Artzikirola
Artzikirola
Artzikirola
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
ARTZIKIROL<br />
ARTZIKIROL<br />
proposamen ludiko berri bat<br />
jarduera anintzerako
ARTZIKIROL<br />
ARTZIKIROL<br />
ARTZIKIROL<br />
proposamen ludiko berri bat<br />
jarduera anintzerako
Koordinatzailea:<br />
Francisco Javier Blanco Arbe<br />
Egileak:<br />
Francisco Javier Blanco Arbe<br />
Martín Amarica Lago<br />
Aholkularitza teknikoa: José Ramón Rey<br />
Argazkiak: José Emilio Gómez<br />
Marrazkiak: Carlos Varela. KAIA produkzioak<br />
Esker onak:<br />
José Emilio Gómez<br />
Aitor Etxebarría<br />
Rafa Blanco Arbe<br />
Argitaratzailea: Arabako Foru Aldundia<br />
Lege Gordailua: VI-565/12<br />
ISBN: 978-84-7821-789-2
Aurkibidea<br />
Sarrera ....................................................................... 5<br />
1. <strong>Artzikirola</strong>ren sorrera .................................................. 7<br />
2. <strong>Artzikirola</strong>: jokoa ala kirola? ...................................... 9<br />
3. <strong>Artzikirola</strong>ren arautegia ........................................... 11<br />
4. <strong>Artzikirola</strong>ren alderdi tekniko-taktikoak ................... 19<br />
5. <strong>Artzikirola</strong> gorputz hezkuntzako arloan .................... 23<br />
6. <strong>Artzikirola</strong> eskola kirolaren arloan ............................ 29<br />
7. Artzikirolean eskuhartze didaktikoa ......................... 33<br />
8. Bibliografia ............................................................... 41
Sarrera<br />
Artzikirol izeneko jokuaren agerpenak oso albiste ona ekarri du<br />
azken urteotan.Duela lau urte Ramón Rey-k sorturiko joku hau hazten<br />
joan da etengabe eta bere sorlekutik –Artzeniega (Araba)– atera zenetik<br />
partehartzaile eta jokalari berriak irabazi besterik ez du egin.<br />
Eskuetan duzun lan honek, liburua zein argitalpen digitala, joku honen<br />
ezaugarriak eta arauak zabaltzea du helburu, honen ezagutza<br />
eta partaidetza sustatuz. Argitalpen honek joku honi bultzada ederra<br />
eman badioere, Bizkaiko zein Arabako hainbat eta hainbat ikastetxetan<br />
oso ezaguna da iadanik; hainbat ikastetxetako eskolar kanpoko<br />
ekintzetan zein Gorputz Hezkuntzako arloan ikasle eta lagun asko<br />
dira, beraz, <strong>Artzikirola</strong>z gozatzen hasiak direnak azken bolada honetan.<br />
Hortaz, zure aurrean duzun argitalpen erraz hau, oinarri teorikopraktikoak<br />
zabaltzeko eta plazaratzeko asmoz idatzi dugu.<br />
5
Besterik gabe, irakurle hori, jaio berri den joku berri hau bazter<br />
guztietatik etorkizunean hedatzen lagundu diguzulakoan geratzen<br />
gara. Aldez aurretik mila esker eta goza ezazu taldean jokatzen den<br />
joku honetaz.<br />
Francisco Javier Blanco Arbe<br />
6
1<br />
<strong>Artzikirola</strong>ren sorrera<br />
Artzikirol sortzailea, Joxe Ramón Rey (Artzeniega 1963) aiaratarra dugu, joko<br />
hau beraz Aiarako lurraldeetan jaio zen 2007. urtean, Artzeniega –hortik dator<br />
izena– herrian hain zuzen ere. Jose Ramón Rey, ogibidez harakina bada ere,<br />
kirolarekin oso harreman estua izan du betidanik. Karatean, frontenisean, futbol<br />
aretoan eta atletismoan ibilitakoa da, besteak beste; entrenatzaile lanetan jardun<br />
du artzeniegatar honek, ahalik eta gazte gehienen parte hartzea sustatuz.<br />
