Agirre Asteasukoaren "Eracusaldiac", sermoia ... - Euskaltzaindia

AGIRRE ASTEASUKOAREN ERACUSALDIAC
Adibidea, izan ere, lo tzen da, Aristotelesek egin bezala, indukzioarekin
(esperien tzia), eta entimema dedukzioarekin (pen tsamendua). Baina, adibidea
indukzioz gerta tzen ote da sermoigin tzan? Sermoiaren adibidea ez da “esperientzia”,
baizik sentimendua. Ez da, azalpen zientifikoan bezala, kognizio mailako
eragiketa, baizik eta sentimenduari hi tz egiteko modua. Adibidea esaten denarekiko
lotua dago, memoriaren eta sentimenduaren lehentasuna emanez, arrazoiaren
eta pen tsamendu zientifikoaren aldean. Adibideak, “konpeten tzia pasionala”
aldarrika tzen du, eta berau lo tzen da sermoiak duen “gu”-rekiko
obsesioarekin. Greimasi jarraituz esango genuke gizabanako kolektiboak zizelkatuko
lituzkeela (1982: 38), eta, horretarako “passion communautaire” inbokatu
behar (Parret 1983: 85). Adibidegin tza, beraz, ez dago lotuta esperienziarekin,
Kintilianoren “hecho sucedido” (1942a: 294), ez azalpenarekin
(“pour mieux comprendre”). Emozioen erretorikak ezaugarri tzen du sermoigintza,
eta bertan adibideak duen balioa ez da indukzioz eta ez dedukzioz gertatzen,
baizik eta abdukzioz, Pierce edo Kant-ek esan bezala (Parret op.cit.).
Egia da, ikusten ari garenez, adibideak testuaren helburuaren zerbi tzuan
(persuasioaren, emozioaren zerbi tzuan) daudela ekarrita. Baina galde dezakegu,
baita ere, sermoiaren teknikaren alde ekarriak ote dauden; alegia, testuaren
eraikun tzari lotutako lanabes “logikoak” ote diren, testua era tzeko idazleak darabilen
estrategia, sermoiaren taiuketari begira (eta en tzunketari begira ere barne
kausalitatea gida tzen baitute). Esan dugu gorago adibidea inten tsitatearekin
lotuta dagoela, beraz, testuaren unitate osakin garran tzi tsu da. Baina aldi berean
ezin dugu ahaztu adibidea zerbait azaleko ikusten dela, eta kengarri den
zerbait bezala, Coltierrek dioen gisan,
“n’apporte rien au contenu global du discours dans lequel il est introduit et qu’il est, en
particulier, supprimable sans dommage pour le sens général du discours”. (Coltier, 1986: 25).
Coltierren ideia interesgarria da: adibideak ken tzeko zerbait dira testuaren
laburpenak egitean, testuaren makro-egituretan. Zergatik da sermoietan hain
joria adibidegin tza? Ez ote dute exemplek diskur tsoetan betelana egiten? Horrela,
adibideen balio polifonia, intertestualitea, zalan tzan jarriko genuke: gehiago
lirateke intratestuaren elikagarri, ekiteko helduleku, anplifikaziorako
estrategia bat, inten tsitate estrategia ez ezik, baita exten tsitate bide ere.
Buka tzeko, zenbait ohar exten tsitateari buruz:
Bat. Sermoien egitura kontuak, semantika testualean ikusi dugunez, erregularrak
dira. Sermoiak berdin hasi eta berdin buka tzen dira beti. Fun tzio
hori, errepika eta lelo hori exten tsitatean ulertu beharko li tzateke, kristaua
sermoiaren tempo magikoan sar tzeko eta irteteko resorte bezala.
249