Agirre Asteasukoaren "Eracusaldiac", sermoia ... - Euskaltzaindia

70
ARANTZA OZAETA
Interesgarria da nola latinez ager tzen den galdera ikurra ere ageri den euskarazko
ber tsioan. Baina ez da galdera egiten, ilokutiboki duten balorea agindua
da. (Ikus eranskinetan, 324. or., adibidez).
Orobat, “Beguira” askoren ondoan galde tzen da: “astean zenbat bider?,
hilean zenbat bidera?”, eta abar. Aginduaren intensifika tzaile moduan egiten
dute lan galdera horiek. Sermoiak inherentea du erregulazioa, eta bereizki
Plat testuetan egiten da nabari norabide-marka tze hori, inperatiboaren bidez
eta zerrendaketaren bidez. Bide batez metatu egiten dira alderdi horiek, sermoiaren
inten tsitatearen alde egiten dutena eta sermoiaren erretorika ikustean
bistaratuko dena. Zen tzu honetan, B motako Plat testuak erabat dira
disforikoak: gizakiaren obra edo eran tzuna dute arda tz, eta eran tzun hori
negatiboa da beti.
Plat sermoiotan informazioa oso zatiturik ematen da. Mandamentu edo
Aginte bat jorra tzeak egitura bitarra dauka (A + B moldeak, alegia). Bistan da
modu horretan errepikapen eta erredundan tzia handiak gerta tzen direla, maila
askotan gertatu ere, lexikoan, informazioan, inten tsitatean. Lokailuak erruz
darabil tza sermoiak, ahozko testu ida tzi jasoaren ezaugarriak ezinhobeto jarraituz
horrela; izan ere, konexio eta kohesio maila altuak behar ditu testuak
mezua en tzunez jarraitu ahal izateko.
A Plat, aldiz, ilustratiboa da, adi tzera ematen du mandamentua, eta badu
praxiari lotutako bukaera bat, Eracusen bezala. Izan ere, A motako Plat, Eracus
motatik oso-oso hurbil dago. Bi mota horien an tzekotasuna (A motako Plat
eta Eracus moldea) froga tzeko elementu paratestualak erabili daitezke, izan
ere, makro-proposizioaren marka tzaile zenbaki erromatarra erabil tzen da Platen
eta Eracusen epigrafeak. Hala ere, jada 6. Platen epigrafeak erabil tzeari
ekiten dio zenbaki erromatarren kaltetan, eta 7. Platen azalpenaren motore
bezala dotrinako liburuko aipua dakar, berriz ere, hasiera fasean (gogora bedi,
Eracus testuen hasieretan bezala). Testuotan gaiak aldatu egin dira, eta egitura,
nolabait ere bai, baina gaude azaleko ukituak baino ez direla, eta bereziki
gertazen direla aldaketok hasiera fasean.
A motako sermoietan paragrafo paralelotan plantea tzen da testu-gorputza,
horrela lauzpabost beharrizan plantea tzen ditu, paragrafoko bat. Paragrafo
paraleloak testuaren gaiak edo makro-proposizioak buruan il tza tzeko eta
gogorarazteko darabil tza esatariak. Izan ere, zerrendaketa horrek helburu bi
lituzke: en tzuleari gaia jarrai tzen eta ordena tzen lagundu; eta, bestetik esatariari
testua memorian gorde tzen lagundu. Ikus adibidea jarraian: