Agirre Asteasukoaren "Eracusaldiac", sermoia ... - Euskaltzaindia

18
ARANTZA OZAETA
modu berrien asma tzea (Foucault 1999). Garai gatazka tsu hark Euskal Herrian
izan zituen ondorenen azterketa ideologikorik bada (Belen Altuna 2000, Torregarai
eta Villoslada 1997, 1998, 1999), baita historikorik ere (Larrañaga 1969;
García de Cortázar 1979; Olaechea 1985). Hizkun tzaren ikuspegiarekin eta
hizkun tzatik egindakorik ere bada (besteak beste, Al tzibar 1985, 1989, 1999;
Oyarçabal 2001; Garai 2004). Edozein modutan, alderdi diskur tsiboei buruz
beren beregi egindako lanik ia ez dago, bide batez egindako ohar xume batzuetatik
kanpo. Eta bada zer aztertua: Hego Euskal Herrian milaka eta milaka
orrialde dago orduan ida tzirik, Larramendiren osteko eztandan. Gauza jakina
baita eta inork zalan tzan jar tzen ez duena, Larramendiren ai tzindari tza Hegoaldeko
ida tzizko produkzioaren gorakadan. Idazle kopuru kon tsideragarria gar tsu
lotu zi tzaizkion idazteari, sermoiginan: Juan Antonio Mogel, Fray Bartolome,
Añibarro, Lizarraga Elkanokoa, eta, Agirregandik oso hurbil, Gerriko, Amundarain
eta Otegi (Villasante 1979; Elor tza 1996), soilik ezagunenak aipa tzearren.
Idazle horietako askok, beraiek baino lehenxeago predika tzen aritu ziren Mendiburu
eta Kardaberazen (ho ts, jesuiten) moldeak jarraitu zituzten, baita frantziskotarrenak
ere, bereziki Zarauzko komentukoena.
Ideia zentraletako bat zera da: Agirrek bizi izan zuen garaian erlijio katolikoa
ideologia hegemonikoa zen, eta, gure ustez, garai horretako sermoiaren
kodeak deszifra tzea eta ezaugarri tzea paradigmatikoa da: zer da sermoia, xedeasmoak,
molde-erregelak, erretorika… Ezin baitira ulertu XVIII. eta XIX.
mendeak Euskal Herrian sermoiaren izaera ezagutu eta ain tzat hartu gabe.
Idazle horietan guztietan, baina, zergatik Agirre? Agirreren sermoiek
orain daino ustiatu ez den balio eran tsi bat dute: sermoiak ez dira Asteasuko
parrokian esandakoak soilik. Agirreren obra nagusia, aztertuko dugun Eracusaldiac,
sermoi eredu izateko ida tzi zen; bestela esanik, Eracusaldi aleak nonnahi
erreproduzi tzeko modeloak dira. Sermoi soil baino gehiago lirateke, beraz,
“ar txisermoiak” edo eredu modulagarriak, tokian-tokian egoki tzeko eta
erabil tzeko eta orduko predikazio beharrari (Trentoko Kon tzilioaren kontsignak
eta Ilustrazioaren ideologia berriaren mamuari) eran tzuteko asmoz,
beste apaizen predikazio lanen lagungarri taiutuak (cf. obraren eskain tza
“Esquein tzen diezte Apaiz Euscaldunai”, eta abar). Kontu horiek oso inportanteak
zaizkigu, sermoia bainoago, izan ere, genero homiletikoa izango baikenuke
aurrez aurre, eta, horrenbestez, garai batean instituzio batek homologaturik
duen sermoi prototipo bat, erakundeak balidatua edo on tzat emana.
Halatan, Agirrek predikaziorako erabili zituen molde horiek ezaugarriturik,
sermoi ereduak eta eredugarriak diren aldetik, ezaugarritu dezakegu instituzioaren
praktika diskur tsiboa. Gure lanaren hipotesi eta helburuei begira