Agirre Asteasukoaren "Eracusaldiac", sermoia ... - Euskaltzaindia

AGIRRE ASTEASUKOAREN ERACUSALDIAC
Dijkek testuaren beste egitura-maila bat proposa tzen du, super-egitura deritzana.
Super-egitura esatean zera adierazi nahi da: testuaren antolamendu
globala (ohar makro-egiturak testuaren esanahi globalari errepara tzen diola)
eta hura koka tzeko testuinguru kognitibo egoki baten buru tzea. Super-egiturari
esker, testu bateko ideiei garran tzi maila jakin bat eman dakieke. Superegitura
horrek gida tzen du hiztunaren ulermena, osagai berriei zen tzua emateko
egitura batez horni tzen baitu.
Super-egitura testuari dagokion tasuna da, hau da, ez dagokie ideiei eta
ideien arteko erlazioei (makro-egiturei), ezta ideien testura tze-mekanismoei
ere (mikro-egiturei). Super-egitura maila zehazteko, zeresan handia dute
irakurleak eta haren ezagu tza en tziklopedikoek. Nozio hau tresna baliagarria
izan daiteke hizkun tzaren erabilera modu azkarragoan eta ziurragoan ulertzeko.
Ondo dator bereziki testuak sozializatuak eta instituzionalizatuak direnean,
gure kasuan gerta tzen den bezala.
Super-egitura atera tzeko makro-egitura operazioak mar txan jarri behar
dira (gorago aipatu lau erregelak), eta horrek prezio kognitibo handi samarra
du irakurle/en tzulearean tzat. Lana erraztu egiten zaio, nolanahi ere, irakurle
edo en tzule horri, testu hori zein generotakoa den ezagu tzen badu, zeren eta
generoak eskema ohikoa edo konben tzionala izaten baitu, atal edo gai desberdinak
izan arren. Interpretazioa, fun tsean, erraztu egiten da diskur tso bat
“super-egitura” bati asoziatuz gero.
Testu batek gu txienez bi egitura-maila izan behar ditu; baina soilik makroegitura
da ezinbestekoa testualtasuna gerta dadin; ho ts, ideia bat transmititu
behar du. Baina super-egitura (antolaketa globala) ez da beti ezinbestekoa.
Gauzak horrela, pen tsa tzen da egitura tze-antolamendua hiru mailatan gertatzeak,
testu-generoa defini tzeko eta karakteriza tzeko indar handia duela.
Paragrafoa, bestalde, testu-egituraren osagai li tzateke; eta adierazle eta
eragile ere bai, bereziki makro-egiturarena, bistan denez. Ziurrenik, ida tzizko
hizkun tzan, makro-egituren existen tzia agerian jar tzen duen mekanismorik
argienetakoa, epigrafeekin batera, paragrafoa da. Alegia, paragrafo batek
sekuen tzia bat marka tzen du: bere osagarriak nolabait topiko berberaren zati
dira. Horregatik esan dezakegu testu globala ez dela esaldien loturaz osa tzen,
baizik eta esaldi sekuen tzien loturaz. Beraz, bidezkoa da paragrafoari izaera
makro-egiturazko hori aitor tzea (ikus gure artean, Makazaga 1996). Nola
lortu paragrafoen hurrenkera testu bilaka tzea? Gure aldetik, paragrafoen analisirako
Longracre autorearen (1979) planteamendu klasikoa hartuko dugu
ain tzat.
47