Agirre Asteasukoaren "Eracusaldiac", sermoia ... - Euskaltzaindia

246
ARANTZA OZAETA
uztar tzen dituena, enun tziazioaren denboran eta espazioan meta tze horrek
ilokuzio-indarraren handi tzea sor tzen baitu.
Aurki tzen dugu, orobat, anplikazioaren makro-figuraren azpian analogia
fenomeno mul tzo kon tsideragarria: bide onen eta txarren ilustrazioa, santusantak,
Jesukristoren bizi tza eta obra, eta abar. Adibideak jar tzen dira baita a
contrario: bide eta bizi tza txarra, bekatariak, zori txarrak (Lot, Sodoma eta Gomorra,
eta abar). Exemplumak duen indar analogikoa sasoi orotan ustiatua
izan da, eta Elizak ere ugari erabili du res religiosa-ren esplizitazioaren alde.
Ikerlariak ezin dio fenomeno honi izkin egin, sermoiak adibidez gainezka
baitaude.
Analogia zaku zabala izanik, Perelman-en (1998[1958]: 536-563) sailkapen
klasikoari jarrai tzen ga tzaizkio eta ondoko mul tzoka tzea egin: eredua,
adibidea eta ilustrazioa.
Ereduari dagokionez, en tzuleen tzat eredugarri diren per tsonaiak ilustratzen
dira, modelo direnak, horiek imita tzeko “incitation impérative” eragiten
dutenak (Maingueneau 1976: 170). Kristo da eredu (imago) paradigmatikoa
eta santu-santak Kristoren imitazioan jarraitu beharreko portaeraren ispilu.
Noski, gure corpusean ager tzen diren imagoak ez dira ez orijinalak ez lehen
aldiz erabiliak: literatura erlijioso zein paganoan figura kanon finko bat aurkitu
daiteke arketipo bihurtuta (Curtius 1999: 95 [1948]).
Denbogarrenean apailatu dira e tsenpla-bildumak per tsonaia eredu horien
gertaera gogoangarriekin, kontakizun labur gisa emanda (narrazio egitura baitute),
azal tzen den edukiaren baieztapen gisa ekar daitezkeenak. Harrobi hori
sasoi orotan ustiatu du oratoria laikoak zein erlijiosoak.
Exemplumari dagokionez, gizarte maila altuetako per tsonaiak dira: damak
eta zaldunak, errege-erreginak, gobernariak, eta abar. Bekatuan erori baina
al txatu egin dira, galdu dira munduko tentaldietan eta gero konbertitu…
Estetikoki ederrak dira 47 , eta sermoiaren giro estuan balio zuten a tseden gisa,
arreta foko gisa, bai eta edukia memoriari il tza tzeko ere. Exempluma, izan ere,
harira ekarri den enun tziatua frogatu edo errefuxa tzeko erabil tzen zen. Horiek
horrela, baina, oroz gain, gure ustez, emoziona tzea bila tzen zuten. Pasadizo
hauek egiazko tzat ematen dira, lezio biho tz-al txagarri gisa, pedagogizazioaren
alde ekarriak, baina beti ere sermoiaren indar ilokutiboaren menpean, persuasioaren
menpean esan nahi da (cf. Valen tziako dama, eta abar).
47 Agirreren exempla bilduma Mujika Iraolak eman zuen argitara (Agirre: Arpoi baten
eran. Alberdania, Irun, 1996.