Eskolaz kanpoko kirol ekintzez arduratzen hasi zen eta egun, bere horretan<br />
darrai. Baina Jose Ramónen asmoak neska-mutil guztien kirol parte hartzea<br />
obsesio bilakatu zen eta ildo honetatik jarraituz joko berri bat asmatzeari<br />
ekin zion, esku baloian, areto futbolean eta errugbian oinarrituta, hain justu.<br />
Hiru kirol ezagun hauen alderdi nagusiak uztartuz jaio zen <strong>Artzikirola</strong>, nesken<br />
eta mutilen partaidetza bultzatuz taldekideen artean; taldeak, beraz, mistoak<br />
7
izan daitezke; kasu honetan ez da gizonezkoen eta emakumezkoen jokoa<br />
bereizten. Baloia eskuekin eramatea eta jaurtitzea posiblea da, baita hankaz<br />
ere. Aurkaritza joko honetan, taldekideen arteko elkar ulertzea, bizkortasuna<br />
eta joko estrategiak nagusitzen dira, zalantzarik gabe.<br />
Azken urteotan, joko honen oihartzuna nabaria izan da Bizkaia zein Arabako herri<br />
eta hiri askotan, hainbat ikastetxetako eta udaletxetako kirol jardueretan sartuz.<br />
<strong>Artzikirola</strong>ren egitasmoa oso egoki datorkio gorputz hezkuntzako irakasleari bere<br />
helburuak lortzeko; eskolaz kanpoko monitoreei ere oso baliagarria izan dakieke.<br />
8
2<br />
<strong>Artzikirola</strong>: jokoa ala kirola?<br />
Jakina denez, “kirol” hitza polisemikoa da (Parlebas 2001:132), esanahi askokoa,<br />
era guztietako jarduera fisikoak definitzeko balio duena; <strong>Artzikirola</strong> “kirol” hitza<br />
bere baitan badarama ere, araututako joko bat besterik ez da, beharbada,<br />
etorkinzunean kirola izan nahi duen joko bat.<br />
Parlebas-en esanetan (2001:132) “kirol” statusa lortzeko lau irizpide behar<br />
ditu joko batek: izaera motorrekoa izan behar du, araututakoa, lehiaketak<br />
sortzen dituena eta azkenik kirol erakundeen onarpena behar du (nazioko zen<br />
nazioarteko federakuntzak). Lehenengo bi eskakizunak betetzen baditu ere,<br />
azkeneko biak bete beharko ditu aurrerago.<br />
Gauzak horrela, artzikirol araututako joko bat da, etorkizunean “joko instituzionala”<br />
(kirola) bihurtu daitekeena, lehen adierazitako ezaugarri guztiak gaindituz gero.<br />
9
Jokalekua<br />
3<br />
<strong>Artzikirola</strong>ren arautegia<br />
Futbol areto edo eskubaloi aretoko zelai batean jolasten da. 40x20 edo 36x18<br />
metroko zelai batean hain zuzen ere.<br />
Beste osagai hauek ere baditu jokalekuak:<br />
Erdiko marrak, zelaia erdibitzen duena<br />
• Ate bi, 3x2 metrokoak<br />
Penalti puntua: 7 metrora<br />
•<br />
6 metroko area<br />
•<br />
Futbol areto<br />
edo eskubaloi<br />
zelaian jolasten da<br />
11
Baloia<br />
Goma aparreko baloi berezi batekin edo infantil mailako boleibol baloi<br />
batekin jolastu daiteke.<br />
Jokalariaren partehartzea<br />
6 jokalariz osatutako bi talderen arteko lehia da, hoietariko bat atezaina delarik.<br />
Aldaketak etengabe eta jarraian egin daitezke, epailearen baimenik gabe.<br />
Gehienez 15 jokalari. Taldeak mistoak, gizonezkoak zein emakumezkoak izan<br />
daitezke.<br />
12<br />
“Kipsta” izeneko baloi biguna<br />
da gehien erabiltzen den baloia<br />
artzikirolaren jokoan
Baloiaren jabetza beti<br />
dago lehian artzikirolean,<br />
eskuz zein hankaz<br />
Partiduaren iraupena<br />
15 minutuko 4 zatik osatzen dute. Lehenengo, bigarren eta hirugarren, laugarren<br />
zatien arteko atsedena 2 minutukoa da. Bigarren eta hirugarren zatien arteko<br />
atsedena berriz, 5 minutukoa da.<br />
