Agirre Asteasukoaren "Eracusaldiac", sermoia ... - Euskaltzaindia

AGIRRE ASTEASUKOAREN ERACUSALDIAC
“(...) adierazkizunari buruzko modalizazioa, norbaiti edo norbere buruari
erreferituriko esames, berri edo jakintasun gisa emanez, baieztapen ziur, frogatu
edo borobilaren ordez. Balioztapenaren autoritatea, honakoan, albiste, en tzute
edo jakitearen mugaketan koka tzen da.” Agirre (1991: 892)
Omen eta bide partikulek balio epistemikoaz gain balio ebiden tziala ere
badute: alegia, iturri zehaztugabeak markatu egiten baitute (B 184); (B 188).
Iturri zehaztugabeetan, ikusitakoaz gainera, badira beste adierazpen batzuk
ere: a) “jauna, esan cidan batec... “; b) “esaten badiozu erosleari …”:
[IV 148] “Jauna, esaten cidan batec…” (A 147)
[IV 149] “Emendic ez da ascó asmo erdi, edo laurdena sor tzea, esaten dezula:
nai nuque, al banu, u tzico balit paquean: aleguiña eguingo det.” (A 202)
Formula ba tzuetan “zu” per tsona izenordea azal tzen da adi tzean. Alabaina
“zu” horrek ez du balio deiktorik, esataria ez zaio ari aurrean dagoenari, edozeini
baizik, jeneralizazioa egiteko modu bat da (Amossy 2002: 45).
Ondoko adibideetan ez da esatezko adi tzik ager tzen, ez eta iturriaren gaineko
erreferen tziarik ere; hala ere, aipua dela sala tzen dute beste elementu
ba tzuek: kur tsibak, deikari edo apelatibo baten presen tziak, osagai deiktikoen
presen tziak, prosodiak agian… Edozelan ere, balio orokor tzailea nabari zaie
enun tziatu hauei:
[IV 150] “Cer da, nere Cristauac, gaurco egunean alde gucietatic datorquigun
berri negargarri au, esaten diguna: Aituaz dijoaz Cristauac: aldeguin due alde
aldean guciac beren Salva tzalleagandic, eta galdu dira. Omnes declinaverunt, simul
inutiles facti sunt”. (B 248)
[IV 151] “Ecin sinistu det emen guerta tzen dirala onelaco modu i tsusiac,
baña asco berri txar aditu dira azqueneco dembora oetan, eta beldur naiz, cer edo
cer guertatuco zala.” (B 191)
Hurrengo adibidetan ikus daitekeenez, ez da sarrera-adi tzik ager tzen BE
sar tzeko; halaz ere inplizituki honelako zerbait adieraziko li tzateke: “esatea”,
“esaten dezula” , “Batec esaten duala...”:
[IV 152] “Bigarren lazoa: nic eguiñ nuan gauza i tsusi ura, baña ez nuan nai
becatu eguitea, ta ez det cer confesaturic. Atocea, e tziñan cere nayez…
Irugarren lazoa: Gauza i tsusi oec eguiñ nituanean chiquichoa nin tzan, ¿cer
nequian nic…? Atocea…” (C 527-529)
201