Agirre Asteasukoaren "Eracusaldiac", sermoia ... - Euskaltzaindia

30
ARANTZA OZAETA
sermoia ida tzira pasa tzean, erlijioa eta artea lotu egingo dira 12 . Ezagu tzaren
ahozkotik ida tzira pasa tzean, sermoia letrara ekarri zen, littera egin zen, literatura,
baina asmo eta inten tzio jakin bat duen literatura, ez dibertimendu hu tsa
denekoa. Ida tziz jar tzeari berezkotasuna eman zi tzaion horrela, ahozkoak bezala
berezkotasunik bazuen ida tziak ere, eta fun tzio pedagogiko-erlijiosoa izatetik,
fun tzio pedagogiko-literarioa izatera pasatu zen sermoia. Ho ts, izkribuzkoa
ahozkoaren irudia baino zerbait gehiago bilakatu zen. Ida tzian jar tzean
ahozko hizkun tzaren transposizio bat baino gehiago egin zen. Hala gauzak,
sermoiak taxu tzea zuen, aurre prestaketa. Egin kontu sermoigin tzan gaizki
ikusi izan zirela beti inprobisazioa eta “egiaren berezko indarra” bezalako printzipioak.
Horrela bada, sermoiak eta sermoigin tza ahozko min tzaira egitura tze aldera
eginiko jarduera metodiko baten emai tzak dira, ahozko min tzaira izan
zuena abiapuntu. Ahalegin handiak egin izan dira predikazioa eraginkor
bihur tzeko: lehenbizikoz San Agustinekin; eta, denbora-garrenean, erretorikaren
kristau tze prozesua ekingo zaio. Prozesu hori XVI. mendean, Fray Luis de
Granadaren lanarekin, lortuko da osotoro eta ekarriko ditu erlijioaren eta
erretorikaren beraren urrezko mendea (gurean Axular dugula loraldiaren lekuko
gorena); geroago, erretorika jesus lagunen ikasketa programan derrigorrezko
ikasgai bezala, “Ratio Studiorum” formazioaren barruan, XVII. mendeaz
geroztik eta konpainia erbesteratu arteraino. Gure corpuseko testuen
garaian, XVIII-XIX. mendeetan, oraindik ere teknika nagusietako bat da
diskur tso erlijiosoa on tzeko eta, berezkiro, eraginkor egiteko.
Beraz, an tzinatik zetorren aurrez elaboratutako eta ondutako diskur tsoen
aldeko hautua. Nolanahi ere, bereziki gauzatuko da aldaketa hau XVIII. mendean
modernitateak abiaturiko prozesu sekulariza tzailea dela-eta. Estrukturatze
ahalegin metodiko horrek sermoien “homologazioa” eragin zuen, sermoiak
egiteko bideak urratu eta erraztu ziren, bideak jarri, “patentea” edo makinaria
sortu 13 . Horrek prosagin tzan ere eragina izan zuen (alderdi linguistiko eta
12 Arterik handiena halaz ere arte i txura ken tzea zen: “La mayor honra del arte de predicar
es ocultar su cualidad de arte, de modo que el sermón no parezca construido y preparado a
propósito por mor de señalar un punto artficioso, dar muestras de ingenio y presumir de memoria.
La obra del arte es el sermón” Johann Reuchlin, 1502, Liber congestorum de arte praedicandi
(López Muñoz 2000: 90).
13 Egitura tze jarduera deri tzoguna ez dago literaturan edo sermoigin tzan bakarrik, jokabide
horren ondorio ulertu behar da Larramendiren El imposible vencido bera ere. Halaber, Kardaberazen
Euskeraren Berri Onac “lehen euskal idazkun tzarako hausnarketa”, Koldo Garairen
arabera (2004: 1 hh), edo “gida- txostena hezkun tza profesionalei zuzendutakoa, euren jardu-