03.06.2013 Views

mtkvaris hidroeleqtrosadguris proeqti

mtkvaris hidroeleqtrosadguris proeqti

mtkvaris hidroeleqtrosadguris proeqti

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

JSC Caucasus Energy and Infrastructure (CEI)<br />

<strong>mtkvaris</strong> <strong>hidroeleqtrosadguris</strong> <strong>proeqti</strong><br />

garemoze zemoqmedebis da socialuri gavlenis Sefaseba-<br />

Sualeduri <strong>proeqti</strong><br />

0


Tavi 1. Sesavali<br />

1.1. <strong>proeqti</strong>s winasityvaoba<br />

saqarTvelos energosistemas yofil sabWoTa kavSirSi imgvari struqtura<br />

gaaCnda, rom mas daekmayofilebina kavSiris pikuri moTxovna. amitom, imis gamo,<br />

rom energoqselis simZlavre ar iyo sakmarisi imisaTvis, rom daekmayofilebina<br />

saqarTvelos moTxovna eleqtroenergiaze damoukideblobis Semdeg, qveyanaSi<br />

aRiniSneboda seriozuli wyvetebi eleqtroenergiiT momaragebaSi. garda amisa,<br />

eqsportiori qveynebidan Sewyda wiaRiseuli sawvavis importi politikuri da<br />

ekonomikuri problemebis gamo. amis gamo saqarTvelos Tavisi moTxovnebi energoresursebze<br />

Tavad unda daekmayofilebina, romelSidac hidroenergoresursebi<br />

yvelaze mniSvnelovani resursi iyo. amasTan dakavSirebiT, saqarTveloSi Zlieri<br />

iyo stimuli aRniSnuli mimarTulebiT da amis gamo, man wamoiwyo rigi proeqtebis<br />

ganxorcieleba rogorc kerZo, aseve saxelmwifo seqtorebSi. miuxedavad<br />

Zalisxmevisa, saqarTvelo iyo energiis importiori qveyana, romelic awarmoebda<br />

qveynis mTeli energomoxmarebis 71%-is imports, romelSidac bunebriv gazs<br />

ekava mTliani raodenobis 47%, maSin, rodesac navTobproduqtebi Seadgendnen<br />

24%-s. aqedan gamomdinare energousafrTxoebaze uaryofiT gavlenas axdenda energiis<br />

importi, wiaRiseul sawvavze sabazro fasebis meryeobis gamo es faqtori<br />

uaryofiTad moqmedebs ekonomikaze da eleqtroenergiis mowodebis wyvetaze<br />

politikuri sakiTxebTan dakavSirebiT eqsportior qveynebTan.<br />

meores mxriv, hidroresursebi saqarTveloSi ZiriTad energoresurss<br />

warmoadgens, radganac igi msoflios erT-erTi umdidresi qveyanaa hidro resursebis<br />

TvalsazrisiT. amJamad eleqtroenergiis moTxovnis 78% kmayofildeba<br />

saqarTvelos hidroeeleqtrosadgurebis meSveobiT. hidroeleqtruli potenciali<br />

saqarTveloSi Sesafsebulia rogorc 40-50 milion kv/sT, saidanac 10-15 mln.<br />

kv/sT weliwadSi ekonomikurad perspeqtiulia. maSin, rodesac wylis energiis<br />

wyaroebis gamoyeneba saqarTveloSi Seadgens misi hidroeleqtroenergiis potencialis<br />

mxolod 25-30%-s. amis gamo, seqtors gaaCnia ganviTarebis potenciali<br />

energiis warmoebis TvalsazrisiT da energiis usafrTxoebis TvalsazrisiT,<br />

romlis meSveobiTac xdeba eqsportis gazrda da qveyanaSi dasaqmebulobis zrda.<br />

hidroeenergias, romelic warmoadgens ganaxlebadi energiis tips, gaaCnia dabali<br />

riski, an mas ar gaaCnia riski ekologiis, ekonomikur da politikur<br />

sakiTxebTan mimarTebiT, rodesac warmoebs misi Sedareba zemoT naxseneb energo<br />

resursebTan. garda amisa, hidroenergia warmoadgens adgilobriv energo resurss,<br />

xolo hidroenergiis seqtoris gaumjobeseba warmoadgens mniSvnelovan win<br />

gadadgmul nabijs, romelic uzrunvelyofs energiis usafrTxoebas. garda amisa,<br />

wiaRiseuli sawvavis garemoze zemoqmedeba kidev ufro Semcirdeba hidroenergiis<br />

gamoyenebasTan erTad.<br />

1


Sedareba, romelic gakeTda angariSSi enrgiis Sesaxeb momzadda TMMOB-is mier<br />

(TurqeTis inJinrebis da arqiteqtorebis palatis gaerTianeba) 2006 wels, igi<br />

mocemulia cxrilSi 1.1. rogorc cxrilidan Cans, mzis energias, qaris energias<br />

da hidroenergias ara aqvT garemoze mavne zemoqmedebis efeqti, rodesac maT<br />

vadarebT energiis pirvelad wyaroebTan.<br />

cxrili. 1.1. energiis generaciis sostemebis Sedareba maTi garemoze zemoqmedebis TvalsazrisiT<br />

Kklimatis<br />

cvlileba<br />

mJavuri<br />

wvima<br />

wylis<br />

dabinZureba<br />

niadagis<br />

dabinZureba<br />

xmauri radiacia<br />

benzini √ √ √ √ √ -<br />

qvanaxSiri √ √ √ √ √ √<br />

bunebrivi<br />

gazi<br />

birTvuli<br />

energia<br />

hidroenergia<br />

√ √ √ - √ -<br />

- - √ √ - √<br />

√ - - - - -<br />

wyali - - - - √ -<br />

mzis energia - - - - - -<br />

geoTermuli<br />

energia<br />

- - √ √ - -<br />

monacemebis Sesabamisad, romelic aRebuli iyo 2004 wlis angariSidan, romelic<br />

moamzada energetikis saerTaSoriso saagentom, energiis ganaxlebadi wyaroebi<br />

(biomasa, hidroeleqtruli, mzis, qaris, geoTermuli, a.S.) akmayofileben<br />

pirvelad energiaze globaluri moTxovnis 13.5%-s. 1990-2004 wlebis<br />

ganmavlobaSi, globaluri mTliani pirveladi energiis wliuri moxmareba<br />

gaizarda 1.4%-iT, maSin, rodesac igive periodis ganmavlobaSi Tanamedrove<br />

ganaxlebadi energiis wyaroebis gamoyeneba gaizarda wliuri 19.1%-iT,<br />

Tanamedrove biomasis resursebis gamoyeneba (qalaqis narCenebi, biogazi)<br />

gaizarda 7.6%-iT, geoTermuli energiis moxmareba wliuri 2.3%-iT.<br />

eleqtroenergiis globaluri generaciis 18.1%-i iwarmoeba energiis aRdgenadi<br />

wyaroebis meSveobiT.<br />

saqarTveloSi navTobis, gazis da hidroenergiis gamoyenebis wili qveynis<br />

mTliani eleqtroenergiis warmoebaSi Seadgens 0.3%, 26.7% da 73%-s<br />

Sesabamisad. eleqtroenergiis warmoeba hidroeleqtrosadgurebSi gaizarda<br />

ZiriTadad saoperacio pirobebis gaumjobesebis da gazrdis gamo seqtorSi.<br />

Tboeleqtrosadgurebis wili da importi saqarTvelos energetikis seqtorSi<br />

ganicdis stabilur daRmavlobas. 2006 wels pirveladi energiis mowodeba<br />

saqarTveloSi xorcieldeboda gazis (41.9%), navTobis (23.9%), aRdgenadi da<br />

2


narCeni (19.6%), hidroenergia (13.9%), geoTermaluri/mzis/qaris (0.3%) da<br />

qvanaxSiri/torfi (0.3%) mTlianobaSi.<br />

dReisaTvis saqarTvelos wylis resursebis teqnikuri potenciali da masTan<br />

dakavSirebuli wylis energiis resursebi wliurad utoldeba 40-50 milion<br />

kvsT, saidanac 10-15 milioni kv/sT weliwadSi ekonomikurad realizebadia.<br />

dadgmuli hidroenergiis simZlavre Seadgens mxolod 26%-s mTliani arsebuli<br />

hidroenergiis potencialidan qveyanaSi.<br />

saqarTvelos respublika, rogorc ganviTarebadi qveyana, imyofeba ekonomikis<br />

swrafi zrdis periodSi da ganviTareba moiTxovs energiis mniSvnelovan raodenobas.<br />

amrigad, energetikis seqtori rCeba mTavrobis upirveles prioritetad da<br />

metad mniSvnelovania seqtoris ganviTareba ufro produqtiul da mdgrad<br />

energetikis sistemad. axlaxans energetikis saministrom gamoacxada axali sainvesticio<br />

programa “grinfildis” hidroenergetikul sadgurebSi, romlis mizania<br />

meti kerZo investiciebis mozidva hidroeleqtrosadgurebis ganviTarebis mizniT<br />

saqarTveloSi imisaTvis, rom moxdes qveynis wylis Warbi resursebis gamoyeneba.<br />

aRniSnul sakiTxTan dakavSirebiT saqarTvelos mTavrobam mtkvris momavali<br />

hidroeleqtrosadguri, romelic mdebareobs mdinare mtkvarze, axalcixesTan axlos,<br />

Seitana potenciur hidroenetgetikul sadgurebis siaSi saqarTveloSi. aRniSnul<br />

farglebSi, mtkvris <strong>hidroeleqtrosadguris</strong> teqnikur ekonomikuri dasabuTeba<br />

axlaxans momzadda islandiis sakonsultacio sainJinro kompania “Verkis hf”-is<br />

mier saaqcio sazogadoeba “kavkasiis energiis da infrastruqturis” (CEI) mier.<br />

amave dros garemoze zemoqmedebis da socialuri gavlenis sakiTxebis Seswavla<br />

ganxorcieldeba “ENCON Environmental Consultancy Co”-is mier., TurqeTi.<br />

<strong>proeqti</strong>s safuZvels Seadgens mdinare mtkvris gadaRobva, romelic saTaves<br />

iRebs TurqeTSi da miedineba samxreT-dasavleTisaken saqarTveloSi 1100 m met<br />

simaRleze zRvis donidan. <strong>proeqti</strong>s ganxorcielebis adgili mdebareobs samxreTaRmosavleT<br />

saqarTveloSi, mdinare mtkvarze, axalcixesTan axlos. misi simZlavre<br />

Seadgens 43 mv. hidroeleqtrosadguri aris saderivacio tipis, romlis saTavo<br />

nageboba mdebareobs 3 km-ze sofel rusTavidan da <strong>hidroeleqtrosadguris</strong> Senoba<br />

mdebareobs 1 km-is manZilze sofel sakuneTidan. sadguris ZiriTadi Semadgeneli<br />

elementebis CamonaTvali mocemulia qvemoT:<br />

• saTavo nageboba<br />

• saderivacio gvirabi – sigrZe: 9.5 km, diametri: 5m;<br />

• gaTanabrebeli Saxta;<br />

• <strong>hidroeleqtrosadguris</strong> Senoba ori agregatiT;<br />

• gamSvebi arxi sigrZiT 40m-mde;<br />

• Zabvis amwevi qvesadguri;<br />

• 110 kv gadamcemi xazi sigriZiT 13 km.<br />

3


1.2. <strong>proeqti</strong>s fizikuri Tvisebebi, miwaTsargebloba, <strong>proeqti</strong>s zegavlenis qveS<br />

myofi teritoriis aRwera<br />

<strong>proeqti</strong>s zegavlenis qveS myofi teritoria mdebareobs saqarTvelos samxreT<br />

aRmosavleTiT, mdinare mtkvarze, qalaq axalcixesTan. mdinare saTaves iRebs<br />

TurqeTSi da miedineba saqarTvelos samxreT dasavleTisaken, zRvis donidan<br />

1100 m. simaRleze. qalaq axalcixesTan mdinare uxvevs aRmosavleTisaken 950 m.<br />

simaRleze da iqidan miedineba aRmosavleTisaken, dedaqalaq Tbilisis gavliT,<br />

azerbaijanisaken da Semdeg erTvis kaspiis zRvas.<br />

<strong>proeqti</strong>saTvis gamoyofili teritoriis identifikaciisa da fizikuri Tvisebebis<br />

identifikaciis mizniT 2009 wlis 16-18 Tebervals ganxorcielda viziti<br />

adgilze. cnobilia, rom mTeli teritoria imyofeba mTavrobis kontrolis qveS<br />

garda 8 ha teritoriisa, romelic kerZo sakuTrebaSia.<br />

hidroeleqtorsadguris is nawilebi, romlebic aSenebuli iqneba <strong>mtkvaris</strong><br />

<strong>hidroeleqtrosadguris</strong> <strong>proeqti</strong>s farglebSi, Semdegia:<br />

• mtkvris kaSxali, romelic mdebareobs sofel rusTavis zemoT 2 km-Si.<br />

• arxis mimRebi Senoba, romelic aRWurvilia saSandore saketiT da<br />

nagavdamWeri cxauriT;<br />

• wyalgadasaSvebi;<br />

• 9.6 km sigrZis mimyvani gvirabi;<br />

• gvirabis pompaJis danadgarebi dinebis mimarTulebiT;<br />

• sadawneo gvirabi liToniT amogebuli ganStoebebiT, romelic mdebareobs<br />

eleqtrosadguris gverdiT;.<br />

• zedapiruli tipis eleqtrosadguris Senoba, romelic aRWurvilia ori<br />

eleqtrogeneratoriT da damxmare agregatebiT;<br />

• droseluri SemSvebi sarqvelebi da difuzoris gamosasvlelebi;<br />

• mdinaris zemo dinebis gamomyvani arxi, romelic mdebareobs sof. sakuneTTan;<br />

