Agirre Asteasukoaren "Eracusaldiac", sermoia ... - Euskaltzaindia

32
ARANTZA OZAETA
Baina, guztiarekin ere, egin zen euskaraz ere homologazio hori:
“18. mendean, garaiak ekarri aldaketen ondorioaz, eta, segurenaz ere, behemailako
irakaskin tzaren heda tzearekin, elizagizon talde batek, Larramendiren
gidari tzapean, euskarari beste toki bat eta beste i txura bat eman nahi izan zion lehenik
ahozko predikuetan, eta gero ida tzizkoetan ere, ”. Oyharçabal (op.cit. 41.or.)
Dakigunez, euskara ere homologatua gertatu zen sasoi hartan. Neurri
handi batean euskarazko sermoiaren estrukturazioa, sasoiko jesus lagun ospetsuenetakoen
esku geratu zen, bestela esanik, Kardaberazen eta Mendibururen
esku, gar tsu ibili bai tziren misio eta sermoigin tzan, bai ahoz 14 , bai ida tziz 15 .
Han eta hemen batera aipa tzen diren Larramendi, Kardaberaz eta Mendiburuk
egiteko desberdinak izan zituzten hizkun tzaren auzian. Larramendi
ezin da kon tsideratu sermoigin tza alorrean eredugarri, salbuespenak salbuespen
(“Azkoitiko sermoia”, Lakarra 1985). Hori bai, euskararen aldeko mugimendu
horri euskarria eta i tzala eman zizkion 16 .
Hala ere, ezin da ukatu hiru jesuisten oratoriaren gaitasunak eta prestakuntza
teologiko eta apostolikoak aldaketa sakona ekarri zizkiela hala euskarari,
nola euskarazko predikazioari (predika tze bide desberdinak izan bide zituzten:
Kardaberazek herrikoiagoa; Mendiburuk jasoago, jan tziagoa eta hizkun tza
mailan dirdira tsuagoa). Biek ala biek hizkun tzaren kezka bizia izan zuten.
Mogelen aipuak berriz ere argia dakargu:
“Es verdad que desde la época en que trabajaron y publicaron algunas obras
los diestros bascongados Mendiburu, Cardaveras, y Larramendi, se nota más cultura
en los sermones, y hay en Guipúzcoa no pocos eclesiásticos que han hecho
un estudio serio del bascuence y que le hablan con gallardía” (idem aurrekoa)
14 Mendiburu misioetan ibili zen hotegeita hamar utean (1737-1767), batez ere Nafarroako
iparraldean eta Gipuzkoan (Altuna 1982). Kardaberaz, berriz, Araban eta Bizkaian ibili
zen, inkernu handiz azken hau ere, 150 misio emateraino (Garai, 1.or.).
15 Ida tziz jar tzeko pausua haien testuak beste apaiz ba tzuen tzat eredugarri eta lagungarri
kon tsidera tzetik letorke. Hona zer dioen Larramendik Mendibururen kristau-dotrinaren inguruan
“y que es obra no solo util, pero aun necesaria para los Países Bascongados y obra acomodada
y de alivio para Curas, Predicadores, etc.”. (Altuna 1982: xxxiii)
16 Kardaberazek zera aurpegira tzen zion Larramendiri, azken honek hernaniarraren dotrinari
ohar eta zuzenketa gehiegi-edo egin zizkiola-eta: “V.Rev. que ha escrito a la maravilla y
tantos libros sobre el bascuence y del bascuence, ni uno ha escrito en bascuence. ¡Ojalá hubiera
escrito muchos y muchos sermones y aun más doctrina! Nos hubiera hecho a todos otro favor
mayor y nos huviera enseñado prácticamente a hablar, escribir, etc”. (Tellechea Idígoras 1968:
6, azpimarrak geureak).