Agirre Asteasukoaren "Eracusaldiac", sermoia ... - Euskaltzaindia

AGIRRE ASTEASUKOAREN ERACUSALDIAC
Zeren BEren fenomenoa hartuko da aho ts zirkulazio adierazle gisa, eta, horrela,
sorburu sozio-diskur tsiboaren ikuspegia abiatuko da.
Berbaldi ekarriaren indar ezaugarri tzailea, zen tzu honetan, handia da oso.
Bada lekuko tza interesgarririk. Esaterako, Bokobza Kahan autoreak
karakteriza tzen ditu Dulaurens idazlearen Le Compére Mathieu nobelako hiru
per tsonaje nagusiek darabilten BEren arabera. Haien pen tsamendua eta
jokabidea azal tzen dira, hain zuzen, besteen diskur tsoak eurengana tzeko dituzten
moduen arabera 42 . Garbi ikusten da BE diskur tsoak ezaugarri tzeko
duen poten tziala, baita literatur obrarena ere.
Ikusi ahal izan dugunez, aipuaren diakroniak argi uzten du honen erabilpena
eta hedapena ezin dela bilakaera gramatikalaren argitan azaldu, baizik eta
jo behar dela instan tzia sozio-diskur tsiboetara, ho ts, ideologietara. Izan ere,
soziologia-instan tziek dan tza tzen dituzte hizkun tza fenomenoak. Nahiz eta
aipa tze formak neutroak diren erakundeekiko, erakundeak –hau da, instituzio
diskur tsiboak– ez dira neutroak aipa tze-formekiko. Guztiz gerta tzen da hori
sermoien kasuan, erakusten saiatu garen bezala.
Zer interpretazio egin? Ze konnotazio-balio eran tsi du aipugin tzak?
A barrutian esatariak zer erlazio bidera tzen du? Barruti horretan, esatariak
bereganatu egiten du aipa tzen den testua. Eta haren alde jar tzen da. Bereganatze
urra ts hau “bitarteko” urra tsa da, eta esatariaren identitatea bertan egiten
da. (Bitartekari tza lan hau ikusi da hizketa-egin tzen azterketan, orobat pertsona-izenordainetan).
Esatariaren hi tza onar tzen duenak hark errepresentatzen
duena ere onar tzen du. Esataria “ordezkoa” da. Beregana tze honen adierazleak
dira aipuaren ondoren ager tzen diren: “orregatic”, “orra”...; “Orregatic
doctrinac dio, Sacramentuac dirala...” (A 30); “Orra cer dioen”; “Orra, nere
cristaua…” (A 299) ; “Orregatic (A 306); “Orra cer dan…” (A 296).
B barrutiari dagokionez, hi tzaren behin-behineko kudea tzea onar tzen
da. Baina, edozein kasutan, argi gera tzen da esatariaren eta aipuaren arteko
bereizketa. Enun tziatuak askotarikoak dira, “bere horretan” jasoak edo “berrartuak”,
baina horien ulermena “periferikoa” da, ez dago indagaziorik horietan,
benetan pen tsa tzen denera hurbil tzeko ahaleginik. B barrutiaren ahotsaren
aldeko justifikazio-formulen ordez, “atocea”k eta errefusa tze formulak
agertu ohi dira. Aipa tze hauekiko erlazioa sinbolikoa da, fikziozkoa, eta,
42 Bokobza Kahan, M. “Hétérogénéités dicursives dans Le Compère Mathieu de Dulaurens”,
in Amossy R, eta Maingeneau, D. (2003) L’analyse du discours dans les études littéraires,
Presses Universitaires du Mirail, Paris, 123-147. or.).
229