• misasvleli gza da xidi, romelic kveTs mdinares gamomyvani arxis zemoT;<br />

• Ria manawilebeli mowyobiloba eleqtrosadguris SenobasTan;<br />

• 8 km-iani gadamcemi xazi arsebul qvesadgurTan<br />

<strong>proeqti</strong>s zegavlenis qveS myofi teritoria saqarTveloSi warmodgenilia<br />

suraTze 1.1.<br />

4


1.3. <strong>proeqti</strong>s alternativebi<br />

mtkvris gansaxorcielebeli <strong>proeqti</strong>s teqnikuri ekonomikuri Seswavlis win<br />

gakeTda zogadi Sedareba or alternativas Soris. orive alternativis<br />

Sesabamisad dagegmilia eleqtrosadguris mSenebloba sofel sakuneTTan.<br />

varianti 1-Tvis gamoyenebulia simaRleTa sxvaoba 977 metridan 909 metramde,<br />

7.5 km sigrZis mimyvani gvirabiT, maSin, rodesac varianti 2 iyenebs simaRleTa<br />

gansxvavebas 1012 metridan 909 metramde da 9.6 km sigrZis mimyvani gvirabiT.<br />

varianti 1. saTavo nageboba rusTavis qvemoT<br />

kaSxalis adgilas wylis minimaluri done mdinareSi Seadgens 970 m, wylis<br />

Warbi done daaxloebiT 973 m. done SeiZleba aiwios maqsimum 977 m da ar unda<br />

iyos meti, vidre wyaldidobis dros. aRniSnulma variantma savaraudod SeiZleba<br />

wamoWras regulirebadi wyalgadasaSvebis arsebobis aucilebloba. saSandore<br />

saketi da nagvis damWeri cxaurebi saWiro iqneba gvirabisebr wyalasaRebTan.<br />

arsebuli gza misdevs mdinaris marjvena nawils da am SemTxvevaSi wylis nakadi<br />

unda iyos moqceuli gzis qveS. garda amisa, axlaxans dasrulebuli kvlevis<br />

Sesabamisad, gza saWiroebs amaRlebas 3-4 metriT daaxloebiT 100-200 metris<br />

manZilze. dagegmili mimyvani gvirabis sworebis xazi aris wrfovani wylis<br />

mimRebidan im adgilamde, romelic sof. sakuneTidan 600 m zemoT mdebareobs<br />

910 metris simaRleze. gvirabis sigrZe savaraudod 7.5 km.-ia.<br />

varianti 2. saTavo nageboba rusTavis zemoT<br />

mocemuli kaSxalis axlos wylis minimaluri done Seadgens daaxloebiT 992 m.<br />

wylis donem SeiZleba aiwios daaxloebiT 1012 m-mde, romelic SeiZleba kidev<br />

ufro maRali iyos wyaldidobis dros. amis gamo aRniSnul adgilas saWiro<br />

iqneba moewyos 100-150 m sigrZis araregulirebadi wyalgadasaSvebi. saWiro<br />

iqneba mdinaris gaswvriv mdebare gzis mniSvnelovani aweva ramodenime aseuli<br />

metriT. adgilze Seswavlam gviCvena, rom aRniSnuli gadawyvetileba teqnikuri<br />

TvalsazrisiT ar unda iyos problematuri. amJamad gza SedarebiT cud<br />

mdgomareobaSia safaris gareSe, misi zedapiri moxreSilic ki ar aris. saWiro<br />

iqneba SeTanxmebis gaformeba gzis samuSaoebze pasuxismgebel organoebTan.<br />

agreTve saWiro iqneba saSandore saketi da nagvis damWeri cxaurebi gvirabisebr<br />

wyalsaRebTan. zogadad aq arsebuli pirobebi ufro xelsayrelia gvirabisebri<br />

wyalsaRebisaTvis da kaSxalisaTvis, vidre qvemoT arsebul kaSxalTan. imasTan<br />

dakavSirebiT, rom mimReb wyalsacavs eqneba meti moculoba, mimRebi SeiZleba<br />

moewyos ufro Rrmad, rac gamoricxavs regulirebadi gadasaSvebis saWiroebas.<br />

mSeneblobis dros saWiro iqneba mdinaris sarini da aq SeiZleba moewyos miwis<br />

(yrili) kaSxali.<br />

zogadi Sedareba aRniSnul or variants Soris gviCvenebs, rom varianti 2 ufro<br />

misaRebia da rekomendebulia <strong>proeqti</strong>s Semdgomi ganviTarebisaTvis. ori<br />

ZiriTadi mizani varianti 2-Tan dakavSirebiT SeiZleba Sejamdes Semdegnairad:<br />

varianti 1-is Sesabamisad, sarinis mdebareoba moiTxovs SedarebiT<br />

6


ZviradRirebuli regulirebadi gadasaSvebis mowyobas variant 2-Tan SedarebiT,<br />

sadac rentabeluri wyalgadamSvebis mowyoba iqneba saWiro da meore, gansxvaveba<br />

sadawneosa da Sesabamisad, energiis gamosavalSi udris 5%-s, xolo Tu<br />

SevadarebT meore variants, romlis SemTxvevaSi gaTvaliswinebulia mimyvani<br />

gvirabis sigrZesTan, igi Seadgens 27% (9,6 km varianti 2-Tvis nacvlad 7.5 kmisa<br />

varianti 1-Tvis).<br />

qmedebis ualternativoba<br />

rodesac Sefaseba keTdeba qmedebis ualternativobaze, SeiZleba iTqvas, rom<br />

aRniSnul alternativas ar eZleva upiratesoba energiis warmoebaSi, romelic<br />

<strong>proeqti</strong>s mizans Seadgens da romelic moutans sargeblobas qveyanas. rodesac<br />

qmedebis ualternativoba miiReba mxedvelobaSi, Sedegebi, romlebic SeiZleba<br />

iqnas miRebuli, qvemoT aris CamoTvlili:<br />

• qveynis dRiTidRe sul ufro mzardi moTxovna energiaze, sxva energiis<br />

mwarmoebel saSualebebze, rogoricaa Termuli da birTvuli qarxnebi,<br />

romelic SeiZleba CaiTvalos <strong>hidroeleqtrosadguris</strong> saxiT, wina planze<br />

wamova. am SemTxvevaSi, investicia, romelic ufro Zviria (mSeneblobis da<br />

eqspluataciis xarjebis gaTvaliswinebiT) da aqvs ufro meti gavlena<br />

garemoze, saWiro iqneba Sefasdes.<br />

• ufro farTod, qveynis ekonomikuri da socialuri ganviTareba iqneba<br />

SezRuduli rogorc Sedegi SezRudvisa hidroeleqtroenergiis<br />

resursebis gamoyenebaSi, romlebic dabali Rirebulebisaa da srulad<br />

xelmisawvdomi.<br />

• dasaqmebis SesaZlebloba 60 adamianisaTvis, 200 adamianisaTvis<br />

mSeneblobis periodSi da 30 adamianisaTvis eqspluataciis fazaSi, ar<br />

iqneba uzrnvelyofili da mosalodneli gaumjobeseba regionis<br />

ekonomikaSi saWiro mowyobilobis uzrunvelsayofad, gansakuTrebiT<br />

samSeneblo fazis dros, ar iqneba miRebuli<br />

7


Tavi 2. <strong>proeqti</strong>s zegavlenis qveS myofi teritoriis mdebareoba<br />

<strong>proeqti</strong> <strong>mtkvaris</strong> ganxorcielebis adgili mdebareobs saqarTvelos samxreT<br />

aRmosavleTiT, mdinare mtkvarze, qalaq axalcixesTan. uaxloesi dasaxlebaa sofeli<br />

sakuneTi, romelic mdebareobs 1 km-is manZilze <strong>hidroeleqtrosadguris</strong> nagebobidan.<br />

momavali <strong>hidroeleqtrosadguris</strong> nagebobis da kaSxalis mSeneblobis koordinatebi<br />

dadginda savele Seswavlis dros (suraTi 2.1.) da mocemulia qvemoT moyvanil<br />

cxrilSi.<br />

sur. 2.1. savele Seswavlis foto<br />

8


cxrili 2.1. <strong>hidroeleqtrosadguris</strong> da kaSxalis kooordinatebi da simaRleebi<br />

mdebareoba koordinatebi simaRle<br />

hidroeleqtrosadguri 0343092 E<br />

4617008 N<br />

kaSxali (regulatori) 0345588 E<br />

4607171 N<br />

(m)<br />

913<br />

1,002<br />

<strong>hidroeleqtrosadguris</strong> mier gamomuSavebuli eneqtroenergiis gadacema moxdeba<br />

arsebul qvesadgurSi, romelic mdebareobs axalcixeSi, 8 km. sigrZis gadamcemi xazis<br />

meSveobiT da igi miuerTeba el.energiis erovnul qsels. nax. 2.2. da 2.3. naCvenebia<br />

saTavo nagebobebis da <strong>hidroeleqtrosadguris</strong> Senoba.<br />

9


suraTi 2.2. mtkvris <strong>hidroeleqtrosadguris</strong> ZiriTadi nagebobebis saTavo Senobebi<br />

10


suraTi 2.3. hidrkoeleqtrosadguri <strong>mtkvaris</strong> mdebareoba<br />

cxril 2.2.-Si mocemulia mtkvris momavali <strong>proeqti</strong>s specifikaciebi.<br />

cxrili 2.2. <strong>proeqti</strong>s maxasiaTeblebi<br />

hidrologiuri monacemebi<br />

wylis mimRebi<br />

mdinaris saSualo dineba 55.3 m 3 /wm<br />

turbinis dadgmuli<br />

mwarmoebluroba<br />

maqsimaluri dafiqsirebuli<br />

dineba<br />

Cveulebrivi amaRleba<br />

55 m 3 /wm<br />

1,100 m 3 /wm<br />

1,012 m (a.s.l)<br />

damcavi jebiri 6 x 6 m2<br />

nagvis damWeri cxauri 7 x 8 m2<br />

wyalgadamSvebi kaSxalis TaRis amaRleba 1,012 m (a.s.l)<br />

kaSxalis sasadgure nawili<br />

sigrZe, wylis gadamSvebi 120 m<br />

simZlavre<br />

1,500 m 3 /wm<br />

TaRis amaRleba 1,016 m (a.s.l)<br />

sigrZe 250 m<br />

11


mimyvani gvirabi<br />

Saxtis tipis mawonasworebeli<br />

rezervuari<br />

sigrZe 9.6 km<br />

5.5 m<br />

daqaneba 0.85 %<br />

wylis siCqare (dadgmuli) 2.3 m/wm<br />

diametri 3.0 m<br />

auzi 225 m 2<br />

amaRleba umaRles wertilSi 1,030 m (a.s.l)<br />

simaRlet 120 m<br />

sadamwneo gvirabi betonies safari, sigrZe 90 m<br />

eleqtrosadguri<br />

liTonis safari, sifrZe 80 m<br />

danadgarebi da dadgmuli<br />

simZlavre<br />

2x21.5 mv<br />

tipi Vertical Francis<br />

nominaluri siCqare 333.3 b/wT<br />

generatoris saproeqto<br />

simZlavre<br />

eleqtrosadguris zoma (w x l)<br />

47 mva<br />

12 x 40 m 2<br />

gamomyvani arxi sigrZe 200 m<br />

simZlavre da eleqtroenergia<br />

fskeris sigane 6 m<br />

wylis done 909 m (a.s.l)<br />

wneva bruto 103 m<br />

wnevis neto dawola 90 m<br />

sasualo wliuri<br />

mwarmoebluroba<br />

nominaluri maqsimaluri<br />

simZlavre<br />

246 gvsT<br />

43 mv<br />

ganxorcieleba mSeneblobis mTliani periodi 3 weli<br />

12


Tavi 3. sawyisi monacemebi _ <strong>proeqti</strong>s arsebuli garemo<br />

maxasiaTeblebi da zegavlenis qveS myofi teritoria<br />

3.1. mosaxleoba<br />

saqarTvelos statistikis departamentis monacemebiT, axalcixis<br />

municipalitetis mosaxleoba Seadgens 46,800 da 12,600 Sesabamisad. mosaxleobis<br />

wliuri monacemebi 2003-dan 2008 wlamde mocemulia cxrilSi 3.1.<br />

weli<br />

cxrili 3.1. aspinZis da axalcixis raionebis mosaxleobis wliuri maCveneblebi<br />

municipaluri mosaxleoba<br />

aspinZa axalcixe<br />

2003 12,900 45,800<br />

2004 12,300 45,200<br />

2005 12,300 45,400<br />

2006 12,700 46,900<br />

2007 12,700 46,900<br />

2008 12,600 46,800<br />

rogorc cxrili 3.1.-dan vxedavT, aspinZis mosaxleoba TiTqmis igive darCa<br />

mcireodeni Semcirebis garda, xolo axalcixis mosaxleoba gaizarda. imigraciis da<br />

emigraciis doneebi Zlier mcirea, gansakuTrebiT rusTavSi da sakuneTSi, sadac<br />

ganlagebulia hidroeleqtrosadturis saTavo nagebobei; ar aRniSneba emigracia an<br />

imigracia.<br />

sakuneTSi mosaxleobis raodenoba Seadgens 700-800 adamians, rac daaxloebiT<br />

200 ojaxia, romlebSidac daaxloebiT Tanabarad aris gadanawilebuli maTi wevrebis<br />

