i<br />

araferi, gaTvaliswinebuli am qartiiT, SeiZleba axsna-g<strong>an</strong>martebuli iqnas<br />

imgvarad, rom iZleodes raime saqmi<strong>an</strong>obaSi CarTvis <strong>an</strong> raime saqmi<strong>an</strong>obis<br />

g<strong>an</strong>xorcielebis uflebas, rac winaaRmdegobaSi iqneba gaerTi<strong>an</strong>ebuli erebis<br />

qartiis miznebT<strong>an</strong> <strong>an</strong> saerTaSoriso samarTliT <strong>da</strong>dgenil sxva<br />

valdebulebebT<strong>an</strong>, saxelmwifoTa suverenitetisa <strong>da</strong> teritoriuli mTli<strong>an</strong>obis<br />

principis CaTvliT.<br />

muxli 6 – informacia<br />

mxareebi valdebulebas iReben ze<strong>da</strong>mxedveloba gauwion, rom Sesabamisi<br />

xelisuflebis org<strong>an</strong>oebi, org<strong>an</strong>izaciebi <strong>da</strong> pirebi informirebulni iyvnen am<br />

qartiiT <strong>da</strong>dgenili uflebebisa <strong>da</strong> movaleobebis Sesaxeb.<br />

nawili II<br />

me-2 muxlis 1-li punqtis Sesabamisad g<strong>an</strong>saxorcielebeli miznebi <strong>da</strong><br />

principebi<br />

muxli 7 - miznebi <strong>da</strong> principebi<br />

1. <strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebis mimarT, im teritoriebze, romlebze<strong>da</strong>c<br />

aseT enebs iyeneben <strong>da</strong> TiToeuli enis mdgomareobis Sesabamisad, mxareebi<br />

Tavi<strong>an</strong>Tpolitikas, k<strong>an</strong>onmdeblobasa <strong>da</strong> praqtikul saqmi<strong>an</strong>obas aageben Semdeg<br />

miznebsa <strong>da</strong> principebze <strong>da</strong>yrdnobiT:<br />

a) <strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebis aRiareba kulturuli simdidris<br />

gamoxatulebad;<br />

b) TiToeuli <strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong> umciresobis enis geografiuli arealis<br />

pativiscema imis uzrunvelsayofad, rom arsebuli <strong>an</strong> axali administraciuli<br />

<strong>da</strong>yofa <strong>da</strong>brkolebas ar warmoadgendes Sesabamisi <strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong><br />

umciresobis enis xelSewyobisaTvis;<br />

g) <strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebis xelSesawyobad ga<strong>da</strong>mWreli moqmedebis<br />

aucileblobis aRiareba, maTi <strong>da</strong>cvis mizniT;<br />

d) zepiri <strong>da</strong> werilobiTi formiT, sajarod <strong>da</strong> pirad cxovrebaSi <strong>regionaluri</strong><br />

<strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebis gamoyenebis xelSewyoba <strong>da</strong>/<strong>an</strong> waxaliseba;<br />

e) qartiiT mocul sferoebSi regionul <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebze molaparake<br />

jgufebsa <strong>da</strong> saxelmwifoSi imave <strong>an</strong> msgavs enaze molaparake jgufebs Soris<br />

kavSiris SenarCuneba <strong>da</strong> g<strong>an</strong>viTareba, iseve, rogorc kulturuli<br />

urTierTobebis <strong>da</strong>myareba saxelmwifoSi sxva jgufebT<strong>an</strong>, romlebic iyeneben<br />

g<strong>an</strong>sxvavebul enebs;<br />

v) Sesabamisi formebisa <strong>da</strong> saSualebebis uzrunvelyofa yvela Sesabamis<br />

safexurze <strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebis swavlebisa <strong>da</strong> SeswavlisaTvis;<br />

z) <strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong> umciresobis enis Sesaswavlad pirobebis Seqmna im raionSi<br />

mocxovrebi pirebisaTvis, sa<strong>da</strong>c gamoiyeneba Sesabamisi ena, Tuki Sesabamisi<br />

pirebi ver saubroben am enaze <strong>da</strong> aqvT misi Seswavlis survili;<br />

T) universitetebsa <strong>an</strong> <strong>an</strong>alogiur institutebSi <strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong><br />

enebis Seswavlisa <strong>da</strong> gamokvlevis xelSewyoba;<br />

i) am qartiiT mocul sferoebSi tr<strong>an</strong>snacionaluri gacvlebis Sesabamisi<br />

formebis xelSewyoba, im <strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebis xelSesawyobad,<br />

romlebic identuri <strong>an</strong> msgavsi formiT gamoiyenebi<strong>an</strong> or <strong>an</strong> met saxelmwifoSi.<br />

2. mxareebi valdebulebas iReben aRkveTon, Tu jer ar aRukveTavT, regionalur<br />

<strong>da</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebis mimarT nebismieri gaumarTlebeli gamorCeva,<br />

49


gamoricxva, SezRudva <strong>an</strong> upiratesobis miniWeba, romelic miznad isaxavs am<br />

enebis <strong>da</strong>cvisa <strong>da</strong> g<strong>an</strong>viTarebisaTvis xelis SeSlas <strong>an</strong> safrTxeSi Cagdebas.<br />

<strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebis sasargeblod specialuri zomebis miReba,<br />

romlebic miznad isaxaven am enebze molaparakeTa <strong>da</strong> <strong>da</strong>narCen mosaxleobas<br />

Soris T<strong>an</strong>asworobis xelSewyobas <strong>an</strong> romlebic saT<strong>an</strong>adod iReben<br />

mxedvelobaSi am enebis g<strong>an</strong>sakuTrebul pirobebs, ar CaiTvleba diskriminaciis<br />

aqtad ufro gavrcelebul enebze molaparakeTa mimarT.<br />

3. mxareebi valdebulebas iReben Sesabamisi RonisZiebebiT xeli Seuwyon<br />

urTierTgagebas qveynis yvela lingvistur jgufs Soris <strong>da</strong> kerZod, Tavi<strong>an</strong>T<br />

qveynebSi uzrunvelyofili g<strong>an</strong>aTlebisa <strong>da</strong> profesiuli momzadebis miznebs<br />

Soris CarTon <strong>regionaluri</strong> <strong>da</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebis mimarT pativiscema, gageba<br />

<strong>da</strong> toler<strong>an</strong>tuli <strong>da</strong>mokidebuleba <strong>da</strong> aseve waaxalison masmedia imave miznebis<br />

<strong>da</strong>saxvisaTvis.<br />

4. <strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebis mimarT erovnuli politikis<br />

g<strong>an</strong>sazRvrisas, mxareebi mxedvelobaSi miiReben am enebze molaparake jgufebis<br />

saWiroebebsa <strong>da</strong> maT mier gamoTqmul survilebs. waxalisdeba maT mier,<br />

aucileblobis SemTxvevaSi, iseTi org<strong>an</strong>oebis Seqmna, romlebic, xelisuflebis<br />

org<strong>an</strong>oebs rCevebs miscemen regionalur <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebT<strong>an</strong> <strong>da</strong>kavSirebul<br />

yvela sakiTxze.<br />

5. mxareebi valdebulebas iReben arateritoriuli enebis mimarT mutatis<br />

mut<strong>an</strong>dis gamoiyenon, zemo 1 - 4 punqtebSi mocemuli principebi. amasT<strong>an</strong>, am<br />

enebT<strong>an</strong> mimarTebaSi, winamdebare qartiis asamoqmedeblad misaRebi zomebis<br />

xasiaTi <strong>da</strong> masStabi g<strong>an</strong>isazRvreba moqnili wesiT, aRniSnul enebze molaparake<br />

jgufebis saWiroebebisa <strong>da</strong> survilebis gaTvaliswinebiTa <strong>da</strong> maTi<br />

tradiciebisa <strong>da</strong> specifikuri Taviseburebebis pativiscemiT.<br />

nawili III<br />

me-2 muxlis me-2 punqtiT aRebuli valdebulebebis Sesabamisad <strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong><br />

