Agirre Asteasukoaren "Eracusaldiac", sermoia ... - Euskaltzaindia

28
ARANTZA OZAETA
Seminarioa bera gune liberal gisa, ez bai tzioten elizaren botereari aurre egin,
ho ts, kon tzien tzi eta ohituren zaindari tzan ezar tzen zuen zorroztasuna ezbaian
jarri. Zen tzu honetan, ohar hainbat elizgizon Soziedadeko partaide izan zirela
(Juan Antonio Mogel tartean, eta baita Agirreren aurretik Diputatu Nagusi
izan zena ere). Erret Seminarioa, orobat, ez zen aurrerakoia izan hizkun tzaren
plagin tzan: euskararako ez zuen proiekturik artikula tzen jakin, Elizako eduki
moraletatik haratago (Oyharçabal 2001: 37-40) 10 .
Zen tzu orokorrean min tzatuz, XVIII-XIX. mende mugan kontrajar tzen
dira Ilustrazioaren lelo tzat hartu izan dena, hau da, Kanten Sapere aude (ausart
jakitera), eta Eliza katolikoaren moral heteronomoa. Kantek aldarrikatuko
du mundua eta bizi tza uler tzeko ikuspegi antropozentrikoa, eta Eliza
Katolikoak ikuspegi teozentrikoa (Altuna op.cit. 20. or.). Ilustrazioaren mugimenduak
sortuko du gure Herrian erreakzioa, “Euskal Kontrailustrazioa”
deri tzana. Eta bi proposamenak bihurtuko dira erabat desberdinak, manikeoki
tratatuko direnak.
Elizak, Kontrailustrazioari aurrerabidea emateko, ebanjelizazio kanpaina
sakon bati eman zion hasiera. Aktibitate misiolaria aurrera eraman behar zelaeta,
euskal sermoilari mul tzo bat prestatu beharra zegoen. Euskal populuaren
kristautasuna ahulduaz zihoan nonbait 11 . Kontuan hartu behar da, XVIII.
mendea, alde batetik, Trenton diseinaturiko erreformaren gauza tzea ikusiko
duen mendea dela; eta, beste alde batetik, Ilustrazioarekin eta Fran tziako
Iraul tzarekin deskristau tzea hasten den unea ere. (Altuna op.cit. 53. or.).
Ebanjelizazio lan horren edukiak eta asmoak Trentoko Kon tzilioan
laburbil tzen ziren. Haraxe jo zen. Izan ere, Trento ondoren, Eliza katolikoak
doktrinamendu orokorraren bulkada abian jarri zuen (Kontrarreforma egin
beharra zegoen Lutero eta kalbinisten aurka). Hala ere, Eliza Katolikoak
Trentoren ostean hasitako lanaren fruituak ez ditu bete-betean jasoko XVIII.
mendeak aurrera egin arte. K. Mi txelenak horrela dakusa Trentoren auzia
Euskal Herriarekiko eta euskararekiko:
“Si un hecho en la historia moderna ha tenido una profunda repercusión en
Vasconia, éste es el Concilio de Trento... Se toman entonces medidas sistemáticas
10 Zen tzu honetan, bada Hegoaldean, XIX. mende hasieran, euskararen aldeko mugimendu
suhar tsu bat, lehen aldiz historian horren agerikoa dena euskararen alde. Milaka eta milaka
orrialde ida tzi ziren euskaraz. Oraindik, hala ere, azterkizun dago indar hori nola urtu eta desegin
zen. XIX.mendeko gerla karlistek izan zuten eraginik, noski, baina ez dakigu arrazoi hori
nahikoa ote den auzia osotoro azal tzeko.
11 “Baña ai! Gerraren ai tzakian oztu edo i tzali da askoren siniste edo fedea…” (Agirre, C 59).