13


wlovaneba da sqesi. Semosavlis ZiriTad wyaros warmoadgens soflis meurneoba (mag.<br />

yvelaze Rirebuli produqtia kartofili) da mecxoveleoba (ZiriTadad saqoneli da<br />

cxvari). gavrcelebulia meTevzeobac; Tumca mas ara aqvs komerciuli xasiaTi.<br />

sakuneTis macxovreblebis ekonomikuri mdgomareoba TiTqmis erTanairia. garda amisa,<br />

ganaTlebis done 100%-ia da qalTa da mamakacTa Soris aris Tanasworuflebianoba.<br />

garda amisa, sakuneTSi ar aRniSneba emigracia an imigracia, sakuneTSi amJamad arsebobs<br />

erTi patara klinika da erTi skola. savaldebulo 11 wliani ganaTlebis miReba<br />

savaldebuloa yvela bavSvisaTvis.<br />

rusTavSi cxovrobs daaxloebiT 150 ojaxi, rac 400-500 adamians moicavs.<br />

rogorc sakuneTSi, aqac soflis meurneoba da mesaqonleoba Semosavlis yvelaze<br />

gavrcelebulis wyaroebia. soflis meurneobis produqtebs Soris yvelaze<br />

gavrcelebulia pamidvris da kartofilis moyvana. mesaqonleobaSi ZiriTadad Warbobs<br />

msxvilfexa saqonlis movla-patronoba. garda amisa, agreTve gavrcelebulia<br />

mefutkreoba. meti upiratesoba eniWeba soflis meurneobis samuSaoebs, rusTavSi<br />

dasaqmebis sxva wyaro ar arsebobs. mwignobrobis done 100%-ia, aRniSnuli<br />

teritoriisaTvis ar aris damaxasiaTebeli emigracia, an imigracia. amJamad rusTavSi<br />

aris erTi skola da erTi patara klinika. sofelSi moqmedebs 11-wliani savaldebulo<br />

saSualo ganaTlebis moTxovna.<br />

3.2. geologiuri da hidrogeologiuri maxasiaTeblebi<br />

3.2.1. zogadi geologia<br />

geologiuri struqturis udidesi nawili ukavia qanebis liTologiur<br />

saxeobebs, romlebic warmoadgenen vulanur breqCiebs, andezit-bazalts da andezituri<br />

lavis intraformaciul fenebs, kirqvian Tixas, msxvilmarcvlovan kvarcsa da akozul<br />

da qviSaqvis grauvakas, tufovan qviSaqvas, tufs da argilits.<br />

zogadad aRniSnul stadiaze gvirabis mSeneblobis pirobebi misaRebia.<br />

mosalodneli ar aris mSeneblobis periodSi wylis seriozuli modineba. ar arsebobs<br />

seriozuli xarvezebi gvirabis gasworTan dakavSirebiT. qanebis gavrcoba gasworTan<br />

mimarTebiT perpendikularulia, rac iTvleba dadebiT faqtorad. kldovani formaciebi<br />

14


Sedgeba tufis breqiebisagan, qviSaqvisagan, argilitisagan da rigi CanarTebisagan,<br />

romlebic Sedgeba ufro mkvrivi bazalti-andezitis qanebisagan. qanis simkvrive<br />

misaRebia gaTxrebis sawarmoeblad.<br />

3.2.2. <strong>proeqti</strong>s gavlenis qveS myofi teritoriis geologia<br />

geomorfologiuri TvalsazrisiT teritoria misaRebia misTvis Sesaferisi<br />

nagebobebisaTvis. gvirabis gaswvrivi ZiriTadad Sedgeba Zlier mkvrivi ZiriTadi<br />

qanebisagan, romlebSic SeWrilia napralebi, romelTagan zogierTisaTvis<br />

damaxasiaTebelia susti zonebi.<br />

hqonia adgili.<br />

teritoriis geodinamiuri pirobebi (seismuroba) misaRebia da msgavs fenomens ar<br />

kldis 80-dan 85% yvela fenis mxedvelobaSi miRebiT, klasificirdeba rogorc<br />

VII-XI jgufi burRvisa da afeTqebis TvalsazrisiT, aqedan 15-dan 20%<br />

klasificirebulia rogorc VI-VII jgufis.<br />

yvela hidroeleqtro nagebobebidan yvelaze rTuli teqnikuri TvalsazrisiT<br />

iqneba saderivacoi gvirabi. regionSi adre Catarebuli geologiuri kvlevis Sedegebze<br />

dayrdnobiT, saderivacio gvirabis savaraudo marSruti gaivlis gviani paleogenuri<br />

periodis vulkanigenur da zRvis danaleqze. 9,5 km-is sigrZis gvirabi SeiWreba<br />

Sereuli liTologiuri struqturis masivSi kveTis sxvadasxva xarisxiT an napralebis<br />

warmoqmniT, rac SeiZleba ZiriTad uaryofiT faqtorad CaiTvalos.<br />

samxreTis portalidan (sofeli rusTavis mxridan) 2.5 km-is manZilze, gvirabi<br />

gadaWris Silda-dviris kldovan masivs, romelic ekuTvnis gviani Sua eocenis periods:<br />

masiurad Cawyobili vulkanuri breqCiebi da lavis intraformaciuli fenebi –<br />

ZiriTadad bazaltoidebi, iSviaTad andezit-bazaltebi, ancecitebi da braqitebi.<br />

tufitebi, gravelitebi, tufi-qviSaqvebi da mergelebi sxvadasva adgilaa ganlagebuli<br />

zemoTa doneze.<br />

gvirabis Sua nawili samxreTidan CrdiloeTis mimarTulebiT 4.2 km sigrZeze<br />

Wris kldovani nawilis masivs, romelic miekuTvneba zeda eocenur periods,<br />

ganlagebulia araregularuli saxiT zemoT naxseneb kldovan nawilTan, sadac<br />

15


mergelebi, uxeSmarcvlovani kvarcul-arkozuli da grauvaka qviSaqva da fiqlovani<br />

Tixa aris warmodgenili. bazalturi, andezit-bazalturi da traxitis lavebi da<br />

piroklastolitebi SeWrilia ramidenime adgilas.<br />

gvirabis bolo, CrdiloeT nawili, romlis sigrZea daaxloebiT 1.4-1.6 km<br />

gaivlis gviani Sua eocenis periodis kldis masivs, romlis liTologiuri struqtura<br />

zemoT aris moyvanili.<br />

<strong>hidroeleqtrosadguris</strong> ZiriTadi Senoba aigeba mdinare mtkvris kalapotis<br />

farglebSi, sadac kldovan fenebze daleqilia aluvialuri (an flivialuri) kenWovan-<br />

RorRiani naleqebi. keknWovan-RorRiani naleqebis sisqe mdinaris kalapotis aRniSnul<br />

monakveTSi ar unda aRematebodes 4-6m-s. terasispira Walis daqaneba (uSualod terasis<br />

safuZveli) warmodgenilia Tixovani niadagiT, romelic aris deluvia-proluviuri<br />

genezisis. ZiriTadi Senobebis Semadgeneli nawilebi (kaSxali, gvirabis mimyvani arxi an<br />

sxva) stabilurobis da saimedobis gazrdis TvalsazrisiT, unda eyrdnobodes ZiriTad<br />

kldovan masas, rac ar aris rTuli Sesasrulebeli, gamomdinare geologiuri<br />

suraTidan.<br />

mdinare mtkvris marjvena ferdobi <strong>hidroeleqtrosadguris</strong> savaraudo<br />

mSeneblobis adgilas, ZiriTadad warmodgenilia kldovani vulkanuri fenebiT,<br />

romlebic uSualod mdinaris napirTan dafarulia meoTxeuli periodis TixiT an<br />

kenWnaris danaleqiT. ZiriTadi fena SedarebiT mkvrivia da amis gamo Senobis<br />

stabiluroba, romelic masze iqneba ganlagebuli, ar unda iwvevdes eWvs, Tumca<br />

miviRebT ra mxedvelobaSi yvela saxeobis kldovani masivebis dinamiur datvirTvas,<br />

romelsac adgili aqvs, igi unda iqnas detalurad gamokvleuli savele da<br />

laboratoriul pirobebSi.<br />

3.2.3. hidrogeologiuri Tvisebebi<br />

hidrogeologiuri TvalsazrisiT, wylis Sesvla gvirabSi unda iyos<br />

gaTvaliswinebuli. egreT wodebuli napralovani wyali cirkulirebs napralovan<br />

masivebSi. napralis wylebi ZiriTadad ikvebebian atmosferuli naleqiT. zedapiruli<br />

wylebis (xeobebi, xramebi) droebiTi an mudmivi nakadebi masivis SigniT naklebi<br />

moculobiT SeiZleba CaiTvalos maT mkvebav wyaroebad.<br />

16


wylis Sesvla gvirabSi SeiZleba iyos sxvadasxva intensivobis – teqtonikur<br />

zonebSi an sxva napralebis gaCenis zonebSi wyali Caedineba ufro intensiurad, xolo<br />

aranapralovan klovan masivebSi wylis Cadineba iqneba naklebi an sruliad ar eqneba<br />

adgili. zogadad, intensiuri wylis Cadineba gvirabSi ar unda moxdes, radganac<br />

gvirabis mdebareobis siRrme ar aris didi da wyali, romelic Cadis masivis<br />

napralebSi, mosalodnelia, rom moxvdeba mdinare mtkvarSi sami mxridan – samxreTidan,<br />

dasavleTidan da CrdiloeTidan agreTve ar aris gamoricxuli Termuli an mineraluri<br />

wylis moxvedra gvirabSi.<br />

rac Seexeba ZiriTad Senobas, igi ganTavsdeba WalaSi kenWovan da Tixovan<br />

niadagze, romelic mdinaris wylis donidan gamomdinare imyofieba wyliT gajerebis<br />

mdgomareobaSi da aq wylis done niadagSi damokidebulia wylis doneze mdinareSi.<br />

kaSxalis mSenebloba da SesaZloa sxva nagebobebis mSeneblobac agreTve saWiroebdes<br />

specialur RonisZiebebs wylis separaciisaTvis.<br />

<strong>hidroeleqtrosadguris</strong> mdebareobis adgilas niadagi Seicavs mcire raodenobis<br />

wyals da wylis separacia ar iqneba moiTxovs specialuri RonisZiebebis gatarebas.<br />

msgavsi RonisZiebebi aucilebeli iqneba mxolod im SemTxvevaSi, Tuki Senoba an misi<br />

fundamenti mdinaris donis qvemoT iqneba ganlagebuli.<br />

3.2.4. mineraluri resursebi<br />

adgilze ganxorcielebuli kvlevebis Sesabamisad, <strong>proeqti</strong>s ganxorcielebis<br />

adgilze ar aris raime mniSvnelovani mineraluri resursi an wiaRiseuli saTbobi.<br />

qalaq axalcixesTan aris Semdegi mineraluri resursebi: bazalti, kenWovani qviSa,<br />

daumuSavebeli qva, gipsi, diatomiti, bentonitis Tixa da ceolitebi, romlebic<br />

moipoveba mcire raodenobiT da dabali xarisxisaa. amitom, aRniSnuli resursebi ar<br />

iTvleba mogebis miRebis wyarod. garda amisa, erTaderTi wiaRiseuli sawvavi aris<br />

yavisferi qvanaxSiri, romelsac mcire ekonomikuri faseuloba gaaCnia da amJamad ar<br />

warmoebs misi mopoveba. mwvane aqati, seleniti da araregularuli qvebi<br />

warmoadgens mopovebis sxva wyaros axalcixeSi. garda amisa, sofel rusTavTan aris<br />

marmarilos sabado.<br />

17


3.2.5. hidrogeologiuri maxasiaTeblebi<br />

<strong>proeqti</strong> ganxorcieldeba mdinare mtkvarze. mdinare saTaves iRebs TurqeTSi da<br />

miedineba saqarTvelos samxreT-dasavleTisaken, Semdeg igi uxvevs aRmosavleTisaken<br />

qalaq axlacixesTan da miedineba aRmoavleTiT, qalaq Tbilisisaken, Semdeg igi Caedineba<br />

kaspiis zRvaSi.<br />

mdinare mtkvris dinebis siCqare fiqsirdeboda ramodenime<br />

hidrometeorologiuri sadguris mier 1933-1986 periodSi. 1971-1986 wlebisaTvis<br />

arsebobs yoveldRiuri Canawerebi. mSeneblobis miznebisaTvis yvelaze Sesabamisi<br />

hidrometeorologiuri sadguri mdebareobs sofel minaZesTan, uravelis Senakadis<br />

SerTvis adgilas. hidrometeorologiuri monacemebi yovelTviuri saSualo xarjis<br />

saxiT, romelic daangariSebulia dRiuri Canawerebis safuZvelze, mocemulia cxrilSi<br />

3.1.<br />

wylis nakadi uravelis SenakadSi mcirea da mdinare mtkvris xarji dinebis<br />

zemoT, minaZis SerTvis adgilas, dakoreqtirda da dinebis saboloo saSualo<br />

maCvenebeli amJamad Seadgens 55.3 m 3 /wm.<br />

18


cxrili 3..2 yovelTviuri saSualo xarji<br />

Tve Q (m 3 /wm)<br />

ianvari<br />

Tebervali<br />

marti<br />

aprili<br />

maisi<br />

ivnisi<br />

ivlisi<br />

agvistot<br />

seqtemberi<br />

oqtomberi<br />

noemberi<br />

dekemberi<br />

3.3. seismuroba<br />

amJamad saqarTveloSi moqmedi seismurobis riskis zonirebis mixedviT, mocemuli<br />

raioni miekuTvneba egreT wodebul 8-baliani seismurobis zonas. zogadad aRniSnuli<br />

seismuroba ukavSirdeba aqtiur rRvevebs mocemul teritoriaze, romelic ekuTvnis<br />

didi kavkasionis raions, garda miwisZvrebisa, romelsac adgili hqonda 1920 da 1940<br />

ww. da romlebic dakavSirebuli iyo mcire kavkasionTan. 1900 wlidan qveyanaSi<br />

dafiqsirebulia ramodenime seriozuli miwisZvra, yvelaze Zlieri miwisZvra moxda<br />

1991 wlis aprilSi, romelmac arsebuli monacemebis Sesabamisad, gamoiwvia dazianeba<br />

ramodenime aTas kv.kilometrze. konstruqciis TvalsazrisiT, seismuri zemoqmedeba da<br />

gamZleoba ganisazRvreba saTanado standartebis da normativebis Sesabamisad.<br />

saqarTvelos seismurobis ruqa warmodgenilia suraTze 3.1.<br />

19<br />

25.5<br />

25.5<br />

34.7<br />

55<br />

55<br />

55<br />

29.1<br />

24.2<br />

24.4<br />

24.6<br />

25.2<br />

25.6


3.4. klimatologia<br />

suraTi 3.1. saqarTvelos seismurobis ruqa<br />

mdinare mtkvris auzis klimatze ZiriTadad gavlenas axdenen Semdegi faqtorebi:<br />