<strong>umciresobaTa</strong> enebis xelSewyobis zomebi<br />

muxli 8 – g<strong>an</strong>aTleba<br />

1. g<strong>an</strong>aTlebis sferoSi mxareebi valdebulebas iReben im teritoriebze, sa<strong>da</strong>c<br />

aseTi enebi gamoiyeneba, am enaTag<strong>an</strong> TiToeulis mdgomareobis gaTvaliswinebiT<br />

<strong>da</strong> saxelmwifo enis (enebis) swavlebisaTvis zi<strong>an</strong>is miyenebis gareSe:<br />

a)<br />

i. xelmisawvdomi gaxadon skolamdeli g<strong>an</strong>aTleba Sesabamis regionalur <strong>an</strong><br />

<strong>umciresobaTa</strong> enebze;<br />

ii. xelmisawvdomi gaxadon skolamdeli g<strong>an</strong>aTlebis arsebiTi nawili Sesabamis<br />

regionalur <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebze; <strong>an</strong><br />

iii. gamoiyenon zemo i <strong>da</strong> ii qve-punqtebiT gaTvaliswinebuli zomebi im<br />

moswavleTa mimarT mainc, romelTa ojaxebic iTxoven amas <strong>da</strong> romelTa<br />

raodenobac sakmarisad CaiTvleba; <strong>an</strong><br />

iv. Tu saxelmwifo xelisuflebis org<strong>an</strong>oebs ara aqvT pir<strong>da</strong>piri kompetencia<br />

skolamdeli g<strong>an</strong>aTlebis sferoSi, xeli Seuwyon <strong>da</strong> waaxalison i-<strong>da</strong>n iii-mde<br />

qve-punqtebiT gaTvaliswinebuli zomebis gamoyeneba;<br />

b)<br />

50


i. xelmisawvdomi gaxadon <strong>da</strong>wyebiTi g<strong>an</strong>aTleba Sesabamis regionalur <strong>an</strong><br />

<strong>umciresobaTa</strong> enebze;<br />

ii. xelmisawvdomi gaxadon <strong>da</strong>wyebiTi g<strong>an</strong>aTlebis arsebiTi nawili Sesabamis<br />

regionalur <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebze; <strong>an</strong><br />

iii. uzrunvelyon Sesabamisi <strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong> umciresobis enis <strong>da</strong>wyebiTi<br />

g<strong>an</strong>aTlebis programaSi CarTva mecadineobaTa g<strong>an</strong>rigis Semadgenel nawilad; <strong>an</strong><br />

iv. gamoiyenon i-<strong>da</strong>n iii-mde qve-punqtebiT gaTvaliswinebuli zomebi<strong>da</strong>n erTerTi<br />

im moswavleTa mimarT mainc, romelTa ojaxebic iTxoven amas <strong>da</strong> romelTa<br />

raodenobac sakmarisad CaiTvleba;<br />

g)<br />

i. xelmisawvdomi gaxadon saSualo g<strong>an</strong>aTleba Sesabamis regionalur <strong>an</strong><br />

<strong>umciresobaTa</strong> enebze;<br />

ii. xelmisawvdomi gaxadon saSualo g<strong>an</strong>aTlebis arsebiTi nawili Sesabamis<br />

regionalur <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebze; <strong>an</strong><br />

iii. uzrunvelyon Sesabamisi <strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong> umciresobis enis saSualo<br />

g<strong>an</strong>aTlebis programaSi CarTva mecadineobaTa g<strong>an</strong>rigis Semadgenel nawilad; <strong>an</strong><br />

iv. gamoiyenon zemo i-<strong>da</strong>n iii-mde qve-punqtebiT gaTvaliswinebuli zomebi<strong>da</strong>n<br />

erT-erTi im moswavleTa mimarT mainc, romlebic, <strong>an</strong> saT<strong>an</strong>ado SemTxvevebSi,<br />

romelTa ojaxebic iTxoven amas <strong>da</strong> romelTa raodenobac sakmarisad<br />

CaiTvleba.<br />

d)<br />

i. xelmisawvdomi gaxadon teqnikuri <strong>da</strong> profesiuli g<strong>an</strong>aTleba Sesabamis<br />

regonalur <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebze; <strong>an</strong><br />

ii. xelmisawvdomi gaxadon teqnikuri <strong>da</strong> profesiuli g<strong>an</strong>aTlebis arsebiTi<br />

nawili Sesabamis regionalur <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebze; <strong>an</strong><br />

iii. teqnikuri <strong>da</strong> profesiuli g<strong>an</strong>aTlebis sferoSi uzrunvelyon, rom Sesabamisi<br />

<strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebis swavleba iyos mecadineobaTa g<strong>an</strong>rigis<br />

Semadgeneli nawili; <strong>an</strong><br />

iv. gamoiyenon zemo i-<strong>da</strong>n iii-mde qve-punqtebiT gaTvaliswinebuli zomebi<strong>da</strong>n<br />

erT-erTi im moswavleTa mimarT mainc, romlebic, <strong>an</strong> saT<strong>an</strong>ado SemTxvevebSi,<br />

romelTa ojaxebic iTxoven amas <strong>da</strong> romelTa raodenobac sakmarisad<br />

CaiTvleba.<br />

e)<br />

i. xelmisawvdomi gaxadon sauniversiteto <strong>da</strong> sxva saxis umaRlesi g<strong>an</strong>aTleba<br />

Sesabamis regionalur Tu <strong>umciresobaTa</strong> enebze; <strong>an</strong><br />

ii. uzrunvelyon saSualebebi am enebis Sesaswavlad universitetis <strong>an</strong> umaRlesi<br />

g<strong>an</strong>aTlebis erT-erTi sagnis formiT;<br />

iii. Tuki umaRlesi g<strong>an</strong>aTlebis institutebis mimarT saxelmwifos rolis<br />

mizeziT ver moxerxdeba i <strong>da</strong> ii qve-punqtebis g<strong>an</strong>xorcieleba, waaxalison <strong>da</strong>/<strong>an</strong><br />

neba <strong>da</strong>rTon regionalur <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebze sauniversiteto <strong>da</strong> sxva<br />

formis umaRlesi g<strong>an</strong>aTlebis miRebis <strong>an</strong> am enebis sauniversiteto <strong>an</strong> umaRlesi<br />

g<strong>an</strong>aTlebis sagnebad swavlebis SesaZlebobebis uzrunvelyofas;<br />

v)<br />

i. miiRon zomebi mozrdilTaTvis <strong>da</strong> g<strong>an</strong>aTlebis gagrZelebisaTvis kursebis<br />

Casatareblad, romlebSic swavleba mTli<strong>an</strong>ad <strong>an</strong> nawilobriv g<strong>an</strong>xorcieldeba<br />

regionalur <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebze;<br />

ii. uzrunvelyon, rom aseTi enebi iyos mozrdilTa <strong>da</strong> g<strong>an</strong>grZobiTi g<strong>an</strong>aTlebis<br />

sagnebi, <strong>an</strong>;<br />

51


iii. Tu xelisuflebis org<strong>an</strong>oebs pir<strong>da</strong>piri kompetencia ara aqvT mozrdilTa<br />

g<strong>an</strong>aTlebis sferoSi, xeli Seuwyon <strong>da</strong> waaxalison, rom aseTi enebi<br />

warmoadgendnen mozrdilTa <strong>da</strong> g<strong>an</strong>grZobiTi g<strong>an</strong>aTlebis disciplinebs.<br />

z) miiRon zomebi, rom uzrunvelyofili iqnas im istoriisa <strong>da</strong> kulturis<br />

swavleba, romelic asaxulia regionalur <strong>an</strong> umciresobis enaSi;<br />

