Agirre Asteasukoaren "Eracusaldiac", sermoia ... - Euskaltzaindia

260
ARANTZA OZAETA
“zirkunstan tzia literatura” bezala, sermoia derrigorrez inskribatu behar denez
baldin tza sozio-historikoetan (hortik sermoia “genero antropologikoa” izendatzea,
Bravo Arriaga, 2001).
Obra literarioaren azterbidean, Erromantizismoak irekitako estetikan
(1960 urte bitartean) aztergai ia bakarra edo pribilegiatua autorea izan zen.
Zuzenean haren bizi tza eta biografia aztertuz eta, zeharbidez, haren “sor tzetestuingurua”
estudiatuz. Beste ba tzuetan, autorearen estiloa ere aztertu zen,
estilistikaren ikuspuntua hartuz, erretorikarena edota, besterik gabe, autorearen
munduarekiko ikusmoldea bera.
Estrukturalismoak, ai tzitik, “testua” hartuko du azterketaren arda tz eta
zutabe nagusi. Testua aztergune tinko gisa kon tsideratu eta hartara errenditzen
da ikerlaria, testutik bertatik irten gabe.
Orain tsuago, baina, literaturaren eremuan diskur tsoaren planteamendua
sartu delarik, sortu da idazlana bere baitatik atera tzeko ahalegina, eta, horrenbestez,
gora egin du literatur lana historiari zein ekoizpen-egoerari lo tzeko
joerak. Gure lana, hain zuzen, hor txe kokatu nahi dugu: literatura diskurtsotik
kontenpla tzeko talaiatik.
Diskur tsoaren ikuspuntutik enun tziazio literarioa egon dadin, ez da aski
arima bat beste arima batekin elkar tzea eta kontrasta tzea (Voloshinov,
1929/1992: 157), ho ts, gizabanako bat gizabanako den aldetik beste gizabanako
batekin konpara tzea, zeren arima edo gizabanako horren barneko estatutua
eta izaera bera historian zehar kokaturik dauden min tza-instituzioekin
lotu beharra baitago. Ezinbesteko da idazlana posible egiten duten baldintzak
azter tzea: ekoizpen-espazioa, balioespen-espazioa, kudea tze-espazioa...
Eta denbora. Beraz, diskur tsoaren topografia eta kronologia kontuan har tzea.
Izan ere, enun tziazio-egoerak baldin tza tzen du elkarrekin tzako partaideen
egoera, eta baita esatariarena, eta diskur tso-motarena ere. Esana dugu jada,
baina esan dezagun berriz: esatearen baldin tzek zeharka tzen dute esaten dena,
eta esaten denak bidal tzen gaitu bere enun tziazio-baldin tzetara, horietara
hain estuki loturik baitago esaten den hori (Bajtin 1995/1929, Voloshinov
1992/1929).
Arestiko ikuspegia gogokoago izan dudala aitor tzen dut, eta horren faboretan
u tzi nuela albora erretorika eta estilistika hu tsaren hurbilbidea... Zeren
erretorikatik hasiz gero, ez ginen diskur tsoa azal tzera iri tsiko, ezta berbaldi
ekarriaren auzira ere. Gure ustez sermoiek ez dituzte oszilazio subjektibo eta
psikologikoak ispila tzen, baizik eta hiztunen arteko elkarreragin soziala. Buelta
eman nion ikuspegiari. Eta aldatu zen sistema baina ez zen gaia aldatu.