1. imasTan dakavSirebiT, rom <strong>proeqti</strong>s gavlenis qveS myofi teritoria mdebareobs<br />

kavkasiis mTavari zeganis CrdiloeTiT, igi teritorias icavs haeris civi<br />

masebis pirdapiri SemoWrisagan evraziis CrdiloeTidan da civi da mkvrivi<br />

sahaero masebis SemoWrisagan CrdiloeTidan;<br />

2. haeris civi masebi, romlebic Semoedinebian kavkasiaSi mTis zeganebidan<br />

dasavleTidan an aRmosavleTidan;<br />

20


3. miuxedavad imisa, rom raioni mdebareobs or Tbil zRvas Soris – Savi da<br />

kaspiis zRvebi, subtropikuli ganedis zonaSi, subtropikuli zona mocemul<br />

teritoriaze zegavlenas ar axdens;<br />

sazogadod, <strong>proeqti</strong>s ganxorcielebisaTvis gamiznuli teritoria Sedgeba<br />

mTaTaSoris mdebare dablobebisa da mTianeTisagan, romlebic garSemortymuli arian<br />

mTagrexilebiT, maTi simaRle Seadgens 2500-3300 m zRvis donidan, rac aRniSnul<br />

teritoriaze qmnis kontinentur klimats, romelsac axasiaTebs cxeli mSrali<br />

zafxuli da civi zamTari yovelwliuri Tovlis safariT.<br />

naleqebis wliuri raodenoba Seadgens daaxloebiT 400 mm. axalcixis meteo<br />

sadguris monacemebis Sesabamisad, naleqebis umciresi Tviuri raodenoba-13 mm-aRiniSneba<br />

oqtomberSi, xolo umaRlesi-maisSi-94.4 mm.<br />

saSualo wliuri temperatura, romelic dafiqsirebulia axalcixis<br />

meteorologiuri sadguris mier, Seadgens 9 C°-s. yvelaze dabali Tviuri temperatura<br />

aRiniSneba ianvarSi: -3.8 C°, xolo umaRlesi saSualo Tviuri temperatura aRiniSneba<br />

agvistoSi, rac Seadgens 20.5 C°-s.<br />

winaswari SefasebiT, Zlieri qaris mimarTuleba, romelic dafiqsirda axalcixeSi,<br />

aris aRmosavleTis mimarTulebis. garda amisa, Rrubliani dReebis mTliani raodenoba<br />

Seadgens 60 dRes, rogorc es dafiqsirebulia axalcixis meteorologiuri sadguris<br />

mier.<br />

3.5. flora da fauna<br />

<strong>proeqti</strong>s gavlenis qveS myof teritoriaze floris da faunis zogadi suraTis<br />

dasadgenad TebervalSi (2009) mtkvris auzSi ganxorcielda teritoriis savele<br />

Seswavla. adgilze gasvlisas gamokvleul iyo teritoria da garSemo mdebare wylis<br />

garemo da faunis saxeobebi, mwvane safari da mcenareebis jgufebi, amJamad arsebuli<br />

cxovelTa samyaros warmomadgenlebi. aRniSnuli winaswari Sefasebebi eyrdnoba<br />

Sesabamis literaturul kvlevebs florasa da mcenareebze saproeqto teritoriaze.<br />

meores mxriv, florisa da faunis detaluri kvleva saboloo saxiT Camoyalibdeba da<br />

21


igi warmodgeni dgenil iqneba ESIA –s (garemoze zemoqmedebis da socialuri gavlenis<br />

Sefaseba) angariSSi.<br />

savele Seswavlebi ganxorcielda eqspertebis mier Hacettepe-s<br />

universitetidan, ankara, TurqeTi, saxeldobr, asocirebuli prof. zafer aiasis<br />

(ekologi) da erdink durmasis (biologi) mier. teritoriis vleva ganxorcielda oTx<br />

ubanze, romelic warmoadgens <strong>hidroeleqtrosadguris</strong> samSeneblo teritorias, mdinare<br />

ovbalianze, mdinare uravelze da kaSxalis adgilas. garda amisa, dakvirveba da<br />

SerCeviTi kvleva daiwyo mtkvris SenaerTidan mTeli mdinaris gaswvriv. qvemoT<br />

moyvanili informacia moicavs Sedegebs, romlebSic moyvanilia zogadi informacia<br />

floris Sesaxeb <strong>proeqti</strong>s gavlenis qveS myofi teritoriis garemoSi.<br />

flora<br />

Sesaswavli teritoria mdebareobs Savi zRvis aRmosavleT regionSi da evropa-<br />

cimbiris hotogeografiul teritoriaze, romelic moicavs daaxloebiT 20 km sigrZis<br />

vels, romelic mdebareobs sofeli sakuneTidan rusTavamde. mtkvris mdelos cicabo<br />

topografia kaSxalTan warmodgenilia stepis tipiuri mcenareuli safariT da gavlenas<br />

axdens <strong>proeqti</strong>s gavlenis qveS myofi mcenareuli safaris warmoqmnasa da gavrcelebaze.<br />

Tavdapirvelad teritoriaze arsebuli tyis masivi gakafuli iqna aq macxovrebeli<br />

mosaxleobis mier kartofilis kultivaciis mizniT, romelic regionis Semosavalis<br />

miRebis ZiriTad wyaros warmoadgens. tyis bunebrivi masivebi, romelic ar aris<br />

anTropogenuri zemoqmedebis qveS, SeiZleba Segvxvdes mxolod cicabo ferdobebze da<br />

xramebSi, romelTa teritoriebic ver iqneba gamoyenebuli Txilis kultivaciisaTvis.<br />

dReisaTvis moZiebulia mcenareTa 87 saxeobis nimuSi. mopovebuli monacemebis<br />

Sefaseba moxdeba Seswavlis dros, romlis drosac gansakuTrebuli yuradReba daeTmoba<br />

saerTaSoriso mniSvnelobis mqone saxeobebs da maTi ganvrcobis areals. yvela<br />

identificirebuli saxeoba Sefasebuli iqneba maT winaSe mdgomi safrTxis<br />

TvalsazrisiT da maTi SenarCunebis statusis Sesabamisad literaturul wyaroebze<br />

dayrdnobiT. TviTeuli saxeoba Sefasebul iqneba ojaxis, genis da flris arsebuli<br />

CamonaTvalis Sesabamisad. saxeobebi warmodgenili iqneba fito-geografiuli regionebis,<br />

endemurobis, gavrcelebis da nacionalur/globaluri safrTxis/SenarCunebis statusis,<br />

adgilis, gavrcelebis simaRleebis mixedviT.<br />

22


IUCN Red List-is (wiTeli wigni) gamocemis mizans Seadgens mosaxleobis mier<br />

yuradRebis gamaxvileba im saxeobebze, romlebic gadaSenebis riskis QqveS imyofebian.<br />

fauna<br />

xmeleTis fauna: adgilze vizitis dros, romelic ganxorcieldeba 2009 wlis<br />

TebervalSi, aRebul iqna nimuSebi, romlis Sedegad miRebul iqna mniSvnelovani<br />

monacemebi <strong>proeqti</strong>s gavrcelebis arealze. gareuli cxovelebis sainventarizacio<br />

CamonaTvalis Sesadgenad gamoyenebul iqna sami meTodi, romlebic Semdegia (Giles,<br />

1978):<br />

1. wignebi, Jurnalebi, Canawerebi da msgavsi monacemebi<br />

2. mosaxleobasTan Catarebuli interviuebi da kvlevebi<br />

3. uSualo dakvirvebebi an teritoriis kvleva<br />

amasTan erTad, monacemebi faunis Sesaxeb (ZuZumwovrebi, frinvelebi, reptiliebi<br />

da amfibiebi) mopovebul da Sefasebul iqneba biotopis Sesabamisad, biogenetikuri<br />

Senaxvis raionebis, endemuri saxeobebis, saxeobebis mixedviT romlebic ganadgurebis<br />

safrTxis qveS imyofebian, gareuli cxovelebis gavrcelebis arealebis Sesabamisad.<br />

faunis dacvis statusi miniWebul iqneba bernis konvenciis da IUCN -is Sesabamisad.<br />

wylis fauna: wylis sxvadasxva binadarTa garda, romlebic moipoveba mdinaris<br />

mTel gayolebaze, wylis binadarTa gavrcelebis arealSi dominirebs kulturuli<br />

ubnebi. rig adgilebSi SemaRlebebze bunebrivi mcenareuli safari gamdidrebulia<br />

bunebrivi da kulturuli mcenareebiT. sabaziso topografia SeiniSneba samxreT<br />

nawilSi mdinare <strong>mtkvaris</strong> qvemo dinebaSi. aRniSnuli situaciis Seqmna ganpirobebulia<br />

qviSis karierebis arsebobiT.<br />

teritoriaze Tevzebis faunis struqturis gansazRvrisaTvis Catarda savele<br />

kvlevebi 16.02.2009 w. proqtis gavrcelebis arealSi da mis mimdebare teritoriebze.<br />

Seswavlis dros mxedvelobaSi iqna miRebuli gavrcelebis arealis cvlilebebi,<br />

nakadebis siRrmis forma, fluvialuri mcenareebi, dinebis siCqare, mdinaris Senakadebi<br />

da hidroeleqtosadguris monakveTi. savele Seswavlis dros da literaturis<br />

23


Seswavlisas SemCneul iqna, rom qaSayis ojaxisebri (Cyprinidae) Tevzebi dominirebdnen<br />

<strong>proeqti</strong>s gavlenis qveS myof teritoriaze.<br />

saproeqto teritoriaze gavrcelebulia qaSayi da maTi reproduqciis da<br />

qviriTis dayris drp moicavs maisi-ivlisis periods. aRniSnuli periodebis dros<br />

mdinaris done maRalia da Tevzebi imyofebian wylis qveda nakadebsa da meCxer<br />

adgilebSi; qaSayis saxeobebisaTvis yvela mopovebuli Sedegis gaTvaliswinebiT,<br />

sasurvelia, rom wylis optimaluri siRrme Seadgendes 10-50 sm, dinebis siCqare 20-50<br />

sm/wm (kouqsi da velqomi 1998). rogorc Cans, msgavsi adgilebi mravladaa <strong>proeqti</strong>s<br />

gavlenis arealSi, da mis gareT. amis Sesabamisad, saoperacio fazis ganmavlobaSi<br />

SenarCunebul iqneba teritoriebi reproduqciisa da qviriTis dayrisaTvis. garda amisa,<br />

Tevzebis migraciisaTvis reproduqciis periodis ganmavlobaSi gakeTdeba saTanado<br />

gasasvleli TevzebisaTvis. Tevzebis gasasvlelis tipis da maxasiaTeblebis Sefaseba<br />

moxdeba mSeneblobis fazis garkveul monakveTSi. garda amisa, Sesabamisi mowyobilobis<br />

meSveobiT Tavidan iqneba acilebuli Tevzebis gaRweva sastabilizacio auzebis gareT.<br />

3.6. sahaero garemo<br />

axalcixeSi 1994 wlis monitoringis dros ganxorcielda monitoringi or<br />

ingredientze, mtverze da mxuTav airze. radganac axalcixeSi mrewveloba ar aris<br />

ganviTarebuli, samrewvelo gamonbolqvi ar axdens Tavis gavlenas garemoze. meores<br />

mxriv, qalaqis atmosferul dabinZurebaze gavlenas axdens nawilakebis didi<br />

koncentracia. saSualo wliuri koncentracia aWarbebs dasaSveb koncertracias 4.7<br />

jer, xolo maqsimum koncentracias 2.8-jer. rogorc suraTi 3.2-dan Cans, nawilakebis<br />

koncentraciebis donem moimata ukanaskneli 10 wlis manZilze, xolo azotis<br />

dioqsidis done Semcirda.<br />

24


3.7. wylis xarisxi<br />

suraTi 3.2. sahaero garemos xarisxi axalcixeSi<br />

<strong>proeqti</strong> ganxorcieldeba mdinare mtkvarze axalcixis raionSi. axalcixis<br />

raionSi ar aris ganlagebuli romelime didi samrewvelo qarxana. amis gamo,<br />

mosalodneli ar aris wylis dabinZureba samrewvelo narCenebiT. meores mxriv, mtkvris<br />

samxreTiT, mdinare uravelTan mdebareobs marmarilos sabado, romelsac Tavisi<br />

siaxlovis gamo SeuZlia zegavlena moaxdinos wylis ekologiaze.<br />

garda amisa, <strong>proeqti</strong>s gavrcelebis teritoriaze warmoebs soflis meurneobis<br />

samuSaoebi. imis gamo, rom yvelaze mniSvnelovan sasoflo meurneobis produqtad<br />

iTvleba kartofili, ar xdeba mdinaris wylis gamoyeneba sarwyavad.<br />

wylis xarisxis Sefasebis mizniT mdinare mtkvarze, adgilze Catarda gazomvebi<br />

hidroeleqtrosadguria Senobis mimdebare teritoriaze da ZiriTadi nagebobebis<br />

adgilas, garda amisa aRebul iqna sinjebi mdinaris gaswvriv. Sedegebi mocemulia<br />

cxrilSi 3.3.<br />

25


mdebareoba<br />

hidroeleqtrosad<br />

guris teritoria<br />

focxoviswyali<br />

SerTvis adgili<br />

uravelis SerTvis<br />

adgili<br />

kaSxalis<br />

teritoria<br />

(regulatori)<br />

cxrili 3.3. adgilze wylis xarisxis Semowmebis Sedegebi<br />

simaRle<br />

(m)<br />

pH<br />

marilian<br />

oba<br />

(ppt)<br />

eleqtorgamt<br />

aroba<br />

DO<br />

(mg/L)<br />

TDS<br />

(ppm)<br />

temperatua<br />

o C (F)<br />

913 8,85 5,95 12,20 10,5 580 11 (51,8)<br />

953 8,4 6,7 12,10 8,5 670 10,8 (51,4)<br />

955 8,6 6,6 13,80 8,6 675 12,3 (54,1)<br />

1002 8,5 6,8 12,10 7,2 690 9,3 (48,7)<br />

garda mocemuli gazomvebisa, Catardeba damatebiTi gazomvebi meore savele<br />

vizitis dros da mdinare mtkvris wylis xarisxis Sedegebi detalurad iqneba<br />

warmodgenili ESIA –is sabloo angariSSi.<br />

3.8. Termuli da geoTermuli wylis xarisxi<br />

axalcixeSi arteziuli mineraluri wylebi gamoiyeneba naxirmJava gazis<br />

samrewvelo kvlevisa da balneologiisaTvis. garda amisa, axalcixeSi aris samkurnalo<br />

gamoyenebis mineralebi da misi maragebi.<br />

3.9. niadagis Tvisebebi, miwaTsargebloba da sakuTrebis statusi<br />

mocemul danayofSi motanilia monacemebi miwis Tvisebebi, miwis gamoyenebaze<br />

(metyeveoba, sasoflo gamoyeneba, a.S.) da saproeqto teritoriis miwis kuTvnilebis<br />

statusis Sesaxeb.<br />

26


3.9.1. niadagis maxasiaTeblebi<br />

axalcixis da aspinZis teritoriebi monacemebis mixedviT Seadgenen 1010 da 825<br />

kv.km Sesabamisad. rogorc suraTi 3.3. da suraTi 3.4-dan Cans, axalcixis da aspinZis<br />

umetesi nawili dafarulia tyiT.<br />

aqvea mocemuli cifrobrivi monacemebi produqtiulobis Sesaxeb. axalcixeSi<br />

miwis umetesoba zomieri produqtiulobisaa. Tumca, niadagebi kargi da saukeTeso<br />

produqtiulobiT, ZiriTadad mdinare mtkvris CrdiloeT nawilSi mdebareoben. is<br />

niadagebi, romlebic hidroeleqtrosadgris samSeneblo teritoriazea, ZiriTadad<br />

zomieri produqtiulobis zonas ganekuTvnebian/<br />

meores mxmriv, Crdilo aspinZa ZiriTadad dafarulia tyeebiT da noyieri<br />

niadagi Zlier mcire raodenobiTaa. sofel rusTavSi, romelTanac 3 km-Si ganlagdeba<br />