T) uzrunvelyon maswavlebelTa ZiriTadi <strong>da</strong> Semdgomi profesiuli momzadeba,<br />

rac moiTxoveba im punqtebis g<strong>an</strong>saxorcieleblad, romlebic miRebulni ari<strong>an</strong><br />

mxaris mier a-<strong>da</strong>n g-mde punqtebs Soris.<br />

i) Seqmn<strong>an</strong> saze<strong>da</strong>mxedvelo org<strong>an</strong>o <strong>an</strong> org<strong>an</strong>oebi, romlebic pasuxismgebelni<br />

iqnebi<strong>an</strong> <strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebis swavlebis SemoRebisa <strong>da</strong><br />

g<strong>an</strong>viTarebis sferoSi moRweuli progresis monitoringze <strong>da</strong> maT mier<br />

mokvleuli Sedegebis Sesaxeb peroduli moxsenebebis Sedgenaze, romlebic<br />

SemdgomSi sajarod gamoqveyndebi<strong>an</strong>.<br />

2. rac Seexeba g<strong>an</strong>aTlebas im teritoriebze, sa<strong>da</strong>c tradiciulad ar<br />

gamoiyenebi<strong>an</strong> <strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebi, mxareebi valdebulebas<br />

iReben neba <strong>da</strong>rTon, waaxalison <strong>an</strong> uzrunvelyon regionalur <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong><br />

enebze <strong>an</strong> am enebis swavleba g<strong>an</strong>aTlebis yvela Sesabamis safexurze, Tu<br />

regionalur <strong>an</strong> umciresobis enaze molaparakeTa raodenoba amas amarTlebs.<br />

muxli 9 - sasamarTlo org<strong>an</strong>oebi<br />

1. mxareebi valdebulebas iReben, im sasamarTlo olqebis mimarT, sa<strong>da</strong>c<br />

mcxovrebTa raodenoba, romlebic iyeneben regionalur <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebs,<br />

amarTlebs qvemoT g<strong>an</strong>sazRvruli zomebis miRebas am enaTag<strong>an</strong> TiToeulis<br />

mdgomareobis Sesabamisad <strong>da</strong> im pirobiT, rom winamdebare punqtiT<br />

uzrunvelyofili SeRavaTebi mosamarTlis mier ar un<strong>da</strong> g<strong>an</strong>ixilebodes<br />

iseTebad, romlebic abrkoleben marTlmsajulebis saT<strong>an</strong>adod g<strong>an</strong>xorcielebas:<br />

a) sisxlis samarTalwarmoebaSi:<br />

i. uzrunvelyon, rom sasamarTloebi erT-erTi mxaris TxovniT axorcielebdnen<br />

samarTalwarmoebas regionalur <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebze; <strong>da</strong>/<strong>an</strong><br />

ii. braldebulisaTvis uzrunvelyon misi <strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong> umciresobis enis<br />

gamoyenebis ufleba; <strong>da</strong>/<strong>an</strong><br />

iii. uzrunvelyon, rom werilobiTi Tu zepiri Txovnebi <strong>da</strong> mtkicebulebebi ar<br />

g<strong>an</strong>ixilebodnen miuReblad mxolod im safuZvelze, rom isini<br />

formulirebulni ari<strong>an</strong> regionalur <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enaze; <strong>da</strong>/<strong>an</strong><br />

iv. Txovnis safuZvelze awarmoon samarTalwarmoebasT<strong>an</strong> <strong>da</strong>kavSirebuli<br />

dokumentebi Sesabamis regionalur <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebze, aucileblobis<br />

SemTxvevaSi, Tarjim<strong>an</strong>Ta <strong>da</strong> mTargmnelTa gamoyenebiT Sesabamis pirebze<br />

zedmeti xarjebis <strong>da</strong>kisrebis gareSe;<br />

b) samoqalaqo samarTalwarmoebaSi:<br />

i. uzrunvelyon, rom sasamarTloebi erT-erTi mxaris TxovniT axorcielebdnen<br />

samarTalwarmoebas regionalur <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebze; <strong>da</strong>/<strong>an</strong><br />

ii. neba <strong>da</strong>rTon, rom samarTalwarmoebis monawilis sasamarTloSi pira<strong>da</strong>d<br />

gamocxadebisas, mas SeeZlos misi <strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong> umciresobis enis gamoyeneba<br />

misTvis <strong>da</strong>matebiTi xarjebis <strong>da</strong>kisrebis gareSe; <strong>da</strong>/<strong>an</strong><br />

iii. neba <strong>da</strong>rTon, rom moxdes dokumentebisa <strong>da</strong> mtkicebulebebis warmoeba<br />

regionalur <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebze, aucileblobis SemTxvevaSi Tarjim<strong>an</strong>Ta<br />

<strong>da</strong> mTargmnelTa gamoyenebiT;<br />

g) administraciul sakiTxebze samarTalwarmoebaSi:<br />

52


i. uzrunvelyon, rom sasamarTloebma erT-erTi mxaris TxovniT g<strong>an</strong>axorcielon<br />

samarTalwarmoeba regionalur <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebze; <strong>da</strong>/<strong>an</strong><br />

ii. neba <strong>da</strong>rTon, rom samarTalwarmoebis monawilis sasamarTloSi pira<strong>da</strong>d<br />

gamocxadebisas mas SeeZlos misi <strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong> umciresobis enis gamoyeneba<br />

misTvis <strong>da</strong>matebiTi xarjebis <strong>da</strong>kisrebis gareSe; <strong>da</strong>/<strong>an</strong><br />

iii. neba <strong>da</strong>rTon, rom moxdes dokumentebisa <strong>da</strong> mtkicebulebebis warmoeba<br />

regionalur <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebze, aucileblobis SemTxvevaSi, Tarjim<strong>an</strong>Ta<br />

<strong>da</strong> mTargmnelTa gamoyenebiT;<br />

d) ga<strong>da</strong>dg<strong>an</strong> nabijebi, raTa uzrunvelyon, rom zemo a <strong>da</strong> b punqtebis i <strong>da</strong> iii<br />

qvepunqtebisa <strong>da</strong> Tarjim<strong>an</strong>Ta <strong>da</strong> mTargmnelTa nebismier aucilebel gamoyenebas<br />

Sedegad ar mohyves <strong>da</strong>matebiTi xarjebis <strong>da</strong>kisreba Sesabamis pirebze.<br />

2. mxareebi valdebulebas iReben:<br />

a) ar uaryon saxelmwifoSi momzadebul sasamarTlo dokumentTa iuridiuli<br />

Zala mxolod imis gamo, rom, isini Sedgenilni ari<strong>an</strong> regionalur <strong>an</strong><br />

umciresobis enaze; <strong>an</strong><br />

b) mxareebma Tavi<strong>an</strong>T Soris urTierTobebSi ar uaryon momzadebul sasamarTlo<br />

dokumentTa iuridiuli Zala mxolod imis gamo, rom isini Sedgenilni ari<strong>an</strong><br />

regionalur <strong>an</strong> umciresobis enaze <strong>da</strong> uzrunvelyon, rom maTi gamoyeneba<br />