Baloiaren aritzeko erak: baloiaren erabilpena<br />
✔ Baloia esku zein oinarekin jolastu daiteke. Baloia eskuan daramazunean<br />
arerioak harrapa zaitzake eta falta adieraziko du epaileak; horregatik arerioak<br />
ukitu baino lehen baloia oinetara eraman behar da, jaurti golera edo<br />
lagun bati pasatu. Jaurtiketak eskuarekin zein oinarekin egin daitezke.<br />
13
✔ Baloia airean dagoenean, eskuekin zein oinarekin hartu daiteke, baina<br />
eskuekin hartzen baldin bada, gero lurrera erortzen edo botatzen bada<br />
norberak ezin izango du berriro eskuekin hartu.<br />
✔ Kornerrak, alboko sakeak eta falta ateratzeko 6 segundu ditugu eta<br />
eskuarekin zein oinarekin egin daitezke.<br />
✔ Arerioa ateratzen duenaren aurre-aurrean egon daiteke, alboko marra<br />
ikutu barik.<br />
✔ Gola lortzeko baloia jaurti (eskuz edo hankaz) edo palmeatu daiteke.<br />
✔ Atezainak ez du jokatzeko leku jakinik, beraz jolaslekuko edozein tokira<br />
joan daiteke eta jokalari arrunta bihurtzen da. Atezainak baloia<br />
14<br />
Baloia ikutzea, hartu<br />
gabe, atezaina ezustean<br />
harrapatzeko oso ekintza<br />
interesgarria da teknikoki
Baloia jaurtitzea aurkaria<br />
ondoan izanda, oso ekintza<br />
zaila izaten da<br />
eskuetan daramalarik, aurkariak ukitu egiten badu falta adierazi beharrean,<br />
penalti adieraziko du epaileak. Penaltia oinarekin zein eskuarekin<br />
jaurti daiteke.<br />
✔ Hala ere, area barruan atezainari erori dakioke baloia lurzorura, baloia<br />
berriro berreskuratuz eskuekin, taldekideekin jokatu ahal izateko. Areatik<br />
kanpo,ordea, gainerako jokalariak bezala, ezin izango du hori egin.<br />
✔ Gola lortzen denean baloia atezainak ateratzen du, ateko marraren atzekaldetik,<br />
porteria barne. Atezaina jokalekuan sartzen denean jokalari arrunta bihurtzen<br />
da. Gola lortu ezean, ateratzeko modua berdina da, baina sakea ezin da<br />
egin porteria barrutik. Kasu honetan sake ateratzeko 6 segundu ditu.<br />
15
✔ Penaltia jaurtitzeko defendatzaileak ateko marran jarri behar dira,<br />
jaurtitzaileak berriz, zazpi metroko marraren atzekaldean.<br />
✔ Jokuaren hasiera lehenengo eta bigarren zatian talde berak egiten du zelai<br />
erditik, hirugarren eta laugarren zatian berriz beste taldeak aterako du.<br />
✔ Gola lortu daiteke alboko marratik bertatik –sake batean– edota falta zuzenetik.<br />
Puntuazioa<br />
Artzikirol partida baten puntuazioa oso erraza, gol batek puntu bat balio<br />
du, eskuarekin, oinarekin, jaurtiketa baten bidez edo penaltiz.<br />
16<br />
Baloia eskuetan eramatea<br />
oso ekintza arrunta da<br />
artzikirolean
Aurkariari iskin<br />
egitea hankekin,<br />
ekintza ikusgarria da<br />
artzikirolean<br />
Arau-hausteak<br />
Falta batekin adierazitako arau-hausteak:<br />
✔ Indarra erabiltzea,aurkariari helduz eta bultza eginez, edota bera joz<br />
eta zangotrabatuz. Era berean, ezin da indarra erabili baloiari eusteko.<br />
✔ Jokalari berak baloia esku batetik bestera pasatzea.<br />
✔ Jo izanak falta dakar.<br />
17
4<br />
<strong>Artzikirola</strong>ren alderdi tekniko-taktikoak<br />
Joko hau menderatu ahal izateko hainbat alderdi garatu behar dira, alegia, baloirik<br />
gabeko jokalariarena zein baloidunarena, kirol honetan garatu daitezkeen bi rol<br />
nagusiak aipatuko ditugu jarraian:<br />
4.1 Baloidun jokalaria<br />
✔ Jaurtitzailea:<br />
