Agirre Asteasukoaren "Eracusaldiac", sermoia ... - Euskaltzaindia

208
ARANTZA OZAETA
Latinezko aipuak, ez gu txitan, testu-pusketa gisa ekar tzen dira, aipu “mutilatuak”
bailiran, bere horretan zen tzurik gabeak. Nola liteke hori? Aipuak,
horrela jokatuta, esaten du esatariak esanarazten diona. Hona hemen zenbait
enun tziatu-pusketa: “Ad agonem” (A 73); “Fame pereo” (A 224); “Vestem nuptialem”
(A 38); “Si scires domum (sic) Dei!” (A 31); “Si scires donum Dei!”
(A 39-40); “Si scires donum Dei!” (A 23); “Fons aquae salientis in vitam aeternam”.
(A 41); “Unde hoc mihi?” (A 50) Unde hoc? (A 51). Ikus adibideak:
[IV 170] “Ay! eta baciñaqui ceñ miragarria dan doai au! Si scires donum Dei!
Doai onec animan sar tzen dan unean bertan eguiten du gizona Jaungoicoaren
beraren seme, …” (A 33)
Eta jarraian, (A 35):
[IV 171] “Baciñaqui, Cristaua, ceñ andi, ta miragarria dan animaco graciaren
doaya! Si scires donum Dei! Au da doai bat, …”
Egia esan, bedera tziurreneko i tzaldiak –bedera tziak!– josita daude gisa honetako
testu zatiekin. Ikus, orobat, aipua-iruzkinaz esango dena.
Aipuak testua ↔ memoria, eta alderan tzizko ibilbidea egiten du. Arestiko
kasuetan ager tzen den interakzioak balioko luke aipua “ekar tzea” eta aipua
“gogora tzea” lo tzeko. Horrela bada, “ekar tzea” = “gogora tzea”, bi-biak baliokideak
gerta tzen dira. Horra hor sugestioak gora egiteko bidea. Fededunek
testu horiek ezagu tzen zituzten askotan en tzuteagatik, eta aipu-pusketekin
lelo moduko efektua lortuz, errazago ekar zitezkeen gogora lehenagotik entzunda
zeudenak.
Aipuen fun tzioez ari garela, nabarmen da aipuek fun tzio eta estatutu desberdina
dutela, beti ere, barrutiaren arabera. Aski da aipuaren markoa aztertzea,
alderdi linguistikoan azaldu dugunez: sarrera-adi tzak, koka tzeak, markatzaileen
balioa... Horiek horrela, aipua iruzkinarekin lotuta dago eta iruzkin
asko aipuaren alde ekarrita daude, aipua bera justifika tzeko, edukiaren hedatze
edo amplificatio gisa, hain zuzen. Gainera, aipuaren sorburu-testua A barrutikoa
izanez gero, askotan justifikazioa elkar tzen zaio: “Orregatic...”
“Orra...” eta abar. Dena dela, “aipua-iruzkina” estrategia propio jorratuko
dugu geroago, interpretazio eta exegesi bide ere badenez gero aipu ekar tze
atergabe hau.
Orain, zeharkako aipuari dagokionez, esan behar da ZeBe-k ere nolabaiteko
“mimesia” ager tzen duela, nahiz eta, lehen begiratu batean, subjektiboa-