Agirre Asteasukoaren "Eracusaldiac", sermoia ... - Euskaltzaindia

AGIRRE ASTEASUKOAREN ERACUSALDIAC
E tsenplu hauen ekar tzea ez da alperrikakoa: sermoiak sistematikoki exijitzen
du exempluaren aplikazioa: zuk (edo guk) terminotan, “atozea” batekin,
galdera erretorikoekin (interlokuziorako elementu ezagunak). Erabil tzen dira
kristauaren portaeraren kontrajarpen edo ekin tza zuzenen afirmazio moduan,
eta ostean “atozea”-ren bidez sermoien erritmo aldaketa borti tza gerta tzen da,
aposiopesis figura erretorikoaren bidez, inten tsitate figura baita ere (Mortara
Garavelli 1991: 291). Exemplak, gainera, froga bezala ustia tzen dira, lokailu
konklusibo batez: “Orra e tsaiaren irudipenei leku emateak ekar tzen dituen
ondorenak…”, “Onela adi tzera eman zuan Jaunak zein bekatu i tsusia den..”,
“Ala eracusten du…”, “Orra, Cristaua, Confesioco Sacramentuac zurequin
eguiten duana” (A 118). Exenplek “akuilatu” egingo lukete ondorio hori,
iruzkin eta balorazio gisa datorrena.
Exempluma diskur tsoaren autoerreferen tziarako elementu bat da, diskurtsoa
luza tzeari eta anplifikazioari lotua. Diskur tsoa uneka ber-i tzul tzen da bere
buruaren gainean, eta jada-esana praktikatuz, nolabaiteko esloganizazio prozesu
bati ekiten dio. Zen tzu honetan, argudio zirkularra (A, beraz, A) elikatzeko
estrategia bat da: en tzulea aho ts bakarrarekin jar tzen da harremanetan,
edo ez da aho ts mul tzo ani tzera zabal tzen: Ilustrazioaren mundu zientifikoa,
pen tsamendu disidentea, eta abar. Estrategien errepikapen akonpasatu eta
programatiko bat erabil tzen da, argudio berberak baina corpusaren extentsitatean
berrituak.
Azkenik, ilustrazioari helduko diogu, tokia eta garran tzia duen estrategia
denez gero. Kontuan izan behar da konfesio bekatuaren kasuistika guztia
“azal tzen” dela bekatuen ilustrazioz. Ilustrazioak ez du ezar tzen generalizaziorik,
baizik arau baten indarra ekarri nahi du berorren aplikazioaren interesa
eraku tsiz. Hemen txe sar tzen dira herritarren aho tsak, urlia/sandia/berendia
(“urliak ez daki…, sandiak egin du…, berendia bekatutik bekatura dabil”).
Ikusi dugu indefinituen aho tsa ekar tzeak duen egitekoa eta bere horretan
u tziko dugu kontu hau.
Egin daiteke bereizketarik ilustrazioa vs exemplum eta imago? Ikusi dugunez,
exempla eta modeloen per tsonaiak identifikagarriak dira: hierarkikoki
goi-maila dute, gizartean zein organigrama erlijiosoan (noblezia, santu-santak,
aita santuak, Jesukristo, eta abar). Ilustrazioetakoak, aldiz, indefinituak eta
desper tsonalizatuak dira, herri “xehearenak” (urlia/sandia…). Aho ts hauek
ere badute beren fun tzioa baina mugatuta ager tzen dira, zertarako urri batzuekin
(ez daki, ez da gai…). Oposizio terminoetan plantea tzen dira: exempla-imagoak
Jesukristoren imitaziorako jakin tzaren iturri gisa vs ilustrazioa,
jardun inperfektuen agertoki (herritarrak). Imagoak eta exenplumak “izateko
247