Agirre Asteasukoaren "Eracusaldiac", sermoia ... - Euskaltzaindia

AGIRRE ASTEASUKOAREN ERACUSALDIAC
ikuspuntuari eusten diotenak. Prin tzipioz, berez, aho ts ezberditasuna edo polifonia
erabatekoa li tzateke (Authier 1978: 51). Nolanahi ere den, errealitate
enun tziatibo-diskur tsiboa bestelakoa da. Aipa tze-egin tza ez da kopiatu eta
eran tsi, copy and paste gisako ekin tza sinple eta errugabea. Kontrara, azpimarratu
eta ber-ezarri gisako operazio da. Halatan, koordinazio sintaktikoak
mendekotasun sakonagoa izkuta tzen du, eta subjektuen arteko elkarreraginak
mami tzen dira bertan.
Edozein aipa tzek, eta zuzenekoak ere bai noski, dakarren lehen manipulazioa
genealogiarena eta sorkun tzarena da. Eta horrek badu bere konnotazioa.
Ikus dezagun zein den A barrutiko aipuen harrobia: Biblia, Patristika, Elizaren
gurasoak, kon tzilioak –bereziki Trento– ; santu-santak –S. Agustin nagusiki–;
teologoak, oro har, eta bereziki Santo Tomas... Horrelako aipuak egitean,
iturri bibliografikoa ere zehazten da. Argi dago esatariak testu zati
ida tziak maneia tzen dituela eta eskura dituela. Orobat tradizio luze bat dago
enun tziazioaren iturburuan berau legitima tzen. Sermoilariak, jakina denez,
“eskura” izaten zuen holako aipu-zerrenda edo aipu-biltegi bat, “Thesaurus”
bat. Horregatik aipu berberak errepika tzen dira autoretik autorera. Gure sermoilariak
ez zuen Biblia bere liburutegian, orduko ohitura horrelakoxea zen.
Baina Calmet-a erabil tzen zuen, eta ez zuen Bibliaren “beharrik”.
B barrutiko aipuei dagokinez (doxa, herritarren aho tsak), ez dute euskarri
ida tzizkorik. En tzundako gauzak dira, esatariak berak jasotakoak, bere horretan
edo... asmatuak, imitatuak, sasi-aipuak. Hau da, sermoilari indibidualaren
eskura daude. Horrelako aipuak ez dira sermoilari batetik bestera errepikatzen.
C barrutia den bezanbatean, ez dago zuzeneko aipurik: C barrutia ez da
aipu gisa inoiz ere ekar tzen.
Zuzeneko aipuak, esan dugunez, fideltasunez jokatu behar du, eta, beraz,
baliokide izango li tzateke kopiarena, edo ia erabateko “mimesiarena”. Modu
honetan, konfidan tza osoaren pragmatikaren biho tzean koka tzen da zuzeneko
aipua. Nolanahi ere den, sermoiaren esatariak egiten du esku-har tzerik aipuan:
“ukituak”, gehi tzeak, egoki tzapenak... Esku-har tze horiek, jakina, euskarazko
testuek jasaten dituzte, inoiz ere ez latinezkoek. Eta hain da horrela,
gerta daitekeela latinezko testu berak bi i tzulpen edo egoki tze desberdin izatea,
berbaldiaren zirkunstan tzien arabera. Ekar di tzagun adibide ba tzuk
konparagarri:
[IV 158] “Asmo au aguertu zuan S. Pauloc, esan zuanean ¿Cerc galeracico
ote dit niri Jesus onaren onguinai, eta amorioa? Quis nos separabit á charitate
Christi? ¿Cerc galeracico dit niri Jesus onaren onguinai, eta amorioa? (A 124)
205