Agirre Asteasukoaren "Eracusaldiac", sermoia ... - Euskaltzaindia

248
ARANTZA OZAETA
gogoa” eta desioa pizten dute; ilustrazioek, obligazioa. Ondorio bat: botere
erlazio jakinen arabera artikula tzen dira sermoietan harremanak, bestea ez da
kon tsidera tzen alter ego bezala “joko argumentatiboan” (Grize 1990).
Adibideen banaketaz den bezanbatean (“adibideak” esatean aurreko hiru
motak bil tzen ditugu), formalki, adibidearen propietate mikro-estrukturalak ez
dituzte elementu bereizgarriak sermoietan: lokailuek (“bezala”, “moduan”…)
ezar tzen dute ekibalen tzia erlazioa gaiaren (ezkerretara dagoena) eta phore artean
(eskuinetara). Gure sermoiotan, ohikoa da “demagun” inplikatibo batekin
abia tzea adibidea. Baina testura baino interesgarriago zaigu estruktura, edo
adibideen distribuzioa diskur tsoan. Adibideak modu irregularrean ager tzen
dira, ez daude sarreran eta amaiera fasean, eta ugari dira azalpen eta argudiatzean.
Sermoietan, adibidea presente dago per tzepzio argumentatiboa handitzen
den tokian. Esaterako, ilustrazioa a txikimendu fasean koka tzen da, narratio
fasean bainoago: rol aktan tzial ba tzuek ekar tzearekin lo tzen da zu/zuek/gu
eta forma iteratiboekin eta interpelazioekin, sermoiaren bukaera fasearen intentsitatearen
alde lan egiten dute. Gogora bedi, era berean, bai exempluma eta bai
imagoa, konbinaturik ager tzen direla latinezko aipuarekin eta iruzkinarekin
tradizio homiletikoak preskribi tzen duen gisan (cf. Gallo apezpikuaren oharrak,
Robles 1978). Imagoak eta exemplak ager tzean, “aktante periferikoak”,
inten tsitatea atonoa edo difusoa da; kontrara, predikatuek eragin nahi duten
aktantea aipa tzen dutenean (gu/zu) per tzepzioa inten tsoa bihur tzen da. Ilustrazioak
sermoiaren tonoa inten tsoago (estua, hurbil, per tsonal efektuekin) jartzen
du, atoniatik in crescendo kurban, sermoi askotan ilustrazioa klimax-arekin
lo tzeraino. Sermoiaren komunikazio-erritualaren barruan, horixe en tzutera
ohituta zeuden solaskideak eta enun tzia tzaile-kideak. Noski, sermoiak emozioak
biztea, damu tzea, konberti tzea, eta abar bila tzen duenez, inten tsitate horren
bidez sermoiaren ilokuzio-indarraren alde joka tzen da: diskur tsoaren zertarakoaren
edo makro-egin tzaren alde. Sensibilien biderka tzean (emoziona tze,
motiba tze, grina tze) horretan kokatu behar da ilustrazioa eta, oro har, analogia
fenomenoa. Emozioak sermoigin tzan, beraz, baluke bere gramatika…
Baina, sakonago zulatuz, ikus dezagun zein kualitate duen analogiak sermoian.
Jakina da adibideek ez dutela fun tzio bera prosa zientifikoan eta erlijiosoan.
Analogiari aitor tzen zaizkio balio azal tzaileak (Grize 1990: 97). Prosa
zientifikoan adibideak azalpenaren mende daude, edo, bestetara esanda, analogiak
irakurleak ustez uler tzen ez dituen kon tzeptuak beste hi tz ba tzuekin
edo errepresentazio ezagunen bidez emateko fun tzioa du. Adibideak kontzeptuen
argigarri jar tzen dira, ustez irakurlearen esperien tziarekin lotuago
dauden nozioak eta hi tzak ekarriz.