helburua baloia<br />
sartzea da, beraz,<br />
jaurtiketak<br />
egin behar ditu,<br />
eskuekin zein<br />
hankekin.<br />
19
✔ Baloiarekin aurrera jotzea, eskuekin zein hankekin,<br />
abiaduraz edo lasaitasunez.<br />
✔ Pase emailea: elkarlanean aritzeko ezinbesteko jokabidea dugu<br />
hau. Eskuekin egindako paseak zehatzagoak dira hankekin egin<br />
daitezkeenak baino (esku batekin edo biekin).<br />
✔ Eskuetatik oinetara baloia eraman:<br />
oso ohiko jokaldia da hau joko honetan. Aurkaria baloidun jokalaria<br />
ikutzera doanean, azken honek baloia jaisten du oinetara,<br />
hankez jokatzeko.<br />
✔ Iskin egin: jokalariak baloia eskuetan<br />
duelarik, alde batera edo bestera doala,<br />
aurkaria engainatzeko balio duen keinua<br />
da hau, errugbian egiten den legez.<br />
– Pasearen iskintxoa: jokalaria pasea<br />
egitera doalarik keinua aldatu<br />
eta jarraitu behar du korrika egiten<br />
baloiarekin.<br />
20
– Jaurtiketaren iskintxoa: Oinarekin zein eskuekin egin daitezkeen keinu<br />
adierazgarriak, hasierako asmoak aldatuz.<br />
4.2 Baloirik gabeko jokalaria: defendatzailea<br />
21<br />
✔ Ikutua: Baloirik gabeko<br />
jokalariak, defentsa lanetan<br />
diharduenean, aurkaria<br />
ikutu beharko du nola edo<br />
hala, baloiaren jabetza lortu<br />
ahal izateko. “Ikutua” esku<br />
batekin zein biekin egin dezake,<br />
arerioaren progresioa<br />
saihestuz.
✔ Aurkariak hankekin gidatzen<br />
badu baloia,<br />
defendatzailea baloia<br />
erasotzaileari kentzen<br />
ahaleginduko da.<br />
4.3 Baloirik gabeko<br />
erasotzailea<br />
✔ Baloia eramaten duen<br />
taldekideari lagundu beharko dio, hurbilean kokatuz –atzean edo aurrean,<br />
ezkerrean edo eskuin aldean– baloia jasotzeko prest.<br />
✔ Gertuan kokatzen ez diren taldekideek hutsune libreak bete beharko<br />
dituzte, taldearen kokapena hobetzeko.<br />
22
5<br />
<strong>Artzikirola</strong> gorputz<br />
hezkuntzako arloan<br />
Gorputz hezkuntzako irakasgaiak Hezkuntza orokorreko oinarrizko gaitasunak<br />
lortzen laguntzen du, laguntza zuzena eta argia ematen baitio ondoko bi<br />
gaitasunak lortzeari: zientzia, teknologia eta osasun kulturaren gaitasuna eta<br />
herritartasunerako gaitasuna, bereziki.<br />
<strong>Artzikirola</strong>k, aurkaritza-joko edo kirol gisa, gorputz hezkuntzako helburuak betetzen<br />
laguntzen du, zalantzarik gabe. Elkargintzako zein aurkaritza jokabideak<br />
tartekatzea ezinbestekoak dira joko honetan, jokalarien abileziak eta ahalmenak<br />
hobetuz eta proposatutako araudia betez.<br />
Lehen hezkuntzan zein bigarren hezkuntzan aurkaritza jokoak eta kirolak,<br />
artzikirola barne, bi eduki multzotan sartzen dira:<br />
23
<strong>Artzikirola</strong> taldeko<br />
kirola denon partehartzea<br />
ezinbestekoa da<br />
5.1 Jarduera fisikoa eta osasuna<br />
Osasun fisikoarekin, jarduera fisikoarekin, ohiturekin eta kirola<br />
egitearekin lotutako edukiak<br />
Hau da, eduki horien bidez, pertsonaren lamen fisikoak garatu nahi dira (pertsona<br />
horren bizi-kalitatea hobetzeko) eta era berean, denbora eraikigarrian<br />
baliatu nahi da”.<br />
5.2 Mugimen kultura<br />
Aisialdia eta denbora librerako hezkuntza<br />
Jolasak eta kirolak irakasteak zentzua du gorputz hezkuntzan, hezigarria<br />
24
izateaz gaitera, irakasgai honetan Portu nahi diren ahalmenak hobetzeko<br />