ZiriTadi nagebobebi, niadagis Cveulebrivi tipi warmoadgens saSualo produqtiulobis<br />

mqone niadags.<br />

27


HPP Building<br />

suraTi 3.3. miwaTsargeblobis maxasiaTeblebi axalcixeSi (<strong>hidroeleqtrosadguris</strong> mSeneblobis adgili)<br />

28


Headworks<br />

suraTi 3.4. miwaTsargeblobis maxasiaTeblebi aspinZaSi (ZiriTadi nagebobebi)<br />

29


3.9.2. miwaTsargebloba<br />

sasoflo sameurneo daniSnulebis miwebi<br />

rogrc ukve aRiniSna, mtkvris <strong>hidroeleqtrosadguris</strong> Senoba mdebareobs 1 km-is<br />

manZilze sofeli sakuneTidan aspinZis raionSi, xolo ZiriTadi nagebobebi-3 km-is<br />

manZilze sofeli rusTavidan axalcixis raionSi. ZiriTadi nagebobebis da<br />

<strong>hidroeleqtrosadguris</strong> Senobis mdebaroeba naCvenebia suraTebze 3.3. da 3.4.<br />

axlacixeSi gavrcelebulia yavisferi niadagebi. Tumca axalcixis irgvliv,<br />

yavisferi tyis da mTiani-tyis torfiani miwebi dominireben. meores mxriv, mTis Savmiwa<br />

niadagebi gavrcelebulia rusTavSi da yavisferi tyis miwa ZiriTadad aris sakuneTSi.<br />

sakuneTSi Semosavlis ZiriTad wyaros warmoadgens soflis meurneoba da<br />

mesaqonleoba. ZiriTadi kultura aris kartofili. miwis ZiriTadi tipi sakuneTSi aris<br />

zomieridan kargi produqtiulobis niadagSi gardamavali, rac xelsayrelia sasoflo<br />

savargulebisaTvis da mebaReobisaTvis.<br />

soflis meurneoba da mesaqonleoba Zlier mniSvnelovani Semosavlis<br />

wyaroa sofel rusTavSi. kartofilis Semdeg, ZiriTad kulturas warmoadgens,<br />

modis pomidori. rusTavSi Semosavlis mniSvnelovani wyaroa agreTve mecxvareoba<br />

da meZroxeoba (ixileT suraTi 3.5).<br />

suraTi 3.5. mesaqonleoba rusTavSi<br />

30


metyeveoba<br />

tyis farTobebs ukaviaT 3005.3 aTasi heqtari, maSin, rodesac sufTa metyeveobas<br />

ukavia 2772.4 heqtari, igi Seadgens qveynis teritoriis 40%-s. merqnis mTliani<br />

resursi saqarTvelos mTebSi Sefasebulia rogorc 451.7 milioni kuburi metri (rac<br />

msoflio resursebis 0.13%-s Seadgens). tyis saSualo simWidrove saqarTveloSi<br />

Seadgens 163 kv.metrs. saqarTvelos tyiani teritoriis 97% (2915.8 heqtari)<br />

mdebareobs mTis ferdobebze, danarCeni 3% mdebareobs kolxidis dablobsa da<br />

dasavleT saqarTvelos sxva teritoriebze. xeebis saxeobebi mocemulia cxrilSi 3.2.<br />

cxrili 3.2. saqarTvelos tyianeTSi gavrcelebuli xeebis tipebi<br />

xeebis tipebi farTobi (x10 3 ) (ha)<br />

bza<br />

soWi<br />

fiWvi<br />

muxa<br />

Txmela<br />

wabli<br />

rcxila<br />

1060<br />

161.5<br />

91<br />

241<br />

125.1<br />

72.8<br />

220.6<br />

axalcixeSi da aspinZaSi tyis farTobebi warmodgenilia suraTebze 3.3. da 3.4.<br />

rogorc aRniSnuli monacemebidan Cans, rogorc ZiriTadi nagebobebi, aseve<br />

<strong>hidroeleqtrosadguris</strong> teritoriebi ar miekuTvnebian tyian regionebs.<br />

dasaxlebuli teritoriebi<br />

proeqtTan mdebare yvelaze axlo dasaxleba aris axalcixis raioni. ZiriTadi<br />

nagebobebi mdebareoben 3 km-Si sofel rusTavidan, xolo <strong>hidroeleqtrosadguris</strong><br />

Senoba ki ganlagebulia 1 km-is manZilze sofel sakuneTidan. <strong>proeqti</strong>s ganlagebis<br />

teritoria saxelmwifos sakuTrebaa, garda 8 heqtarisa, romelic kerZo sakuTrebaSia.<br />

31


3.9.3. sakuTrebis statusi<br />

saproeqto teritoria ekuTvnis saxelmwifos, garda 8 heqtarisa, romelic<br />

kerZo sakuTrebaSia. saproeqto teritoriis detalebi da miwis gamoyenebis<br />

maxasiaTeblebi warmodgenili iqneba ESIA-is saboloo angariSSi.<br />

3.10. landSafti<br />

saproeqto teritoria mdebareobs daaxloebiT 1000-1100 m simaRleze. saproeqto<br />

teritoria dafarulia brtyeli mdeloebiT, romlebic mdebareoben cicabo<br />

ferdobebs Soris mimyvani gvirabis gaswvriv. kaSxali aSendeba 980 metris<br />

simaRleze zRvis donidan.<br />

<strong>proeqti</strong>s teritoria mdebareobs mtkvris auzSi, romelSidac mosaxleobis<br />

Semosavlis ZiriTad wyaros warmoadgens soflis meurneoba da mecxvareoba da<br />

mesaqonleoba. soflis meurneobis ZiriTadi produqti kartofilia, <strong>proeqti</strong>saTvis<br />

gaTvaliswinebuli teritoria amJamad ZiriTadad gamoiyeneba aRniSnuli<br />

miznebisaTvis.<br />

3.11. arqiteqtura da kulturuli memkvidreoba<br />

ESIA -is saboloo angariSSi warmodgenili iqneba detaluri monacemebi<br />

kulturuli memkvidreobis Sesaxeb. Tumca adgilze Catarebuli kvlevebis da<br />

dakvirvebebis Sedegad, agreTve literaturul wyaroebze dayrdnobiT,<br />

hidroeleqtro sadguris (sakuneTi) da ZiriTadi nagebobebis (rusTavi)<br />

teritoriebze ar aris raime mniSvnelovani kulturuli an istoriuli faseulobis<br />

Zegli (ixileT suraTi 3.6).<br />

32


suraTi 3.6. xedi sofel sakuneTidan<br />

3.12. <strong>proeqti</strong>s gavlenis qveS myofi teritoriis mgrZnobiaroba<br />

aRniSnul teritoriaze, garemos dacvisa da bunebrivi resursebis saministros<br />

mier dacvis qveS aris ayvanili eqvsi teritoria. Tumca arcerTi maTgani ar aris<br />

saproeqto teritoriis siaxloves.<br />

proeqtTan yvelaze axlos mdebare daculi teritoria aris borjomi-<br />

xaragaulis erovnuli parki, romelic moxvedrilia pirveli erovnuli parkebis<br />

CamonaTvalSi kavkasiaSi; informacia momzadebulia daculi teritoriebis saagentos<br />

mier. parkis teritoria Seadgens 61,235 heqtars, igi mdebareobs Toris, imereTis da<br />

samcxis teritoriaze. Tumca parki saproeqto teritoriidan daSorebulia 7.5. km-iT,<br />

rac mianiSnebs imaze, rom <strong>proeqti</strong>s ganxorcieleba ar moaxdens mniSvnelovan<br />

ekologiur gavlenas borjomi-xaragaulis erovnul parkze.<br />

33


kidev erTi daculi teritoria, romelic proeqtTan axlos mdebareobs, aris<br />

borjomis erovnuli nakrZali. aRniSnuli teritoria moqceulia borjomi-xaragaulis<br />

erovnuli parkis farglebSi. amitom, manZili saproeqto teritoriasa da erovnul<br />

nakrZals Soris sakmaod didia imisaTvis, rom erovnuli nakrZali daculi iyos<br />

<strong>proeqti</strong>s zemoqmedebisagan.<br />

garemos dacvis da bunebrivi resursebis daculi teritoriebis saagentos<br />

monacemebis mixedviT, daculi teritoriis mTliani farTobi Seadgens 495 892<br />

heqtars, rac amJamad qveynis teritoriis 7%-s Seadgens. daculi teritoriis<br />

daaxloebiT 75% dafarulia tyiT. saqarTveloSi aris 14 bunebrivi nakrZali, 8<br />

erovnuli parki, 12 marTvis qveS myofi bunebrivi nakrZali, 14 bunebrivi Zegli da<br />

2 daculi teritoria. daculi teritoriebis upirvelesi amocanaa qveynis<br />

kulturuli memkvidreobis dacva qveyanaSi.<br />

mas Semdeg rac Sedgeba Sexvedra saqarTvelos kulturis, ZeglTa dacvis da<br />

sportis saministroSi, ESIA -is saboloo angariSSi moyvanil iqneba saboloo<br />

monacemebi kulturuli faseulobebis da memkvidreobis Sesaxeb.<br />

34


Tavi 4. <strong>proeqti</strong>s ganxorcielebis Sedegad miRebuli mniSvnelovani<br />

ekologiuri da socialuri zegavlena da misi Semarbilebeli<br />

RonisZiebebi<br />

4.1. SeTavazebuli <strong>proeqti</strong>s potenciuri zemoqmedebis gansazRvra<br />

garemoze zegavlenis da socialuri zemoqmedebis analizi emyareba <strong>proeqti</strong>s<br />

saqmianobas da sawyis pirobebs da igi Sedgeba sami sxvadasxva ekologiuri<br />

komponentisagan (msgavsia sawyisi monacemebis nawilisa); fizikuri, biologiuri da<br />

socio-ekonomikuri garemo. ganxilul iqneba <strong>proeqti</strong>s rogorc uaryofiTi, aseve<br />

dadebiTi Sedegebi. sazogadod, <strong>proeqti</strong>s fazebTan dakavSirebuli zemoqmedebis analizi<br />

warmoebs or komponentad, zemoqmedeba mSeneblobis periodSi da eqspluataciis<br />

periodSi.<br />

zemoqmedebis analizi xdeba eqspertebis daskvnis safuZvelze da zogierT<br />

SemTxvevaSi prognozuli modelis Seqmnis, geografiuli sainformaci sistemis (gis),<br />

a.S. zemoqmedebis Sesafaseblad Sefasebis ZiriTad instrumentebad gamoiyeneba masTan<br />

dakavSirebuli saqarTvelos kanonmdebloba, saerTaSoriso standartebi da miTiTebebi,<br />

profesiuli codna, miRebuli msgavsi proeqtebis ganxorcielebis safuZvelze<br />

mosalodnel zemoqmedebasTan dakavSirebiT da disciplinaTaSoriso saeqsperto<br />

jgufebis gamocdileba.<br />

saproeqto teritoriis garemos pirobebis da maxasiaTeblebis gaTvaliswinebiT,<br />

SeiZleba gakeTdes daskvna, rom orive, dadebiTi da uaryofiTi zegavlena asaxvas<br />

hpovebs socio-ekonomikur garemoze <strong>proeqti</strong>s ganxorcielebasTan dakavSirebuli<br />

saqmianobis periodSi. zemoqmedebis zogi saxe iqneba droebiTi xasiaTis da zogi-mudmivi<br />

xasiaTis. garda amisa, zemoqmedeba SeiZleba iyos pirdapiri da arapirdapiri.<br />

mtkvris hidroeleqtro sadguris mSeneblobis periodSi ganxorcieldeba Semdegi<br />

saxis saqmianoba:<br />

• kaSxalis ageba mdinare mtkvarze, gvirabis portali, wylis gadasaSvebi,<br />

mimyvani gvirabi, pompaJi, sadawneo gvirabi, zedapiris tipis<br />

eleqtrosadguris Senoba, gamomyvani gvirabi;<br />

• misayvani gzis da xidis mSenebloba mdinareze, gamomyvani gvirabis maRla;<br />

• Ria manawilebeli mowyobilobis da 8 km-iani gadamcemi xazis mSenebloba;,<br />

• <strong>hidroeleqtrosadguris</strong> mSenebloba<br />

35


dasaxelebuli saqmianobis Sedegad miRebuli SesaZlo zemoqmedebebis<br />

CamonaTvali da is garemo, romelmac SeiZleba ganicados aRniSnuli zemoqmedeba<br />

