Agirre Asteasukoaren "Eracusaldiac", sermoia ... - Euskaltzaindia

192
ARANTZA OZAETA
Banaketa horrek hasieratik bertatik ematen digu zerbaiten arrastoa: badela
nolabaiteko elkar tze/urrun tze prozesu bat aipuen iturriei lotuta. Baina oraingoz
bana tze hori hasberria da… Beste fenomeno ba tzuk aztertu ahala sendotuaz
joango da. Dena den, mar txan dago jada sermoiaren asoziazio/
disoziazio prin tzipioa.
d) Sarrera-adi tzen ispilu-jokoa
BE zein unitate linguistikorekin eta unitate horien konfiguraziorekin
gerta tzen den xeha tzen ari gara. Orain, sarrera-adi tzekin jarraituz, sakonago
zulatuko dugu.
Gorago esan dugunez, badira sarrera-adi tz ba tzuk espezifikoak, hau da,
hizketa-egin tzaren nolakoa adierazten dutenak. Beste adi tz ba tzuek, ostera, ez
dute zama semantiko berezirik, marka tzaile hu tsak edo neutroak dira. Gure
testuetara etorriz, adi tz espezifikoen agerrerra oso lotua dago aipuaren iturriaren
barrutiari. Eta, hala, nekez agertuko da rekzio-indarreko adi tzik edo adi tz
espezifikorik B barrutikoetan, eta inoiz ere ez C barrutikoetan. Esate baterako,
ez da gisa honetako adierazpiderik: “Luteroc aitor tzen du”, “Macedonio herejeak
adi tzera ematen du…”, “Becatariac aldarrica tzen du...”. Besterik gertatzen
da baldin eta aipua “aldeko” sailekoa bada. Orduan bai “aldarrikatu”,
“adi tzera eman”, “o ts eguin”, “aitortu”... Baina adi tz horiek ez daude
“e tsaiaren” eskura, ez dira C barrutiko enun tzia tzaileen hizketa-egin tzak
marka tzeko erabil tzen. Kasuren baten bakarrik ager tzen da Luteroc (e tsaia izanik)
“eracu tsi zuan” zerbait. Baina errepara lehen aldira eraman duela enuntziazioa
eta erabat dela deskriptiboa:
[IV 116] “Luteroc beste heregia ascoren artean eracu tsi zuan bat gai oni dagocana,
esaten zuala, edoceñec, naiz guizonac, naiz emacumeac, duala confesioac
adi tzeco escua.” (B 343)
Puntu honetan gogora ekar dezakegu aurreko kapituluan hizketa-egin tza
kontrola tzaileez esaten genuena. Ikus daitekeenez, kontrola enun tziazioaren
gainera ere heda tzen du sermoien enun tzia tzaileak.
Beste ildo batetik, sarrera-adi tzek “nori” flexioa har tzen dute baldin A
barrutiko aipua bada (ikus gorago [IV 111] “esaten digu Jesu-Cristoc”). Aipua
C barrutikoa bada, sarrera-adi tzek ez dute inoiz ere horrelako flexiorik
har tzen (*Luterok esaten digu). Baina guztiz ohikoak dira A sailean: “esaten
digu”, “adi tzera ematen digu; “esaten dizu, eracusten digu...”.