egokia delako, eta elkarlana, partehartzea eta zenbait jarrera (elkartasuna,<br />
lankidetza eta bazterketarik eza helburu dutenak) sustatzen dituzten jarduerak<br />
direlako.<br />
Lehen hezkuntzan zein Bigarren hezkuntzan, edukiak eta helburuak bat datoz<br />
artxikirolak eskaini ahal duenarekin, hau da, “kirol arautuak eskeintzea,jolasetan<br />
parte hartzea, lankidetzako eta oposizioko egoerak lantzea, kiroletan araudi<br />
oinarriak lantzea eta joko arauak ulertzea etabar...”. Alde honetatik, beraz, oso lagungarria<br />
suerta daiteke Artzikirolean aritzea, gorputz hezkuntzak proposatzen<br />
dituen edukiak eta helburuak betearaziz.<br />
Esan beharrik ez dago, Gorputz Hezkuntzak helburu hezitzaileak bilatzen<br />
dituela, beste era batera esanda, eragin pedagogikoak.Hezkuntzaren izaera,<br />
eskuhartze praktikarena izanik, jarduera hezitzaileak lortzea bilatzen dela<br />
esan daiteke, eragin pedagogikoak hain zuzen ere (2001:185). Horrela, ebaluazioak<br />
“lortutako” eragin horien eta “ bilatutako” eraginen arteko aldeak<br />
definituko ditu (Parlebas 2001:180).<br />
Oso era orokorrean eta egile honen ustez eragin pedagogikoak, afektiboak,<br />
25
iologikoak, kognitiboak, erabakizkoak eta erlaziozkoak izan daitezke, eta<br />
“bilaturiko” eragin pedagogikoak hiru mailatan banatzen dira:<br />
•<br />
•<br />
•<br />
Lehenengo mailakoa<br />
Kirol edo jarduera bereko teknika lantzeari dagokio atal hau, alegia,<br />
artxikirolaren entrenamenduak eta praktikak, joko honen hobekuntzan<br />
transferentzia zuzena daukate. Transferentziak jarduera edo kirol berean<br />
bilatzen dira. Transferentzia mota honi intraespezifikoa deritzogu.<br />
Bigarren mailakoa<br />
Joko edo jarduera batean ikasitako ezagutzak beste jarduera batzuetara<br />
hedatzea planteatzen da. Artzikirolean ikasitakoak eragina edo<br />
lagungarria izan daiteke familia bereko jokoetan edo kiroletan (eskubaloia,<br />
errugbia, areto futbola...) edo beste batzuetan (badminton, tenisa…).<br />
Transferentzia honi interespezifikoa deitzen diogu, zeharkako<br />
ikaskuntzak bilatzen dituelako.<br />
Hirugarren mailakoa<br />
Joko edo kirol batean ikasitako jokabideek eguneroko bizitzako hainbat<br />
arlotara zabaltzeko bide ematen ote digute? <strong>Artzikirola</strong>ren edo beste joko<br />
26
edo kirol baten praktikak, bortizkeria edo agresibitatea kontrolatzeko<br />
aukera ematen digu? Gizarteko arauak errespetatzeko aukera gehiago<br />
ematen digu artzikirolaren praktikak?<br />
Hona hemen artzikirolaren balizko eragin pedagogikoak gorputz hezkuntzaren<br />
arloan, lehen hezkuntzan zein bigarren hezkuntzan:<br />
27<br />
Eskuekin egindako<br />
paseak korrika egin<br />
bitartean, jokoari<br />
berebiziko bizitasuna<br />
ematen diote
<strong>Artzikirola</strong>ren espero izandako eragin pedagogikoak. (1. taula)<br />
Espero<br />
izandako eragin<br />
pedagogikoak<br />
Afektiboak<br />
Kognitiboak<br />
Biologikoak<br />
1.maila<br />
intraespezifikoa<br />
Kontaktu fisikoaren<br />
onartzea: ukitzea<br />
Arerioen asmoen<br />
aurreikustea<br />
Gainontzeko<br />
taldekako kiroletan<br />
zein jokoetan<br />
suertatzen den<br />
ahalegin fisikoari<br />
eustea<br />
Erlaziozkoak Aurkaritza arautzea<br />
Erabakizkoak<br />
Esparru libreen<br />
erabilpena<br />
28<br />
2.maila.<br />
interespezifikoa<br />
Markajea eta<br />
desmarkajea.<br />
Aurreikuspena<br />