SesaZlebeli iyos mesame mxareTa winaaRmdeg, romlebic ar iyeneben am enebs, im<br />

pirobiT, rom dokumentebis Sinaarsi un<strong>da</strong> gaecnoT maT im pirebis mier,<br />

romlebic moixmoben am dokuments; <strong>an</strong><br />

g) mxareebma Tavi<strong>an</strong>T Soris urTierTobebSi ar uaryon qvey<strong>an</strong>aSi momzadebul<br />

sasamarTlo dokumentTa iuridiuli Zala, mxolod im safuZvelze, rom isini<br />

Sedgenilni ari<strong>an</strong> regionalur <strong>an</strong> umciresobis enaze.<br />

3. mxareebi valdebulebas iReben xelmisawvdomi gaxadon regionalur <strong>an</strong><br />

<strong>umciresobaTa</strong> enebze yvelaze mniSvnelov<strong>an</strong>i erovnuli sak<strong>an</strong>onmdeblo teqstebi<br />

<strong>da</strong> kerZod, isini, romlebic exebi<strong>an</strong> am enebze molaparakeebs, Tuki am teqstebis<br />

mier sxva ram ar aris <strong>da</strong>dgenili.<br />

muxli 10 - xelisuflebis administraciuli org<strong>an</strong>oebi <strong>da</strong> saxelmwifo<br />

samsaxurebi<br />

1. saxelmwifos im administraciul raionebSi, sa<strong>da</strong>c cxovrobs <strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong><br />

umciresobebis enebze molaparake mosaxleobis iseTi sakmarisi raodenoba,<br />

romelic amarTlebs qvemoT g<strong>an</strong>sazRvruli zomebis miRebas, <strong>da</strong> TiToeuli enis<br />

mdgomareobis gaTvaliswinebiT, mxareebi valdebulebas iReben, im zomiT, riTac<br />

es obieqturad SesaZlebeli iqneba:<br />

a)<br />

i. uzrunvelyon, rom xelisuflebis administraciulma erTeulebma gamoiyenon<br />

<strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong> umciresobebis enebi; <strong>an</strong><br />

ii. uzrunvelyon, rom am org<strong>an</strong>oTa moxeleebma, romlebic kontaqtSi Sedi<strong>an</strong><br />

sazogadoebasT<strong>an</strong>, gamoiyenon <strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebi im pirebT<strong>an</strong><br />

urTierTobebSi, romlebic mimarTaven maT am enebze; <strong>an</strong><br />

iii. uzrunvelyon, rom regionalur <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebze molaparakeebs<br />

SeZloT werilobiTi <strong>an</strong> zepiri mimarTvebis wardgena <strong>da</strong> am enebze Sedgenili<br />

pasuxebis miReba;<br />

iv. uzrunvelyon, rom regionalur <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebze molaparakeebs<br />

SeeZloT am enebze Sedgenili werilobiTi <strong>an</strong> zepiri mimarTvebis wardgena; <strong>an</strong><br />

v. uzrunvelyon, rom regionalur <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebze molaparakeebs<br />

SeeZloT am enebze Sedgenili dokumentis wardgena <strong>da</strong>dgenili wesiT;<br />

53


) xelmisawvdomi gaxadon farTod gamoyenebuli administraciuli teqstebi <strong>da</strong><br />

formebi regionalur <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebze <strong>an</strong> orenov<strong>an</strong>i versiebiT;<br />

g) neba <strong>da</strong>rTon xelisuflebis administraciul org<strong>an</strong>oebs Seadginon<br />

dokumentebi regionalur <strong>an</strong> umciresobis enaze.<br />

2. xelisuflebis im adgilobriv <strong>da</strong> regionalur org<strong>an</strong>oTa mimarT, romelTa<br />

teritoriazec mosaxleobis regionalur <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebze molaparakeTa<br />

raodenoba iseTia, rom amarTlebs qvemoT g<strong>an</strong>sazRvruli zomebis miRebas,<br />

mxareebi valdebulebas iReben neba <strong>da</strong>rTon <strong>da</strong>/<strong>an</strong> waaxalison:<br />

a) regionalur <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebis gamoyeneba xelisuflebis <strong>regionaluri</strong><br />

<strong>an</strong> adgilobrivi org<strong>an</strong>oebis saqmi<strong>an</strong>obis farglebSi;<br />

b) regionalur <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebze molaparakeTa SesaZlebloba<br />

waradginon am enebze Sedgenili zepiri <strong>an</strong> werilobiTi mimarTvebi;<br />

g) xelisuflebis <strong>regionaluri</strong> org<strong>an</strong>oebis mier maTi oficialuri<br />

dokumentebis gamoqveyneba Sesabamis regionalur <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebzec;<br />

d) xelisuflebis adgilobrivi org<strong>an</strong>oebis mier maTi oficialuri<br />

dokumentebis gamoqveyneba Sesabamis regionalur <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebzec;<br />

e) xelisuflebis <strong>regionaluri</strong> org<strong>an</strong>oebis mier maT Sekrebebze gamarTuli<br />

g<strong>an</strong>xilvebisas <strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebis gamoyeneba, amasT<strong>an</strong>,<br />

saxelmwifos oficialuri enis (enebis) gamoyenebis gamoricxvis gareSe;<br />

v) xelisuflebis adgilobrivi org<strong>an</strong>oebis mier maT Sekrebebze gamarTuli<br />

g<strong>an</strong>xilvebisas <strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebis gamoyeneba, amasT<strong>an</strong>,<br />

saxelmwifos oficialuri enis (enebis) gamoyenebis gamoricxvis gareSe;<br />

z) aucileblobis SemTxvevaSi, oficialur enaze (enebze) saxelebT<strong>an</strong> erTad<br />

regionalur <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebze adgilebis saxelwodebaTa tradiciuli <strong>da</strong><br />

swori formebis gamoyeneba <strong>da</strong> miReba.<br />

3. xelisuflebis administraciuli org<strong>an</strong>oebis <strong>an</strong> maTi saxeliT moqmedi<br />

pirebis mier uzrunvelyofili saxelmwifo samsaxurebis mimarT, mxareebi<br />

valdebulebas iReben, maTi teritoriis farglebSi, sa<strong>da</strong>c gamoiyenebi<strong>an</strong><br />

<strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebi, TiToeuli enis mdgomareobis Sesabamisad<br />

<strong>da</strong> im zomiT, riTac es obieqturad SesaZlebeli iqneba:<br />

a) uzrunvelyon <strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebis gamoyeneba samsaxuris<br />

uzrunvelyofisas; <strong>an</strong><br />

b) neba <strong>da</strong>rTon regionalur <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebze molaparakeebs waradginon<br />

Txovna <strong>da</strong> miiRon pasuxi am enebze; <strong>an</strong><br />

g) neba <strong>da</strong>rTon regionalur <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebze molaparakeebs waradginon<br />

am enebze Sedgenili Txovna.<br />

4. 1-li, me-2 <strong>da</strong> me-3 punqtebi<strong>da</strong>n maT mier miRebuli debulebebis<br />

asamoqmedeblad mxareebi valdebulebas iReben miiRon Semdegi erTi <strong>an</strong> meti<br />

zoma:<br />

a) ga<strong>da</strong>Targmna <strong>an</strong> Tarjimnoba, rodesac es moiTxoveba;<br />

b) saT<strong>an</strong>ado moxeleTa <strong>da</strong>saqmeba saxelmwifo samsaxurSi <strong>da</strong> aucileblobis<br />