mocemulia qvemoT:<br />

potenciuri zemoqmedeba mimRebi garemo<br />

haeris dabinZureba<br />

Txevadi narCenebi<br />

myari narCenebi<br />

mavne narCenebi<br />

xmauri<br />

cvlileba miwaTsargeblobaSi<br />

landSaftis cvlileba<br />

socio-ekonomikuri zegavlena<br />

zedapiruli wylebi<br />

gruntis wylebi<br />

haeri<br />

miwis da niadagis gamoyeneba<br />

flora da fauna<br />

adgilobrivi landSafti<br />

adgilobrivi mosaxleoba<br />

socio-ekonomikuri garemo<br />

(adgilobrivi da regionaluri<br />

masStabiT)<br />

kulturuli memkvidreoba<br />

4.2. zegavlena miwaTsargeblobaSi saproeqto teritoriaze<br />

sa<strong>proeqti</strong> teritoriis mgrZnobeloba gansazRvravs resursebis saWiroebas da<br />

garemoze zemoqmedebis SerbilebisaTvis aucilebel moqmedebebs. rogorc ukve naxsenebi<br />

iyo Tavi III-Si, mniSvnelovan sawyis wertils warmoadgens is, rom teritoria ar<br />

miekuTnebodes ekologiurad mgrZnobiare teritorias, romelic ekoligiurad an<br />

kulturuli TvalsazrisiT iqneba daculi teritoria <strong>proeqti</strong>s ganxorcielebis<br />

farglebSi an mis siaxloves.<br />

ufro meti sizustisaTvis, Catarda Sesabamisi Seswavla im mizniT, raTa ufro<br />

sistematurad gansazRvruliyo socio-ekonomikuri zegavlenebi da momxdariyo<br />

aRniSnuli zemoqmedebis kvalificireba/raodenobrivi aRricxva. garemoze zemoqmedebis<br />

da socialuri zegavlenis Sefasebis saboloo angariSis Semdeg matricebSi (cxrili<br />

IV.1 da IV.2) CamoTvlili yvela sakiTxi detalurad iqneba ganmartebuli da yvela<br />

Semarbilebeli RonisZieba naTlad iqneba identificirebuli.<br />

36


cxrili 4.1. matricis gansazRvra – mSeneblobis faza<br />

potenciuri zemoqmedeba zedapir<br />

uli<br />

wyali<br />

gamonabolqvi haerSi<br />

− gamonabolqvi moZravi<br />

transportidan ,<br />

mowyobilobidan<br />

− samSeneblo<br />

saqmianobidan<br />

gaCenili mtveri<br />

Txevadi narCenebi da<br />

zegavlena wylis<br />

resursebze:<br />

− cvlileba<br />

zedapirul dinebaSi<br />

da wylis reJimSi<br />

− sayofacxovrebo<br />

Camdinare wylebi<br />

myari narCenebi<br />

− samSeneblo da<br />

gaTxriTi samuSaoebis<br />

narCenebi<br />

− mowyobilobisa da<br />

samSeneblo manqnadanadgarebis<br />

muSaoebis Sedegad<br />

miRebuli narCenebi<br />

(gamomuSavebuli<br />

zeTi, saRebavi,<br />

SesafuTi masala,<br />

a.S.)<br />

Acvlileba miwis<br />

gamoyenebaSi<br />

socio-ekonomikuri<br />

gruntis<br />

wyali<br />

haeri<br />

nadagi<br />

dam<br />

iwis<br />

gamoyene<br />

ba<br />

sakiTxebi<br />

flora<br />

da<br />

fauna<br />

(X) X (X) (X)<br />

X X<br />

mtveri,<br />

xmauri,<br />

transpo<br />

rti<br />

landSa<br />

fti<br />

(X)<br />

X (X) (X) (X) (X)<br />

(X) (X)<br />

(X) X X (X)<br />

socioekonomiu<br />

ri<br />

(X) (X) (X) (X) (X) (X)<br />

(X)<br />

kulturu<br />

li<br />

memkvidre<br />

oba<br />

(X) (X) X X X X X<br />

− miwis amoReba X X X X<br />

− samuSao adgilebis<br />

SesaZleblobebi<br />

X<br />

− xmauri/mtveri X X X X (X)<br />

− vizualuril X<br />

− transporti X X<br />

sakvanZo: potenciuri zemoqmedeba – X;<br />

( ) = arapirdapiri SesaZlo zemoqmedebat<br />

37


cxrili 4.2. – matrices gansazRvra – eqspluataciis faza<br />

potenciuri zemoqmedeba<br />

Txevadi narCenebi da<br />

zegavlena wylis<br />

resursebze:<br />

− cvlileba zedapirul<br />

dinebaSi da wylis<br />

reJimSi<br />

− gamotutva zeTidan,<br />

sawvavidan, a.S.<br />

− sayofacxovrebo<br />

Camdinare wyali<br />

myari narCenebi<br />

zedapir<br />

uli<br />

wyali<br />

gruntis<br />

wyali<br />

haeri<br />

nadagi<br />

dam iwis<br />

gamoyeneba<br />

sakiTxebi<br />

flor<br />

a da<br />

fauna<br />

mtveri,<br />

xmauri,<br />

transpor<br />

ti<br />

landS<br />

afti<br />

socioekonomiu<br />

ri<br />

kultur<br />

uli<br />

memkvidr<br />

eoba<br />

X X X X (X) (X)<br />

(X) (X) (X)<br />

(X) (X)<br />

− sayofacxovrebo myari<br />

narCenebi<br />

(X) (X) (X)<br />

− samedicino narCenebi (X) (X)<br />

socio-ekonomikuri<br />

− samuSao adgilis<br />

SesaZleblobebi<br />

− vizualuril X X<br />

− transportic (X) (X)<br />

sakvanZo: potenciuri zemoqmedeba – X;<br />

( ) = arapirdapiri/nakleb savaraudo zemoqmedeba<br />

4.3. bunebrivi resursebis gamoyeneba<br />

<strong>proeqti</strong> ganxorcieldeba mdinare mtkvarze da hidroeleqtrosadguri gamoiyenebs<br />

mdinare mtkvris wyals. dinebis qvemoT arsebuli gavrcelebis arealis mdgradobis<br />

SesanarCuneblad, gamoTvlili iqneba wylis saWiro raodenoba da es raodenoba ukan<br />

iqneba CaSvebuli mdinareSi dinebis mimarTulebiT.<br />

wyali saWiro iqneba mtvris dasaTrguni samuSaoebisaTvis da personalis<br />

saWiroebebisaTvis <strong>proeqti</strong>s samSeneblo da saoperacio fazebze. garda amisa, wyali<br />

saWiro iqneba cementis dasafasoebeli qarxnisaTvis. saWiro wylis mowodeba moxdeba<br />

mdinare mtkvridan. sasmeli wyali uzrunvelyofil iqneba garSemo mdebare soflebis<br />

38<br />

(X)


miwisqveSa wylis resursebidan, an moxdeba wylis Sesyidva da misi mitana samSeneblo<br />

moedanze<br />

SeuRwevadi masalis mopoveba, romelic saWiroa kaSxalis korpusis<br />

izolaciisaTvis da riyis qva kaSxalis asagebad, mowodebul iqneba axlomdebare<br />

karieridan/sabadodan. aRniSnuli qvis da Tixis karierebi mdebareobs mdianris dinebis<br />

maRla da dabla dinebis mimarTulebiT, 20 km-is farglebSi samSeneblo moednidan.<br />

4.4. narCenebi<br />

savaraudod <strong>mtkvaris</strong> <strong>proeqti</strong>s ganxorcielebis Sedegad SeiZleba wamoiqmnas Semdegi<br />

saxis dabinZureba, Tuki ar iqna ganoxrcielebuli Semdegi Semarbilebeli<br />

RonisZiebebi:<br />

sayofacxovrebo myari da Txevadi narCenebi;<br />

Warbi masalebi, romlebic warmoiqmneba gaTxriTi/Sevsebis saqmianobidan;<br />

samSeneblo saqmianobis Sedegad warmoqmnili mtveri da gamonabolqvi<br />

samSeneblo transportisa da mowyobilobisagan;<br />

SemTxveviTi daRvra, gaJonva;<br />

xmauri.<br />

sayofacxovrebo myari da Txevadi narCenebi<br />

mosalodnelia, rom dagegmili <strong>proeqti</strong>s ganxorcielebaze samSeneblo da<br />

saoperacio fazebis ganmavlobaSi imuSavebs personalis arcTu ise didi raodenoba;<br />

wamoqmnili sayofacxovrebo myari da Txevadi narCenebis raodenoba iqneba saSualo<br />

aqtivobis farglebSi. myari da Txevadi narCenebis raodenoba daangariSdeba maTi<br />

Senaxva da ganadgureba moxdeba saqarTvelos da saerTaSoriso Sesabamisi<br />

kanonmdeblobis mixedviT.<br />

masalebis siWarbe gaTxris da Sevsebis saqmianobidan<br />

SesaZlebelia, rom masalebis Warbi raodenoba warmoiqmneba gaTxriTi samuSaoebis<br />

Sedegad samSeneblo samuSaoebis warmoebisas. pirveli varianti msgavsi narCenebis<br />

Tavidan mosacileblad iqneba maTi gamoyeneba SevsebiTi samuSaoebisaTvis da<br />

39


landSafturi samuSaoebisaTvis. darCenili masalebis Senaxva moxdeba Sesabamisi da<br />

isini ganadgurdeba saTanado normebis dacviT. sastikac akrZalulia Warbi masalebis<br />

dayra <strong>proeqti</strong>s ganxorcielebis adgilas an miwidzeda wylis zedapiebTan axlos.<br />

daRvra, gaJonva, a.S.<br />

saremonto saqmianoba, rogoric aris zeTis/filtris gamocvla, manqanebis,<br />

mowyobilobis SekeTeba, Sesruldeba teritoriis Sesabamis adgilebSi.<br />

gamomuSavebuli zeTi, romelic miiReba aRniSnuli saqmianobis Sedegad, Segrovdeba<br />

daxurul kasrebSi da gadaigzavneba gamoyenebuli zeTis gadamamuSavebel sawarmoSi.<br />

sxva narCenebi, rogoricaa zeTis carieli kanistrebi, gamoyenebuli tansacmeli,<br />

Zveli filtrebi gadaigzavneba licenzirebul miwayrilebis adgilebSi. sastikad<br />

aikrZaleba gamomuSavebuli zeTis Sereva zedapirul da miwisqveSa wyalTan.<br />

40


4.5. zegavlena haeris garemoze<br />

mtvris da gazis minarevebi<br />

haerSi minarevebis arsebobis zegavlena ekologiaze da adamianis janmrTelobaze<br />

ganisazRvreba haeris xarisxis standartiT, romelic gansazRvrul iqneba haeris<br />

xarisxis standartis modelirebis meTodebiT (USEPA) kritikul adgilebSi,<br />

rogoricaa dasaxlebebi, soflis meurneobis teritoriebi, a.S. aucilebeli<br />

Semarbilebeli RonisZiebebi gatardeba mas Semdeg, rac gakeTdeba prognozebi<br />

zemoqmedebis Sesaxeb<br />

dagegmili <strong>proeqti</strong>s saoperacio fazis ganmavlobaSi ar moxdeba mtvris warmoqmnis<br />

wyaroebis Seqmna. Tumca, samSeneblo saqmianobis warmoebis periodSi mtvris<br />

nawilakebis gamoyofa da haeris damabinZurebeli minarevebi (ZiriTadad manqanis<br />

gamonabolqvebi) iqneba seriozuli dafiqrebis sagani. mtvris warmoqmna agreTve<br />

moxdeba satvirTo avtomanqanebis, samSeneblo mowyobilobis, a.S. moZraobis Sedegad.<br />

garda amisa, amoTxrili masalis transportireba da droebiTi Senaxva iqneba kidev<br />

erTi wyaro mtvris warmoqmnis.<br />

SeTavazebuli Semamsubuqebeli RonisZiebi SeiZleba moicavdes gamwovi sistemis<br />

controls, mtvris damTrgunavi meTodebis gamoyenebas da eroziis Tavidan acilebis<br />

teqnikas. daangariSebul iqneba mtvris/gazis gamonabolqvi, SeTavazebul iqneba<br />

Sesabamisi Semamsubuqebeli RonisZiebebi da gansazRvruli iqneba narCeni zemoqmedeba.<br />

moxdeba Sedegebis Sedareba erovnul da saerTaSoriso kanonmdeblobasTan da<br />

yvelafer amaze moxdeba axsna-ganmartebis warmodgena ESIA –is saboloo angariSSi.<br />

sasaTbure gazebis gamoyofa<br />

naxSirorJangi (CO2) da meTani (CH4) dakavSirebuli arian globalur daTbobasTan<br />

da amrigad isini aRiniSneba rogorc sasaTbure gazebi. miuxedavad eleqtroenergiis<br />

generaciisa myari saTbobis gareSe, rezervuaridan mkvebavi hidroeleqtro sadgurebi<br />

SeiZleba gaxdnen sasaTbure gazis gamoyofis mniSvnelovani wyaro. meores mxriv<br />

