Agirre Asteasukoaren "Eracusaldiac", sermoia ... - Euskaltzaindia

4
ARANTZA OZAETA
sutan, kapituluetan barrena irakurleak topo egingo du literaturtasun zan tzu
batekin: per tsuasioarekin, planteamendu platonikoekin (mundu erreal/mundu
ideal), erretorikaren harilka tzearekin… Horrenbestez, gure ikuspuntutik
sermoia “L larriz” idazten den Literatura ez bada, “l letra ttikia” onar tzen duen
literatura tzat hartuko dugu, bederen.
Tesiak izan du bere historia (nork eta zerk ez!). Lan honen hasieratan,
artean sermoia literatura ote zen plantea tzen ez nuen garaietan, pen tsatu nuen
Agirre Asteasukoaren sermoigin tza azter zitekeela erretorika klasikoaren
markoaren baitan. Hautua logikoa eta justifikatua ere bazen, idazle “klasiko”
baten testuen analisia egin, diskur tsoak on tzeko/azter tzeko molde “klasikoaren”
talaia baliatuz. Ez da sekretu erlijio idazleek/predikariek erretorika
erabili dutela asmo proselitistekin, erlijioak heda tzeko asmoz. Barthes-en esaldiak
ere bazuen iradokizunik asko: “Mundua erretorika zaharrez beterik dago”
(1979: 7). Erretorika, egia da, hi tz balioani tza dela: Michel Meyer-ek (1994:
16-18), esaterako, zazpi adiera aitor tzen dizkio “ongi” hi tz egiteari. Horietako
adiera bat, alderdi elokutiboa, tropoena eta figurena (“faire usage d’un langage
figuré et stylisé, le littéraire”, Meyer op.cit. 18. or.), erabat neutralizatu zen
poetikarekin, eta bazegoen alderdi horretatik sermoia literaturarekin lo tzerik,
Salaberrik Axularrekin egin zuen bezala (Axularren prosa erretorikaren argitan
1997). Guk hurbil genuen Salaberrik Axularri eskainitako lan hori eta, baita
ere, ave fenixa bezala berpiztu den erretorikarekin lan egin duten beste lan
garran tzi tsu ba tzuk, idazle “klasiko” eta erretorika “klasikoa” uztar tzen dutenak.
Salaberrirenaz gain beste obra paradigmatiko bat aipa tzearren, horra López
Muñoz-en Fray Luis de Granada y la Retórica (2000). Pen tsatu nuen,
hortaz, arrazoibide egokiak aurki zitezkeela haietan Agirre argi tzeko.
Baina, zer diren gauzak!, erretorikaren “argitan” egin behar zen lana beste
lan bat bilakatu zen. Dena, edo ia dena, beste modu batean gertatu zen. Zergatik,
ordea? Arrazoi bat baino gehiago.
Gure corpuseko sermoiak erretorikaren begiradarekin ezaugarri tzen hasita,
ez ginen ahogozatu erretorikaren injineru tzak eskain tzen zigun bidearekin.
Agirreren obra ez da abera tsa tropo linguistikoetan: estilistikoki “pobrea” ere
badela esaten ausart gintezke zen tzu horretan. Hala ere, abera tsak eta konplexuak
dira Agirreren sermoiak, irakurleak segituan an tzematen dio. Zertan
dira abera tsak? Min tzaira praktika eta diskur tso praktika baten erakusgarri
diren aldetik dira abera tsak eta kontuan har tzekoak.
Erretorikaren erredukzionismotik aldenduz (soilik edo nagusiki elocutio
aztertuz), bestelako operazio erretorikoak ere har geni tzakeen, erretorika