SemTxvevaSi, maTi <strong>da</strong> sxva saxelmwifo moxeleTa profesiuli momzadeba;<br />

g) <strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong> umciresobis enis mcodne saxelmwifo samsaxuris moxeleTa<br />

Txovnebis maqsimalurad <strong>da</strong>kmayofileba maTi im teritoriaze <strong>da</strong>niSvnasT<strong>an</strong><br />

<strong>da</strong>kavSirebiT, sa<strong>da</strong>c gamoiyeneba Sesabamisi ena.<br />

5. mxareebi valdebulebas iReben neba <strong>da</strong>rTon gvarebis gamoyenebasa <strong>da</strong> miRebas<br />

regionalur <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebze, Sesabamisi pirebis Txovnis safuZvelze.<br />

muxli 11 – masmedia<br />

1. mxarebi valdebulebas iReben regionalur <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebze<br />

molaparakeebisaTvis, im teritoriebze, sa<strong>da</strong>c gamoiyeneba es enebi, TiToeuli<br />

54


enis mdgomareobis Sesabamisad <strong>da</strong> im zomiT, riTac xelisuflebis org<strong>an</strong>oebi<br />

pir<strong>da</strong>pir <strong>an</strong> arapir<strong>da</strong>pir kompetenturni ari<strong>an</strong> <strong>da</strong> aqvT am sferoSi rolis<br />

Sesrulebis uflebamosileba, masmediis <strong>da</strong>moukideblobisa <strong>da</strong> avtonomiis<br />

principis pativiscemiT:<br />

a) im zomiT, riTac radio <strong>da</strong> televizia axorcieleben saxelmwifo samsaxuris<br />

funqciebs:<br />

i. uzrunvelyon Tun<strong>da</strong>c erTi radio sadgurisa <strong>da</strong> satelevizio arxis Seqmna<br />

regionalur <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebze; <strong>an</strong><br />

ii. waaxalison <strong>da</strong>/<strong>an</strong> xeli Seuwyon Tun<strong>da</strong>c erTi radio sadgurisa <strong>da</strong> erTi<br />

satelevizio arxis Seqmnas regionalur <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebze; <strong>an</strong><br />

iii. saT<strong>an</strong>adod uzrunvelyon, rom tele-radio mauwyeblobam warmoadginos<br />

programebi regionalur <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebze;<br />

b)<br />

i. waaxalison <strong>da</strong>/<strong>an</strong> xeli Seuwyon Tun<strong>da</strong>c erTi radio sadgurisa <strong>da</strong> erTi<br />

satelevizio arxis Seqmnas regionalur <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebze; <strong>an</strong><br />

ii. waaxalison <strong>da</strong>/<strong>an</strong> xeli Seuwyon radio programebis mauwyeblobas<br />

regionalur <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebze regularul safuZvelze;<br />

g)<br />

i. waaxalison <strong>da</strong>/<strong>an</strong> xeli Seuwyon Tun<strong>da</strong>c erTi sarelevizio arxis Seqmnas<br />

regionalur <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebze;<br />

ii. waaxalison <strong>da</strong>/<strong>an</strong> xeli Seuwyon satelevizio programebis mauwyeblobas<br />

regionalur <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebze regularul safuZvelze;<br />

d) waaxalison <strong>da</strong>/<strong>an</strong> xeli Seuwyon regionalur <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebze audio<br />

<strong>da</strong>audiovizualuri naSromebis warmoebas <strong>da</strong> distribucias;<br />

e)<br />

i. waaxalison <strong>da</strong>/<strong>an</strong> xeli Seuwyon regionalur <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebze Tun<strong>da</strong>c<br />

erTi gazeTis Seqmnas <strong>da</strong>/<strong>an</strong> SenarCunebas; <strong>an</strong><br />

ii. waaxalison <strong>da</strong>/<strong>an</strong> xeli Seuwyon sagazeTo statiebis gamoqveynebas<br />

regionalur <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebze regularul safuZvelze;<br />

v)<br />

i. <strong>da</strong>faron im masmediis <strong>da</strong>matebiTi xarjebi, romlebic iyeneben regionalur <strong>an</strong><br />

<strong>umciresobaTa</strong> enebs, rodesac k<strong>an</strong>oniT zoga<strong>da</strong>d uzrunvelyofilia masmediis<br />

fin<strong>an</strong>suri <strong>da</strong>xmareba; <strong>an</strong><br />

ii. gamoiyenon fin<strong>an</strong>suri <strong>da</strong>xmarebis arsebuli zomebi regionalur <strong>an</strong><br />

<strong>umciresobaTa</strong> enebze Seqmnili audiovizualuri nawarmoebebis mimarTac.<br />

z) mxari <strong>da</strong>uWiron im JurnalistTa <strong>da</strong> masmediis sxva moxeleTa profesiul<br />

momzadebas, romlebic iyeneben regionalur <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebs.<br />

2. mxareebi valdebulebas iReben uzrunvelyon mezobeli qveynebi<strong>da</strong>n im enaze<br />

radio <strong>da</strong> telemauwyeblobis pir<strong>da</strong>piri miRebis Tavisufleba, romelic<br />

gamoiyeneba <strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong> umciresobis enis identuri <strong>an</strong> msgavsi formiT <strong>da</strong><br />

ar <strong>da</strong>abrkolon radio <strong>da</strong> satelevizio mauwyeblobis gadmocema mezobeli<br />

qveynebi<strong>da</strong>n aseT enaze. amas gar<strong>da</strong>, isini valdebulebas iReben uzrunvelyon,<br />

rom SezRudvebi ar iqnas <strong>da</strong>wesebuli gamoxatvis Tavisuflebaze <strong>da</strong> beWdviTi<br />

presis meSveobiT informaciis Tavisufal cirkulaciaze im enaze, romelic<br />

gamoiyeneba <strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong> umciresobis enis identuri am msgavsi formiT.<br />

Zemoxsenebuli Tavisuflebebis g<strong>an</strong>xorcieleba, imis gamo, rom igi Seicavs<br />

movaleobebsa <strong>da</strong> pasuxismgeblobas, SeiZleba <strong>da</strong>eqvemdebaros iseT<br />

formalobebs, pirobebs, SezRudvebs <strong>an</strong> s<strong>an</strong>qciebs, romlebic<br />

gaTvaliswinebulni ari<strong>an</strong> k<strong>an</strong>oniT <strong>da</strong> aucilebelni ari<strong>an</strong> demokratiul<br />

sazogadoebaSi erovnuli uSiSroebis, teritoriuli mTli<strong>an</strong>obis <strong>an</strong><br />

sazogadoebrivi usafrTxoebis interesebi<strong>da</strong>n gamomdinare uwesrigobis <strong>an</strong><br />

<strong>da</strong>naSaulis prevenciisaTvis, j<strong>an</strong>mrTelobisa <strong>da</strong> moralis <strong>da</strong> sxvaTa<br />

55


uflebebisa <strong>da</strong> reputaciis <strong>da</strong>cvisaTvis, konfidencialurad miRebuli<br />

informciis gamJRavnebis Tavi<strong>da</strong>n asacileblad, <strong>an</strong> sasamarTlos<br />

xelisuflebisa <strong>da</strong> miukerZoeblobis Ses<strong>an</strong>arCuneblad.<br />

3. mxareebi valdebulebas iReben uzrunvelyon, rom regionalur <strong>an</strong><br />

<strong>umciresobaTa</strong> enebze molaparakeTa interesebi warmodgenilni iqn<strong>an</strong> <strong>an</strong><br />

mxedvelobaSi iqn<strong>an</strong> miRebulni im<br />

org<strong>an</strong>oebis mier, romlebic SeiZleba Seiqmn<strong>an</strong> k<strong>an</strong>onis Sesabamisad masmediis<br />