41


aRniSnuli zemoqmedeba ar aris mniSvnelovani <strong>proeqti</strong>s ganxorcielebis samSeneblo<br />

periodSi. ufro metic, saTburis gazebis gamoSveba rezervuaridan warmoebs wyliT<br />

datborili mcenareebis lpobis Sedegad; niadagi da organuli danaleqebi, romelTa<br />

formireba warmoebs wylis biomasebis gavlenis qveS da nawilakovani an wyalSi<br />

gaxsnili qvanaxSiris organuli nivTierebebis Cadinebis gamo Semkrebi auzidan. imasTan<br />

dakavSirebiT, rom mtkvris dagegmil proeqts eqneba Zlier mcire sasaTbure gazebis<br />

gamoyofa rezervuaridan, amitom es sakiTxi ar iqneba msjelobis sagani.<br />

42


4.6.zegavlena wylisa da niadagis xarisxze<br />

mtkvris dagegmili <strong>proeqti</strong>s mSeneblobisa da eqspluataciis periodSi,<br />

sayofacxovrebo myari narCenebis da Camdinare wylis arseboba gamomidinareobs samuSao<br />

personalis arsebobidan. myari narCenebis raodenoba da Camdinare wylis moculobebis<br />

gansazRvra moxdeba personalis raodenobis mxedvelobaSi miRebiT da igi Setanil<br />

iqneba ESIA -is saboloo angariSSi.<br />

moxdeba niadagis Tvisebebis da miwis kuTvnilebis Sefaseba <strong>proeqti</strong>s gavlenis<br />

qveS myof teritoriaze da moxdeba zedapiruli/miwisqveSa wylis resursebis<br />

gansazRvra saproeqto teritoriaze da mis SemogarenSi wylis arealis binadrebTan<br />

erTad. garemoze zemoqmedebis Seswavlis farglebSi, moxdeba saproeqto saqmianobis<br />

potenciuri zegavlenis Seswavla wylis resursebze da niadagze. isini ganisazRvreba<br />

da warmodgenil iqneba ESIA –is saboloo angariSSi. SefasebaSi Setanil iqneba, magram<br />

ar Semoifargleba miwis dakargvis SemTxvevebiT, miwis nawilobrivi kompresiiT,<br />

eroziiT, niadagis da wylis resursebis dabinZurebiT, danaleqiT, romelic warmoadgens<br />

<strong>hidroeleqtrosadguris</strong> Senobis samSeneblo saqmianobis, gadamcemi xazis mSeneblobis,<br />

misasvleli gzebis da energiis mimwodebeli gvirabi.<br />

garda zemoT CamoTvlili SesaZlo zemoqmedebisa, stratifikacia warmoadgens<br />

mniSvnelovan sakiTxs, rodesac saqme exeba hidroeleqtruli <strong>proeqti</strong>s garemoze<br />

zemoqmedebas. unda aRiniSnos, rom stratifikaciis problemebis ZiriTad mizezs<br />

warmoadgens gansxvaveba temperaturaSi da Jangbadis nakleboba, romelic Tavs iCens<br />

dagegmili <strong>hidroeleqtrosadguris</strong> Zalovani nawilebis did da Rrma rezervuarebSi<br />

mzis sxivebis SezRuduli SeRwevadobis gamo. aRniSnuli sakiTxi ar iqneba<br />

mniSvnelovani mtkvris hidroeleqtrosadgurTan dakavSirebiT, radganac mocemul<br />

proeqtTan mimarTebiT Seiqmneba mxolod wylis patara rezervuari, imis gamo, rom<br />

mocemuli <strong>proeqti</strong> warmoadgens zedapiruli nakadis tipis hidroeleqtrosadgurs.<br />

SesaZlo Semamsubuqebeli RonisZiebebi niadagis xarisxis dasacavad, moicavs<br />

niadagis zeda fenis moxsnas da mis Senaxvas, raTa nayofieri fenis gamoyeneba<br />

SesaZlebeli iyos samomavlod, landSafturi samuSaoebis Sesrulebisas. damatebiTi<br />

Semarbilebeli samuSaoebi iqneba SeTavazebuli, gamomdinare miwis da miwis produqtebis<br />

Tvisebebidan, romlebic SeiZleba daikargos (Tuki msgavsi arsebos).<br />

43


Semarbilebeli RonisZiebebi wylis xarisxTan dakavSirebiT, SeiZleba<br />

formulirebul iqnas Semdegi TanamimdevrobiT: sayofacxovrebo Camdinare wylis<br />

Sesabamisi gadamuSaveba, mcenareuli safaris gasufTaveba wylis Semkreb auzSi<br />

organuli masalebis degradirebis Tavidan asacileblad.<br />

4.7.xmauri<br />

samSeneblo procesis dros xmauris ZiriTad mizezs warmoadgens samSeneblo<br />

manqanebi da mowyobiloba (mag buldozerebi, eqskavatorebi da gamwevi saSualebebi).<br />

satransporto datvirTva regionSi ufro gaizrdeba mSeneblobasTan dakavSirebiT,<br />

radganac saWiro iqneba mSeneblebis da samSeneblo masalebis transportireba. gakeTdeba<br />

gaTvlebi xmauris donesTan dakavSirebiT proeqtSi uaresi situaciebis SesaZleblobis<br />

gaTvaliswinebiT. xmauris donis gasaTvlelad, gamoyenebul iqneba modeli, romelic<br />

damuSavda TEM-is mier (transportis da samSeneblo xmauris kontroli)<br />

(UNDP, 1990). uaresi scenaris SemTxvevebi moicavs imis varauds, rom yvela samSeneblo<br />

manqana imuSavebs erTdoulad, Tumca yvela manqana faqtiurad erTdroulad ar<br />

imuSavebs samSeneblo samuSaoebis Sesrulebis dros. gaangariSebuli monacemebi<br />

Sedarebul iqneba saqarTveloSi moqmed normativebTan da saerTaSoriso standartebTan.<br />

im SemTxvevaSi, rodesac monacemebi meti iqneba vidre zRvari, Sesabamisi Semarbilebeli<br />

RonisZiebebi, rogoricaa samuSao saaTebis SezRudva, xmis barierebi, iqneba<br />

SeTavazebuli imisaTvis, rom xmauris done misaReb farglebSi iyos.<br />

saoperacio fazis ganmavlobaSi xmauri SeiZleba warmoiqmnas turbinebisa da<br />

Zalovani generatorebisagan. imis gamo, rom xmauris warmoqmna umniSvnelo donisaa,<br />

sakmarisi iqneba, raTa muSebi uzrunvelyofil iqnan xmaurisagan damcavi<br />

mowyobilobebiT.<br />

garda amisa, regularuli saremonto samuSaoebi unda ganxorcieldes samSeneblo<br />

da saoperacio fazebis dros imisaTvis, rom moxdes xmauris minimizeba, romelic<br />

wamoiqmneba mowyobilobisa da transportisagan. amasTan, ganuwyvetliv unda<br />

44


ganxorcieldes monitoringi <strong>proeqti</strong>s samSeneblo da saoperacio fazebis ganmavlobaSi<br />

da maTi ukmarisobis SemTxvevaSi, unda Catardes damatebiTi Semarbilebeli RonisZiebebi<br />

4.8. zemoqmedeba florasa da faunaze<br />

ESIA-is kvlevebis periodSi, <strong>proeqti</strong>s gavlenis qveS myof teritoriaze naTlad<br />

iqneba gansazRvruli arsebuli Tavdapirveli pirobebi florisa da faunis<br />

TvalsazrisiT. sawyisi pirobebis gansazRvrisas literaturaSi arsebuli monacemebs<br />

daemateba savele kvlevis Sedegebi. <strong>mtkvaris</strong> proeqtTan dakavSirebuli specifiuri<br />

zemoqmedebis Sefasebis dros mxedvelobaSi iqneba miRebuli Semdegi sakiTxebi:<br />

ganadgurebis zRvarze myofi saxeobebi, romelTac aqvT saerTaSoriso<br />

mniSvneloba<br />

endemuri floris da faunis saxeobebis populaciebi<br />

saxeobebis da samonadireo cxovelebis ekonomikuri mniSvneloba<br />

Sesabamisi saerTaSoriso SeTanxmebebi da konvenciebi<br />

mocemul farglebSi, ganisazRvreba zemoqmedeba biologiur resursze da gareul<br />

cxovelebze da zemoqmedeba Sefasdeba Semdegis gaTvaliswinebiT:<br />

veluri cxovelebis da maTi gavrcelebis arealis dakargva,<br />

mcenareuli safaris gauCinareba,<br />

cxovelTa gavrcelebis arealis Semcireba<br />

dabinZurebis zegavlena saxeobebze, mgrZnobelobaze, saxeobebis mgrZnobeloba<br />

saxeobebis gauCinareba<br />

alternatiuli gavrcelebis arealis arseboba<br />

wyalTan dakavSirebuli proeqtebis SemTxvevaSi, ZiriTadi zegavlena xmeleTze<br />

arsebul faunaze dakavSirebulia im floraze zemoqmedebasTan. mcenareuli safari<br />

45


kaSxalTan da mis garSemo da sxva samSeneblo ubnebze ganadgurdeba samSeneblo<br />

saqmianobis Sedegad. mcenareuli safaris gadandgureba Tavis mxriv gavlenas axdens<br />

xmeleTze arebul cxovelTa samyaroze, romelic damokidebulia aRniSnul garemoze.<br />

msgavs proeqtebSi, xmeleTze arsebuli cxovelebis kveba, gamozrda, dasveneba da<br />

sacxovrebeli areali SeiZleba ganadgurdes samSeneblo saqmianobis Sedegad. Tumca<br />

imasTan dakavSirebiT, rom samSeneblo saqmianobas droebiTia, gavlena florasa da<br />

faunaze Sewydeba da winaT arsebuli veluri cxovreba aRsdgeba.<br />

yvelaze mniSvnelovani Semarbilebeli RonisZieba mdinaris qveda dinebaSi<br />

Sesabamisi wylis cxovrebis uzrunvelsayofad aris minimaluri dinebis raodenoba<br />

<strong>hidroeleqtrosadguris</strong> saoperacio fazis ganmavlobaSi. aRniSnuli raodenoba<br />

daiangariSeba da igi Setanil iqneba ESIA -is saboloo angariSSi.<br />

4.9. zegavlena socio-ekonomikur garemoze<br />

mtkvris <strong>hidroeleqtrosadguris</strong> <strong>proeqti</strong> warmoadgens samSeneblo proeqts,<br />

romelic ukavSirdeba energiis generacias. Sesabamisi erovnuli da saerTaSoriso<br />

politikis gaTvaliswinebiT, yvela adamiani, romelzedac gavlenas iqoniebs <strong>proeqti</strong>,<br />

agreTve <strong>proeqti</strong>s gavlena maTs sacxovrebel garemoze, unda iyos identificirebuli da<br />

Sefasebuli. samSeneblo proeqtebis potenciuri zemoqmedeba SeiZleba moicavdes<br />

sazogadoebriobis da maTi socialuri daxmarebis qselebis rRvevas; sacxovrebeli<br />

saxlebis, fermeruli meurneobis Senobebis da sxva Senobebis dakargvas (Webi,<br />

WaburRilebi, sairigacio samuSaoebi da SemoRobva), sasoflo-sameurneo miwebis, xeebis<br />

da marcvleulis; sazogadoebis resursebis xelmisawvdomobis, saZovrebis, tyis da<br />

tyiani adgilebis, qarxnebis, cxovelebis, meTevzeobis meurneobebis dakargvas.<br />

zemoTmoyvanili informaciis farglebSi, aucilebelia samSeneblo sakiTxebTan<br />

dakavSirebuli efeqtebis ganxilva da maTi Sesabamisi Serbileba sazogadoebasTan<br />

mimarTebiT, rac moicavs gazrdil datvirTvas miwaze, wyalze, bunebriv resursebze<br />

(tyeebi, tyiani adgilebi, savanebi, saZovrebi, Walebi), plantaciebze da tyis nakveTebze<br />

an sxva sazogado kuTvnilebis resursebze, sazogadoebriv infrastruqturaze da<br />

46


servisebze. sazogadoeba unda iyos informirebuli da maTTan Catardeba<br />

konsultaciebi, rogorc dagegmili samSeneblo proeqtebis procesis nawili.<br />

konsultacia, romelic iTvaliswinebs maTSi sazogadoebis warmomadgenlebis<br />

monawileobas, xels uwyobs urTierTobis damyarebas da sakamaTo sakiTxebis gadaWras,<br />

romlebic aucileblad warmoiSveba <strong>proeqti</strong>s mimdinareobisas da mis Semdeg.<br />

ESIA-s kvlevebis farglebSi, gansazRvruli iqneba is Semarbilebeli<br />

RonisZiebebi, romlebic amcireben dagegmili <strong>hidroeleqtrosadguris</strong> <strong>proeqti</strong>s<br />

negatiur gavlenas mosaxleobaze, janmrTelobaze da usafrTxoebasa da kulturul<br />

memkvidreobaze. zogadi Semarbilebeli SesaTavazebeli RonisZiebebi ukavSirdeba wylis<br />

xarisxis dacvas, gavrcelebis areals <strong>proeqti</strong>s zemoqmedebis qveS myof teritoriaze<br />

da mis SemoggarenSi, janmrTelobisa da usafrTxoebis riskebis Semcirebas samSeneblo<br />

da saoperacio fazebis ganmavlobaSi regularuli treningebis Catarebis meSveobiT da<br />

a.S. im mizniT, raTa moxdes negatiuri socialuri zemoqmedebis Serbileba da moxdes<br />

potenciuri pozitiuri zemoqmedebis gamoyeneba (samuSao SesaZleblobebi, axali<br />

infrastruqturis ganviTareba, rogoricaa axali gzebis, xidebis, a.S. mSenebloba).<br />

mniSvnelovania dainteresebuli mxaris dasaqmebis gegmis garemos menejmentis gegmaSi<br />

Setana.<br />

47


Tavi 5. dainteresebuli mxaris mozidvis gegma (konsultaciebi<br />

sazogadeobasTan da informaciis gacemis gegma)<br />

mtkvarze gansaxorcielebeli <strong>proeqti</strong> imgvarad iqneba struqturulad awyobili,<br />

rom igi akmayofilebdes saqarTvelos erovnul kriteriumebs da ergb-s standartebs.<br />

amitom, ESIA –s kvelvebis periodSi yuradReba mieqceva konsultaciebs<br />

sazogadoebasTan da informaciis gacemas. aRniSnuli socialur sakiTxebTan<br />

dakavSirebuli gegma iqneba ESIA –s saboloo angariSis nawili da aRniSnuli gegmis<br />

