Agirre Asteasukoaren "Eracusaldiac", sermoia ... - Euskaltzaindia

AGIRRE ASTEASUKOAREN ERACUSALDIAC
Horiek horrela, irakurlea berehala kontura tzen da, ondo konturatu ere,
aipa tzen ari garen femomeno guztiak batera doazela. Maila linguistikoan fenomenook
banaka aletuaz joan arren, sermoietan elkarlotuta daude.
Horrenbestez, mekanismo eta elementu horiek guztiek adierazten dute
berbaldi ekarri orok sare kon tzeptual zabalago eta sakonago batekin duela lotura,
eta sare zabal horren i tzalpean interpretatu behar direla hizkun tzazko
datu hauek.
h) “Ala, bezala, dioenez”
BEren ostean agiri diren markak ditugu ala-bezala-dionez saila. Formula
markatuenak “ala” eta “bezala” dira; “dioenez” formula ez markatua da. Horrela
bada, “ala” A saileko aipuetara lerra tzen da. “Bezala” ere A barrutikoa da
nagusiki, soilik kasu batean ager tzen da C barrutian, eta oso gu txitan B barrutian,
azken honetan esamolde lexikalizatuetan ageri da soilik, “esan oi dan
bezala” eta horrelakoetan.
Hiru marka tzaile horietatik, aurreneko biak dira interesgarrienak darabilgun
arazorako. Sakonago azter di tzagun formula horiek hurrengo adibideen
bitartez:
– X-k esaten duen bezala /esaten digun bezala...
– X-k adi tzera ematen duen /digun bezala…
– Ala esaten, adierazten, eracusten du/digu X-k
– …, X-k dioenez.
Arestiko adibideei erreparatuz gero, bi dira plantea tzen zaizkigun arazoak:
a) zein erreferente dagokio bakoi tzari, ZuBe ala Zebe?; b) marka tzaile horiek
badute indar diskrimina tzailerik, ho ts, lotura berezirik barrutiekiko?
Batetik, eta erreferentearen auzia erabaki tzeari dagokionez, hau da, bakoitzari
(ZuBe ala ZeBE) dagokion erabaki tzeko, bi galdera hartu behar dira bidea
argi tzeko, zehazki “NOLA” eta “ZER” galderak. Aurreko adibideek, finean,
biak onar tzen dituzte, eta, areago, adibideen azpian galdera horiek dau tza.
Modalitateetan, badakigu ZuBe formak direla malguenak, izan ere, ZER
eta NOLA galderak batera bil tzen baitituzte. Ikus nola eran tzuten diren bi
galdera horiek ZuBe eta ZeBe erabiliz:
NOLA dio errefrauak?
ZuBe: “gai tzak bere du gai tzago”
ZeBe: * gai tzak bere dueLA gai tzago
197