Agirre Asteasukoaren "Eracusaldiac", sermoia ... - Euskaltzaindia

AGIRRE ASTEASUKOAREN ERACUSALDIAC
[IV 188] “ Jauna, biraua ote da esatea ay amorratua, edo gogaicarria! Ez, i tz
oequin alabaña ez gai tzic, ez onic opa diozu lagun urcoari. Jauna, ascotan esaten
det ah puzoi txarra! Au ere ez da birau. Jauna, ta arranoa esatea? Ori ere ez. Atozea:
arranoa cer da? egazti andi bat, eta ori atta tzea, edo belea, saizuria, edo
sapelai tza esatea berdinda (sic)” (B 31)
[IV 189] “Beguira, urliari laudatu ote diozca tzun bere ibillera gaiztoac,
esaten diozula: orain da zure dembora: choraqueri andia da amamen artean lizuntzen
egotea: ederqui eguiten dezu unore ona igaro tzean. Ah! Losenchari madaricatua!
Deabruaren escola-maisua, eta becaturaco zucia!” (B 120)
c) Elkarrizketa guztia ere asmatu dezake, ahozkoaren piper eta ga tza falta
ez duena!:
[IV 190] “Galde tzen dizu erosleac, cembat urte ditu bei onec? Nabill alabaña
umeac ta esnea ongui eman di tzaquean bei baten billa. Zuc quen tzen diozca tzu
beiari bi, edo iru urte, eta sal tzen diozu bei zarra gazte tzat. Ez du balio igual onec;
biurtu bear dezu gaizqui eramana, eta calteac ere bai. Galde tzen dizu besteac,
ezne tzuac (sic) diran saldu nai dituzun beiac? Eran tzuten diozu: ea jaten eman
guiezu ongui, eta emango dizue nai dezun eznea. Badaramaizqui erosleac beiac;
ematen die jaten ongui, eta ecusten du, ez duela ezneric, edo chit guchi duela. Ez
du balio igoal onec. Galde tzen dizu, eztulic, edo beste gai tzic duen? Eranzuten
diozu: arbia, edo belarra bustia, edo incez betea emanda, iñoiz eztulen bat, edo
beste aditu diegu, baña gañeracoan ez. Eta guero? Erosleac ecusten du, eztanda
eguin nai duela, eztulca…”. (B 184-185)
d) Beste honetan, berriz, aitor tza nola ez den esan behar ilustra tzen du;
beharbada hizketa femeninoaren ezaugarriak aipa tzen ditu inplizituki?:
[IV 191] “…nastu tzen ditu milla contu era onetan: Jauna, irten zan gure
Pepe goizean mendira: eguin nituan taloac, eta bara tzuri zopac, eta e tzan agiri:
Emacumea, ceñ da gure Pepe? nere suya, zori gaiztoan nere tzat aguertu zana.
Emacumea u tzi i tza tzu naspilla oriec, eta esazu gerta za tzun becatua. Bai, Jauna,
bere-bereala. Juan zan bada mendira: eguin nituan taloac, eta bara tzuri zopac eta
dembora lucean egon guiñan ari ichedoten. Emacumea esazu eguin dezun becatua,
alferric dembora igaro gabe. Bai, Jauna, bereala bucatuco det guzia. Etorri zan
noizbait, esan nion, nola egon guiñan ichedotez gogaituac. Au asco izan zan
equiteco neroni isecaz, eta edozeñ gauza esaten. Orduan bota nion birau bat,
esaten niola: Niri ematen cizquidan naigabeac ecusico al cituala bere gañean. Orra
cembat i tz alfer esan oi diran i tz guchian adi tzera eman litequean becatua aitortzeco.
Acusa tzeco denboran u tzi bear diran beste i tzac dira loiac, edo aragizco
izenac.” (A 316)
219