Sesabamisad garantirebul iqneba is, rom dainteresebuli mxaris interesebi Cadebul<br />

iyos <strong>proeqti</strong>s dagegmvis da ganxorcielebis etapebSi.<br />

saqarTveloSi arsebuli saxelmwifo kanonis Sesabamisad ESIA –s Sesaxeb,<br />

saqarTvelos kanoni “garemos dacvis Sesaxeb”, mas Semdeg, rac ESIA –s <strong>proeqti</strong><br />

waredgineba garemos dacvis da bunebrivi resursebis saministros, moxdeba<br />

sazogadoebis informireba da ganxorcieldeba monawileobis programa. Semdeg moxdeba<br />

ESIA –s Taobaze informaciis gavrceleba da gakeTdeba gancxadebebi regionalur da<br />

erovneul gazeTebSi. sazogadoebas aqvs 45 dRe gamocxadebis dRidan imisaTvis, rom<br />

waradginos Tavisi sapirispiro mosazrebebi ESIA –Si. 45-dan 60 dRis ganmavlobaSi<br />

gazeTSi gamocxadebis TariRidan, adgilobrivi municipaliteti, saqarTvelos garemos<br />

dacvis da bunebrivi resursebis saminisatro da sxva dainteresebuli organizaciebi<br />

mowveuli iqnebian sazogadoebriobasTan Sexvedraze, sadac gakeTdeba yvela gancxadeba<br />

da gamoiTqmeba yvela rekomendacia Tu SeniSvna.<br />

garda amis Taobaze saqarTvelos mxridan moTxovnisa, sazobadoebasTan<br />

konsultaciebis da informaciis gacemis moTxovna aqvs evropis rekonstruqciis da<br />

ganviTarebis banksac, radganac hidroeleqtrosadguri ekuTvnis “kategoria a”<br />

proeqtebs. savaldebuloa, rom mocemuli gegma Ria iyos ganxilvisaTvis da<br />

komentarebisaTvis yvela dainteresebuli mxarisaTvis. aRniSnuli gegmis mizans Seadgens<br />

yvela Sesabamisi dainteresebuli mxaris gansazRvra, imisaTvis, rom damuSavdes<br />

dasaqmebis strategia, romelic moicavs rogorc <strong>proeqti</strong>s samSeneblo fazas, aseve<br />

saoperacio fazas. gegmis momzadebis da misi wardgenis Semdeg, rogorc ESIA –s<br />

angariSis nawilis, masSi Seva yvela is dokumenti, romelic ukavSirdeba informaciis<br />

gacemas da rac warimarTa rogorc nawili ESIA –s kvlevisa, rogorc dainteresebuli<br />

mxareebis mier wamoWrili ZiriTadi sakiTxebis CamonaTvali garemosdacviT da<br />

48


socialur sakiTxebze. garda amisa, sazogadoebasTan konsultaciebi da informaciis<br />

gacemis gegma moicavs dokumentacias imis Taobaze, Tu rogor warmoebs ZiriTadi<br />

mniSvnelovani dokumentebis ganxilva.<br />

5.1. saTanado dainteresebuli mxareebis identificireba da zegavlenis qveS<br />

myofi potenciuri jgufebi<br />

saTanado dainteresebuli mxareebi warmoadgenen <strong>proeqti</strong>s potenciuri<br />

zegavlenis qveS myof jgufebs da maTi wvlili da Sesabamisoba proeqtTan SeiZleba<br />

qvemoT iyos CamoTvlili:<br />

rusTavSi arsebuli sazogadoebrivi jgufebi (ZiriTadi nagebobebi) da sakuneTi<br />

(<strong>hidroeleqtrosadguris</strong> Senoba): zegavlenis qveS myofi sazogadoebis jgufebi<br />

SeiZleba ganicdidnen ekologiur da socialur zegavlenas <strong>proeqti</strong>s ganxorcielebis<br />

Sedegad misi mSeneblobis da eqspluataciis periodSi. aRniSnuli ekologiuri da<br />

socialuri zegavlenebis moicaven zegavlenas janmrTelobaze da xmaurs, mtvris<br />

gamoyofas, kultivirebuli miwebis dakargvas da gadasaxlebasTan dakavSirebul<br />

sakiTxebs, agreTve potenciur dasaqmebis SesaZleblobas, romelic SeiZleba iyos<br />

droebiTi an mudmivi, mSeneblobis da eqspluataciis periodSi.<br />

samTavrobo organoebi: samTavrobo organoebi, romlebic, rogorc mosalodnelia,<br />

dainteresebuli arian <strong>proeqti</strong>T, Semdegia: garemos dacvis da bunebrivi resursebis<br />

saministro, energetikis saministro, ekonomikuri ganviTarebis saministro,<br />

janmrTelobis da socialuri dacvis saministro, kulturis saministro,<br />

administraciuli raionis uflebamosili pirebi. samTavrobo organoebi dainteresebuli<br />

arian ara mxolod <strong>proeqti</strong>s garemosdacviTi da socialuri sakiTxebiT, agreTve<br />

<strong>proeqti</strong>s warmatebuli ganxorcielebiT, RirebulebiT, sargeblianobiT, sazogadoebis<br />

socialuri keTildReobiT da gavleniT energetikul mrewvelobaze da gazrdili<br />

sagadasaxado SemosavlebiT.<br />

<strong>proeqti</strong>s mfobeli: saaqcio sazogadoeba “kavkasiis energia da infrastruqtura”<br />

axorcielebs proeqts da aqedan gamomdinare moxdens gavlenas procedurebze <strong>proeqti</strong>s<br />

dagegmvis, mSeneblobis da eqspluataciis fazebis periodSi.<br />

evropis rekonstruqciis da ganviTarebis banki: rogorc <strong>proeqti</strong>s<br />

damfinansebeli, ergb-s eqneba gavlena <strong>proeqti</strong>s dagegmvis da ganxorcielebis<br />

49


procedurul detalebze da saqmianobaze samSeneblo da saoperacio fazebis<br />

ganmavlobaSi.<br />

arasamTavrogo organizaciebi: adgilobriv da saerTaSoriso arasamTavrobo<br />

organizaciebs mosalodnelia, rom gaaCndeT interesi <strong>proeqti</strong>s gavlenis qveS myofi<br />

teritoriia bunebis dacvaze. aRniSnuli organizaciebi arian: REC kavkasia, WWF da<br />

yvela sxva Sesabamisi adgilobrivi da saerTaSoriso arasamTavrobo organizacia.<br />

axalcixis da aspinZis municipalitetebi: municipaluri organoebis interesebi<br />

moicavs zegavlena sazogadoebriv janmrTelobaze da garemoze, agreTve <strong>proeqti</strong>dan<br />

miRebuli sargeblianoba. adgilobrivi municipaluri organoebi Seagroveben<br />

yovelwlirad gadasaxads uZrav qonebaze, romelic Seadgens hidroeleqtro sadguris<br />

mTliani aqtivebis Rirebulebis 1%-s.<br />

5.2 sazogadoebasTan konsultaciebis da informaciis gacemis gegma<br />

sazogadoebasTan konsultaciebis da informaciis gacemis gegma unda moicavdes<br />

<strong>proeqti</strong>s dainteresebuli mxareebis CarTvas ESIA-is saqmianobaSi da <strong>proeqti</strong>s<br />

ganxorcielebaSi. Tavdapirveli saqmianoba sazogadoebis CarTvisaTvis proeqtSi<br />

ganxorcielda adgilze vizitis droa 2009 wlis TebervalSi (ix suraTebi 5.1. da<br />

5.2.). adgilis kvlevebis dros, uzrunvelyofil iyo <strong>proeqti</strong>s Sesaxeb Tavdapirveli<br />

informaciis miwodeba sazogadoebisaTvis da sazogdoebis kiTxvebze Sesabamisi pasuxebis<br />

gacema. garda amisa, momzadda sainformacio furceli, romelic moicavs ZiriTad<br />

informacia <strong>proeqti</strong>s da garemos da socialuri zegavlenis sakiTxebs da daurigdaT<br />

Sesabamis dainteresebul mxareebs. furceli moicavs <strong>proeqti</strong>s mokle aRwerilobas,<br />

potenciur zemoqmedebas garemoze da socialur mdgomareobaze da winsawar informacias<br />

ESIA-is procesis Sesaxeb.<br />

50


suraTi 5.1. kiTxva pasuxi pirveli vizitis dros adgilze<br />

51


suraTi 5.2. soflis macxovreblebi sofel sayuneTSi<br />

sazogadoebasTan konsultaciebis da informaciis gacemis gegmis farglebSi<br />

damatebiT Sedgeba ori Sexvedra dainteresebul mxareebTan. pirveli maTgani (ESIA-is<br />

ganmsazRvreli Sexvedra) gaimarTeba axalcixeSi 12 ivniss 13:00 saaTze. aRniSnuli<br />

Sexvdris mizans Seadgens sazogadoebisaTvis <strong>proeqti</strong>s wardgena da ESIA-is procesis<br />

detalebis ganxilva Sesabamis dainteresebul pirebTan. potenciurad zegavlenis qveS<br />

myofi soflebis macxovrelbeli mowveuli iqnebian Sexvedraze, romelic Sedgeba<br />

raionis administraciis SenobaSi. <strong>proeqti</strong>s detalebTan dakavSirebul prezentaciasTan<br />

da ESIA-is moculobasTan erTad gaimarTeba msjeloba proeqtTan dakavSirebuli<br />

kiTxvebisaTvis pasuxis gasacemad da garemoze da socialur viTarebaze zegavlenis<br />

sakiTxebze. yvela Sesabamisi saqmianoba (Sexvedris monawileTa sia, Sexvedris fotoebi,<br />

oqmi da proeqtTan dakavSirebuli gancxadebebi) sazogadoebasTan Sexvedris dros iqneba<br />

dokumenturad dafiqsirebuli.<br />

meore Sexvedra sazogadoebis monawileobiT Sedgeba ESIA-is angariSis <strong>proeqti</strong>s<br />

wardgenis dros. meore Sexvedria mizans Seadgnes sazogadoebis da sxva dainteresebuli<br />

52


mxaris informireba <strong>proeqti</strong>s detalebze da <strong>proeqti</strong>s zegavlena garemosa da socialur<br />

viTarebaze. prezentaciebi ESIA-is <strong>proeqti</strong>s daskvnebTan erTad da Sesabamisi msjeloba<br />

gaimarTeba meore Sexvedris dros. rogorc amas adgili hqonda pirveli Sevedrisas<br />

sazogadoebasTan, yvela Sesabamisi saqmianoba (rogoricaa monawileTa sia, sexvedris<br />

fotoebi, Sexvedris oqmebi da Sesabamisi dokumentebi proeqtTan dakavSirebiT<br />

gakeTebuli gancxadebebis Sesaxeb), romelic sazogadoebasTan Sexvedrisas moxda, iqneba<br />

dokumenturad dafiqsirebuli.<br />

5.3 saCivrebis miwodebis meqanizmi<br />

ESIA-is procesis mniSvnelovan meqanizms warmoadgens saCivrebis wardgenis<br />

meqanizmi radganac igi warmoadgens sazogadoebis SeniSvnebs da saCivrebs proeqtTan<br />

dakavSirebiT. rogorc aRiniSna, saboloo mizans Seadgens saCivrebis da problemebis<br />

Semcireba, romlebic proeqtTan aris dakavSirebuli, Semarbilebeli RonisZiebebis<br />

ganxorcielebis saSualebiT. saCivrebis wardgenis meqanizmi iqneba sazogadod cnobili<br />

sazogadoebasTan konsultaciebis da saoperacio fazebis dros.<br />

rogorc praqtikuli meTodi, uflebamosili piri saCivrebis meqanizmTan<br />

dakavSirebiT aris <strong>proeqti</strong>s mflobeli mtkvris hidroeleqtro sadguris <strong>proeqti</strong>s<br />

farglebSi, warmodgenilia saaqcio sazogadoebiT “kavkasiis energia da<br />

infrastruqtura”. amitom, saCivrebis meqanizmTan dakavSirebuli saqmianobis<br />

ganxorcielebaze pasuxismgebeli iqneba <strong>proeqti</strong>s mflobeli.<br />

sazogadoebis saCivrebis umetesoba, rogorc mosalodnelia, iqneba samSeneblo<br />

periodis ganmavlobaSi, radganac yvelaze meti zegavlena garemoze xmauris, mtvris<br />

nawilakebis saxiT, romelic Seawuxebs adgilobriv mosaxleobas, mosalodnelia am<br />

periodis ganmavlobaSi. saCivrebis Semadgenloba umetesad daukavSirdeba janmrTelobis<br />

problemebs da garemos usafrTxoebas, Seusabamobas standartebTan da samarTlebriv<br />

valdebulebebTan, bunebis dazianebas, araeTikur qcevas da msgavs sakiTxebs.<br />

<strong>proeqti</strong>s mflobeli miiRebs msgavs saCivrebs amisaTvis Camoyalibebuli<br />

meqanizmis farglebSi. mas Semdeg, rac saCivari iqneba miRebuli <strong>proeqti</strong>s mflobelis<br />

mier, Sefasdeba misi Sesabamisoba da Tuki dadasturdeba misi Seusabamisoba, im pirs,<br />

romelmac Seitana saCivari proeqtTan dakavSirebiT, gaegzavneba werilobiTi pasuxi. im<br />

SemTxvevaSi, rodesac saCivari CaiTvleba samarTlianad, <strong>proeqti</strong>s mflobeli<br />

53


ganaxorcielebs kvlevas im saqmianobasTan dakavSirebiT, romlebic moyvanilia saCivarSi<br />

im mizniT, raTa Sefasdes iyo Tu ara raime Seusabamoba aRniSnulTan dakavSirebiT. Tu<br />

pasuxi iqneba dadebiT, <strong>proeqti</strong>s mflobeli miiRebs Sesabamis zomebs imisaTvis, rom<br />

dadebiTad gadaWras problema.<br />

Semdgomi detalebi sazogadoebsaTan konsultaciebis Sesaxeb da informaciis<br />

Sesaxeb, Setanil iqneba ESIA-is saboloo angariSSi.<br />

54

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!