Agirre Asteasukoaren "Eracusaldiac", sermoia ... - Euskaltzaindia

AGIRRE ASTEASUKOAREN ERACUSALDIAC
Hondarrik gabeko gordailua eta ahitu ezinezkoa da latinetik datorrena.
Estabilitate eta sakontasun handikoa da hizkun tza horren bidezko aipua: ez
du sekula inziso edo interpolaziorik onar tzen. Latinez datorrena mugiezina
da. Ia beti kur tsibaz “babestuta” dator. Horregatik, ZuBe-rekin uztar tzen da.
Azken oharrak ere, apaizei zuzenduak, latinez datoz. Latinez datorrena beti da
positiboa, aldekoa, eta kalitate bermekoa.
Latinak, orobat, barruti enun tziatiboen zedarri tzean parte har tzen du,
bestela esanda, asoziazio eta disoziazio faktore eragile da. Noski, auctoritas kutsua
ere badu.
g) Adierazle axiologikoak
Mekanismo axiologikoek esataria kalifika tzen dute, esatari den heinean
egin ere. Besteak beste, gaitasuna onar tzen diote esatariari min tza tzeko eta
azal tzeko (bestela esanda: interpreta tzeko eta erakusteko), zen tzu juridiko batean
egin ere. Haren per tsona eta diskur tsoa onar tzen eta aitor tzen dute publikoarekin
duen hi tzarmen gisa. Horrela, osagai axiologikoei esker, sermoiak
homologatu egiten dira, subjektuari eran tsitako “balioespena” medio. “Labela”
beregana tzen dute. Ohar balorazio hori, onar tze hori, a priori egin dela
askotan. Erreparatu beharrekoa da balorazio hori ez dela analisi edo logika
baten ondorio gisa egiten askotan (Combettes 1990).
h) “Ala-bezala-dioenez”
Zenbait formularen azpian bada nolabaiteko tirabira, formula horiek barrutiekin
ezkonduz gero. Aipua “Ala, bezala, dioenez” gisako formulekin jantziz,
aipuarekiko oposizioak indarra gal tzen du. Are gehiago, esan daiteke zenbaitetan,
formula horiek direla kausa, aipuan bertan indarrik gabe uzten dela
ekoiztu berbaldiaren eta berbaldi horri buruzko ardura har tzea. Alegia, aipuaren
balio polifonikoa ahuldu egiten dela, adostasuna sendotuz.
Egin tzaren enun tziazio-balioa ez dator tarterki adi tzaren semantikatik,
baizik eta tartekiak dakarren enun tziazio bikoi tzetik. Konparazioa beti da bestearen
bila tzea, beti dakar besteari hurbil tzea, egoki tzea, hura kontutanago
har tzea. Horrela bada, “ala, bezala…” formulek nolabaiteko enun tziazioiraulketa
eragin ohi dute, eta an tzekotasun marka tzaile diren neurrian edukiaren
ber-jabe tze bat bidera tzen dute.
“Ala” adberbioz markatutako berbaldi ekarrietan, adostasunaren alde egiten
dela esan daiteke. Horrela izanez gero, ederki uler tzen da “ala” eta “bezala”
213