Iskintxoaren<br />
erabilpena<br />
3.maila<br />
Edozein jardueraren<br />
garapenarekiko<br />
errespetua<br />
Arauak onartzea.<br />
Epailearen rolaren<br />
baloratzea<br />
Problemei aurre<br />
egiteko gaitasuna,<br />
ziurgabetasuneko<br />
egoeretan
6<br />
<strong>Artzikirola</strong> eskola kirolaren arloan<br />
Eskola Kirolak gure gizartean joko eta kirol desberdinak praktikatzeko esparru<br />
berezi bat osatzen du. Eusko Jaularitzak proposaturiko kirolaren Euskal Plana<br />
jarduera fisiko aniztasunaren printzipioa azpimarratzen du; “...ahal dela, kirol anitz<br />
praktikatuko da eta lehiaketa-kirola ez da izango helburu bakarra” (Kiroleko Euskal<br />
Plana 2003:53).<br />
Eskola Kirolak kirol aniztasun edo jarduera fisikoen aniztasunaren alde jo du<br />
azken urteotan Eusko Jaularitzak ikuspegi hezigarria aldarrikatuz; hala dio Euskal<br />
Autonomi Erkidegoko (EAE) Eskola Kirolaren azken dekretuak, kirolaren heziketa<br />
ardatz nagusitzat hartuz: “Eskola Kirola nagusiki kirol anitzekoa izango da eta ez da<br />
soilik lehiakortasunera bideratuta egongo. Horrenbestez, eskola ume orok hainbat<br />
kirol modalitate ezagutu eta praktikatuko dituela bermatuko da, bakoitzaren gogo,<br />
gaitasun fisiko, jarrera eta adinaren arabera” (125/2008:18672).<br />
29
“Aniztasun” aipatutako kontzeptua, alde batetik kopuruarekin (jarduera fisikoaren<br />
ugaritasuna ) lotzen da eta bestetik jardueraren izaerarekin edo nolakotasunarekin<br />
(askotariko, pluralitatea).<br />
Eskola kirolaren arloan <strong>Artzikirola</strong>k, kirol edo jarduera eskaintza aniztasunarekin<br />
bat egiten du, joko eta jolasen eskaintza aberastuz.<br />
<strong>Artzikirola</strong>, “inguru fisiko egonkorreko laguntasun eta aurkakotasunezko jar-<br />
dueren artean” kokatzen da. Kooperazio eta oposiziozko jokoa edo kirola izanik<br />
gainerako antzerako joko eta kirolekin ikusten dugu (aurkaritza joko edo<br />
jolasak, areto futbola, saskibaloia, eskubaloia, errugbia eta gainerako laguntasun<br />
eta aurkakotasunezko jokoak).<br />
Eskola kiroleko hezitzaileek edo begiraleek Artxikiroletik “espero izandako” eragin<br />
pedagogikoak ezagutu eta aztertu behar dituzte sakonki, euren xede hezigarriak<br />
gauzatu ahal izateko: afektiboak, kognitiboak, biologikoak, erabakizkoak eta<br />
erlaziozkoak (1.taula), hau da, gorputz hezkuntzako arlorako espero daitekeenak.<br />
Zer lortu dugu <strong>Artzikirola</strong>ren praktikarekin, azkenekoz? Hasieran bilaturiko<br />
helburuak edo espero ez genituen ustagabeko helburuak? Gorago aipatutako<br />
30
hauek izan behar dira Eskola Kirol arloko hezitzaileek planteatutako galderak<br />
helburu hezitzaileak lortu nahi izanez gero.<br />
31<br />
<strong>Artzikirola</strong>k, kirol edo jarduera<br />
eskaintza aniztasunarekin bat<br />
egiten du, joko eta jolasen<br />
eskaintza aberastuz
7<br />
Artzikirolean eskuhartze didaktikoa<br />
Jokoan aritzeko orientabide praktikoak<br />
Edozein jarduera fisikoa, jokoa edo kirola ikasteko, hezitzaileak planteatzen dituen<br />
egoera motorrak, esanguratsuak eta eraginkorrak izan behar dira.<br />
Honela, <strong>Artzikirola</strong>, aurkaritza jokoa izanik –aurkakotasunezko zein erlkarlaneko<br />
ekintzak tartekatzen dituena–, ikaskuntza-irakaskuntza prozesutik proposatzen<br />
diren egoera motorrak joko honengandik ahalik eta antzerakoenen izan<br />