Tavisuflebisa <strong>da</strong> pluralizmis uzrunvelsayofad.<br />

muxli 12 - kulturuli saqmi<strong>an</strong>oba <strong>da</strong> saSualebebi<br />

1. kulturuli saqmi<strong>an</strong>obisa <strong>da</strong> obieqtebis, g<strong>an</strong>sakuTrebiT, biblioTekebis,<br />

videoTekebis, kulturuli centrebis, muzeumebis, arqivebis, akademiebis,<br />

Teatrebisa <strong>da</strong> kinoTeatrebis, iseve rogorc literaturuli nawarmoebebisa <strong>da</strong><br />

kinomatografiuli produqciis, xalxuri Semoqmedebis, festivalebisa <strong>da</strong><br />

kulturis <strong>da</strong>rgebis mimarT, romlebic, inter alia, moicaven axali<br />

teqnologiebis gamoyenebas, mxareebi valdebulebas iReben, rom im<br />

teritoriebze sa<strong>da</strong>c gamoiyenebi<strong>an</strong> aseTi enebi <strong>da</strong> im zomiT, riTac saxelmwifo<br />

xelisuflebis org<strong>an</strong>oebikompetenturni ari<strong>an</strong> <strong>da</strong> aqvT uflebamosileba <strong>an</strong><br />

asruleben rols am sferoSi:<br />

a) waaxalison <strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong> umciresobis enisaTvis <strong>da</strong>maxasiaTebeli<br />

TviTgamoxatvis saSualebebi <strong>da</strong> iniciativebi <strong>da</strong> mxari <strong>da</strong>uWiron am enebze<br />

Seqmnili nawarmoebebisadmi xelmisawvdomebis sxva<strong>da</strong>sxva saSualebebs;<br />

b) waaxalison regionalur <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebze Seqmnili naSromebisadmi<br />

xelmisawvdomoba sxva enebSi saTargm<strong>an</strong>o, dublirebis, post-sinqronizaciisa <strong>da</strong><br />

subtitrirebis saqmi<strong>an</strong>obisaTvis <strong>da</strong>xmarebis gawevis gziT;<br />

g) waaxalison sxva enebze Seqmnili nawarmoebebisadmi xelmisawvdomoba<br />

regionalur <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebze mTargmnelobiTi, dublirebis, postsinqronizaciisa<br />

<strong>da</strong> subtitrirebis saqmi<strong>an</strong>obisaTvis <strong>da</strong>xmarebis gawevis gziT;<br />

d) uzrunvelyon, rom sxva<strong>da</strong>sxva saxis kulturuli saqmi<strong>an</strong>obis org<strong>an</strong>izaciisa<br />

<strong>da</strong> mxar<strong>da</strong>WerisaTvis pasuxismgebelma org<strong>an</strong>oebma <strong>da</strong>aweson Sesabamisi<br />

<strong>an</strong>azRaureba <strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebisa <strong>da</strong> kulturis codnisa <strong>da</strong><br />

gamoyenebisaTvis im RonisZiebebSi, romlebsac isini wamoiwyeben <strong>an</strong><br />

romlebisTvisac isini uzrunvelyofen mxar<strong>da</strong>Weras;<br />

e) xeli Seuwyon im zomebs, romlebic miznad isaxaven rom, kulturuli<br />

saqmi<strong>an</strong>obis org<strong>an</strong>izaciisa <strong>da</strong> mxar<strong>da</strong>WerisaTvis pasuxismgebel org<strong>an</strong>oebs<br />

hyavdeT iseTi personali, romelic srulad flobs Sesabamis regionalur <strong>an</strong><br />

umciresobis enas, iseve rogorc, mosaxleobis <strong>da</strong>narCeni nawilis enas (enebs);<br />

v) waaxalison <strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong> umcireobis enaze molaparakeTa warmomadgenlis<br />

monawileoba kulturuli saqmi<strong>an</strong>obisaTvis saSualebebis uzrunvelyofaSi <strong>da</strong><br />

maT <strong>da</strong>gegmvaSi;<br />

z) waaxalison <strong>da</strong>/<strong>an</strong> mxari <strong>da</strong>uWiron iseTi org<strong>an</strong>os <strong>an</strong> org<strong>an</strong>oebis Seqmnas,<br />

romlebic pasuxismgebelni iqnebi<strong>an</strong> regionalur <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebze<br />

Seqmnili nawarmoebebis Sekrebaze, aslis Senaxvasa <strong>da</strong> warmodgenaze <strong>an</strong><br />

gamoqveynebaze;<br />

T) aucileblobis SemTxvevaSi, Seqmn<strong>an</strong> <strong>da</strong>/<strong>an</strong> xeli Seuwyon <strong>da</strong> <strong>da</strong>afin<strong>an</strong>son<br />

mTargmnelobiTi <strong>da</strong> terminologiis kvleviTi samsaxurebi, kerZod im mizniT,<br />

rom SenarCunebuli iqnas <strong>da</strong> g<strong>an</strong>viTardes Sesabamisi administraciuli,<br />

komerciuli, ekonomikuri, socialuri, teqnikuri <strong>an</strong> samarTlebrivi<br />

terminologia TiToeul regionalur <strong>an</strong> umciresobis enaSi.<br />

2. im teritoriebis mimarT, imaT gar<strong>da</strong>, sa<strong>da</strong>c tradiciulad gamoiyenebi<strong>an</strong><br />

<strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebi, Tuki regionalur <strong>an</strong> umciresobis enaze<br />

56


molaparakeTa raodenoba amas amarTlebs, mxareebi valdebulebas iReben neba<br />

<strong>da</strong>rTon, waaxalison <strong>da</strong>/<strong>an</strong> uzrunvelyon Sesabamisi kulturuli saqmi<strong>an</strong>oba <strong>da</strong><br />

saSualebebi wina punqtis Sesabamisad.<br />

3. mxareebi valdebulebas iReben kulturis sferoSi maTi politikis<br />

sazRvargareT g<strong>an</strong>xorcielebisas, saT<strong>an</strong>do yuradReba miaqcion regionalur <strong>da</strong><br />

<strong>umciresobaTa</strong> enebs <strong>da</strong> im kulturas, romlis gamoxatulebac isini ari<strong>an</strong>.<br />

muxli 13 - ekonomikuri <strong>da</strong> socialuri cxovreba<br />

1. ekonomikuri <strong>da</strong> socialuri saqmi<strong>an</strong>obis mimarT, mxareebi valdebulebas<br />

iReben, mTeli qveynis masStabiT:<br />

a) aRmofxvr<strong>an</strong> maTi k<strong>an</strong>onmdeblobi<strong>da</strong>n nebismieri debuleba, romelic<br />

gasamarTlebeli mizezebis gareSe krZalavs <strong>an</strong> zRu<strong>da</strong>vs <strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong><br />

<strong>umciresobaTa</strong> enebis gamoyenebas dokumentebSi, romlebic exebi<strong>an</strong> ekonomikur <strong>an</strong><br />

socialur cxovrebas, kerZod SromiT kontraqtebs, <strong>da</strong> aseve, teqnikur<br />

dokumentebSi, iseTebSi rogoricaa produqtebis <strong>an</strong> aRWurvilobis gamoyenebis<br />

instruqciebi;<br />

b) akrZalon komp<strong>an</strong>iaTa Si<strong>da</strong> regulaciebsa <strong>da</strong> kerZo dokumentebSi iseTi<br />

debulebebis CarTva, romlebic gamoricxaven <strong>an</strong> zRu<strong>da</strong>ven regionalur <strong>an</strong><br />

umciresobebis enaTa gamoyenebas, sul mcire am enaze molaparakeebs Soris;<br />

g) ar <strong>da</strong>uSv<strong>an</strong> iseTi praqtika, romelic miznad isaxavs <strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong><br />

