Agirre Asteasukoaren "Eracusaldiac", sermoia ... - Euskaltzaindia

202
ARANTZA OZAETA
Arestikoaren ildotik, besteren berbaldia ekar tzeko moduak ugariak dira.
Esaterako, [IV 153] adibideko “Jauna...” horrek zerbait du gordean: “esaten zuen
batek”-edo. Aldiz, [IV 154] adibideak esplizitatu egiten du adi tza, “dio besteak”:
[IV 153] “Au da gogortasun izugarria. Jauna, egun guchi izan cezaquean.
Atocea, ta arimarequin bacegoan?” (B 118)
[IV 154] “Igoal au berez usura da. Jauna, ez nuan nic artoric sal tzeco asmoric
S. Juan alderaño. Ongui: ori eguia bada, (...). Jauna, dio besteac, eguia aitortu nai
det; ez nuan asmoric S. Juan artean artoa gorde tzeco, baña precio andiaren zaleac
escaerazo cidan guerocoa.” (B 189)
Orobat, indefinituen mul tzo honetan sartu behar dira errefrauak eta esaera
zaharrak ere. Ale gu txi da gure corpusean. Jakin tza konpartitua eta iturri
orokorra adierazi ohi du paremiologiak:
[IV 155] “Esana dago: ecusten ez duan beguiac negarric ez” (A 26)
[IV 156] “Esana dago: Anz azturac obiraño (i)” (B 147)
Ohar, [IV 156] adibideak (i) oharra jar tzen duela, baina ez dakar erreferentzia
oharrik sermoi ostean, hala beharko bazuen ere.
Laburbilduz, mul tzo honetan bildu daitezkeen mekanismoek aipa tzemoduaren
arlo berezi bat osa tzen dute. Berriz ere Maingeneau autoreak (2004,
bereziki 112-113) “partizitazio” deri tzon aipa tze erregimen berezi hori dugu.
Erregimen hau, horrenbestez, bereziki garran tzi tsua zaigu sermoietako aipa tze
modua eta eredua uler tzeko.
Galde dezakegu orain: zein ezaugarri dute erreferen tzia zehaztugabez
markatutako berbaldi ekarriek? Asko eta asko dira horrelako hetereogeneotasun
adierazleak. Zer azalpen eman “aho ts iturri” zehazgabe horiei? Ze fun tzio
lukete zehazgabeek?
Esango dugu ziplo: indefinituak, gu txi ba tzuk izan ezik, ez dira benetakoak;
asko edo gehienak asmatuak eta poten tzialak dira, esatariak berak sortuak.
Badira kon tzesio i txurak egiten dituzten adibideak, benetan esanak izan
balira bezala: “Baten batek esango du/esango duzu...”. Hala ere, esatariak horrelakoak
solaskideari eta haren diskur tsoari aurrea har tzeko balia tzen ditu.
Formula horien bidez markatutako berbaldi ekarriak zuzenekoak zein zeharkakoak
izan daitezke. Zuzenekoak izanez gero, kur tsibaz markatuta agertzen
dira askotan. Ez beti, ordea.