beharko lirateke.<br />
Artzikirol ikaskuntza-irakaskuntza ibilbide didaktikoa bi ardatz nagusietan oinarrituko<br />
dira: Joko didaktikoak alde batetik eta Artzikirolean oinarritutako joko-jarduerak<br />
(erraztutako edo zaildutako jokoak, eraldutako jokoak, joko egokituak...).<br />
33
Nolanahi ere, joko honetan oinarritutako egoera soziomotorrak (aurkaritza eta<br />
lankidetzako egoerak) eskaini behar dira,motibagarriak, esanguratsuak eta lehen<br />
aipatu den lez eraginkorrak ahal den heinean.<br />
7.1 Joku didaktikoak<br />
BALOI DORREA<br />
• Joko eremua: zabala<br />
eta haundia, eskubaloi<br />
edo areto futboleko zelai<br />
baten neurrikoa.<br />
Antolaketa: 6-8 ikas- •<br />
lez osatutako bi talde<br />
aurrez aurre.<br />
• Materiala: Bi aulki edo bi uztaila, eta artzikirolean erabiltzen den baloia.<br />
• Deskribapena: talde bakoitzeko ikasleek baloia elkarren artean pasatu<br />
eta aulkiaren gainean (uztaila barruan) dagoenari pasatzea izango da<br />
helburua. Helburua lortzen den bakoitzean, puntu bat irabazten du<br />
talde horrek.<br />
Arautegia: baloia duen jokalariak pausu bat besterik eman ahal du.<br />
•<br />
34
Bai baloia duen jokalariari zein aulki gainean dagoen jokalariari ezin<br />
zaio ikutu.<br />
Aldaerak:<br />
- Baloi duen jokalariak pausu bi edo hiru eman ahal ditu.<br />
- Aulkiak erabili ordez, jokalari bat sar dadila uztailean.<br />
HAMAR PASE.<br />
• Joko eremua: zabala eta haundia, eskubaloi edo areto futboleko zelai<br />
baten neurrikoa.<br />
• Antolaketa: 6-8 ikaslez<br />
osatutako bi talde.<br />
Materiala: Artzikiroleko<br />
•<br />
baloia.<br />
Deskribapena: talde ba-<br />
•<br />
koitzeko jokalariak baloia<br />
elkarren artean pasatu,<br />
10 pase lortu arte.10<br />
pase lortzen dituen taldeak puntu bat irabazten du.Beste taldekoak<br />
baloia lapurtzen saiatu behar dira, hamar pase lortu ahal izateko.<br />
Arautegia: baloia duen jokalariak pausu bat besteri eman ahal du.<br />
•<br />
35
Baloia duen jokalariari ezin zaio ikutu. Baloia ezin da 3 segundu baino<br />
gehiago eskuetan eduki.<br />
ATEZAIN MUGIKORRA<br />
• Joko eremua: zabala eta haundia, eskubaloi edo areto futboleko zelai<br />
baten neurrikoa.<br />
Antolaketa: 6-8 ikaslez osatutako bi talde.<br />
• Materiala: Artzikiroleko baloi bat.<br />
Deskribapena: talde bakoitzak zelaiaren erdi batean kokatzen da. Talde<br />
•<br />
bakoitzeko jokalari bat beste taldeko marraren atzekaldean jartzen da,<br />
atezaina, eta alde batetik bestera mugitu ahal da. Bere taldekideek euren<br />
artean paseak eginez atzainari baloia pasatzea izango dute helburu<br />
nagusia.<br />
Arautegia: Baloia duen<br />
•<br />
jokalariak pausu bat besterik<br />
eman ahal du. Baloia<br />
duen jokalariari ezin<br />
zaio ikutu. Baloia ezin da<br />
3 segundu baino gehiago<br />
eskuetan eduki.<br />
36
Aldaerak:<br />
- Baloia duen duen jokalariak pausu bi edo hiru eman ahal ditu.<br />
- Joku eremua txikitzea.<br />
PATATA BEROA<br />
• Joku eremua: zabala eta haundia, eskubaloi edo areto futboleko zelai<br />
baten neurrikoa.<br />
• Antolaketa: 6-8 ikaslez osatutako bi talde.<br />
Materiala: Artzikiroleko baloi bat.<br />
• Deskribapena: talde<br />
bakoitzeko jokalariak baloia<br />
elkarren artean pasatu eta<br />
baloia beste taldeko ateko<br />
marran utzi behar du.<br />
• Arautegia: baloia duen<br />
jokalariak pausu bat besterik<br />