<strong>umciresobaTa</strong> enebis gamoyenebis Seferxebas ekonomikur <strong>an</strong> socialur<br />

saqmi<strong>an</strong>obasT<strong>an</strong> <strong>da</strong>kavSirebiT;<br />

d) xeli Seuwyon <strong>da</strong>/<strong>an</strong> waaxalison <strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebis<br />

gamoyeneba sxva saSualebebiT, romlebic gaTvaliswinebulni ar ari<strong>an</strong> zemo qvepunqtebiT.<br />

2. ekonomikuri <strong>da</strong> socialuri saqmi<strong>an</strong>obis mimarT, mxareebi valdebulebas<br />

iReben, im zomiT, riTac saxelmwifo xelisuflebis org<strong>an</strong>oebi kompetenturni<br />

ari<strong>an</strong>, im teritoriebze, sa<strong>da</strong>c gamoiyenebi<strong>an</strong> <strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong><br />

enebi <strong>da</strong> imdenad, ramdena<strong>da</strong>c es obieqturad miz<strong>an</strong>Sewonilia:<br />

a) CarTon maT safin<strong>an</strong>so <strong>da</strong> sab<strong>an</strong>ko regulaciebSi debulebebi, romlebic<br />

komerciul praqtikasT<strong>an</strong> SesabamisobaSi myofi procedurebis saSualebiT,<br />

<strong>da</strong>rTaven nebas <strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebis gamoyenebas ga<strong>da</strong>xdis<br />

orderebis (Cekebi, veqselebi) <strong>an</strong> sxva fin<strong>an</strong>suri dokumentebis SedgenaSi, <strong>an</strong><br />

Sesabamis SemTxvevebSi, uzrunvelyon aseTi debulebebis g<strong>an</strong>xorcieleba;<br />

b) maTi kontrolis (saxelmwifo seqtoris) qveS myof ekonomikur <strong>da</strong> socialur<br />

seqtorSi org<strong>an</strong>izeba gauwion iseT saqmi<strong>an</strong>obas, romelic miznad isaxavs<br />

<strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebis gamoyenebis waxalisebas;<br />

g) uzrunvelyon, rom socialuri sferos obieqtebs, iseTebs rogorebicaa<br />

saavadmyofoebi, moxucebulTa saxlebi, TavSesafrebi, SeeZloT regionalur <strong>an</strong><br />

umciresobis enaze molaparake im pirebis miReba <strong>da</strong> maTT<strong>an</strong> urTierToba amave<br />

enaze, romlebsac esaWiroebaT movla avadmyofobis, asakis <strong>an</strong> sxva mizezebis<br />

gamo;<br />

d) Sesabamisi saSualebebiT uzrunvelyon, rom usafrTxoebis instruqciebi<br />

Sedgenili iyos regionalur <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebzec;<br />

e) uzrunvelyon, rom momxmarebelTa uflebebze saxelmwifos kompetenturi<br />

xelisuflebis org<strong>an</strong>oebis mier mowodebuli informacia xelmisawvdomi iyos<br />

regionalur <strong>da</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebze.<br />

57


muxli 14 - sazRvarTSorisi gacvlebi<br />

mxareebi valdebulebas iReben:<br />

a) gamoiyenon arsebuli ormxrivi <strong>da</strong> mravalmxrivi SeT<strong>an</strong>xmebebi, romlebic maT<br />

akavSirebT im saxelmwifoebT<strong>an</strong>, sa<strong>da</strong>c igive ena gamoiyeneba identuri <strong>an</strong><br />

msgavsi formiT, <strong>an</strong> aucileblobis SemTxvevaSi, ecadon <strong>da</strong>don aseTi<br />

SeT<strong>an</strong>xmebebi, imgvarad, rom waaxalison kontaqtebi erTsa <strong>da</strong> imave enaze<br />

molaparakeTa Soris Sesabamis saxelmwifoebSi kulturis, g<strong>an</strong>aTlebis,<br />

informaciis, profesiuli momzadebisa <strong>da</strong> Seuwyveteli g<strong>an</strong>aTlebis sferoebSi;<br />

b) <strong>regionaluri</strong> <strong>an</strong> <strong>umciresobaTa</strong> enebis sasargeblod xeli Seuwyon <strong>da</strong>/<strong>an</strong><br />

waaxalison tr<strong>an</strong>ssasazRvro T<strong>an</strong>amSromloba, kerZod, xelisuflebis<br />

regionalur <strong>an</strong> adgilobriv org<strong>an</strong>oebs Soris, romelTa teritoriebzec erTi<br />

<strong>da</strong> igive ena gamoiyeneba identuri <strong>an</strong> msgavsi formiT.<br />

nawili IV<br />

qartiis gamoyeneba<br />

muxli 15 - perioduli moxsenebebi<br />

1. mxareebi evropis sabWos generalur mdiv<strong>an</strong>s ministrTa komitetis mier<br />

g<strong>an</strong>sazRvruli formiT warudgenen moxsenebas am qartiis II nawilis Sesabamisad<br />

maT mier gatarebuli politikis <strong>da</strong> III nawilis maT mier miRebul debulebaTa<br />

Sesabamisad g<strong>an</strong>xorcielebuli zomebis Sesaxeb. pirveli moxsenebis wardgena<br />

moxdeba Sesabamisi mxaris mimarT am qartiis ZalaSi Sesvli<strong>da</strong>n erTi wlis<br />

g<strong>an</strong>mavlobaSi, xolo Semdegi moxsenebebis wardgena moxdeba samwli<strong>an</strong>i<br />

intervalebiT pirveli moxsenebis Semdeg.<br />

2. mxareebi gamoaqveyneben Tavi<strong>an</strong> moxsenebebs.<br />

muxli 16 - moxsenebebis g<strong>an</strong>xilva<br />

1. evropis sabWos generaluri mdivnisaTvis me-15 muxlis Sesabamisad<br />

wardgenili moxsenebebis Semowmeba moxdeba me-17 muxlis Sesabamisad Seqmnili<br />

eqspertTa komitetis mier.<br />

2. xelSemkvrel saxelmwifoSi k<strong>an</strong>onierad Seqmnil org<strong>an</strong>oebsa <strong>da</strong> asociaciebs<br />

SeuZliaT miapyron eqspertTa komitetis yuradReba im sakiTxebze, romlebic<br />

exebi<strong>an</strong> mxaris mier am qartiis III nawilis Sesabamisad aRebul valdebulebebs.<br />

Sesabamis mxaresT<strong>an</strong> konsultaciebis gamarTvis Semdeg, eqspertTa komitets<br />

SeuZlia mxedvelobaSi miiRos informacia qvemo me-3 punqtiT gaTvaliswinebuli<br />

moxsenebis momzadebisas. am org<strong>an</strong>oebs <strong>an</strong> asociaciebs SeuZliaT SemdgomSic<br />

warmoadginon g<strong>an</strong>cxadebebi mxaris mier II Tavis Sesabamisad gatarebuli<br />

politikis Sesaxeb.<br />

3. 1-l punqtSi g<strong>an</strong>sazRvruli moxsenebebisa <strong>da</strong> me-2 punqtSi moxseniebuli<br />

informaciis safuZvelze, eqspertTa komiteti moamzadebs moxsenebas ministrTa<br />

komitetisaTvis warsadgenad.<br />

4. me-3 punqtiT gaTvaliswinebuli moxseneba, kerZod, Seicavs eqspertTa<br />

komitetis wina<strong>da</strong>debebs ministrTa komitetis mimarT am uk<strong>an</strong>asknelis mier<br />

Sesabamisi erTi <strong>an</strong> meti mxaris mimarT sitauaciiT moTxovnili rekomen<strong>da</strong>ciebis<br />

momzadebis Taobaze.<br />

5. evropis sabWos generaluri mdiv<strong>an</strong>i yovel or weliwadSi gaakeTebs detalur<br />

moxsenebas saparlamento asambleaze am qartiis gamoyenebis Taobaze.<br />

58


muxli 17 - eqspertTa komiteti<br />

1. eqspertTa komiteti Sedgeba TiToeuli mxaris TiTo warmomadgenlisag<strong>an</strong>,<br />

romlebsac niSnavs ministrTa komiteti Sesabamisi mxaris mier wardgenili<br />

umaRlesi moraluri Tvisebebisa <strong>da</strong> qartiiT mocul sakiTxebSi aRiarebuli<br />

kompetenciis mqone pirTag<strong>an</strong> Semdgari sii<strong>da</strong>n.<br />

2. komitetis wevrebi iniSnebi<strong>an</strong> eqvsi wlis vadiT <strong>da</strong> SesaZlebeli iqneba maTi<br />

xelaxali <strong>da</strong>niSvna. wevri, romelic ver SeZlebs samsaxuris vadis gasrulebas,<br />

Seicvleba 1-li punqtiT gaTvaliswinebuli proceduris Sesabamisad <strong>da</strong><br />

Semcvleli wevri imsaxurebs mis mier Secvlili wevris uflebamosilebis<br />

vadis amowurvamde.<br />

3. eqspertTa komiteti miiRebs Tavis reglaments. misi samdivnoTi momsaxureba<br />

uzrunvelyofili iqneba evropis sabWos generaluri mdivnis mier.<br />

nawili V<br />

<strong>da</strong>skvniTi debulebebi<br />

muxli 18<br />

es qartia Riaa xelmosawerad evropis sabWos wevri saxelmwifoebisaTvis. igi<br />

eqvemdebareba ratificirebas, miRebas <strong>an</strong> <strong>da</strong>mtkicebas. saratifikacio, miRebis <strong>an</strong><br />

<strong>da</strong>mtkicebis sigelebis deponireba xdeba evropis sabWos generalur mdiv<strong>an</strong>T<strong>an</strong>.<br />

muxli 19<br />

1. es qartia ZalaSi Sedis im Tvis pirvel dRes, romelic mosdevs samTvi<strong>an</strong>i<br />

vadis amowurvas TariRi<strong>da</strong>n, rodesac evropis sabWos xuTi wevri saxelmwifo<br />

me-18 muxlis debulebebis Sesabamisad gamoTqvams Tavis T<strong>an</strong>xmobas iyos<br />

valdebuli qartiiT.<br />

2. nebismieri sxva wevri saxelmwifos mimarT, romelic SemdgomSi gamoTqvams<br />

Tavis T<strong>an</strong>xmobas iyos valdebuli misiT, qartia ZalaSi Sedis im Tvis pirvel<br />

dRes, romelic mosdevs samTvi<strong>an</strong>i vadis amowurvas saratifikacio, miRebis <strong>an</strong><br />

<strong>da</strong>mtkicebis sigelis deponirebis TariRi<strong>da</strong>n.<br />

muxli 20<br />

1. am qartiis ZalaSi Sesvlis Semdeg, evropis sabWos ministrTa komitets<br />

SeuZlia miiwvios evropis sabWos arawevri saxelmwifo miuerTdes am qartias.<br />

2. nebismieri mierTebuli saxelmwifos mimarT, qartia ZalaSi Sedis im Tvis<br />

pirvel dRes, romelic mosdevs samTvi<strong>an</strong>i vadis amowurvas mierTebis sigelis<br />

evropis sabWos generaluri mdivnisaTvis Cabarebis TariRi<strong>da</strong>n.<br />

muxli 21<br />

1. nebismier mxares, xelmoweris <strong>an</strong> misi saratifikacio, miRebis, <strong>da</strong>mtkicebis <strong>an</strong><br />

mierTebis sigelis Ses<strong>an</strong>axad Cabarebisas, SeuZlia gaakeTos erTi <strong>an</strong> meti<br />

<strong>da</strong>Tqma am qartiis me-7 muxlis me-2-<strong>da</strong>n me-5-mde punqtebis mimarT. <strong>da</strong>uSvebelia<br />

sxva <strong>da</strong>Tqmebis gakeTeba.<br />

2. nebismier xelSemkvrel saxelmwifos, romelmac gaakeTa <strong>da</strong>Tqma wina punqtis<br />

Sesabamisad, SeuZlia mTli<strong>an</strong>ad <strong>an</strong> nawilobriv gamoiTxovos igi evropis sabWos<br />

generaluri mdivnis saxelze gakeTebuli Setyobinebis saSualebiT. uk<strong>an</strong><br />

59


gamoTxova ZalaSi Sedis generaluri mdinis mier Setyobinebis miRebis<br />

TariRi<strong>da</strong>n.<br />

muxli 22<br />

1. nebismier mxares nebismier dros SeuZlia moaxdinos am qartiis denonsacia<br />

evropis sabWos generaluri mdivnis saxelze gakeTebuli Setyobinebis<br />

saSualebiT.<br />

2. aseTi denonsacia ZalaSi Sedis im Tvis pirvel dRes, romelic mosdevs<br />

eqvsTvi<strong>an</strong>i vadis amowurvas generaluri mdivnis mier Setyobinebis miRebis<br />

TariRi<strong>da</strong>n.<br />

muxli 23<br />

evropis sabWos generaluri mdiv<strong>an</strong>i acnobebs evropis sabWos wevr<br />

saxelmwifoebs <strong>da</strong> nebismier saxelmwifos, romelic miuerTdeba am qartias:<br />

a) nebismieri xelmoweris Sesaxeb;<br />

b) nebismieri saratifikacio, miRebis, <strong>da</strong>mtkicebis <strong>an</strong> mierTebis sigelis<br />

Ses<strong>an</strong>axad Cabarebis Sesaxeb;<br />

g) me-19 <strong>da</strong> me-20 muxlebis Sesabamisad am qartiis ZalaSi Sesvlis nebismieri<br />

TariRis Sesaxeb;<br />

d) me-3 muxlis me-2 punqtis debulebebis gamoyenebisas miRebuli nebismieri<br />

Setyobinebis Sesaxeb;<br />

e) nebismieri sxva aqtis, Setyobinebis <strong>an</strong> komunikaciis Sesaxeb, romelic exeba<br />

am qartias. amis <strong>da</strong>sturad, qvemore xelmomwerebma, romlebic saT<strong>an</strong>adod iyvnen<br />

rwmunebulni, xeli moaweres winamdebare qartias. Sesrulebulia strasburgSi<br />

1992 wlis noembris me-5 dRes inglisur <strong>da</strong> fr<strong>an</strong>gul enebze, orive teqsti aris<br />

T<strong>an</strong>abrad auTenturi Sedgenili TiTo egzemplarad, romelic inaxeba evropis<br />

sabWos arqivebSi. evropis sabWos generaluri mdiv<strong>an</strong>i ga<strong>da</strong>scems <strong>da</strong>mowmebul<br />

aslebs evropis sabWos TiToeul wevr saxelmwifos <strong>da</strong> nebismier saxelmwifos,<br />

romelic miwveulia miuerTdes am qartias.<br />

60

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!