eman ahal du. Baloia duen<br />
jokalariari ezin zaio ikutu.<br />
Baloia ezin da 3 segundu<br />
baino gehiago eskuetan eduki.<br />
37
7.2 Artzikirolean joko-jarduerak<br />
A. Jokalarien arteko harremanen aldaketa<br />
•<br />
•<br />
A.1. Berdintasuneko egoera murriztuak: 2x2, 3x3 eta 4x4ko egoerak<br />
zelai osoan lantzea.<br />
A.2. Nagusitasuneko egoerak: 2x1 (zelai osoan edo zelai erdian),<br />
3x2, 4x3 eta 5x4 zelai osoan bereziki.<br />
B. Espazioa murriztea<br />
Honela, erasotazaileen jarduera zailduko dugu (zelai erdia edo laurdena,<br />
konoak erabilita). Zelai handitzen badugu, ordea, erasotzaileen jarduera<br />
erraztuko dugu (zelai osoa edo hiru laurdena esaterako).<br />
C. Denbora murriztea edo handitzea<br />
Planteatutako eginkizun motorretan denbora murrizteak baldintzatzen du<br />
helburuaren lorpena erabat, horra hor saskibaloiaren adibidea. Denbora<br />
murriztuz gero, ziztubiziko erabakiak hartzen derrigortzen ditugu jokalariak,<br />
akzio motorra arinduz, onerako edo txarrerako.<br />
10, 15, 20 segunduko denborak ematea eginkizun motorrak erabaki ahal<br />
izateko, baldintzatuko du zalantzarik gabe jokalarien jokabide motorra.<br />
38
D. Puntuazio sistemak aldatzea<br />
10 minutuko 6x6ko partida batean, puntuazio sistema aldatzea beste<br />
erronka suertatu daiteke, zangoetako zein eskuetako jaurtiketak sustatzeko:<br />
✔ Bi eskuekin lortzen diren golak bi puntu balioko dute, zangoekin<br />
lortzen direnak ordez, puntu bat.<br />
✔ Zangoekin lortzen diren golak bi punturekin saritzea eta eskuekin<br />
lorzen direnak puntu bat, ordez.<br />
E. Jokalarien rolak eta azpirolak aldatzea<br />
✔ Talde batekoek eskuekin soilik jokatzen duten bitartean, aurkariek<br />
zangoekin jokatu ahal izango dute. Hurrengo partidan rolak aldatuko<br />
dira.<br />
✔ Talde batekoek euren zelai erdian eskuekin(edo zangoekin) soilik<br />
jokatu ahal izatea, eta aurkarien zelaian zangoekin (edo eskuekin)<br />
jokatu ahal izatea.<br />
39
8 Bibliografia<br />
Askoren ArteAn (1988): “Las cuatro esquinas de los juegos”<br />
Agonos. Lleida.<br />
Blázquez D. (1986): “Iniciación a los deportes de equipo”<br />
Martínez Roca. Barcelona.<br />
BAyer C. (1986): “La enseñanza de los juegos deportivos colectivos”<br />
Hispano-Europea. Barcelona.<br />
lAsierrA G. / lAveGA P.: “1015 juegos y formas jugadas de iniciación a los deportes<br />
de equipo”. Vol.1 y 2.<br />
Editorial Paidotribo. Barcelona.<br />
MArtínez De sAntos GorostiAGA r. / BlAnCo ArBe F. J. (2003): “Praxeología motriz<br />
y educación física: Una unidad didáctica de juegos tradicionales en<br />
secundaria obligatoria”. Congreso de la FIEP.<br />
Moreno J.H. (1984): “Análisis de las estructuras del juego deportivo”<br />
Inde publicaciones. Barcelona.<br />
41
PArleBAs P. (2001): “Juegos, deporte y sociedad: léxico de praxeología motriz”<br />
Editorial Paidotribo.<br />
sánCHez BAñuelos F. (1984): “Didáctica de la educación Física y el Deporte”<br />
Gymnos. 1984.<br />
serviCio eDitoriAl De lA uPv-eHu (2003): “Gorputz Hezkuntzaren oinarriak<br />
lehen hezkuntzarako”<br />
urDAnGArin lieBAert C. / etxeBeste oteGi J.(2005): “Euskal Jokoa eta jolasa:<br />
transmitiendo una herencia vasca a partir del juego”<br />
42
Jokalari erasotzailea<br />
aterantz abiatzen da<br />
Paseak egundoko garrantzia<br />
dauka Artzikirolean
Oharrak<br />
44